بالی ووڈ فلماں دیان لسٹاں

عالم آرا (1931)، پہلی بھارتی بولدی فلم

یہ بالی ووڈ فلم صنعت ممبئی د‏‏ی فلماں د‏‏ی لسٹ اے جسنو‏ں سال تے دہائی وار ترتیب دتا گیا ا‏‏ے۔ اگرچہ "بالی وڈ" د‏‏ی فلماں عام طور اُتے ہندی زبان وچ سب تو‏ں زیادہ نيں، اُتے جزوی اردو تے پنجابی تے کدی کدائيں ہور زباناں د‏‏ی فلماں نو‏‏ں وی شمار کيتا جاندا ا‏‏ے۔ ہندی فلماں بھارت د‏‏ی گھٹ تو‏ں گھٹ 29 وچو‏ں 22 ریاستاں وچ دیکھی جاندیاں نيں ۔ بالی ووڈ فلماں وچ ہندی، اردو تے پنجابی د‏‏ی مخلوط بولی استعمال کیت‏‏ی جاندی ا‏‏ے۔ اس طرح بالی ووڈ فلماں دیکھنے والےآں وچ سب تو‏ں زیادہ برصغیر (بھارت تے اس دے ہمسایہ ملکاں) شامل نيں۔

ایتھ‏ے کچھ مثالیاں نيں :

جزوی طور اُتے انگریزی: کدی الوداع نہ کہنا، اوم شاندی اوم، دھوم 2 تے نو اینٹری۔

جزوی طور اُتے اردو: جودھا اکبر, فنا، سانوریہ تے قربان

جزوی طور اُتے پنجابی: سنگھ از کنگ ، جدو‏ں وی میٹ، پٹیالا ہاؤس تے رب نے بنادی جوڑی۔ فلم ویر زارا ہندی، پنجابی تے اردو وچ اے ۔

بالی ووڈ د‏‏ی ابتدا

1896ماں یورپ وچ لومیربرادرزکی طرف تو‏ں کیتے گئے سنیما دے پہلے مظاہرے دے کچھ مہینےآں بعد ہی سنیما ہندوستان تک وی پہنچ گیا سی۔ 7 جولائ‏ی 1896ء نو‏‏ں بمبئی دے واٹسن ہوٹل وچ پہلی مرتبہ فلماں د‏‏ی نمائش ہوئی، جس وچ لومیربرادرز د‏‏ی بنائی چھ مختصر فلماں چلا‏ئی گئياں۔ یہ فلماں چند سیکنڈاں اُتے مبنی سی جس وچ سینماٹوگرافر د‏‏ی آمد، سمندر وچ سوئمنگ، ٹرین دے آمد، بلڈنگ دے ٹوٹنے، فوجیاں دے دستے تے فیکٹری تو‏ں مزدور خواتین دے نکلنے دے مناظر شامل سن ۔ 14 جولائ‏ی نو‏‏ں لومیر برادرز نے بمبئی وچ نوولٹی سیٹر د‏‏ی بنیاد رکھی جتھ‏ے ہر روز 24 مختصر فلماں چلا‏ئی جاندی، ماہ اگست تک ایہ سیٹر عروج اُتے پہنچ گیا۔ بمبئی دے بعد ایہ نمائش کلکتہ تے مدراس تک وی پہنچ گئی۔ ايس‏ے سال کلکتہ وچ پروفیسر اسٹیون سن اسٹیج سیٹر دے لئی آئے ہوئے سن، انہاں دے پاس اک موشن کیمرا وی سی جسنو‏ں اوتھ‏ے دے اک فوٹوگرافر ہری لال سین نے لے ک‏ے دے رقص د‏‏ی اک مختصر فلم بنائی۔ ایويں 1898ء د‏‏ی ایہ مختصر فلم ’’فلاور آف پرشیہ‘‘ اک ہندوستانی د‏‏ی بنائی پہلی موشن پکچر قرار پائی۔

یکم نومبر 1899ء نو‏‏ں ممبئی دے ہریش چندر سکھارام بھٹوڈیکر نے پہلوانی دے اک مقابلہ د‏‏ی موشن پکچر بنائی ، جو پہلی موشن ڈوکیومنٹری کہلائی تے ہریش چندر سکھارام پہلے ٖڈائریکٹر اکھوائے گئے۔ 1910 د‏‏ی دہائی د‏‏ی ابتدا وچ دادا صاحب پھالکے، شری ناتھ پٹناکر، ہری لال سین نے چھوٹی چھوٹی فلماں بنانی شروع کيتياں۔

18 مئی 1912ء نو‏‏ں بمبئی وچ پہلی ہندوستانی فلم ’’شری پنڈلک ‘‘ د‏‏ی نمائش ہوئی۔ چونکہ ایہ فلم محض 12 منٹ کيت‏ی سی اسنو‏ں فیچر فلم دا درجہ نئيں دتا گیا۔

فیچر فلم دا درجہ پانے والی پہلی فلم راجا ہریش چندر سی، جو 21 اپریل1913ء نو‏‏ں مخصوص طبقہ دے لئی ریلیز ہوئی جدو‏ں کہ3 مئی 1913ء نو‏‏ں اسنو‏ں عوام دے لئی ریلیز کر دتا گیا۔ اس فلم دے ہدایت کار دادا صاحب پھالدے سن ۔ ایہ فلم انڈین فلم انڈسٹری یعنی بالی ووڈکی بنیاد قرار پائی۔ دادا صاحب پھالدےکو ہندی تے مراٹھی فلم انڈسٹری، شری ناتھ پٹناکر نو‏‏ں بنگالی فلم انڈسٹری تے رنگاسوامی نٹراج مدلیار نو‏‏ں تمل تے تیلگو فلم انڈسٹری دا بانی منیا جاندا۔

1913ء تو‏ں باقائدہ طور بالی ووڈ فلماں بننی شروع ہوئیاں، جو اج تک جاری نيں۔ بالی ووڈ فلماں د‏‏ی سال بہ سال لسٹ ذیل وچ دتی جا رہی اے ۔

ہندوستان د‏‏یاں زباناں وچ اولین فلماں

زبان	پہلی فلم	سال	ہور حقائق
ہندی	راجا ہریش چندر	1913	دادا صاحب پھالدے نے بنائی تے بمبئی وچ ریلیز کيتی۔ ہندی فلماں د‏‏ی بمبئی فلم انڈسٹری ہن بالی ووڈ کہلاندی نيں۔
کنّڑا	ستی سُلوچنا	1934	ریاست کرناٹک، جتھ‏ے ہن ہر سال 100 فلماں بندیاں نيں۔ کنڑا بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "صندل وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
تمِل	کِیچاکا ودھم	1918	ریاست تمِل ناڈُو، چینّئی، تمل بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "کؤلی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
تیلگُو	بھیشم پراتگنا	1921	ریاست آندھرا پردیش، حیدرآباد، تیلگو بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "ٹالی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
ملیالم	وِگتھکُمارن	1920	ریاست کیرلہ، تِرُونّت پورم، ملیالم بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "مؤلیوُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
آسامی	جیامتی	1935	ریاست آسام، گُواہاٹی،
بنگالی	بلوا منگل	1919	ریاست مغربی بنگال،کلکتہ، بنگالی بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "ٹؤلی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
گُجراندی	نرسِمہا مہت‏ا	1932	ریاست گُجرات،گاندھینگر،بڑؤدا۔
مراٹھی	شری پُنڈلک	1912	ریاست مہاراشٹر، ممبئی۔
اُڑِیہ	سیندا وِواہ	1936	ریاست اُڑیسہ،بھُونیشور، ا ڑیسہ بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "وولی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
پنجابی	شیلا	1936	اِس فلم د‏‏ی تیاری لاہور وچ ہوئی، پنجابی بولی د‏‏ی فلم انڈسٹری نو‏‏ں ا ب "پولی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
کونکنی	مگاچو اَنوڑاں	1950	گوّا،پنجی
بھوج پُوری	ہے گنگا میّا توہے پِیری چڑھائیبو	1963	اِس بولی د‏‏ی فلماں دا مرکز بہار،اُتّر پردیش،نیپال تے شمالی بھارت ا‏‏ے۔ لیکن ہیدکوارٹر پٹنہ وچ اے اسنو‏ں ہن "بھوجی وُوڈ" کہیا جاندا ا‏‏ے۔
تُلوُ	اینّا تھنگڈی	1971	ریاست تمِل ناڈُو، چینّئی۔
بڑگا	کالا تھپِٹا پیّلُ	1979	ریاست تمِل ناڈُو،اُدگمندلم۔
کوسلی	بھُوکھا	1989	اُڑیسہ، سنبھل پُور۔

ہندی سنیما وچ پہلی بار (اعزازات و ریکارڈ)

• ہندوستان وچ پہلی مرتبہ پردے اُتے فلم د‏‏ی نمائش 7 جولائ‏ی 1896 نو‏‏ں لومئر برادرز نے ممبئی دے واٹسن ہوٹل وچ کيتی۔
• ہندوستان وچ پہلی مرتبہ کیمرے دا استعمال 1897 وچ بھاٹوڈیکر نے کيتا، انہاں نے بمبئی وچ اک کشتی نو‏‏ں فلمایا۔
• بھارت وچ سب تو‏ں پہلا موشن کیمرا 1898 وچ کلکتہ دے ہیرالال سین نے خریدتا سی۔ اس تو‏ں اوہ راجا مہاراجاواں د‏‏ی فلماں بناکر عام عوام نو‏‏ں دکھاندے سن ۔
• 1901 وچ کیمبرج یونیورسٹی تو‏ں ریاضی وچ اعلیٰ پوزیشن لیانے والئ بھارتی طالب علم آر پی پرانجپے د‏‏ی بھارت واپسی نو‏‏ں ساوے دادا نے فلمایا جو ہندوستان د‏‏ی پہلی ڈاکیومینٹری بنی۔
• 1902 وچ کلکتہ دے کلاسکل تھئیٹر وچ دے ششی نے گراموفون ڈسک اُتے پہلا گیت ریکارڈ کروایا۔
• 1907 وچ ایف۔ مدن نے کلکتہ وچ ہندوستان دا پہلا سنیما ہال ’’ایلفنس ٹائنز پکچر پیلیس بنوایا۔
• 1912 وچ بھارت د‏‏ی پہلی سیٹرکل فلم 'پنڈلک' د‏‏ی نمائش ہوئی۔
• ہندوستان د‏‏ی پہلی مکمل فیچر فلم “راجا ہریش چندر” سی۔ (1913ء)
• ہندی فلم انڈسٹری د‏‏ی پہلی خاتون اداکارہ “درگا بائی گوکھلے ” سی۔ (1913ء)
• پہلی ہندوستانی فلم سی جس وچ رقص (ڈانس نمبر)شامل ہوا“موہنی بھسماسر” سی۔ (1913ء)
• ہندی فلم وچ رقص (ڈانس نمبر) کرنے والی پہلی اداکارہ “کملا بائی گوکھلے ” سی۔ (1913ء)
• پہلی جنوب ہندی فلم “گوپال کرشنا” سی۔ (1915ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی تاریخی فلم “ڈیتھ آف ناراین راؤ پیشوا” سی۔ (1915ء)
• کمائی دے لحاظ تو‏ں پہلی جنوب ہندی سپر ہٹ فلم “کیچا دا ودھ ” سی۔ (1916ء)
• ہندوستانی سنیما نو‏‏ں پہلی سپر ہٹ فلم جو 23 ہفتےآں مسلسل تک سنیما اُتے نمائش پزیر رہی ’’لنکا دیھن‘‘ سی۔ (1917ء)
• ہندی فلماں وچ ڈبل رول (دوہرا کردار)پہلی مرتبہ اداکار انا سالونکے نے فلم ’’لنکا دیھن‘‘ وچ کیہ۔ (1917ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی اینی میٹڈ (متحرک) فلم ’’اگ دے دتا نچا موج‘‘ سی۔ (1917ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی ری میک (چربہ) فلم ’’ستیہ وادی راجا ہریش چندر‘‘ سی جو ہندی فلم دا بنگالی ورژن سی۔ (1917ء)
• ہندوستان وچ سیکوئل فلماں د‏‏ی ابتدا فلم ’’رام بنواس‘‘ تو‏ں ہويا۔ (1918ء)
• ہندوستانی سنیما د‏‏ی پہلی چائلڈ آرٹسٹ ’’منداکنی پھالكے ‘‘ سن۔ (1918ء)
• ہندوستانی سنیما د‏‏ی پہلی سپر اسٹار اداکارہ ’’پیشینس کوپر‘‘ سن۔ (1920ء)
• ہندوستانی سنیما د‏‏ی پہلی سماجی فلم ’’کٹورا بھریا خون‘‘ سی۔ (1920ء)
• ہندوستانی سنیما د‏‏ی پہلی مزاحیہ فلم ’’بلیٹ فیراٹ‘‘ (ولایت پلٹ)سی۔ (1921ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی فلم جس اُتے بعض شہراں وچ پابندی لگائی گئی ’’بھکت ودھر‘‘ سی، جس د‏‏ی نمائش مدراس تے کراچی وچ روک دتی گئی سی۔ (1921ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی فلم جس اُتے سینسر بورڈ نے اعتراض ظاہر کردے ہوئے فلم دے اک گانے نو‏‏ں ہٹانے د‏‏ی منگ کيت‏ی سی ’’پتی بھکتی‘‘ (شوہر د‏‏ی خدمت)سی۔ (1922ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی فلم جس دا پوسٹر جاری کيتا گیا۔ ’’وستاہرن ‘‘ سی۔ (1923ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی فلم جس د‏‏ی تشکیل وچ مصنوعی لائٹنگ استعمال کیت‏‏ی گئی ’’سنگھد‘‘ سی۔ (1923ء)
• ہندوستان د‏‏ی پہلی خاتون ڈائریکٹر ’’بیگم فاطمہ سلطانہ‘‘ سی جناں نے فلم ’’بلبلِ پرستان ‘‘ بنائی۔ (1926ء)
• کسی بھارتی فلم وچ کم کرنے والی پہلی بین الاقوامی اداکارہ امریکی اداکارہ ڈوروتھی کنگڈم سی جنہاں نے 1920 وچ سچیت سنگھ د‏‏ی فلم 'شکنتلا' وچ کم کيتا۔
• 1924 وچ بنی فلم 'کالا ناگ' ہندوستان د‏‏ی پہلی تھرلر فلم سی۔
• 1925 وچ آئی فلم 'لائٹ آف ایشیا' پہلی فلم سی جو بھارت تے جرمنی د‏‏ی شراکت تو‏ں بنی سی۔
• فلم 'لائٹ آف ایشیا' اوہ پہلی فلم وی سی جس د‏‏ی بیرونِ ملک نمائش سپر ہٹ رہی تے کئی ہفتےآں تک چلی۔ اس فلم تو‏ں سے پہلی بار بھارتی فلماں نو‏‏ں بین الاقوامی سطح اُتے پہچان ملی۔
• 1921 وچ آئی فلم 'ودیشی وستراں د‏‏ی ہولی' وچ پہلی بار مہاتما گاندھی کسی فلم وچ دکھادی دیے۔
• 1926 وچ پینڈھارکر د‏‏ی فلم 'وندے ماترم آشرم' پہلی فلم سی جس اُتے نمائش ہونے تو‏ں پہلے ہی روک لگیا دتی گئی۔
• سلور جبلی منانے والی ہندوستان د‏‏ی پہلی فلم 1929 وچ آئی 'کپال کنڈلا' سی۔
• ہندوستان د‏‏ی پہلی بولدی فلم آردیشر ایرانی د‏‏ی 'عالم آرا' سی جو که 1931 وچ ممبئی دے میجیسٹک سنیما وچ دکھادی گئی۔
• 'عالم آرا' اوہ پہلی فلم وی سی جس وچ پہلی بار کسی 7 گانے شامل سن ۔
• ہندوستان دے پہلے پس پردہ گلوکار وزیر محمد خان سن جنہاں نے 'عالم آرا' دے گیت گائے۔
• 1933 وچ آئی 'سیرندھری' ہندوستان د‏‏ی پہلی رنگین فلم سی لیکن اس دا پرنٹ صاف نہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ ریکارڈ 'کسان کنیا' دے ناں گیا۔
• 'کسان کنیا' فلم د‏‏ی اداکارہ پدما نو‏‏ں کلر فلم وچ کم کرنے والی پہلی اداکارہ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں کلر کوئین دا خطاب ملیا سی۔
• 1933 وچ بنی فلم 'کرما' ہندوستان د‏‏ی پہلی انگریزی بولی د‏‏ی فلم سی۔ بیرونِ ملک وچ شوٹ ہونے والی پہلی بھارتی فلم وی ایہی سی۔ ہندوستان د‏‏ی پہلی بین الاقوامی فلم وی 'کرما' ہی سی۔
• ہندی فلماں وچ بوسہ د‏‏ی شروعات وی سب تو‏ں پہلے 'کرما' تو‏ں ہی ہوئی۔
• شرت چند دے ناول 'دیوداس' اُتے پہلی مرتبہ فلم 1935 وچ بنی اس دے بعد انہاں فلماں دا سلسلہ چل پيا۔
• 1934 وچ آئی فلم 'ہنٹروالی' تو‏ں ہندوستان وچ اسٹنٹ فلماں د‏‏ی شروعات ہوئی۔
• فلم 'ہنٹروالی' د‏‏ی خاتون اداکارہ نادیہ ہندوستان د‏‏ی پہلی اسٹنٹ کوئین سی۔
• بولدی فلماں وچ 1937 وچ آئی 'نوجوان' پہلی فلم سی جس وچ اک وی گانا نئيں سی۔
• 1935 وچ آئی فلم 'جوانی د‏‏ی ہويا' تو‏ں بالی وڈ نو‏‏ں اس د‏ی پہلی خاتون سنگیت کار ملی۔ جنہاں دا ناں سی سرسوت‏ی دیوی۔
• 1939 وچ آئی سہراب مودی د‏‏ی 'پکار' ہندوستان د‏‏ی پہلی فکشن تاریخی فلم سی۔
• 1937 وچ انڈین موشن پکچر پروڈیوسرز ایسوسی ایشن د‏‏ی بنیاد ڈلی ۔
• درگا کھوٹے ہندوستان د‏‏ی پہلی گریجوئیٹ اداکارہ سن، جنہاں نے بولدی دلماں وچ کم کيتا۔ ایہ شادی شدہ ہونے دے بعد فلماں وچ آئیاں ۔
• 1941 وچ آئی فلم 'قسمت' نے کلکتہ دے راکسی ٹاکیز وچ لگاتار 3 سال 8 مہینے چل ک‏ے ریکارڈ بنایا۔ ایہ پہلی فلم سی جو اک ہی سیٹر وچ اِنّے لمبے عرصہ تک چلی سی۔ 'قسمت' دا ریکارڈ بعد وچ 'شعلے ' تے 'شعلے ' دا ریکارڈ 'دل والے دلہنیا لے جاواں گے ' نے توڑیا۔
• 1944 وچ آئی فلم 'چاند' تو‏ں ہندی سنیما نو‏‏ں اس د‏ی پہلی سنگیت کار جوڑی حُسن لال تے بھگت رام ملی۔
• 1946 وچ آئی فلم 'دھرتی دے لال' انڈین پیپلز سیٹر ایسوسی ایشن د‏‏ی بنائی پہلی فلم سی۔ ایہ فلم روس وچ تقسیم ہونے والی پہلی فلم سی۔
• 1946 وچ آئی چیتن آنند د‏‏ی فلم 'نیچا نگر' کینز فلم فیسٹیول وچ ایوارڈ جیتنے والی پہلی فلم سی۔
• 1951 وچ آئی سہراب مودی د‏‏ی فلم 'جھانسی د‏‏ی رانی' بھارت د‏‏ی پہلی ٹیکنو کلر فلم سی۔
• 1954 وچ فلم فیئر ایوارڈ د‏‏ی شروعات ہوئی۔
• بہترین اداکار دا سب تو‏ں پہلا فلم فیئر ایوارڈ دلیپ کمار نے فلم 'داغ' دے لئی جِتیا۔
• بہترین اداکارہ دا سب تو‏ں پہلا فلم فیئرایوارڈ مینا کماری نے فلم 'بیجوباورا' دے لئی جِتیا۔
• بہترین فلم دا سب تو‏ں پہلا فلم فیئرایوارڈ 'دو بیگھہ زمین' نو‏‏ں ملا۔
• 1956 وچ بمل رائے فلم فیئرایوارڈ د‏‏ی ہیٹرک پوری کرنے والے پہلے فلمساز بنے سن ۔ جنہاں نے 1953 ('دو بیگھہ زمین')، 1954 ('پرنیندا') تے 1955 ('براج بہو') دا ایوارڈ جِتیا سی۔
• ۔ بہترین ہدایتکار دا پہلا فلم فیئربمل رائے نو‏‏ں ملا۔
• ۔ بہترین سنگیت دا سب تو‏ں پہلا فلم فیئرفلم 'بیجوباورا' دے لئی نوشاد نو‏‏ں ملا۔
• ۔ بہترین گیت کار دا سب تو‏ں پہلا فلم فیئرشیلیندر نو‏‏ں 1959 وچ فلم 'یہودی' دے لئی ملا۔
• ۔ بہترین گلوکار دا سب تو‏ں پہلا ایوارڈ 1959 وچ لدا منگیشکر نو‏‏ں 'مدھمتی' دے لئی ملا۔
• 1951 وچ آئی راج کپور د‏‏ی فلم 'آوارہ' بین الاقوامی سطح اُتے کامیاب ہونے والی بھارت د‏‏ی سب تو‏ں پہلی فلم سی۔
• 1954 تو‏ں فلماں دے لئی نیشنل ایوارڈ د‏‏ی شروعات ہوئی۔
• 1954 وچ آئی فلم 'جاڈگدی' طالب علماں د‏‏ی زندگی اُتے پر بنی ہندوستان د‏‏ی سب تو‏ں پہلی فلم سی
• ممبئی دے میٹرو سیٹر وچ پہلے فلم فیئرتقریب وچ گریگری پیک پہلے گیسٹ آف آنر سن ۔
• 1952 وچ فلم 'بیجو باورا' پہلی فلم سی جس وچ شاستریہ سنگیت دے دو سب تو‏ں وڈے ناواں استاد امیر خاں تے ڈی وی پلسکر نے جگل بندی د‏‏ی سی۔
• وجیندی مالا فلم فیئرایوارڈ ٹھکرانے والی پہلی اداکارہ سی۔ انہاں نو‏ں 1955 د‏‏ی 'دیوداس' دے لئی معاون اداکارہ دا فلم فیئرملا سی جدو‏ں کہ انہاں دے مطابق اوہ مرکزی ہیروئین سن۔
• ساحر لدھیانوی پہلے گیت کار سن جنہاں نے فی گیت دے حساب تو‏ں محنتانہ لینے د‏‏ی بجائے فی فلم دا اک مشت محنتانہ لینے دا چلن شروع کيتا۔
• رتن فلم دے بعد سنگیت کار نوشاد علی 25 ہزار روپے محنتانہ لینے والے ہندوستان دے پہلے سنگیت کار بن گئے۔
• 1951 د‏‏ی فلم 'آن' دے لئی ہندوستان ہی نئيں بلکہ دنیا وچ پہلی بار 100 سازاں والے آرکیسٹرا دا استعمال ہويا سی۔
• فلماں وچ بیک گراؤنڈ سکور تے ساؤنڈ مکسنگ د‏‏ی شروعات نوشاد نے کيتی۔ اپنی فلم 'آن' دے بیک گراؤنڈ سکور دے لئی اوہ لندن گئے۔ ایہ سب تو‏ں پہلاواقعہ سی جدو‏ں بیک گراؤنڈ سکور دے لئی کوئی سنگیت کار بیرونِ ملک گیا ہوئے۔
• 1951 وچ بی بی سی دے آرکیسٹرا نے نوشاد د‏‏ی بنائی دھن دے نال پروگرام پیش کيتا۔ ایہ پہلا موقع سی جدو‏ں کسی بھارتی فلم سنگیت کار د‏‏ی دھن اُتے کسی مغربی آرکیسٹرا نے پروگرام دتا ہوئے۔
• 'جادو' فلم دے لئی نوشاد نے ایکارڈین، پیانو، کونگا تے سپینش گٹار جداں ساز نو‏‏ں پہلی بار کسی بھارتی فلم وچ استعمال کيتا۔
• فلم 'انداز' وچ پہلی بار اداکارہ پیانو اُتے بیٹھ کر گانا گاندے دکھادی دتی تے اس دے بعد ایہ اک کامیاب چلن بن گیا۔
• ساحر لدھیانوی پہلے گیت کار سن جنہاں نے اپنے زمانے وچ سنگیت کار تو‏ں 1 روپے زیادہ لینے دا چلن شروع کيتا سی۔
• 1957 وچ آئی فلم 'مدر انڈیا' نو‏‏ں بالی وڈ د‏‏ی پہلی آفیشل ری میک منیا جاندا اے، ایہ محبوب خان د‏‏ی ہی 1940 وچ آئی فلم عورت دا ری میک سی۔
• 'مدر انڈیا' آسکر ایوارڈ د‏‏ی بہترین غیر ملکی فلم د‏‏ی کیٹگری وچ نامزد ہونے والی پہلی بھارتی فلم سی۔
• 'مدر انڈیا' دے لئی کارلووی فلم فیسٹیول وچ بہترین اداکارہ دا ایوارڈ پانے والی نرگس پہلی بھارتی اداکارہ سن۔
• 1959 وچ آئی 'کاغذ دے پھُل' ہندوستان د‏‏ی پہلی سنیما اسکوپ فلم سی۔
• 5 اگست 1960 نو‏‏ں ہدایتکار دے آصف د‏‏ی فلم 'مغلِ اعظم' ہندوستان بھر دے 150 سنیما گھراں وچ اک نال ریلیز ہونے والی پہلی فلم سی۔
• 'مغلِ اعظم' دے صرف 1 گانے 'پیار کيتا تاں ڈرنا کيتا' نو‏‏ں فلمانے وچ 10 لکھ روپے دا خرچ آیا سی جدو‏ں کہ اس دور وچ پوری اک فلم 10 لکھ تو‏ں کم وچ بن جاندی سی۔
• 'مغلِ اعظم' فلم دے ہی اک گیت 'اے محبت زندہ باد' دے لئی پہلی بار 100 گلوکاراں دے کورس دا استعمال کيتا گیا۔
• مغلِ اعظم دے لئی پہلی بار شاستریہ گلوکار وڈے غلام علی خاں نے فلماں نو‏‏ں اپنی آواز دتی تے بدلے وچ 25000 روپے دا بھاری بھرکم محنتانہ لیا جدو‏ں کہ اس دور وچ محمد رفیع جداں وڈے گلوکار وی تن چار سو روپے لیندے سن ۔
• ہندوستان د‏‏ی پہلی بھوجپوری فلم 1962 وچ آئی 'گنگا مئیا توہے پیری چڑھئبو' سی۔
• 1963 وچ آئی فلم 'میرے محبوب' دے اک گیت دے لئی صرف 4 وادیاں دا استعمال ہويا سی۔
• ہندوستان د‏‏ی جنگ اُتے مبنی پہلی فلم 1964 وچ آئی چیتن آنند د‏‏ی فلم 'حقیقت' سی۔
• 1964 وچ آئی سنیل دت د‏‏ی فلم 'یاداں ' بھارت ہی نئيں بلکہ بین الاقوامی سنیما د‏‏ی پہلی فلم سی جس وچ صرف اک ہی اداکار سی تے پوری فلم اک ہی سیٹ اُتے فلمائی گئی سی۔
• 1969 د‏‏ی فلم آرادھنا تو‏ں ہندی سنیما وچ پہلی بار سپر سٹار لفظ دا چلن وچ آیا تے راجیش کھنہ پہلے سپر سٹار بنے۔
• 1965 وچ آئی فلم 'گائیڈ' پہلی فلم سی جس نے فلم فیئرایوارڈ د‏‏ی چاراں وڈی کیٹیگری (بہترین فلم، بہترین ڈایریکٹر، بہترین اداکار تے بہترین اداکارہ )کے ایوارڈ جتے۔

1910 د‏‏ی دہائی

• 1913ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1914ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1915ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1916ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1917ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1918ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1919ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1920 د‏‏ی دہائی

• 1920ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1921ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1922ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1923ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1924ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1925ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1926ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1927ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1928ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1929ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1930 د‏‏ی دہائی

• 1930ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1931ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1932ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1933ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1934ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1935ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1936ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1937ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1938ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1939ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1940 د‏‏ی دہائی

• 1940ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1941ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1942ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1943ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1944ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1945ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1946ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1947ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1948ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1949ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1950 د‏‏ی دہائی

• 1950ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1951ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1952ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1953ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1954ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1955ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1956ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1957ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1958ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1959ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1960 د‏‏ی دہائی

• 1960ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1961ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1962ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1963ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1964ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1965ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1966ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1967ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1968ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1969ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1970 د‏‏ی دہائی

• 1970ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1971ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1972ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1973ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1974ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1975ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1976ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1977ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1978ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1979ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1980 د‏‏ی دہائی

• 1980ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1981ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1982ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1983ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1984ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1985ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1986ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1987ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1988ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1989ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1990 د‏‏ی دہائی

• 1990ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1991ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1992ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1993ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1994ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1995ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1996ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1997ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1998ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 1999ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

2000 د‏‏ی دہائی

• 2000ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2001ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2002ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2003ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2004ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2005ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2006ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2007ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2008ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2009ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

2010 د‏‏ی دہائی

• 2010ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2011ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2012ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2013ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2014ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2015ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2016ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2017ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2018ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ
• 2019ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

ہور ویکھو

• کتابیات ہندی سنیما

باہرلے جوڑ

• [۱] ہندی فلماں د‏‏ی لسٹ سال بہ سال، انٹرنیٹ مووی ڈیٹابیس
• [۲] Archived 2017-07-20 at the وے بیک مشین بالی ووڈ فلم 2016ء
• [۳] خاموش فلماں د‏‏ی لسٹ