بھارت دیاں عام چوناں
انتخابات جمہوریت دا بنیادی تھمب نیں ۔ آزادی دے بعد توں بھارت وچّ چوناں نے اک لمبا رستہ طے کیتا اے ۔
آرٹیکل بسلسلہ سیاست تے حکومت بھارت |
National coalitions: |
ریاستی سطح: ضلعی سطح: شہری سطح: قصباتی سطح: |
بھارت وچ وفاقی حکومت اے جس دے افسران وفاقی، ریاستی تے مقامی سطح اُتے انتخابات دے ذریعہ منتخب ہُندے نيں۔ قومی سطح اُتے سربراہ حکومت وزیر اعظم ہُندا اے جسنوں بھارتی پارلیمنٹ دے ایوان زیريں لوک سبھا دے اراکین منتخب کردے نيں۔[۱] انتخابات دے انعقاد تے انتظام دی مکمل ذمہ داری بھارتی الیکشن کمیشن دے سپرد اے جسنوں آئین ہند دے تحت قائم کيتا گیا اے۔ لوک سبھا دے تمام اراکین (ان وچ اوہ دو ارکان مستثنی نيں جنہاں نوں براہ راست صدر جمہوریہ منتخب کردا اے ) نوں ہر پنج سال وچ ہونے والے عمومی انتخابات دے ذریعہ بالغ رائے دہنداں دے ووٹاں دی مدد توں منتخب کيتا جاندا اے۔[۲] پارلیمنٹ دے ایوان بالا راجیہ سبھا دے ارکان نوں بھارت دی متحدہ عمل داریاں تے صوبےآں دی قانون ساز اسمبلیاں دے منتخب شدہ اراکین منتخب کردے نيں۔[۳]
1951-52 وچّ ہون والیاں عامَ چوناں وچّ رائے دہندگاں دی گنتی 17،32،12،343 سی ، جو 2014 : وچّ ودھ کے 81،45،91،184 ہو گئی ہے ۔ 2004 : وچّ ، بھارتی چوناں وچّ 670 ملین رائے دہندگان نے حصہ لیا ( ایہہ گنتی دوجیاں سبھ توں وڈیاں یورپی یونین چوناں دے دگنے توں زیادہ سی ) اتے اسدے خرچے 1989 : دی تلنا وچّ تنّ گنا ودھ کے $ 300 ملین ڈالر ہو گئے ۔ اوہناں چون وچّ دس لکھ توں زیادہ الیکٹرانک ووٹینگ مشیناں دا استعمال کیتا گیا ۔ 2009 : دی چون وچّ 714 ملین رائے دہندگان نے حصہ لیا ( امریکا اتے یورپی یونین دی اکٹھی گنتی توں وی زیادہ ) ۔
رائے دہندگان دی وڈی گنتی نوں ویکھدے ہوئے چوناں نوں کئی مرحلےآں وچّ ونڈ کرنا ضروری ہو گیا اس لئی 2004 : دیاں عامَ چوناں وچّ چار مرحلےآں اتے 2009 : دی چون وچّ پنج مرحلےآں وچ سی ۔ چوناں دے اس عمل وچّ مرحلہ وار طریقے نال کم کیتا جاندا ہے ۔ پہلے بھارتی الیکشن کمیشن دے ولوں چوناں دی تریخ دا اعلان ہندا ہے ، اس تریخ توں سیاسی جماعتاں اتے "مثالی ضابطہ اخلاق" لگو ہندا ہے ، پھر چوناں ہو جان دے بعد نتیجے دا اعلان اتے سفل امیدواراں دی لسٹ صوبے جاں مرکز دی عاملہ دے سربراہ دے حوالے کیتا جاندا ہے ۔ نتیجے دے اعلان دے نال چوناں دا عمل مکمل ہندا ہے اتے نویں سرکار دا قیام عمل وچّ آؤندا ہے ۔
قومی چوناں دی لسٹ
[سودھو]راجیہ سبھا دیاں چوناں ( رائے دہندہ ← اسمبلی اتے نامزدگی ← راجیہ سبھا )
[سودھو]راجیہ سبھا دے میمبر سدھے طور تے منتخب ہندے ہن اتے ایہہ لگبھگّ پوری طرحاں نال علیحدہ علیحدہ ریاستاں دی اسمبلی دے میبراں دی طرف توں منتخب کیتے جاندے ہن ، جدکہ 12 میبراں دی نامزدگی بھارت دا صدر کردا ہے ۔ عامطور اتے اس وچّ بھارت دے وزیر اعظم دا مشورہ تے رضامندی شامل ہندی ہے ۔ [۴]
صدارتی چوناں(لوک سبھا، راجیہ سبھا تے اسمبلی ← صدر)
[سودھو]بھارت دیاں صدارتی چوناں 5 سال دے لئی سدھے طور تے کیتے جاندے ہن ۔ اوہناں دے لئی چون منڈل دا استعمال کیتا جاندا ہے جتھے لوک سبھا اتے راج سبھا دے میمبر اتے بھارت دے سارے علاقےآں اتے اوہناں دی قانون ساز اسمبلیاں دے میبر اپنے ووٹ دندے ہن ۔
چون نظام
[سودھو]بھارتی پارلیمینٹ وچّ صدر اتے دو ایوان شامل ہن جو مقننہ اکھواؤندے ہن ۔ چون کمیشن دی طرف توں پنج سالاں لئی بھارت دے صدارتی چون کرائے جاندے ہن جنہاں وچوں یونین اتے صوبائی اسمبلیاں دے میبر ووٹ دندے ہن ۔
بھارتی پارلیمنٹ دے دو ہاؤس ہن ، لوک سبھا جس وچّ 545 میبراں ہندے ہن ۔ 543 میبراں دا چناو پنج سال دے لئی ہندا ہے جدوں کہ باقی دو میبراں نوں اینگلو بھارتی برادری دی نمائندگی دے لئی چنیا جاندا ہے ۔ 550 میبراں دا چناو بہو گنتی چون دے نظام دے تحت ہندا ہے ۔
ریاستی کونسلاں ( راجیا سبھا ) وچّ 245 میبراں ہندے ہن جنہاں وچوں 233 میبراں دی چھ سال دے لئی چون ہندی ہے ، جنہاں وچوں ہر دو سال وچّ اک تہائی سبکدوش ہو جاندے ہن ۔ اوہناں میبراں دا چناو صوبے اتے مرکز( یونین) دے زیر انتظام علاقےآں دے اسمبلی میمراں ولوں ا کیتا جاندا ہے ۔ چونے ہوئے میبراں دا چناو متناسب نمائیندگی دے نظام دے تحت ہندا ہے ۔ باراں نامزد میبراں نوں عامطور اتے پرمکھ کلاکاراں ( سمیت ایکٹر ) , سائنسداناں، قنون داناں ، کھلاڑیاں ، وپاریاں ، صحافیاں اتے عامَ لوکاں وچوں چنیا جاندا ہے ۔
چوناں دی تریخ
[سودھو]چوناں دے اتہاس وچّ پارٹیاں ولو حاصل کیتیاں سیٹاں اتے ووٹاں دا ویروا ہیٹھ لکھے مطابق ہے۔
انڈین نیشنل کانگرس | بھارتی جنتا پارٹی | تیجا مورچہ | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|
سال | چوناں | سیٹاں | ووٹاں دا ٪ | سیٹاں | ووٹاں دا ٪ | سیٹاں | ووٹاں دا ٪ |
1951 | پہلی لوک سبھا چوناں | 364 | 44.99% | ||||
1957 | دجی لوک سبھا چوناں | 371 | 47.78% | ||||
1962 | تیجی لوک سبھا چوناں | 361 | 44.72% | ||||
1967 | چوتھی لوک سبھا چوناں | 283 | 40.78% | ||||
1971 | پنجوی لوک سبھا چوناں | 352 | 43.68% | ||||
1977 | چھیویں لوک سبھا چوناں | 153 | 34.52% | ||||
1980 | ستویں لوک سبھا چوناں | 351 | 42.69% | ||||
1984 | اٹھویں لوک سبھا چوناں | 415 | 49.01% | 2 | 8 | ||
1989 | نوویں لوک سبھا چوناں | 197 | 39.53% | 85 | 11 | ||
1991 | دسویں لوک سبھا چوناں | 244 | 35.66% | 120 | 20 | ||
1996 | گیارویں لوک سبھا چوناں | 140 | 28.80% | 161 | 20 | ||
1998 | بارویں لوک سبھا چوناں | 141 | 25.82% | 182 | 26 | ||
1999 | تیرویں لوک سبھا چوناں | 114 | 28.30% | 182 | 24 | ||
2004 | چودھویں لوک سبھا چوناں | 145 | 26.7% | 138 | 22 | ||
2009 | پندرویں لوک سبھا چوناں | 206 | 28.55% | 116 | 19 | ||
2014 | سولویں لوک سبھا چوناں | 44 | 19.3% | 282 | 31 |
سیاسی جماعتاں
[سودھو]انڈین نیشنل کانگریس دے اثرات پہلی بار 1977ء وچ ماند پئے جدوں اندرا گاندھی دی قیادت وچ کانگریس نوں ہور تمام وڈی جماعتاں دے اتحاد توں شکست دا سامنا کرنا پيا، ایہ تمام جماعتاں 1975ء-1977ء دی متنازع ایمرجنسی دے نفاذ دی مخالفت کر رہی سن۔ ايسے طرح وشوناتھ پرتاپ سنگھ دی قیادت وچ اک اتحاد 1989ء وچ بدعنوانی دے ملزم راجیو گاندھی نوں شکست دے کے اقتدار وچ داخل ہويا اُتے اسنوں 1990ء وچ اقتدار توں ہٹنا پيا۔
1992ء وچ بھارت وچ ہن تک چلی آ رہی اک جماعت دے غلبے والی سیاست نے اتحادی نظام دا راستہ سجھایا جس وچ کوئی اک جماعت حکومت بنانے دے لئی پارلیمنٹ وچ اکثریت دی امید نئيں رکھ سکدی تے اسنوں ہور جماعتاں دے نال اتحاد کرنا تے حکومت بنانے دے لئی اکثریت ثابت کرنا ہُندا سی۔ اس توں مضبوط علاقائی جماعتاں دی اہمیت ودھ گئی جو ہن تک صرف علاقائی مطالبات تک محدود سن۔ اک طرف جتھے تیلگو دیشم پارٹی تے انادرمک ورگی جماعتاں روايتی طور اُتے مضبوط علاقائی دعویدار بنی ہوئیاں سن اوتھے دوسری طرف 1990ء دی دہائی وچ لوک دل، سماج وادی پارٹی، بہوجن سماج پارٹی تے جنتا دل ورگی ہور علاقائی جماعتاں دا وی جنم ہويا۔ ایہ جماعتاں روايتی طور اُتے علاقائی مطالباں اُتے مبنی سن (مثلاً تلنگانہ راشٹر سمیندی) یا کلی طور ذات اُتے مبنی (مثلاً بہوجن سماج پارٹی جو دلتاں دی نمائندگی دا دعوی کردی اے )۔
الیکشن کمیشن
[سودھو] تفصیلی لی لئی ویکھو: بھارتی الیکشن کمیشن
بھارت وچ انتخابات دا انعقاد آئین ہند دے تحت بنائے گئے بھارتی الیکشن کمیشن دی جانب توں کيتا جاندا اے۔ ایہ مستحکم روایت اے کہ اک بار انتخابی عمل شروع ہوئے جائے تاں کوئی عدالت الیکشن کمیشن دی جانب توں نتائج دا اعلان کیتے جانے تک کسی وی قسم دی مداخلت نئيں کر سکدی۔ انتخابات دے دوران وچ الیکشن کمیشن نوں بوہت سارے حقوق حاصل ہوئے جاندے نيں تے بوقت ضرورت ایہ شہری عدالت دی حیثیت توں وی کم کر سکدا اے۔
انتخابی عمل
[سودھو]بھارت دے انتخابی عمل وچ ریاستی اسمبلی انتخابات دے لئی گھٹ توں گھٹ اک ماہ دا وقت لگدا اے جدوں کہ عمومی انتخابات دے لئی ایہ مدت تے زیادہ ودھ جاندی اے۔ رائے دہندگان دی لسٹ دی اشاعت انتخابات توں پہلے اک اہم کم اے، ایہ لسٹ بھارتی انتخابات دے انعقاد دے لئی انتہائی اہم کردار ادا کردی اے۔ آئین ہند دے مطابق کوئی وی شخص جو بھارت دا شہری اے تے اس دی عمر 18 سال توں زیادہ اے، اوہ اس لسٹ وچ رائے دہندہ دی حیثیت توں شامل ہونے دے قابل اے تے ایہ اس شخص دی ذمہ داری اے کہ اوہ اس لسٹ وچ اپنا ناں درج کرائے۔ عموماً امیدواراں دے پرچہ نامزدگی داخل کرنے دی آخری تریخ توں اک ہفتہ پہلے تک اس لسٹ وچ اندراج دی اجازت ہُندی اے۔
انتخابات توں پہلے
[سودھو]انتخابات توں پہلے نامزدگی، رائے دہندگی تے ووٹ شماری دی تاریخاں دا اعلان کيتا جاندا اے۔ تے انتخاگل کيتی تریخ دے اعلان دے دن توں مثالی ضابطہ اخلاق نافذ ہوئے جاندا اے۔
کسی وی پارٹی نوں انتخابی مہم تے تشہیر دے لئی سرکاری وسائل دے استعمال کیتی اجازت نئيں اے۔ ضابطہ اخلاق دے مطابق رائے دہندگی دے دن توں 48 گھینٹے پہلے انتخابی عمل بند کر دتا جانا چاہیے۔ بھارتی ریاستاں دے انتخابات توں پہلے دی سرگرمیاں انتہائی ضروری ہُندیاں نيں۔ ضابطہ اخلاق دے مطابق انتخابی مہم دے لئی اک امیدوار 10 چار پہیا گڈی رکھ سکدا اے جدوں کہ رائے دہندگی دے دن محض تن چار پہیا گڈیاں دی اجازت اے۔
رائے دہندگی دا دن
[سودھو]رائے دہندگی (پولنگ) دے دن توں اک دن پہلے انتخابی مہم ختم ہوئے جاندی اے۔ سرکاری اسکولاں تے کالجاں نوں رائے دہندگی دا مرکز بنایا جاندا اے۔ پولنگ کرانے دی ذمہ داری ہر ضلع دے ضلع مجسٹریٹ دی ہُندی اے۔ بوہت سارے سرکاری ملازمین نوں رائے دہندگی دے مراکز وچ مقرر کيتا جاندا اے۔ انتخابات وچ جعل سازی روکنے دے لئی ووٹ دی پیٹیاں دی بجائے الیکٹرانک ووٹنگ مشیناں (ای وی ایم) دا استعمال زیادہ تعداد وچ کیہ جاندا اے، جو بھارت دے کچھ حصےآں وچ زیادہ مقبول اے۔ رائے دہندگان دی انگشت شہادت اُتے میسور پینٹ تے وارنش لمیٹڈ دی تیار کردہ انمٹ سیاہی لگادی جاندی اے جو اس گل کيتی علامت اے کہ ایہ شخص اپنی رائے دے چکيا اے۔ سنہ 1962ء دے عمومی انتخابات دے بعد توں فرضی رائے دہندگی دے انسداد دے لئی اس طریقہ دا استعمال کيتا جاندا اے۔
انتخابات دے بعد
[سودھو]رائے دہندگی مکمل ہونے دے بعد ای وی ایم نوں بھاری سیکورٹی دے درمیان وچ اک مضبوط کمرے وچ جمع کيتا جاندا اے۔ انتخابات دے مختلف مرحلے پورے ہونے دے بعد ووٹ شماری دا دن مقرر ہُندا اے۔ عام طور اُتے ووٹ شماری وچ کچھ گھنٹےآں دے اندر فاتح جماعت/امیدوار دا پتہ چل جاندا اے۔ سب توں زیادہ ووٹ حاصل کرنے والے امیدوار نوں انتخابی حلقہ دا فاتح قرار دتا جاندا اے۔
سب توں زیادہ نشستاں حاصل کرنے والی جماعت یا اتحاد نوں صدر جمہوریہ دی جانب توں نويں حکومت بنانے دے لئی مدعو کيتا جاندا اے۔ اُتے کسی وی پارٹی یا اتحاد دے لئی ایوان وچ ووٹاں دی سادہ اکثریت (گھٹ توں گھٹ 50٪) حاصل کرکے اعتماد دے ووٹاں دے دوران وچ ایوان (لوک سبھا) وچ اپنی اکثریت ثابت کرنا ضروری اے۔
رائے دہندگان دا اندراج
[سودھو]بھارت دے کچھ شہراں وچ آن لائن ووٹر رجسٹریشن فارم حاصل کرکے انہاں نوں نیڑے ترین انتخابی دفتر وچ جمع کیتے جا سکدے نيں۔ جاگور ڈاٹ کم ورگی ویب سائٹاں اس اندراج دی معلومات حاصل کرنے دا چنگا ذریعہ نيں۔
فاصلاندی رائے دہندگی
[سودھو]اب تک بھارت وچ فاصلاندی رائے دہندگی دا انتظام نئيں اے۔ عوامی نمائندگی ایکٹ (آر پی اے) 1950ء دی دفعہ 19 دے تحت اک شخص نوں اپنی رائے دے اندراج دا حق اے جے اس دی عمر 18 سال توں زیادہ اے تے اوہ حلقہ وچ رہنے والا "عام شہری" اے، یعنی چھ ماہ یا ودھ عرصے توں موجودہ پتے اُتے رہ رہیا ہوئے۔ مذکورہ ایکٹ دی دفعہ 20 بھارتی تارکین وطن نوں رائے دہندگان دی لسٹ وچ اپنا ناں درج کرانے دے لئی نااہل قرار دیندی اے۔ لہذا پارلیمنٹ تے ریاستی اسمبلی دے انتخابات وچ غیر مقیم بھارتی نوں ووٹ ڈالنے دی اجازت نئيں دتی گئی اے۔
اگست 2010ء وچ عوامی نمائندگی بل (ترمیم شدہ) 2010ء نوں لوک سبھا وچ 24 نومبر 2010ء دے بعد دی گزٹ اطلاعات دے نال منظور کر دتا گیا، اس بل وچ غیر مقیم بھارتی نوں ووٹ ڈالنے دا حق دتا گیا اے۔ اس دے نال ہی ہن غیر مقیم بھارتی بھارت دے انتخابات وچ ووٹ ڈالنے دے قابل ہوئے جاواں گے، لیکن رائے دہندگی دے وقت انہاں دا بنفس نفیس موجود ہونا ضروری اے۔ بہت ساریاں سماجی تنظیماں نے حکومت اُتے زور دتا سی کہ فاصلاندی رائے دہندگی دے نظام دے ذریعہ غیر مقیم بھارتیاں نوں ووٹ ڈالنے دے لئی مذکورہ ایکٹ وچ ترمیم کرنا چاہیے۔ پیپل فار لوک ستا اس گل اُتے زور دیندی رہی اے کہ غیر مقیم بھارتیاں دی ووٹنگ دے لئی انٹرنیٹ تے ڈاک ووٹ دا استعمال کيتا جانا چاہیے۔
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ Basu, Durga D. (2009). "11", Introduction to the Constitution of India. Nagpur, India: LexisNexis Butterworths Wadhwa Nagpur, 199. ISBN 9788180385599. Archived 2018-12-25 at the وے بیک مشین
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ http://rajyasabha.nic.in/rsnew/about_parliament/rajya_sabha_introduction.asp
باہرلے جوڑ
[سودھو]وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: بھارت دیاں عام چوناں |
- 2014ء دے انتخاگل کيتی خبراں
- بھارتی انتخابات Archived 2016-11-03 at the وے بیک مشین تریخ تے متفرق معلومات
- اسمبلی انتخابات دے نتائج
- بھارتی الیکشن کمیشن
- ایڈم کیر دے انتخابی وثائق
- ووٹ فار نیشن Archived 2016-03-04 at the وے بیک مشین
حوالے
[سودھو]
|