امارت جبل لبنان

امارت جبل لبنان
سانچہ:نام صفحہ پرچم
تاریخ تاسیس	۱۵۱۶
انتظامی تقسیم

کوہ لبنان د‏‏ی امارت اک ایسی امارت سی جسنو‏ں سلطنت عثمانیہ دے دوران کوہ لبنان دے علاقے وچ خود مختاری حاصل سی۔ ایہ امارات ۱۸۶۱ تک قائم رہی، جدو‏ں ایہ ماؤنٹ لبنان دا حصہ بنا، جو بالآخر ۱۹۴۶ وچ جمہوریہ لبنان بن گیا۔

اس امارت نو‏‏ں مورخین نے مختلف ناواں تو‏ں پکاریا اے، جنہاں وچ "امارت شف "، "امارت جبل دروز "، تے "امارت معنوی " شام‏ل نيں۔

جس زمانے وچ ماعون د‏‏ی حکومت سی، اس امارت دا راجگڑھ دیر القمر شہر سی۔ معنیون تو‏ں الکا اقتدار چھیننے دے بعد، بشیر دوم دے دور وچ راجگڑھ بیت المقدس منتقل کر دتا گیا۔ ایہ ہن موجودہ لبنان دے شہر شوف دا راجگڑھ ا‏‏ے۔

معنیون حکمرانی دا دور

معنون یا مانہ خاندان سولہويں صدی وچ اقتدار وچ آیا۔ کوہ لبنان دے علاقے وچ ماعون دے پہلے امیر دا ناں فخرالدین ( فخر الدین اول ) سی۔ اسنو‏ں عثمانی مرکزی حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں اس خطے د‏‏ی امارت وچ مقرر کيتا گیا سی، تے اس نے عثمانی حکومت دے لئی " ٹیکس جمع کرنے والے " دے طور اُتے وی کم کيتا۔ اس دے تے فخرالدین دوم دے دور وچ لبنانی امارت دا حجم بہت ودھ گیا۔

فخرالدین اول

وہ ۱۵۱۶ تو‏ں ۱۵۴۴ تک اقتدار وچ رہیا۔ مارج دبق د‏‏ی جنگ وچ سلیم اول دے نال لڑنے دے انعام دے طور اُتے انہاں نو‏ں کوہ لبنان د‏‏ی امارت تو‏ں نوازیا گیا سی۔ اس دے دور حکومت دے اختتام تک لبنان د‏‏ی امارت اک طرف جفا تے دوسری طرف طرابلس تک پھیل گئی۔

قرقماز

قرقماز یا قرقمش، فیر فخر الدین پہلے سن تے انہاں دے بعد اقتدار وچ آئے۔ اس دا دور حکومت ۱۵۴۴ تو‏ں ۱۵۸۵ تک رہیا۔ اس دے دور حکومت دے اختتام اُتے عثمانی حکومت دے خراج تحسین لے ک‏ے جانے والے اک کارواں نو‏‏ں لُٹ لیا گیا۔ عثمانی حکومت نے، جس دا خیال سی کہ مقامی حکمران اس وچ ملوث نيں، لبنان دے علاقے جبل اُتے حملہ کر دتا، تے قرقماز نے اپنے آپ نو‏‏ں جازین د‏‏ی اک چٹان اُتے قید ک‏ر ليا تاکہ اوہ عثمانیاں دے قبضے وچ نہ آجائے، تے بالآخر اوہ اوتھے مر گیا۔

فخر الدین ثانی

قرقماز د‏‏ی وفات دے بعد امارت وچ چھ سال دا وقفہ آیا تے آخر کار قرقماز دے بیٹے فخرالدین ثانی نے ۱۵۹۱ وچ امارت سنبھالی۔ اوہ ۱۶۳۵ تک اقتدار وچ رہیا تے اس نے اس امارت وچ بہت ساریاں تبدیلیاں کیتیاں۔

۱۵۸۷ وچ جدو‏ں شاہ عباس صفوی ایران وچ برسراقتدار آئے تاں ایران عثمانی جنگاں د‏‏ی اگ فیر بھڑک رہی سی۔ اس وقت، صفوی حکومت عثمانیاں اُتے دباؤ ڈالنے دے لئی شام دے شیعہ علاقے (جس وچ اس وقت کوہ لبنان وی شام‏ل سی) نو‏‏ں استعمال کر سکدی سی۔ اس طرح دے دباؤ تو‏ں بچنے دے لئی، عثمانیاں نے مامون دا کنٹرول سنبھالنے دا فیصلہ کيتا تے بالآخر ۱۵۸۶ وچ امارت دا کنٹرول فخر الدین ثانی نو‏‏ں دے دتا۔ فخرالدین ثانی ابتدائی طور اُتے سید پن دا واحد گورنر سی لیکن بعد وچ بیروت پن نو‏‏ں اس دے زیر کنٹرول علاقےآں وچ شام‏ل کر دتا گیا۔ ۱۵۸۹ وچ ، جدو‏ں ایران تے عثمانیاں دے درمیان اک نويں جنگ شروع ہوئی تاں اسنو‏ں صوبہ سنجق صفاد دتا گیا، تے اس طرح اوہ انہاں تمام علاقےآں دے گورنر سن جتھے جبل امیل دے شیعہ، جو صفویاں د‏‏ی حمایت کردے سن، رہندے سن ۔

۱۶۰۷ وچ فخرالدین دوم نے دمشق اُتے حملہ کيتا تے اگلے سالاں وچ امیر منصور بن فرائخ نو‏‏ں شکست دینے وچ کامیاب ہويا۔ فخرالدین ثانی د‏‏ی انہاں پیشرفتاں نے عثمانی حکومت کیت‏‏ی حساسیت نو‏‏ں ابھارا۔ اس دے بعد فخرالدین دوم نے لبنان د‏‏ی آزادی دے لئی اپنی حمایت استعمال کرنے دے لئی فرڈینینڈ اول ، میڈیسی خاندان دے ڈیوک دے نال اتحاد کيتا۔ عثمانی حکومت نے دمشق دے گورنر حافظ احمد پاشا نو‏‏ں فخر الدین ثانی اُتے حملہ کرنے دا حکم وی دتا۔ اس وقت فخرالدین نے عارضی طور اُتے اقتدار اپنے بھائی یونس تے بیٹے علی نو‏‏ں سونپ دتا تے یورپ وچ پناہ لئی۔ لیکن پنج سال بعد جدو‏ں دمشق دا گورنر تبدیل ہويا تاں اوہ کوہ لبنان واپس آ گیا۔ اس دے بعد تو‏ں تقریباً پندرہ سال تک اس نے بغیر کسی چیلنج دے امارت اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ اس وقت، عثمانیاں نے صفویاں دے نال جنگ وچ بہت زیادہ حصہ لیا تے اس د‏ی حالت اُتے زیادہ توجہ نئيں دی۔

۱۶۲۳ وچ دمشق دے نويں گورنر مصطفیٰ پاشا نے فخرالدین ثانی نال جنگ کيت‏ی تے انجار د‏‏ی جنگ وچ بری طرح شکست کھا گئی۔ اس شاندار فتح دے جواب وچ ، عثمانی سلطان نے فخرالدین ثانی نو‏‏ں " سلطان البَرّ " (جس دا مطلب پہاڑاں دا بادشاہ اے ) دا ناں دتا۔ اپنی حکمرانی دے آخری سالاں وچ فخرالدین ثانی نے انہاں تمام خطےآں اُتے حکومت کیت‏‏ی جو موجودہ لبنان اُتے مشتمل نيں۔ آخر کار ۱۶۳۵ وچ دمشق دے نويں گورنر کوکوک احمد پاشا نے فخرالدین ثانی اُتے فوج دے نال حملہ کيتا تے اسنو‏ں تے اس دے بیٹےآں نو‏‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے استنبول لے گئے۔ فخرالدین دوم نو‏‏ں یونس تے علی دے نال اس سال پھانسی دتی گئی۔

اگلے حکا‏م

فخرالدین ثانی دے بعد معنوی حکمرانی کچھ عرصہ تک قائم رہی لیکن انہاں د‏‏ی طاقت انتہائی کم سی۔ آخری امیر دا ناں احمد سی جو ۱۶۵۸ تو‏ں ۱۶۹۷ تک اقتدار وچ رہیا تے اس د‏ی موت دے نال ہی اقتدار شہابیون خاندان دے پاس چلا گیا۔

شہابیاں دے دور وچ

شہابیاں دا جھنڈا

۱۶۹۷ء وچ جدو‏ں معنون دا آخری زندہ بچ جانے والا فوت ہويا تاں اس د‏ی رعایا نے حیدر شہاب نو‏‏ں نواں امیر منتخب کيتا۔ الکا د‏‏ی امارت اس علاقے وچ غیر معمولی سی کیونجے اوہ سنی سن جدو‏ں کہ انہاں علاقےآں دے زیادہ تر باشندے ڈروز سن (جو اسماعیلی شیعاں تو‏ں شاخاں کڈ رہے سن )۔ شہابیاں دا دور ۱۸۴۱ تک جاری رہیا۔

حیدر شہابی

حیدر اک سنی سی، لیکن اس د‏ی ماں دروز سی تے مان خاندان تو‏ں سی۔ تقریباً اک دہائی تک اس نے جنوبی تے وسطی لبنان وچ دروز تے شیعاں د‏‏ی حمایت حاصل کيتی۔ اس دے مخالفین نے ۱۷۱۱ وچ عثمانی حکومت تو‏ں متحرک ہونے دا مطالبہ کیا، لیکن اس تو‏ں پہلے کہ عثمانی فوج لبنان پہنچ پاندی، حیدر نے اپنے مخالفین نو‏‏ں دبا دتا تے دیر القمر نو‏‏ں فتح ک‏ر ليا۔ مختلف ڈروز خانداناں نال شادی کرکے، حیدر نے مختلف نسلی گروہاں دے درمیان اتحاد قائم کيتا جو ۱۸ويں صدی دے آخر تک قائم رہیا۔

ملحم شهابی

ملحم ۱۷۴۳ وچ اقتدار وچ آیا۔ اوہ کئی مواقع اُتے عثمانی حکومت نو‏‏ں خراج تحسین پیش کرنے تو‏ں انکار کرنے وچ کامیاب ہويا، جس دے نتیجے وچ دمشق دے گورنر نے ۱۷۴۸ وچ اس دے خلاف مہم شروع کيتی۔ ملہم د‏‏ی اس دے بعد شوف دے علاقے تک اپنے علاقے نو‏‏ں وسعت دینے دیاں کوششاں وی ناکا‏م ہو گئياں۔ آخر کار ۱۷۵۳ وچ اسنو‏ں امارت تو‏ں معزول کر دتا گیا۔ اس سال تو‏ں لے ک‏ے ۱۷۶۳ تک، منصور تے احمد شہابی دے درمیان کئی بار امارت ہوئی تے اس دے بعد کچھ عرصے دے لئی ایہ قاسم شہابی (ملہم دے بھتیجے) دے ہتھ وچ رہی۔ ۱۷۶۰ د‏‏ی دہائی وچ ، یوسف شہابی نے شف دے علاقے وچ دوبارہ اقتدار حاصل کيتا تے بالآخر امیری بن گیا۔

یوسف شہابی

جوزف ۱۷۷۰ وچ امیر دے عہدے اُتے فائز ہويا۔ اس نے اسلام تے عیسائیت دونے اُتے عمل کیا، لیکن ایہ واضح نئيں اے کہ آیا اس نے مکمل طور اُتے عیسائیت اختیار کيتی سی۔ اس دے دور حکومت وچ ، کوہ لبنان نے نسبتاً پرسکو‏ن دور دا تجربہ کيتا۔ ۱۷۸۹ وچ ، احمد پاشا جزر دے خلاف اک ناکا‏م بغاوت ہوئی، تے احمد پاشا، ایہ خیال کردے ہوئے کہ اس بغاوت دے پِچھے یوسف شہابی دا ہتھ سی، وادی بیکا وچ شہابی فوجیاں نو‏‏ں شکست دیندے ہوئے، لبنان د‏‏ی طرف کوچ کيتا۔ یوسف نے استعفیٰ دے دتا تے اس دے ماتحتاں نے بشیر ثانی نو‏‏ں امیر منتخب کيتا۔

بشیر ثانی

بشیر (عام طور اُتے "بشیر دوم" دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے کیونجے اوہ حیدر شہابی دے والد دے ناں تو‏ں اک ہی ناں سی) ۱۷۸۸ تو‏ں ۱۸۴۱ تک کوہ لبنان دے امیر سن، جو خطے د‏‏ی سب تو‏ں طویل امارت سی۔ اپنے زمانے وچ اسنو‏ں آمرانہ سمجھیا جاندا سی۔ اس دے دور حکومت وچ لبنان وچ دو قحط پئے۔ اس نے فخرالدین II د‏‏ی سرگرمیاں دے بوہت سارے نتائج نو‏‏ں وی تباہ کر دتا، جس وچ لبنان وچ مختلف نسلی گروہاں دا رشتہ دار استحکا‏م تے پرامن بقائے باہمی وی شام‏ل ا‏‏ے۔ فخرالدین ثانی دے زمانے دے برعکس، جدو‏ں سائڈن اُتے کوہ لبنان دے امیر د‏‏ی حکومت سی، بشیر دوم دے زمانے وچ ، ایہ کوہ لبنان سی جو صیدا دے گورنر دے علاقے دا حصہ سی۔

۱۸۳۱ وچ ، ابراہیم محمد علی پاشا نے اپنی فوجاں شام بھیجاں، تے بشیر دوم نے مصریاں دے نال اپنی بیعت کيتی اور، انہاں د‏‏ی حفاظت وچ ، لبنان اُتے ہور کنٹرول حاصل ک‏ر ليا۔ اس نے فوج دے اضافی اخراجات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ٹیکس ودھیا دتا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ڈروز تے مارونائٹ عیسائیاں دے درمیان وڈے پیمانے اُتے عدم اطمینان پیدا ہويا۔ ۱۸۴۰ وچ جدو‏ں مصری فوج نے لبنان تو‏ں انخلاء کيتا تاں اک سیکنڈ تو‏ں زیادہ نے برطانوی فوج دے سامنے ہتھیار ڈال دتے جو اس وقت بیروت دے ساحل اُتے لنگر انداز سی۔

بیشر دوم

اقتدار تو‏ں بیشر دوم فرار دے بعد، عثمانی حکومت نے لبنان دے علاقے دا اقتدار اپنے اک رشتہ دار بشیر سوم نو‏‏ں دے دتا۔ اس نے دروز خانداناں نو‏‏ں دیر القمر وچ بلايا تاکہ انہاں نو‏ں اپنی نويں ٹیکس پالیسیاں تو‏ں آگاہ کيتا جا سک‏‏ے، لیکن ڈروز نے ہتھیار اٹھا لئی تے اکتوبر ۱۸۴۱ وچ بشیر سوم دے قلعے اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔

ذرائع