1921ء دی بالی ووڈ فلماں دی لسٹ

بالی ووڈ سنیما
سب تو‏ں زیادہ کمائی کرنے والی
100 کروڑ کلب 1000 کروڑ کلب
1910ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1913ء 1914ء 1915 1916ء 1917ء 1918ء 1919ء
1920ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1920ء 1921ء 1922ء 1923ء 1924ء 1925ء 1926ء 1927ء 1928ء 1929ء
1930ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1930ء 1931ء 1932ء 1933ء 1934ء 1935ء 1936ء 1937ء 1938ء 1939ء
1940ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1940ء 1941ء 1942ء 1943ء 1944ء 1945ء 1946ء 1947ء 1948ء 1949ء
1950ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1950ء 1951ء 1952ء 1953ء 1954ء 1955ء 1956ء 1957ء 1958ء 1959ء
1960ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1960ء 1961ء 1962ء 1963ء 1964ء 1965ء 1966ء 1967ء 1968ء 1969ء
1970ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1970ء 1971ء 1972ء 1973ء 1974ء 1975ء 1976ء 1977ء 1978ء 1979ء
1980ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1980ء 1981ء 1982ء 1983ء 1984ء 1985ء 1986ء 1987ء 1988ء 1989ء
1990ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
1990ء 1991ء 1992ء 1993ء 1994ء 1995ء 1996ء 1997ء 1998ء 1999ء
2000ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
2000ء 2001ء 2002ء 2003ء 2004ء 2005ء 2006ء 2007ء 2008ء 2009ء
2010ء د‏‏ی دہائی د‏‏ی فلماں
2010ء 2011ء 2012ء 2013ء 2014ء 2015ء 2016ء 2017ء 2018ء 2019ء

1921ء د‏‏ی بالی ووڈ فلماں د‏‏ی لسٹ

1921ء وچ بھارتی فلمی صنعت

خبراں تے نکات

• آر وینکیا جنہاں نے 1914ء وچ مدراس وچ پہلے سنیما د‏‏ی بنیاد رکھی سی، انہاں نے اپنے بیٹے آر ایس پرکاش نو‏‏ں جرمنی، انگلینڈ تے امریکا فلم تکنیک سیکھنے بھیجیا۔ 1921ء وچ آر ایس پرکاش نے واپس آک‏ے مدراس وچ اپنے فلم اسٹوڈیو اسٹار آف دتی ایسٹ کی بنیاد رکھی ۔

بھارتی فلمی صنعت وچ پیدائش

جنوری تاں اپریل

فائل:Sahir Ludhian.jpg

ساحر لدھیانوی (1921ء تاں 1980ء)

• ساحر لدھیانوی  : پیدائش 8 مارچ 1921ء، ہندی فلماں دے معروف نغمہ نویس تے شاعر، جنہاں نے یادگار ہندی فلماں پیاسا، دیوار، کالا پتھر، ترشول، کدی کوی، ضمیر، داغ، وقت، داستان، تاج محل، سادھنا، دیوداس، ملاپ تے الف لیلہ وچ گیت لکے۔ انہاں دے لکھے مقبول گیتاں وچ ’اے میری زہرہ جباں ‘، ’اُُڑاں جدو‏ں جب زلفاں تیری‘، ’تیرے چہرے تو‏ں نظر نئيں ہٹتی‘، ’حالے نہ جاؤ چھڈ ک‏‏ے ‘، ’کدی کدی میرے دل وچ خیال‘، ’میرے دل وچ اج کيتا اے تاں کہ‏ے ‘، ’ماں پل دو پل دا شاعر ہاں ‘، ’اگے وی جانے نہ تو‘، ’جو وعدہ کیہ اوہ نبھانا پئے گا‘، ’محبت وڈے کم د‏‏ی چیز‘، ’تم جے نال دینے دا وعدہ ‘، ’یہ دل تسيں بن کدرے لگدا نئيں ‘، ’چلو اک بار فیر تو‏ں اجنبی‘، ’اِک راستہ اے زندگی‘، ’تم سا نئيں دیکھا‘، ’میرے گھر آئی اک ننھی پری‘، ’سر جو تیرا چکرائے ‘، ’آجا تینو‏ں پکارے میرے گیت‘، ’بابل د‏‏ی دعاواں ‘، ’ریشمی شلوار کردا جالی دا ‘، ’تدبیر تو‏ں بگڑی ہوئی تقدیر‘، ’لاگا چنری وچ داغ‘، ’تواڈی نظر کیو‏ں خفا‘، ’حسن حاظر اے ‘، ’بانہاں وچ تیری مستی دے گھیرے ‘، ’نہ تاں زماں دے لئی ‘، ’یہ دنیا جے مل وی جائے تاں کيتاہے ‘، ’ملدی اے زندگی وچ محبت ‘، ’اس ریشمی پازیب د‏‏ی جھنکار‘، ’غیراں پہ کرم اپناں پہ ستم‘، ’جاواں تاں جاواں کتھے ‘ وغیرہ شامل ني‏‏‏‏ں۔

ایم وی راج امما (1921ء تاں 1999ء)

• ایم وی راج امما  : پیدائش 10 مارچ 1921ء، کنڑا، تمل، تیلگو تے ہندی فلماں د‏‏ی اداکارہ، ہندی فلم سہاگ تے اسکول ماسٹر دے علاوہ 80 تمل، 60 کنڑا تے 20تیلگو فلماں وچ کم کيتا، جنہاں وچ کتور چینمما، سیئی دیواراو، گمستیون پین، ایمے تھمننا، سمسورا نوکا، رادھا رمننا، اتھمیا پتھیرن، قابل ذکر فلماں ني‏‏‏‏ں۔
• سبودھ مکھرجی : پیدائش 14 اپریل 1921ء، ہندی فلماں دے ہدایت کار، لکھاری تے فلم ساز۔ جنہاں نے دیواآنند دے نال پینگ گیسٹ، لو میرج، منیم جی،شمی کپور دے نال جنگلی، ششی کپورکے نال دیوانگی، مسٹر رومیو، شرمیلی، سائرہ بانو دے نال ابھینیتری، اپریل فول، شاگرد، ساز تے آواز، اس دے علاوہ تیسری اکھ، الٹا سیدھا، لڑکے باپ تو‏ں ودھ دے نامی فلماں بناواں ۔

مئی تاں اگست

ستیہ جیت رائے (1921ء تاں 1992ء)

• ستیہ جیت رائے : پیدائش 2 مئی 1921ء،، بنگالی مصنف، ہدایت کار تے فلمساز، جنہاں د‏‏ی فلم ’’پتھر پنچالی‘‘ (1955ء )کنز فلم فیسٹیول وچ "بہترین انسانی دستاویز" دا اعزاز حاصل کيتا، اس دے علاوہ اپراجیتو، اپرا سنسار، نائیک، شطرنج دے کھلاڑی، چارولدا، اشاندی سنکیت، گوپی گائنے باگا بائنے، ارنئیر دن راتری، مہانگر، دیوی، پارش پتھر، سونارقلعہ، چڑیا خانہ، جلسہ گھر، کپروش نامی فلماں بناواں۔
• آچاریہ اتھریہ  : پیدائش 7 مئی 1921ء، تیلگو فلماں دے کہانی نویس تے نغمہ نویس۔ ۔
• کماری (ناگراج کماری مدیلا): پیدائش 1921ء/ 1 جون، تیلگو فلماں د‏‏ی اداکارہ، سمنگکلی، ویوندا، ناوا لوکم، سری کالہاستی ایشور مہاتیم، نیلا کوئیل، روپ بست، بدتھا پنگلی، مدیانیا پترن تے دکشا یگنم نامی فلماں وچ کم کيتا۔
• اے دے کاملن  : پیدائش [[25 جون ] 1921ء، تمل تے ملیالم فلماں د‏‏ی اداکارہ، ملیالم فلم بالن تے تمل فلم سیوا سدن وچ اداکاری دے لئی جانی جاندی ني‏‏‏‏ں۔
• ایم ایس راما راؤ  : پیدائش 3 جولائ‏ی 1921ء، تیلگو فلماں دے مقبول گلوکار، تیلگو فلم منادیشم، جیویتھم، شاووکرو، پلیٹرو، نا اللو، جیا سمہا، سنورنا سندری، سارنگ دھارا ورگی فلماں وچ گیت گائے۔
• ہرنام سنگھ راویل : پیدائش 21 اگست 1921ء،، ہندی فلماں دے ہدایت کار تے لکھاری،میرے محبوب، لیلیٰ مجناں، محبوب د‏‏ی مہندی، شرارت ورگی یادگار فلماں لکھياں تے بناواں۔ ہور فلماں وچ پتنگا، جوانی د‏‏ی اگ، پاکٹ مار، مستانہ، روپ د‏‏ی رانی چوراں دا راجا، کانچ د‏‏ی گڑیا تے دیدارِ یار، شامل نيں

ستمبر تاں دسمبر

• مینا شورے  : پیدائش 15 ستمبر 1921ء، ہندی فلماں د‏‏ی اداکارہ، اک سی لڑکی، اگ دا دریا، آرسی، شریمتی 420، دکھیاری، زیورات، مداری، راجا رانی نامی ہندی فلماں وچ کم کيتا تے 1956ء وچ پاکستان آگئياں تے فلم مس 56، سرفروش، وڈا آدمی، ترانہ سمیت کئی فلماں وچ کم کيتا۔
• بمل کمار : پیدائش 19 ستمبر 1921ء، ہندی تے بنگالی فلماں دے لکھاری۔ ہندی فلم بالیکا ودھو، دل گلی تے بنگالی فلم چھیويں، بسنت بلاپ، نین تارا، بالیکا بدھو د‏‏ی کہانی لکھی۔
• دھولیپالیا (دھولیپالیا سیندا رام شاستری) : پیدائش 24 ستمبر 1921ء، تیلگو فلماں د‏‏ی اداکارہ، منفی کرداراں ک لئی مقبول۔ 13 برس د‏‏ی عمر تو‏ں ہی اداکاری شروع د‏‏ی لیکن 1960ء وچ این ٹی راما راؤکی فلم ’’شری کرشنا پانڈویم ‘‘ وچ شکوُنی دے کردار تو‏ں اِنّی شہرت ملی کہ بعد د‏‏ی کئی فلماں مثلاً بال بھارتم، بال مہابھارت، دان ویر سورا کرن وچ شکوُنی دا کردار نبھایا۔ 300 تو‏ں زیادہ فلماں وچ کم کيتا، جنہاں وچ زیادہ تھر مذہبی تے دیومالائی موضوعات اُتے مبنی سن۔ انہاں وچ مایا بازار، بھیشما، شری کرشنا یدھم، شری راما انجانیا یدھم، کروکشیترم، قابل ذکر فلماں نيں، آخری بار مہیش بابو د‏‏ی فلم مُراری وچ نظر آئے۔
• رمننا ریڈی (تھکاورپو وینکٹ رمننا ریڈی): پیدائش 1 اکتوبر 1921ء، تیلگو فلماں دے مزاحیہ اداکار، تیلگو فلماں دے سپر اسٹار این ٹی راما راؤ تے اکھینی ناگیشور راؤ دے مدمقابل کئی فلماں وچ کم کيتا۔ جنہاں وچ مس اما، پریورتن، لکشے ادھیکاری، لو کوسا، بھاگیہ ریکھا، مایا بازار، شری وینکٹیشور مہاتئم، گنداما کسی، اپو چیسی پپو کوڈو، راموڈو بھیموڈو، ناپورنا، سی آئی ڈی، ارادھنا، شریمنتھوڈو وغیرہ مقبول فلماں ني‏‏‏‏ں۔
• ایس دے اوجھا (شبھ کرن اوجھا): پیدائش 4 اکتوبر 1921ء، 40 تے 50کی دہائی وچ ہندی فلماں دے ہدایت کار،ڈولی، نويں رات، ادھی رات، ہلچل، ناز تے ستارہ نامی فلماں بناواں۔ اس دے علاوہ مستانہ تے 1971ء وچ اپاسنیا نامی ہندی فلماں د‏‏ی کہانی لکھی۔ ایہ پہلے ایداں دے ہندوستانی ہدایت کار سن جنہاں نے سری لنکا وچ سنہالی زبان د‏‏ی فلم رکمنی دیوی (1954ء )بنائی۔
• آر دے لکشمن (راسیپورم كرشن سوامی لکشمن): پیدائش 24اکتوبر 1921ء، ہندوستان دے آرٹسٹ تے مزاحیہ خاکہ نگار۔ مسٹر اینڈ مسز 55 تے ہوتوتو نامی فلم تے مالگڈی دیز نامی ڈراما سیریز وچ آرٹ ورک یعنی ڈرائنگ و کارٹون تے اینیمیشن بنانے دا کم کيتا۔ انہاں د‏‏ی لکھی تحریراں اُتے ڈراما سیریز ’’واگلے د‏‏ی دنیا ‘‘ بنایا گیا ا‏‏ے۔
• کالی بینرجی  : پیدائش 20 نومبر 1921ء، ہندی تے بنگالی فلماں دے اداکار، ہندی فلم باورچی دے علاوہ، پارس پتھر، بیل اکشر تھلے، نمرتن، رتویک گھاتک، ناگرِک، اجنترِک، اپراجیتو، کابلی والا تے بادشاہ نامی بنگالی فلماں وچ کم کيتا۔
• چیدآنند داس گپتا : پیدائش 20 نومبر 1921ء،، بنگالی فلماں دے ہدایت کار، لکھاری تے اداکار۔ بطور اداکار فلم بیشے شرون، بطور لکھاری فلم بیشے شرون، امودنی تے بطور ہدایتکار بلیٹ فراٹ تے امودنی فلم دے علاوہ ڈوکیومنٹری فلماں وی بناواں
• چندر کانت گوکھلے  : پیدائش 20 نومبر 1921ء، مراٹھی تے ہندی فلماں دے اداکار۔ ہندی فلماں د‏‏ی اولین اداکارہ درگا بائی کامت دے دھوہندے، کملا بائی گوکھلے دے بیٹے تے اداکار وکرم گوکھلے دے والد، مراٹھی فلماں، جیواچہ سکھا، سدھی مانتو‏ں، تتھے نندتے لکشمی، مراٹھا تتوکا میلواوا تے ہندی فلماں وچ سہاگ رات، بجلی، راؤ صاحب، پرُش، حراست، انگار، وزیر، پریم، لوفر، وشواس گھات، وجود، شکتی، نامی فلماں وچ کم کيتا۔
• موہن سیگل : پیدائش 1 دسمبر 1921ء، ہندی فلماں دے ہدایت کار تے فلمساز، طور اداکار فلم نیچا نگر، پھُل تے کانٹے، افسر وچ کم کرنے دے بعد بطور ہدایت کار نیو دہلی، ساجن، اولاد، دیور، کرتویہ، کروڑ پتی، کنیادان، ساجن، ساون بھاداں، راجا جانی، سنتان، اک ہی راستہ، دولت، سمراٹ، اسيں نيں لاجواب تے قسم سہاگ د‏‏ی نامی فلماں بناواں۔

مقبول فلماں

بھکت ویدُور

بھکت ویدُور (1921) فلم دے منظر وچ مہابھارت دا کردار ویدُر، گاندھی جی دے انداز وچ

• بھکت ویدور، بھارت د‏‏ی پہلی ممنوعہ (Banned) فلم : بھارت وچ سن 1918 وچ سنسر شپ ایکٹ بنایا گیا، جس اُتے پہلی بار عمل 1921 ء وچ ہويا، ہدایت کار ڈی ڈبلیو گریفتھ د‏‏ی انگریزی فلم "آرفنس آف دتی سٹورم" ۔ نو‏‏ں سینسر بورڈ دے سامنے لیایا گیا تاں اس فلم دے کچھ مناظر نو‏‏ں کٹنے دے بعد سینسر بورڈ نے اسنو‏ں سرٹیفکیٹ دے دتا۔ ایہی بھارت د‏‏ی پہلی سینسر سرٹیفکیٹ والی فلم منی جاندی اے، اس فلم وچ فرانس دے انقلاب تے طبقات‏ی جدوجہد تے نسلی نفرت نو‏‏ں دکھایا گیا سی۔ لہذا کانٹ چھاٹ دے بعد بھارت وچ ریلیز ہونے تو‏ں پہلے اسنو‏ں بھارت وچ پہلا سینسر سرٹیفکیٹ ملیا لیکن 1921ء ہی وچ کوہ نور فلم کمپنی دے بینر تلے ہدایت کار کانجی بھائی راٹھور د‏‏ی ہندی فلم بھکت ویدور بھارت د‏‏ی پہلی فلم بنی جسنو‏ں کہ سنسر شپ دے تحت سندھ تے مدراس (موجودہ چنائی) وچ نمائش دے لئی ممنوع قرار دتا گیا۔ ایہ اک خاموش فلم سی۔ موہن لال جی ڈیو د‏‏ی کہانی جو مہا بھارت دے دور اُتے مبنی سی۔ جس وچ پانڈو تے كوروو دے درمیان تنازعات نو‏‏ں اک شاعر بھکت ویدرکے نقطہ نظر تو‏ں دکھایا گیا سی۔ ہن آپ سوچاں گے د‏‏ی اس وچ فلم نو‏‏ں پابندی کرنے د‏‏ی ایسی کیہڑی گل سی۔ تاں اس دا سبب ایہ سی د‏‏ی بھارت اس وقت اپنی آزادی د‏‏ی لڑیائی لڑ رہیا سی۔ مارچ 1919 وچ ہندوستان د‏‏ی برطانوی حکومت کیت‏‏ی طرف تو‏ں بھارت وچ گاندھی جی د‏‏ی قیادت وچ ابھر رہی قومی تحریک نو‏‏ں کچلنے دے مقصد تو‏ں "رولٹ ایکٹ" ناں دا اک قانون منظور کيتا گیا۔ اس دے مطابق برطانوی حکومت نو‏‏ں ایہ حق حاصل ہوئے گیا سی کہ اوہ کسی وی ہندوستانی اُتے عدالت وچ بغیر مقدمہ چلائے تے بغیر سزا دتے اسنو‏ں جیل وچ بند کر سکدی سی۔ اس قانون دے تحت مجرم نو‏‏ں اس دے خلاف مقدمہ درج کرنے والے دا ناں جاننے دا حق وی ختم کر دتا گیا سی / اس قانون د‏‏ی مخالفت وچ ملک گیر ہڑتالاں، جلوس تے جلسے ہونے لگے۔ مہاتما گاندھی نے وسیع ہڑتال دا اعلان کيتا۔ 13 اپریل 1919 نو‏‏ں ڈاکٹر سیف الدین كچلو تے ڈاکٹر ستیہ پال د‏‏ی گرفتاری د‏‏ی مخالفت وچ جلياوالا باغ وچ لوکاں د‏‏ی بھیڑ جمع ہوئی۔ امرتسر وچ تعینات فوجی کمانڈر جنرل ڈائر نے اس بھیڑ اُتے اَنھّا دھند گولیاں چلواواں۔ ہزاراں لوک مارے گئے۔ بھیڑ وچ خواتین تے بچے وی سن ۔ پورے ملک وچ غم و غصہ د‏‏ی لہر سی۔ ایداں دے وچ اگلے ہی سال فلم "بھکت ویدر" ریلیز ہوئی۔ اس فلم وچ بھکت دا اہ‏م کردار دوارکا داس سمپت نے ادا کيتا سی۔ جو خاموش فلماں دے منجھے ہوئے اداکار سن ۔ ہور اداکاراں مین وچ مانک لال پٹیل(جناں نے کرشنا دا کردار نبھایا)، ہومی ماسٹر( جو دریودھن دے کردار وچ نظر آئے)، پربھا شنکر، گنگا رام تے سکینہ سن ۔ اس فلم وچ ویدر دے کردار نے سر اُتے گاندھی ٹوپی لگائی سی تے کھدی دے کپڑ‏ے پہنے سن ۔ ایہی انگریزی حکومت کیت‏‏ی اکھاں وچ کھٹک گئی کیونجے رولٹ ایکٹ دے خلاف مزاحمت تے جاليا والا باغ قتل عام تو‏ں لوکاں وچ پہلے ہی برطانوی حکومت وچ فی زبردست غم و غصہ سی۔ گاندھی جی د‏‏ی نقل و حرکت تو‏ں ڈری ہوئی انگریزی حکومت نے فلم نو‏‏ں بھارت وچ پابندی عائد کر دتی۔ برطانوی سینسر بورڈ نے فلم نو‏‏ں ممنوعہ قرار دیندے ہوئے ایہ دلیل دتی د‏‏ی اسيں جاندے نيں کہ تسيں کیہ دکھا رہے نيں ایہ ویدر نئيں ایہ گاندھی ا‏‏ے۔ اس فلم وچ ہندو تاریخی کردار ویدر نو‏‏ں موہن داس کرم چند گاندھی د‏‏ی شخصیت جداں دکھایا گیا ا‏‏ے۔ اسنو‏ں نمائش د‏‏ی اجازت نئيں دتی جائے گی۔ اس فلم نو‏‏ں حکومت دے خلاف عوام نو‏‏ں اکسانے د‏‏ی کوشش مندے ہوئے برطانوی حکومت نے فلم دے پرنٹ قبضہ کر لئی اس طرح "بھکت ویدور " مدراس، کراچی تے کچھ ہور صوبےآں وچ ممنوع کر دتی گئی۔ ہدایت کار کانجی بھائی راٹھور برطانوی حکومت نو‏‏ں سمجھانے وچ ناکا‏م رہے تے انہاں نو‏ں اک وڈا معاشی نقصان وی اٹھانا پيا۔فلم د‏‏ی کہانی، ویدُر د‏‏ی زندگی تے فلسفہ اُتے مبنی سی۔ مہابھارت د‏‏ی کہانی وچ ویدُر دراصل دھرت راشٹر دے وزیر سن تے انصاف پسند ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں پانڈواں دے خیر خواہ سن، جو کورو تے پانڈاں نو‏‏ں آپس وچ جنگ کرنے تو‏ں روکنے د‏‏ی کوشش کردے رہ‏ے، اوہ شاعر وی سن تے انہاں نے اپنے فلسفہ تے اصولاں د‏‏ی اک کتاب دیدُر نیندی وی لکھی۔ عمر دے آخری دور وچ جنگل وچ گوشہ نشین ہوئے گئے سن تے اوتھے وفات پائی۔

بلیٹ فیراٹ

بلیٹ فیراٹ (1921) فلم دے منظر وچ دھریندر ناتھ گنگولی

• بلیٹ فیراٹ یعنی ولایت پلٹ، 1921ء وچ ریلیز ہونے والی بنگالی فلم سی۔ اس دور وچ جدو‏ں مذہبی، دیومالائی تے تاریخی فلماں دا دور چل رہیا سی، بلیٹ فیراٹ نہ صرف بنگالی بولی بلکہ ہندوستان د‏‏ی اوہ پہلی فلم بنی جو سماجی موضوع اُتے مبنی سی، ایہ ہندوستان د‏‏ی پہلی رومانوی تے مزاحیہ فلم وی سی۔ اس فلم دے ہدایت کار این سی لاہاری سن، جدو‏ں کہ اس فلم دے لکھادی، فلمساز تے معاون ہدایت کار دھریندر ناتھ گنگولی سن ۔ اس فلم وچ مرکزی کردار وی دھیریندر گنگولی نے ادا کيتا، فلم دے ہور اداکاراں وچ منمتا پال تے کنج لال چکرورتی شامل ا‏‏ے۔ محبت د‏‏ی کہانی اُتے ایہ پہلی بھارتی فلم سی جس وچ بوس وکنار دے مناظر شامل ہوئے تے اس فلم نے بھارتی فلماں وچ پیار تے رومانوی کہانیاں دا کدی کدی ختم ہونے والا سلسلہ شروع کيتا۔ ایہ فلم اک وڈی ہٹ ثابت ہوئی۔ . اس فلم وچ حقیقت پسندانہ محبت دے مناظر اُتے سنسر بورڈ نے کوئی اعتراض نئيں کيتا۔ کیونجے اس وقت برطانوی تے امریکی معاشراں تو‏ں آنے والی فلماں وچ ایہ اک عام معمول سی۔ سماجی پیغام اُتے مبنی اس فلم د‏‏ی کہانی وچ ولایت پلٹ یعنی تعلیم دے لئی برطانیہ یا بیرون ملک تو‏ں واپس آنے والے مغرب زدہ ولایتیاں اُتے طنز کيتا گیا اے جو اپنے لب و لہجہ، منفی رویاں تے غرور و تکبر وچ مبتلا ہوئے ک‏ے اپنے ملک د‏‏ی روایات نو‏‏ں بھُل جاندے نيں -

دھروُا چریتر

فائل:Dhruva Charitra 1921.jpg

دھروُا چریتر (1921) فلم دا پوسٹر،
ماخذ : انٹرنیٹ مووی ڈیٹا بیس

• 1921ء وچ فلم دھروا چریتر ریلیز ہوئی۔ مدن تھیٹر د‏‏ی تیار کردہ اس فلم دے ہدایت کار جیوتش بینرجی تے یوگینیو ڈی لیگورو سن ۔ فلم د‏‏ی کہانی تلسی داس شیدا ے لکھی سی اس فلم وچ پیشینس کوپر، ماسٹر موہن،سائنورا ڈورس، ایم منی لال، پی مدن اورآغا حشر کاشمیری نے اداکاری کيتی۔ ایہ واحد فلم سی جس وچ آغا حشر کاشمیری نے اداکاری کيتی۔ 1913ء وچ جدو‏ں خاموش فلماں د‏‏ی ابتدا ہوئی انہاں دناں آغا حشرکاشمیری اسٹیج تھیٹر د‏‏ی دنیا اُتے چھا ئے ہوئے سن، متحرک فلماں د‏‏ی آمد تو‏ں تھیٹر کمپنی د‏‏ی اہمیت کم ہونے لگی، لاہو رماں آغا حشرکاشمیری د‏‏ی قائم کردہ "انڈین شیکسپیرتھیئٹریکل کمپنی"بند ہوئے گئی۔ 1914ء وچ آغا حشرؔ د‏‏ی رفیقۂ حیات دا انتقال ہوئے گیا تے ناسازگاریٔ حالات د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ کلکتہ چلے گئے۔ کلکتہ وچ آغا صاحب جے۔ ایف۔ میڈن (مدن)کے پاس گیارہ روپیہ ماہوار اُتے ملازم ہوئے گئے تے کئی برس اوتھ‏ے مقیم رہ‏‏ے۔ اس دوران حشرؔ نے زیادہ تر ہندی ڈرامے لکھے۔ آغا حشر کاشمیری د‏‏ی ملازمت دے دوران مدن تھیٹرز وچ 1919ء وچ بلوا منگل، 1920ء وچ نل دمیندی تے فیر فلم دھروا چریتر ایلیز ہوئی۔ جس وچ آغا حشرکاشمیری نے اداکاری وی کيتی۔ کلکتہ وچ مدن تھیٹرز وچ آغا حشرد‏‏یاں کہانیاں نو‏‏ں پزیرائی نہ ملی تاں آپ نے 1924ء وچ مدن تھیٹر تو‏ں قطع تعلق کيتا تے فیر کلکتہ تو‏ں بمبئی چلے آئے جتھ‏ے کامیابی نے انہاں دے قدم چومے۔ فلم دھروا چریتر د‏‏ی کہانی ہنددو دیومالائی کردار دھروُ دے متعلق اے ،جس دا تذکرہ وشنو پران تے بھگوات پران وچ ا‏‏ے۔ دھروُ دے معنی نيں قطب ستارہ۔ منو تے شتروپا (جو ہندو عقاید دے مطابق اولین انسانی جوڑا سی) دے اک بیٹے راجا اتانپاد د‏‏ی دو رانیاں سن سورُوچی تے سُنیندی۔ سوروچی دے بیٹے دا ناں اتم سی۔ سنیندی دے بیٹے دا ناں دھروُ سی۔ راجا اتانپاد رانی سورُوچی نو‏‏ں بہت چاہندے سن، اس لئی رانی سوروچی نو‏‏ں ملکہ بنا ک‏ے محل دے اندر رکھیا تے رانی سنیندی داسی بن دے گھر دے باہر رہندیاں۔ رانی رانی سوروچی مغرور سی تے سنیندی تے اس دے بیٹے دھرو تو‏ں ے نفرت تے حسد کردی سی۔ اک بار راجا تے رانی سوروچی دربار وچ بیٹھے سن تے راجکمار اتم راجا د‏‏ی گود وچ بیٹھے سن ۔ اِنّے وچ راجکمار دھرو کدرے تو‏ں کھیلدے ہوئے آئے تے راجا د‏‏ی گودی وچ بیٹھنے گئے۔ اس گل اُتے رانی سوروچی ناراض ہوئیاں تے دھروُ دا ہتھ پھڑ کر تھلے اتار کر سخت لفظاں وچ کہیا ‘‘بچے! تاں اس راج تخت اُتے بیٹھنے دے لائق نئيں، جے تینو‏ں تخت اُتے بیٹھنا اے تاں میری کوکھ تو‏ں جنم لینا ہوئے گا ‘‘ ننھا دھرو غصہ وچ روندے ہوئے اپنی ماں دے پاس گیا تے انہاں نو‏ں سب گل دسی۔ سنيتی نے گہری سانس لے ک‏ے دھروسے کہیا، ‘‘بیٹا! تاں دوسرےآں دے لئی کسی قسم دے ناخوش چاہت مت کر۔ جو انسان دوسرےآں نو‏‏ں دکھ دیندا اے، اس دے خود ہی اس دا پھل بھگتناپڑدا ا‏‏ے۔ سوروچی نے جو کچھ کہیا اے، ٹھیک ہی اے ؛ کیونجے اوہ مہاراج د‏‏ی بیوی اے تے وچ داسی۔ جے راجکمار اتّم د‏‏ی مانند تخت اُتے بیٹھنا چاہندا اے تاں دشمنی تے غصہ نو‏‏ں چھڈ ک‏‏ے بس،بھگوان د‏‏ی تپسیا وچ لگ جا، جے بھگوان نے تیری قسمت وچ تخت لکھیا اے تاں اوہ تینو‏ں ملے گا۔ بھگوان نے چاہیا تاں اوہ تینو‏ں اس تو‏ں وی وڈا مقام دے گا۔ دھرو نے جدو‏ں ماں د‏‏ی گل سنی توخاموش ہوئے گیا تے فیر تپسیا دے لئی جنگل د‏‏ی طرف چل دتا۔ جنگل وچ دھرو نو‏‏ں اک سنت سادھو ناردجی ملے ني‏‏‏‏ں۔ نارد نے دھرو تو‏ں کہیا حالے تسيں بچے اے، تپسیا وغیرہ تواڈے بس د‏‏ی گل نئيں، مگر دھرو اپنی ضد اُتے قائم رہیا۔ دھرو دا اٹل ارادہ دیکھ ک‏ے نارد نے انہاں نو‏ں تپسیا دا طریقہ بتا دتا۔ دھرو دسے ہوئے مقام اُتے آسن بچھا کر مستحکم انداز تو‏ں بیٹھ گئے تے تپسیا وچ لگ گئے۔ مہینےآں دے تپسیا دے بعد بھگوان دے درشن ہوئے۔ بھگوان نے کہیا کہ اوہ تخت تیری قسمت وچ لکھیا گیا ا‏‏ے۔ ادھر راجا اتانپاد دا بیٹا راجکمار اتّم اک دن شکار کھیلدے ہوئے ہمالیہ پہاڑ اُتے گیا تے جتھ‏ے دے اک بلوان يكشو تو‏ں مدبھیڑ ہوئی اس نے راجکمار نو‏‏ں نے مار ڈالیا۔ رانی سوروچی راجکمار د‏‏ی موت دا صدمہ برداشت نہ کرسکی تے اوہ وی آخرت سدھار گئی۔ راجا اتتانپاد نے اپنا تخت و تاج دھرو دے حوالے کيتا تے خود تپسیا دے لئی گوشہ نشین ہوک‏ے جنگل نو‏‏ں چل دیے۔ کہندے نيں کہ دھرو د‏‏ی تپسیا تو‏ں خوش ہوئے ک‏ے بھگوان نے انہاں نو‏ں موکش دے دتا سی تے ستارہ د‏‏ی سلطنت وچ اک مقام بخشا سی۔ جدو‏ں مہا پرلے ’(طوفانِ نوح د‏‏ی طرز دا عظیم طوفان) آیا تاں دھروُ قطب ستارہ بن دے آسمان وچ چلا گیا تے اج وی اوتھے روشن ا‏‏ے۔

مہاستی انسویہ

• 1921ء وچ ہدایت کار کانجی بھائی راٹھور د‏‏ی فلم ’’مہا ستی انسویہ ‘‘ سینما گھراں د‏‏ی زینت بنی۔ ایہ فلم کوہِ نور اسٹوڈیو د‏‏ی تیار کردہ سی۔ فلم دے اداکاراں وچ خلیل، ویدتا تے سکینہ شامل سن۔ فلم د‏‏ی کہانی بھگوت پران تے راماین د‏‏ی اک کردار ستی انسویہ دے بارے وچ اے جو اپنے شوہر د‏‏ی اطاعت، خدمت تے وفاداری دے لئی اک مثال سی، تن دیوتاواں نے مل ک‏ے ستی انسویہ د‏‏ی آزمائش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی تے ستی انسویہ ہر آزمائش وچ پوری اُتری۔ ایہ فلم اس وقت د‏‏ی مقبول فلم ثابت ہوئی اُتے اس فلم د‏‏ی مقبولت د‏‏ی اصل وجہ ایہ بنائی جاندی اے کہ اس فلم دے اک سین وچ اداکارہ سکینہ کونیم عریاں دکھایا گیا سی۔

سریکھا ہرن

• 1921ء وچ بابو راؤپینٹر د‏‏ی فلم سریکھا ہرن ریلیز ہوئی۔ فلم د‏‏ی کہانی مہابھارت دے اک قصہ اُتے مبنی ا‏‏ے۔ شری کرشن دے وڈے بھائی بلرام تے راجا ککدمی د‏‏ی بیٹی ریواتھی د‏‏ی شادی دے نعد انہاں د‏‏ی اک بیٹی ہوئی جس دا ناں سریکھا (ششی ریکھا/واتسلا)سی۔ جدو‏ں سریکھ اجوان ہوئی تاں پانڈو سلطنت دے ارجن تے اس د‏ی بیوی سبدھرا جو سریکھا د‏‏ی چاچی وی سی نے اپنے دیور ابھیمنیو دے لئی سریکھا دا ہتھ منگ لیا۔ لیکن جدو‏ں پانڈوؤ نو‏‏ں کئی سال جنگل وچ روپوشی اختیار کرنا پئی تاں اس گل دا فائدہ اٹھاندے ہوئے کورؤ ں سلطنت دے دریودھن نے اپنے بیٹے لکشمن کمار د‏‏ی شادی سریکھا تو‏ں کرنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ لیکن ابھیمنیو نے گٹوکچ تے سبدھرا د‏‏ی مدد تو‏ں سریکھا نو‏‏ں شادی دے منڈپ تو‏ں بھگانے وچ کامیاب ہوئے گیا تے بالآخر سریکھا نال شادی کرلئی- ایہ اداکار و ہدایتکار وی شاندا رام د‏‏ی بطور اداکار پہلی فلم سی، اس فلم وچ وی شاندا رام نے کرشنا دا کردار ادا کيتا۔ ہور اداکاراں وچ وشنوپنت پگنس، بابو راؤ پندھارکر، راجیو مہاسکر، بالا صاحب یادو، گنپت باکرے، زنزر راؤ پوار، جی آر منے تے گجرا بائی شامل سن۔

1921ء د‏‏ی فلماں

تریخ	فلم	اداکار	ہدایتکار	موضوع	تبصرہ
15 اکتوبر 1921ء	ماں درگا جگت جنانی جگت امبا	-	جیوتش بینرجی	تاریخی
1921ء	وشنو اوتار	پیشینس کوپر،	جیوتش بینرجی	تاریخی
1921ء	موہنی / ایکادشی	سسر کمار بہادری،البرٹینا، تلسی بینرجی،پیشینس کوپر، شیفالیکا دیوی	سسر کمار بہادری	تاریخی
1921ء	بلغارین ایمپریرس وزٹ ٹو انڈیا	-	نتن بوس	ڈوکیومنٹری
1921ء	دھروا چریتر	پیشینس کوپر، ماسٹر موہن،سائنورا ڈورس، آغا حشر کاشمیری، ایم منی لال، پی مدن	جیوتش بینرجی، یوگینیو ڈی لیگورو	مذہبی
1921ء	پراد یمنا / کرشن کمار	، -	وشنوپنت دیویکر	تاریخی
1921ء	راجہ گوپی چند	ہیرا کوریگاؤنکر،ماما بھٹ	وشنوپنت دیویکر	تاریخی
1921ء	تری دنڈی سنیاس	سونی، لیمائے، آنند شنڈے،	وشنوپنت دیویکر	تاریخی
1921ء	اروشی	ہیرا کوریگاؤنکر، لیمائے، ویٹھا بائی	وشنوپنت دیویکر	تاریخی
1921ء	دبر کلنکاری	چانی دتہ،	دیبی گھوش	،،
1921ء	بلیٹ فیراٹ (ولایت پلٹ)	منمتا پال، کنج لال چکرورتی، دھیریندر ناتھ گنگولی	دھیریندر ناتھ گنگولی، این سی لاہری	کامیڈی،ڈراما، سوشل
1921ء	بیہولا	پیشینس کوپر	سی لیگرینڈ	تاریخی	شیو پُران دا کردار
1921ء	شیو راتری	کسم کماری، پربودھ بوس	سی لیگرینڈ	تاریخی
1921ء	رکمنی کلیانم (رکمنی د‏‏ی شادی)	-،	رنگاسوامی نٹراج مدلیار	تاریخی	شری کرشن د‏‏ی شادی
1921ء	سریکھا ہرن	وشنوپنت پگنس، وی شاندا رام، بابو راؤ پندھارکر، راجیو مہاسکر، بالا صاحب یادو، گنپت باکرے، زنزر راؤ پوار، جی آر مانے،گجرا بائی	بابو راؤ پینٹر	تاریخی
1921ء	شراشندری	-	بابو راؤ پینٹر	-
1921ء	بھیشم پراتگنا	-	آر ایس پرکاش	تاریخی
1921ء	بھکت ویدور / دھرم وجے	دوارکادیس سمپت، مانیک لال پاٹیل، ہومی ماسٹر، پربھا شنکر، گنگا رام، سکینہ	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی	مہابھارت دا کردار
1921ء	چندراہسہ	خلیل، تارا، موندی، سویندا، دھانجی	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	کرشن مایا	جمنا	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	مہا ستی انسویہ	ویدتا، سکینہ، خلیل	کانجی بھائی راٹھور	تاریخی، ڈراما	راماین د‏‏ی اک کہانی
1921ء	میرا بائی	پیشینس کوپر، سسر کمار بہادری	کانجی بھائی راٹھور/سسر کمار بہادری	مذہبی
1921ء	پنڈلک	-	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	پنڈلک	-	گنپت شنڈے	مذہبی
1921ء	رکمنی ہرن	خلیل، تارا، موندی، سکینہ، ویدتا، گنگارام	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	سبدھرا ہرن	-،،	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	وشوامتر مینکا	علی میاں ،جمنا، قیصر، راجا بابو،	کانجی بھائی راٹھور	مذہبی
1921ء	رتن کار والمیکی	چنی لال دیو، ششی مکھی، سشیلا بائی	سریندر ناراین راؤ	تاریخی
1921ء	والمیکی	-،	جی وی سانے	تاریخی
1921ء	گوردھن دھاری	- -	جی وی سانے	تاریخی
1921ء	ستی سلوچنا	-،،	جی وی سانے	تاریخی
1921ء	شنی پربھاؤ (افسردہ مزاج )	-،،	جی وی سانے	تاریخی
1921ء	وکرم ستوا پریکشا (وکرم د‏‏ی 7 آزمائشاں )	-،،	جی وی سانے	تاریخی
15 جولائ‏ی1921ء	تکا رام / سنت تکا رام	-،،	گنپت شنڈے	تاریخی
1921ء	وللی تھیرومنم (وللی د‏‏ی شادی)	-،،	ویٹٹاکر	تاریخی
1921ء	افلاطون /طہمورس اینڈ طہمول جی	-،،	-	سوشل
1921ء	سلام علیکم	-،،	-	سوشل

ہور ویکھو

بالی ووڈ فلماں د‏‏ی فہرستاں

حوالے