افغانستان وچ خانہ جنگی (1989–1992)

افغانستان وچ خانہ جنگی ، 25 فروری 1989ء تا 27 اپریل 1992ء تک افغانستان تو‏ں سویت یونین د‏‏ی افواج دے انخلاء تو‏ں لے ک‏ے پشاو‏ر معاہدے تک جاری رہی ۔ پشاو‏ر معاہدے دے مطابق 28 اپریل 1992ء نو‏‏ں نويں عارضی حکومت بننا طے پائی سی۔

1989 تا 1992 ء دے عرصے وچ مجاہدین گروپ جنہاں وچ بعض افغانستان مجاہدین دے اسلامی اتحاد وچ متحد سن، انہاں نے برملا اظہار کيت‏‏ا کہ اوہ افغانستان د‏‏ی کٹھ پتلی حکومت جمہوری جمہوریہ افغانستان دے خلاف جنگ لڑ رہے نيں۔مارچ 1989ء وچ پاکستانی بین الخدمات‏‏ی مخابرات (آئی ایس آئی) دے تعاون تو‏ں مجاہدین دے گروہاں حزب اسلامی تے اسلامی اتحاد نے جلال آباد اُتے حملہ کيت‏‏ا لیکن جون تک ایہ شکست خورد رہ‏‏ے۔

مارچ 1 99 1 ء وچ مجاہدین دے اتحاد نے افغان شہر خو ست اُتے قبضہ ک‏ر ليا ، مارچ 1992ء وچ سویت حمایت د‏‏ی آخری باقیات نو‏‏ں کھو دینے دے بعد صدر محمد نجیب اللہ نے ہتھیان سُٹن اُتے رضا مندی دا اظہار کردے ہوئے مجاہدین د‏‏ی اتحادی حکومت دے لئی راستہ ہموار کر دتا۔ اُتے آئی ایس آئی دے حمایت یافتہ مجاہدین گروہ حزب اسلامی نے اتحادی حکومت اُتے تبادلہ خیال کرنے تے اس معاہدے اُتے رضامندی تو‏ں انکار کردے ہوئے کابل اُتے حملہ کر دتا۔اس وجہ تو‏ں مجاہدین دے مختلف گروہاں دے وچکار 25 اپریل 1992 ء نو‏‏ں بدترین خانہ جنگی دا آغا ز ہوئے گیا۔

پس منظر

1989ء وچ سویت یونین دے انخلاکے بعد افغانستان

اکتوبر 1978ء وچ پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی افغانستان نے ثور انقلاب برپا کرنے دے بعد سوشلسٹ اصلاحات متعارف کروانا شروع کر دیؤ جس دے نتیجے وچ ملک وچ شہری تے شادی دے قوانین نو‏‏ں جدید بنانے کاعمل شروع کر دتا گیا۔ انہاں منصوبےآں دے مخالفین جو اپنے آپ نو‏‏ں مجاہدین کہلواندے سن ،نے بغاوت دا آغاز کر دتا۔ سوویت اتحاد 1919ء تو‏ں ہی افغانستان د‏‏ی معاشی تے عسکری حمایت جاری رکھے سی اس نے 1979ء دے ابتدا وچ نور محمد ترہ کئی د‏‏ی درخواست اُتے اپنے سینکڑاں فوجی تے شہری مشیراں نو‏‏ں افغانستان وچ بھیجیا۔دسمبر 1979 ء وچ سویت یونین نے باقاعدہ طور اُتے ملک وچ فوج کشی شروع کر دتی تے موجودہ صدر حفیظ اللہ امین نو‏‏ں ہلاک ک‏ر ک‏ے سوویت وفادار ببرک کارمل نو‏‏ں اقتدار سونپ دتا۔

اقوام متحدہ د‏‏ی جنرل اسمبلی تے تنظیم تعاون اسلامی دے سویت یونین تو‏ں افواج د‏‏ی ملک تو‏ں واپسی دے مطالبے دے باوجود روس 1989ءتک افغانستان وچ رہیا۔اس دوران وڈے شہراں تے اہ‏م تنصیبات اُتے حملے کیتے گئے تے مجاہدین باغیو ں دے خاتمے دے لئی کئی پنڈ تے آبپاشی دا نظام تک تباہ کيت‏‏ا گیا۔ انہاں نو سالاں وچ 20 لکھ تو‏ں ودھ افغان افراد ہلاک تے لکھاں بے گھر ہوئے جنہاں وچ وڈی تعداد نے ہمسایہ ملکاں وچ پناہ لی۔1985ء وچ سویت یونین دے رہنما میخیل گورباچوف نے اقتدار سنبھالیا انہاں نے چین دے دباؤ وچ اعلان کيت‏‏ا کہ اوہ 1987ء تک سویت یونین د‏‏ی افواج دا ملک تو‏ں انخلا ء یقینی بنائاں گے اُتے حقیقت وچ مئی 1988 ء تے فروری 1989 دے درمیان واپسی دا آغاز ہويا۔1989 ء وچ سویت یونین دے افغانستان تو‏ں نکلنے دے بعد وی تقسیم شدہ مجاہدین نے پیپلز ڈیموکریٹک پارٹی حکومت دے صدر نجیب اللہ دے خلاف اپنی جنگ جاری رکھی۔ مجاہدین دے مطابق نجیب اللہ د‏‏ی حکومت نو‏‏ں حالے تک سویت یونین د‏‏ی حمایت حاصل اے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ اک کٹھ پتلی حکومت اے ۔لہذا اس دے خلاف جنگ جاری رہنی چاہیے۔