تقویۃ الایمان (کتاب)
تقویۃ الایمان (تلفظ:تَقْوِیَۃُ الْاِیْمَان) شاہ اسماعیل دہلوی دی مشہور و معروف تے اے ان کتاباں چوں اے جن دی وجہ تو بڑے زیادہ لوگ صاط مستقیم تے آگئے۔اس کتاب دے وچ عقیدہ توحید نوں آسان اور صاف صاف انداز سے وچ لوگوں دے سامنے رکھا۔عقیدہ توحید تو بغیر کسے عمل دی اللہ دے ہاں کوئی اہمیت نہیں ہےاردو کتاباں وچوں اک اے۔ اپنی اشاعت توں لے کے اج تک اس دے فوائد برابر جاری نيں۔ اشاعت دے نال ہی علما حق نے اس کتاب نوں بہت پسند کیا اور مدارس دے وچ اس کتاب نوں شامل نصاب کیتا
بدعتی اور جاہل لوگوں نوں اس کتاب تے اعتراض اے جو کہ بغیر دلیل کے کے ہیں
اگر اے لوگ عقیدہ توحید اور ایمان دے اوپر لکھی ہوئی سلف دے منہج تے لکھی کتاباں دا مطالعہ کردے تو اعتراض نہ کردے۔ان محترم احباب نوں گزارش اے کہ او تعصب نوں چھوڑ کر حق نوں تلاش کرنے جو کہ بالکل واضح ہے۔ قرآن دے اصل مفہوم نوں سمجھن
جو بھائی اس کتاب تےاعتراض کردے نے اونھاں نوں مؤدبانہ گزارش اے کہ بغیر تعصب دے کتاب دا مطالعہ ضرور کریں ۔
پس منظر
[سودھو]اشرف علی تھانوی اپنی کتاب وچ لکھدے نيں کہ، اسماعیل دہلوی نے کتاب لکھنے دے بعد، اپنے چند ساتھیاں دے سامنے پیش کیتی تے کہیا
” | ميں نے ایہ کتاب لکھی اے تے وچ جاندا ہاں کہ اس وچ بعض جگہ ذرا تیز لفظاں آ گئے نيں تے بعض جگہ تشدد ہوئے گیا اے۔ مثلا انہاں امور نوں جو شرک خفی سن شرک جلی لکھ دتا گیا اے۔ انہاں موجہ توں مینوں اندیشہ اے کہ اس دی اشاعت توں شورش ہوئے ضرور ہوئے گی۔۔۔۔گو اس توں شورش ہوئے گی۔ مگر توقع اے کہ لڑ بھڑ کر خود ٹھیک ہوئے جان گے۔[۱] | “ |
اشاعت
[سودھو]اثرات
[سودھو]” | افسوس اے کہ اس کتاب دی وجہ توں مسلمانان ہند و پاک جنہاں دی تعداد ویہہ کروڑ توں زیادہ اے تے نوے فیصد حنفی المسلک نيں۔ دو گروہ وچ بٹ گئے نيں[۲] | “ |
رد عمل
[سودھو]مناظرے
[سودھو]1240ھ وچ جامع مسجد دہلی وچ مشہور مناظرہ ہويا، جس وچ مولانا منور الدین تے تمام علمائے دہلی اک طرف تے دوسری طرف اسماعیل دہلوی تے مولوی عبد الحی سن ۔
فتوے
[سودھو]کتاباں
[سودھو]تقویۃ الایمان دے رد وچ کئی رسالے شائع ہوئے۔ مولانا شاہ فضل امام حضرت شاہ احمد سعید دہلوی شاگرد رشید مولانا شاہ عبد العزیز محدث دہلوی، مولانا فضلِ حق خیر آبادتی، مولانا عنایت احمد کاکوروی مصنف علم الصیغہ، مولانا شاہ رؤف احمد نقشبندی مجدّدی تلمیذ ِرشید شاہ عبد العزیز محدث دہلوی نے’’ مولوی اسماعیل دہلوی‘‘ اورمسائلِ’’ تقویۃ الایمان‘‘ دا مختلف طریقےآں توں رد فرمایا حتی کہ’’ شاہ رفیع الدین صاحب محدّث دہلوی‘‘ نے اپنے فتاویٰ وچ وی ’’کتاب التوحید ‘‘تے مسائلِ’’ تقویۃ الایمان ‘‘کے خلاف واضح فتوے شائع کیتے۔
رد وچ کتاباں
[سودھو]- تحقیق الفتویٰ فی ابطال الغویٰ، فضل حق خیر آبادی، مجاہد جنگ آزادی ہند 1857ء
- امتناع نظیر، ایضاً، فارسی زبان وچ
- تنزیہ الرحمٰن عن شائبۃ الکذب و النقصان، مولانا احمد حسن کانپوری
- الصمصام القاضب لراس المفتری علی اللہ الکذب، مولانا حکیم سید برکات احمد، ٹونکی
- عجالۃ الراکب فی امتناع کذب الواجب، مفتی محمد عبد اللہ ٹونکی
- اطیب البیان فی رد تقویۃ الایمان، مفتی، نعیم الدین مراد آبادی
- حمایت وچ کتاباں
- اکمل البیان فی تایئد تقویة الایمان، عزیز الدین مراد آبادتی، اہل حدیث
- غیر جانبدار کتاباں
- مولانا سماعیل دہلوی تے تقویۃ الایمان، ابو الحسن زید فاروقی دہلوی