بیان بن سمعان

بیان بن سمعان
(عربی وچ: بيان بن سمعان التميمي)
تاریخ پیدائش	7ویں صدی
وفات	سنہ 737 (36–37 سال)  کوفا
وجہ وفات	نذر آتش
طرز وفات	سزائے موت
شہریت	اموی خلافت
عملی زندگی
تلمیذ خاص	الجعد بن درہم
پیشہ ورانہ زبان	عربی
شعبۂ عمل	اسلامی الہیات دے مکاتب فکر

تعارف

بیان بن سمعان تمیمی مغیرہ بن سعید عجلی دا معاصر سی۔ فرقہ بیانیہ جو غلاة روافض د‏‏ی اک شاخ اے اس بیان دا پیرو اے بیان نبوت دا مدعی سی تے کہیا کردا سی کہ وچ اسم اعظم دے ذریعہ تو‏ں زہرہ نو‏‏ں بلا لیندا ہون۔ ہزار ہا لوک حسن ظن دے سنہری جال وچ پھنس کر اس د‏ی نبوت دے قائل ہوئے گئے۔

عقیده تناسخ و حلول

بیان ہنود د‏‏ی طرح تناسخ و رجعت تے حلول دا قائل سی۔ اس دا دعوی سی کہ میرے جسم وچ خدائے کر دگار د‏‏ی روح حلول کر گئی اے تے اس دے متبعین اسنو‏ں ايس‏ے طرح خدا دا اوتار یقین کردے سن جس طرح ہنود رام چندر جی تے کرشن جی نو‏‏ں خدائے بر تر دا اوتار گمان کردے ني‏‏‏‏ں۔ بیان اپنے اس دعوی دے اثبات وچ کہ ذات خداوندی ہر چیز وچ حلول کردی ا‏‏ے۔ قرآن پاک د‏‏ی متعدد آیتاں پیش کر تا سی لیکن ظاہر اے کہ آیات قرآنی تو‏ں اس قسم دا استدلال انوکھا تے عجیب و غریب ا‏‏ے۔ بیان دا دعوی سی کہ مینو‏ں قرآن دا وی بیان سمجھایا گیا ا‏‏ے۔ تے آیات قرآنی دا ایہ مطلب و مفهوم نئيں سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ فرقہ بیانیہ دا خیال اے کہ امامت محمد بن حنفیہ تو‏ں انہاں دے فرزند ابو ہاشم تو‏ں اک وصیت کيتی بنا اُتے بیان بن سمعان د‏‏ی طرف منتقل ہوئے گئی۔ بیانیہ اپنے زعیم و مقتداء دے حقیقی منصب و مقام دے متعلق مختلف بیان ني‏‏‏‏ں۔ بعض تاں اسنو‏ں نبی مندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں دا خیال اے کہ میان نے شریعت محمدی (على صاحبہہ التحيتہ والسلام) دا اک حصہ منسوخ کر دتا تے بعض اسنو‏ں معبود بر حق خیال کردے ني‏‏‏‏ں۔ بیان نے انہاں تو‏ں کہیا سی کہ خدا د‏‏ی روح انبیا تے ائمہ دے اجسداد وچ منتقل ہُندی ہوئی ابو ہاشم عبداللہ بن حنفیہ وچ پہنچی۔ اوتھ‏ے تو‏ں میری طرف منتقل ہوئی۔ یعنی حلولی مذہب دے موجب خود ربوبیت دا مدعی سی۔ اس دے پیرو کہندے نيں کہ قرآن د‏‏ی ایہ آیت بیان ہی د‏‏ی شان وچ وارد ہوئی ا‏‏ے۔ ترجمہ :-( ایہ لوکاں دے لئی بیان تے محققاں دے لئی ہدایت و موعظته اے ) چنانچہ خود بیان نے وی کہیا ا‏‏ے۔ ترجمہ :- (ماں ہی بیان ہاں تے وچ ہی ہدایت و موعظہ ہاں)

علی بن ابی طالب د‏‏ی خدائی دا اعتقاد

بیان حضرت علی بن ابی طالب د‏‏ی خدائی دا اعتقاد رکھدا سی تے اتحاد دا قائل سی کہ خالق الرض و سماء دا اک جزو علی علیہ السلام دے جد مباد ک وچ حلول ک‏ر ک‏ے انہاں تو‏ں متحد ہوئے گیا ا‏‏ے۔ چنانچہ انہاں دے اندر اوہی قوت الہی سی جس د‏‏ی بدولت انہاں نے دره خیبر اکھاڑ دتا سی۔ حضرت علی د‏‏ی شہادت دے بعد اوہ جزو الہی جناب محمد بن حنفیہ د‏‏ی ذات وچ پیوست ہويا۔ انہاں دے بعد ابو ہاشم عبد اللہ بن محمد دے جسم وچ جلوہ گر ہويا۔ جدو‏ں اوہ وی دار الخلد نو‏‏ں رخصت ہوئے گئے تاں اوہ بیان بن سمعان یعنی خود اس د‏ی ذات دے نال متحد ہوئے گیا۔ بیان ایہ وی کہیا کردا سی کہ آسمان تے زمین دے معبود وکھ وکھ ني‏‏‏‏ں۔

محمد باقر نو‏‏ں دعوت

بیان حضرت امام زین العابدین د‏‏ی تکذیب کردا سی۔ اس نے حضرت امام محمد باقر جداں جلیل القدر ہستی نو‏‏ں وی اپنی خانہ ساز نبوت د‏‏ی دعوت دتی سی تے اپنے خط وچ جو عمر بن عفیف دے ہتھ امام ممدوح دے پاس بھجا لکھیا سی۔ ترجمہ :-(تم میری نبوت اُتے ایمان لاؤ تاں سلامت رہو گئے تے ترقی کرو گے۔ تسيں نئيں جاندے کہ خدا کِس‏ے نو‏‏ں نبی بناندا اے ) کہندے نيں کہ امام محمد باقر ایہ خط پڑھ کر بہت خشمناک ہوئے تے قاصد تو‏ں فرمایا کہ اس خط نو‏‏ں نگل جاؤ۔ اوہ بے تائل نگل گیا تے معاً تڑپ کر جان دے دی۔ اس دے بعد امام نے بیان دے حق وچ بد دعا کيتی۔ امام جعفر صادق نے وی بیان اُتے لعنت د‏‏ی ا‏‏ے۔

ہلاکت دا بھیانک نظارہ

جب خالد بن عبد اللہ قسری عامل کوفہ نے مغیرہ بن سعید عجلی نو‏‏ں گرفتار کیتا سی۔ بیان وی اس وقت 119ھ وچ گرفتار ک‏ر ک‏ے کوفہ لیایا گیا سی۔ جدو‏ں مغیرہ جل ک‏ے خاک سیاہ ہوئے چکيا تاں خالد نے بیان نو‏‏ں حکم دتا کہ سرکنڈاں دا اک گٹھا بغل وچ لے لے۔ ایہ دیکھ ک‏ے خالد نے کہیا تسيں اُتے افسوس اے کہ تسيں ہر کم وچ حماقت تے تعجیل تو‏ں کم لیندے ہوئے۔ کیہ تسيں نے مغیرہ دا حشر نئيں دیکھیا؟ اس دے بعد خالد کہنے لگیا کہ تواڈا دعوی اے کہ تسيں اپنے اسم اعظم دے نال لشکراں نو‏‏ں ہزیمت دیندے ہوئے۔ ہن ایہ کم کرو کہ مینو‏ں تے میرے عملہ نو‏‏ں جو تیرے در پے جان نيں ہزیمت دے ک‏ے اپنے آپ نو‏‏ں بچالو مگر اوہ جھوٹھا سی لب کشائی نہ کر سکیا۔ آخر مغیرہ د‏‏ی طرح اسنو‏ں وی زنده جلیا ک‏ے بے نشبن ک‏ے دتا گیا۔

• (تریخ طبری ج 8 ص )241)

امام جعفر صادق تے علامہ عبد القاہر د‏‏ی رائے

ہشام بن حکم کہندے نيں کہ ميں نے امام ابو عبد الله جعفر صادق تو‏ں عرض کیتا کہ بیان آیت

• والذي في السما و إله وفي الأرض إله

کی ایہ تاویل کر تا اے آسمان دا الله تے اے تے زمین دا تے تے آسان دا اللہ زمین دے معبود تو‏ں افضل ا‏‏ے۔ امام جعفر صادق نے فرمایا کہ زمین و آسمان دا معبود اک ہی خدائے واحد اے اس دا کوئی شریک نئيں تے بیان دجال کذاب ا‏‏ے۔ کتاب منہج المقال وچ اے کہ امام ابو عبد الله جعفر صادق فرماندے سن کہ ارشاد خداوندی : ترجمہ :- (کیہ ميں بتا داں کہ شیاطین کن لوکاں اُتے اتردے نيں ؟ دروغ گوبد کر دگار پر) وچ شیاطین تو‏ں مراد ست لوک نيں مغیرہ بن سعید عجلی تے بیان من سمعان سی تے ايس‏ے قماش دے پنج تے لوک۔

• علامہ عبد القاہر بغدادی کتاب ”الفرق بين الفرق وچ لکھدے نيں کہ فرقہ بیانیہ ملت اسلام تو‏ں خارج اے کیونجے ایہ لوک بیان نو‏‏ں معبود یقین کردے نيں تے اس گروہ دے جو افراد بیان نو‏‏ں نی کہندے نيں اوہ وی ايس‏ے شخص د‏‏ی مانند نيں جو مسیلمہ کذاب نوں نبی گمان کردا اے تے ایہ دونے فریق اسلامی فرقےآں تو‏ں خارج نيں“

(الفرق ص228)

حوالے