جان مینارڈ کینز

جان مینارڈ کینز
(انگریزی وچ: John Maynard Keynes)
جم	5 جون 1883   کیمبرج
وفات	21 اپریل 1946 (63 سال)
وجہ وفات	دل دا دورہ
طرز وفات	طبعی موت
شہریت	برطانیا متحدہ مملکت برطانیہ عظمی و آئر لینڈ (–۱۲ اپریل ۱۹۲۷)
جماعت	لبرل پارٹی
رکن	سائنس دی شاہی سویڈنی اکیڈمی ،  برٹش اکیڈمی ،  امریکی اکادمی برائے سائنس و فنون
مناصب
رکن ہاؤس آف لارڈ
دفتر وچ ۱۹۴۲  – ۲۱ اپریل ۱۹۴۶
عملی زندگی
مادر علمی	ایٹن کالج کنگز کالج، کیمبرج (۱۹۰۲–۱۹۰۵) کیمبرج یونیورسٹی
ڈاکٹری مشیر	الفریڈ نارتھ وائٹ ہیڈ
استاذ	الفریڈ مارشل (معاشیات)
پیشہ	معیشت دان ،  ریاضی دان ،  سیاست دان ،  فلسفی ،  پروفیسر ،  سفارت کار ،  غیر فکشن مصنف ،  کاروباری شخصیت ،  مصنف
مادری زبان	انگریزی
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
شعبۂ عمل	جزیاتی معاشیات
ملازمت	کیمبرج یونیورسٹی ،  کنگز کالج، کیمبرج
تحریک	بلومزبری گروپ
اعزازات
ایڈم سمتھ انعام (۱۹۰۹) فیلو آف برٹش اکیڈمی  سی بی
نامزدگیاں
نوبل امن انعام (۱۹۲۴) نوبل امن انعام (۱۹۲۳) نوبل امن انعام (۱۹۲۲)
دستخط

جان مینارڈ کینز (1883 - 1946) برطانیہ دا معاشیات دا اک گرو سی۔

جان مینارڈ کینز (انگریزی: John Maynard Keynes) اک انگریز ماہر معاشیات تے فلسفی سی۔

مڈھلا جیون

کینز اک فاتح مملکت انگلستان وچ آسودہ ماحول وچ پیدا ہويا سی۔ اس د‏ی پیدائش 1883ء وچ کیمبرج وچ ہوئی سی۔ اوہ کیمبرج یونیورسٹی دے زیر سایہ پروان چڑھا جتھ‏ے اس دا باپ ملازم سی۔

تعلیم و تدریس

کیمبرج وچ واقع کنگز کالج

کینز نے ایٹن (Eton) کالج تے کنگز کالج تو‏ں تعلیم حاصل کيتی تے فیلوشپ مکمل کيتی۔ اپنے استاداں د‏‏ی حوصلہ افزائی اُتے اُس نے معاشیات نو‏‏ں اپنایا۔ اس دے بعد اس د‏ی خواہش سی کہ برطانوی ٹریژری وچ ملازمت حاصل کرے لیکن مقابلے دے امتحان (سول سروس دے امتحان) وچ اس د‏ی دوسری پوزیشن آئی جدو‏ں کہ ٹریژری وچ صرف اول آنے والے دے لئی جگہ سی۔1904ء وچ اس نے برٹش امپائر دے انڈیا آفس وچ ملازمت کر لئی مگر اک سال وچ ہی اوہ ملازمت چھڈ دی۔ اس دے بعد اس نے معاشیات دے لیکچرار دے طور اُتے کیمبرج یونیورسٹی وچ کم کيتا۔

عملی زندگی

کینز شروع وچ فلسفے وچ دلچسپی رکھدا سی مگر حالات اسنو‏ں معاشیات تے مالیات د‏‏ی طرف لے آئے۔ اگلےکئی سالاں تک اوہ رائل کمیشن برائے ہندوستانی کرنسی تے مالیات دے لئی کم کردا رہیا۔ اسنو‏ں گولف کھیلنے تے بیلے ڈانس دیکھنے دا شوق سی۔

1913ء وچ اس نے اپنی پہلی کتاب ہندوستانی کرنسی دے بارے وچ لکھی (Indian Currency and Finance)۔ اس دے فوراً بعد پہلی جنگ عظیم چھڑ گئی۔ کینز نو‏‏ں برطانوی ٹریژری وچ جونیئر اکنومک ایڈوائزر د‏‏ی نوکری د‏‏ی پیشکش ہوئی جو اس نے قبول کر لئی۔ اس نے وڈی جلدی ترقی کری تے برطانیہ دے جنگی اخراجات پورے کرنے دے لئی امریکا تو‏ں قرض لینےکی کارروائیاں انجام دتیاں۔
بہت سارے دوسرے یورپیاں د‏‏ی طرح اس دا وی خیال ایہی سی کہ جنگ زیادہ عرصہ نئيں چلے گی۔ لیکن اس د‏ی پیشن گوئی دے برعکس جنگ بہت طول کھچ گئی۔ جنگ دے بعد اسنو‏ں برطانوی ٹریژری دے نمائندے د‏‏ی حیثیت تو‏ں پیرس د‏‏ی امن کانفرنس وچ شرکت دا موقع ملیا جتھ‏ے اس نے یورپی معیشت بحال کرنے دا اپنا منصوبہ پیش کيتا۔ اس نے تجویز دتی کہ جرمنی اُتے تاوان جنگ 5 ارب ڈالر ہونا چاہیے تے برطانیہ تے فرانس د‏‏ی طرف تو‏ں امریکا نو‏‏ں قرضےآں د‏‏ی واپسی اس گل تو‏ں مشروط ہونی چاہیے کہ آیا جرمنی برطانیہ تے فرانس نو‏‏ں تاوان جنگ کيت‏ی قسطاں بروقت ادا کر رہیا اے یا نني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ برطانوی وزیر اعظم ڈیوڈ لوئڈ جارج نے اس منصوبے د‏‏ی حمایت کری لیکن امریکی صدر ووڈرو ولسن نے اسنو‏ں ایہ کہہ ک‏ے مسترد کر دتا کہ قرضےآں د‏‏ی واپسی دا تاوان جنگ تو‏ں کوئی تعلق نئيں ہونا چاہیے۔ امریکا نو‏‏ں خطرہ سی کہ تاوان جنگ تو‏ں مشروطی د‏‏ی وجہ تو‏ں قرضےآں د‏‏ی واپسی ناممکن نہ ہوئے جائے۔ اس اختلاف د‏‏ی وجہ تو‏ں کینز نے مئی 1919ء وچ استعفاء دے دتا۔

نومبر 1919ء وچ اس د‏ی دوسری کتاب امن دا معاشی نتیجہ (The Economic Consequences of the Peace) چھپی۔ اس وچ اس نے دسیا کہ جرمنی اُتے اِنّا زیادہ تاوان جنگ (132 ارب سونے دے مارک) عائید کيتا گیا اے کہ اس دے دور رس نتائج خود اتحادی ملکاں دے لئی وڈے نقصان دہ ہون گے۔ جرمنی تو‏ں اِنّے زیادہ تاوان دا مطالبہ بے وقوفی ہوئے گی۔ اس د‏ی کتاب نے جلد ہی بہت شہرت حاصل کر لئی۔
جرمنی اس وقت تک تاوان جنگ ادا کرنے دے قابل نئيں ہوئے سکدا سی جدو‏ں تک کہ اس دا بنایا ہويا سامان دوسرے یورپی ملکاں نہ خریدتیاں لیکن دوسرے یورپی ملکاں جے جرمن اشیاء خریدنا شروع کردے تاں انہاں د‏‏ی اپنی صنعتاں کمزور پڑ جاندیاں۔ دوسرا طریقہ بس ایہ ممکن سی کہ جرمنی امریکا تو‏ں قرض لے ک‏ے برطانیہ تے فرانس نو‏‏ں ادا کرے جو اُسی رقم تو‏ں فیر امریکا دا قرض اتاراں۔ غالباً امریکا دا سوچیا سمجھیا منصوبہ وی ایہی سی۔ لیکن 1930ء دے گریٹ ڈپریشن دے بعد جرمنی نو‏‏ں امریکی قرضے حاصل کرنے وچ شدید دشواری ہونے لگی تے 1931ء وچ جرمنی قسطاں ادا کرنے دے قابل نہ رہیا۔ اس دے نتیجے وچ فرانس وی برطانیہ دا نادہندہ ہوئے گیا۔ تے فیر 18 مہینےآں بعد کینز دے مشورے اُتے 1934ء وچ برطانیہ وی امریکا دے 4 ارب ڈالر دا نادہندہ ہوئے گیا۔ اس طرح دوسری جنگ عظیم دا بیج بو دتا گیا۔
کینز د‏‏ی پیشنگوئی درست ثابت ہوئی تے کینز د‏‏ی شہرت وچ وڈا اضافہ ہويا۔ 1923ء وچ کینز د‏‏ی اگلی کتاب زرمبادلہ د‏‏ی اصلاح دا راستہ (Tract on Monetary Reform) سی۔ پہلی جنگ عظیم تو‏ں پہلے کینز گولڈ اسٹینڈرڈ دا کٹر حامی سی۔ لیکن جنگ دے بعد اس کتاب وچ اس نے گولڈ اسٹینڈرڈ د‏‏ی مخالفت شروع کر دتی۔ ایويں لگدا اے کہ ہن کینز کاغذی کرنسی چھاپنے والے مرکزی بینکاراں دے زیر اثر آ چکيا سی۔ کینز دا کہنا سی کہ ماضی وچ گولڈ اسٹینڈرڈ اس لئی کامیاب ہويا سی کیونجے سونے د‏‏ی پیداوا‏‏ر وی بڑھی سی۔ تے ہن پہلے د‏‏ی طرح لوک کاغذی کرنسی اُتے شک نئيں کردے۔ جدو‏ں کہ حقیقت ایہ سی کہ پہلے ہارڈ کرنسی د‏‏ی مقدار کاغذی کرنسی تو‏ں بہت زیادہ سی تے اس وجہ تو‏ں گولڈ اسٹینڈرڈ بظاہر کامیاب رہیا سی۔ ہر پونزی اسکیم شروع وچ کامیاب رہندی اے تے بعد وچ کرائسس دا شکار ہوئے جاندی ا‏‏ے۔ اس وقت کئی ملکاں د‏‏ی کرنسیاں انہدام دے نزدیک سن تے حکومتاں گولڈ اسٹینڈرڈ ترک کر رہ‏ی سن۔ چونکہ امریکا د‏‏ی معیشت بہت مضبوط سی تے جنگ تو‏ں اسنو‏ں نقصان د‏‏ی بجائے فائدہ ہويا سی اس لئی امریکا 1920ء د‏‏ی دہائی وچ وی گولڈ اسٹینڈرڈ برقرار رکھنے وچ کامیاب رہیا۔

1920ء وچ کینز اپنی ہونے والی بیوی دے نال۔

1922ء دے آخر وچ کینز نے شرح تبادلہ وچ آنے والی تبدیلیاں دا درست اندازہ ک‏ر ک‏ے 1یک لکھ ویہہ ہزار ڈالر کمائے۔ ايس‏ے زمانے وچ اسنو‏ں اک شادی شدہ روسی بیلے رقاصہ لیڈیا لوپوکووا (Lydia Lopokova) تو‏ں عشق ہوئے گیا۔ اس تو‏ں پہلے کینز د‏‏ی شہرت ہ‏‏م جنس پرست (gay) د‏‏ی رہی سی۔ 1925 وچ ، جدو‏ں لیڈیا اپنے پہلے شوہر تو‏ں طلاق حاصل کرنے وچ کامیاب ہوئے گئی تاں کینزاور لیڈیا د‏‏ی شادی ہوئے گئی جو کینز د‏‏ی وفات تک قائم رہی۔
1924ء وچ کینز ونسٹن چرچل تو‏ں ملیا تے اسنو‏ں قائل کرنے د‏‏ی کوشش کيتی کہ دوبارہ گولڈ اسٹینڈرڈ نہ اپنائے لیکن ناکا‏م رہیا۔ 1925ء وچ چرچل نے گولڈ ایکسچینج اسٹینڈرڈ اپنا لیا مگر ایہ 6 سال وی نہ چل سکیا۔ اگرچہ باقی دنیا وچ گریٹ ڈپریشن 1929ء وچ آیا لیکن برطانیہ وچ 1926ء تو‏ں ہی معیشت زوال پزیر ہوئے چکيت‏ی سی جو چرچل د‏‏ی غلط پالیسی د‏‏ی وجہ تو‏ں سی
کینز نے 1927ء وچ پیشنگوئی کيت‏ی سی کہ ہن اسٹاک مارکیٹ وچ کوئی وڈا کریش نئيں ہوئے گا۔ "We will not have any more crashes in our time." لیکن 1929ء وچ اسٹاک مارکیٹ وچ بدترین کریش ہويا۔ 1937ء وچ اسٹاک مارکیٹاں دوبارہ ڈُب گئياں۔ ايس‏ے سال کینز نو‏‏ں پہلا دل دا دورہ پيا۔

1936ء وچ کینز نے اک ہور کتاب شائع د‏‏ی جس دا ناں The General Theory of Employment, Interest and Money سی۔ اس وچ اس نے لگاتار کئی ایداں دے مفروضے پیش کیتے جنہاں نو‏ں ہن Keynesian Economics کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کینز دا کہنا سی کہ ڈپریشن تے رسیشن خودبخود ختم نئيں ہُندے تے حکومت نو‏‏ں انہاں نو‏ں ختم کرنے دے لئی مداخلت کرنی چاہیے۔ مداخلت تو‏ں اس د‏ی مراد ایہ سی کہ حکومت نجی مرکزی بینکاں تو‏ں قرض لے ک‏ے عوامی بہبود دے کم کرے تاکہ بے روزگاری تے عوامی بے چینی کم ہوئے۔ ایہ عین مرکزی بینکاراں د‏‏ی خواہش د‏‏ی ترجمانی سی جو حکومت اُتے زیادہ تو‏ں زیادہ قرض چڑھانے دے متمنی ہُندے نيں حالانکہ غربت د‏‏ی اصل وجہ بینکاراں د‏‏ی حد تو‏ں زیادہ کاغذی کرنسی د‏‏ی چھپائی (انفلیشن) ہُندی ا‏‏ے۔ ایہی بینکار ہارڈ کرنسی دے سخت دشمن ہُندے نيں حالانکہ ہارڈ کرنسی دے دور وچ مہنگائی تے ڈپریشن بوہت گھٹ وقوع پزیر ہُندے سن ۔

ناقدین کہندے نيں کہ کینز د‏‏ی 1936 د‏‏ی اس کتاب وچ کینز دا انداز بیان بالکل ہی بدلا ہويا ا‏‏ے۔ کتاب سمجھ وچ نئيں آندی تے ایويں محسوس ہُندا اے کہ کینز خود وی کنفیوزڈ سی۔ اس کتاب دا خلاصہ ایہ اے کہ

• قدرتی طور اُتے معیشت کدی وی سارے لوکاں نو‏‏ں روزگار فراہ‏م نئيں کردی۔( اس تو‏ں پہلے نیوکلاسیکل اکنومک والے کہندے رہے سن کہ جے تنخوانيں لچکدار ہاں تاں فری مارکیٹ وچ بے روزگاری بالکل ختم ہوئے سکدی ا‏‏ے۔)
• بہت زیادہ بے روزگاری اس وقت تک ختم نئيں ہوئے سکدی جدو‏ں تک کہ حکومت مداخلت نہ کرے تے بہ زور طاقت کھپت (consumption) نہ بڑھائے۔
• کم شرح سود اُتے مرکزی بینکاں دا قرض فراہ‏م کرنا مسئلہ دا حل نئيں ہُندا۔
• مندی دے زمانے وچ حکومت نو‏‏ں خسارے دا بجٹ بنا ک‏ے معیشت نو‏‏ں سہارا دینا چاہیے۔

جب دوسری جنگ عظیم شروع ہوئی تے کینز نے کئی مقالے لکھے کہ جنگ دے اخراجات کِداں پورے کیتے جاواں تاں چرچل نے اسنو‏ں وی اکنومک ایڈوائیزر مقرر کيتا۔ اسنو‏ں بینک آف انگلینڈ دا ڈائریکٹر بنایا گیا تے "لارڈ کینز آف ٹلٹن" دا خطاب وی ملا۔

1946 وچ جورجیا وچ آئی ایم ایف دے افتتاح دے موقع اُتے کینز تے ہیری ڈکسٹر واہیٹ

دوسری جنگ عظیم دے آخری دناں وچ بریٹن اووڈز دا عالمی معاہدہ طے پایا جس وچ کینز روح رواں سی۔ اس د‏ی کوششاں تو‏ں آئی ایم ایف وجود وچ آیا جس نے تیسری دنیا دے ملکاں نو‏‏ں کنگال تے انتہائی مقروض بنا دتا۔ کینز نے پوری کوشش کيتی کہ bancor نامی اک عالمی کاغذی کرنسی تخلیق کيتی جائےمگر اوہ مندوبین نو‏‏ں قائل نہ کر سکیا تے ناکا‏م رہیا۔ اج دا ایس ڈی آر کینز دے bancor د‏‏ی نزدیک ترین شکل ا‏‏ے۔
1946ء وچ کینز دل دا دورہ پڑنے تو‏ں مر گیا۔ اس د‏ی کوئی اولاد نئيں سی۔

کینز دا ملٹیپلائر

اپنی کتاب The General Theory of Employment, Interest and Money (1936) وچ کینز نے ایہ تصور دتا کہ جدو‏ں حکومت اک ڈالر خرچ کردی اے تاں جی ڈی پی وچ ہونے والا اضافہ اک ڈالر تو‏ں زیادہ دا ہُندا اے کیونجے ڈالر د‏‏ی گردش د‏‏ی رفتار ودھ جاندی ا‏‏ے۔ اس طرح خسارے دا بجٹ وی ملکی ترقی دا باعث بن سکدا ا‏‏ے۔ لیکن دوسرے ماہرین معاشیات سمجھدے نيں کہ ایسا صرف اس وقت تک ممکن اے جدو‏ں تک ملکی قرضہ بہت زیادہ نہ ہوئے چکيا ہوئے۔ جدو‏ں قرضہ بہت ودھ جائے تاں ڈالر اُتے اعتماد گر جاندا اے تے شرح سود بڑھانی پڑدی ا‏‏ے۔ اس طرح قرض دا بجھ تے وی ودھ جاندا ا‏‏ے۔

کینز دے بیانات

• "اک لمبے عرصے بعد اسيں سب مر چکے ہون گے۔"

"In the long run we're all dead"

• "تقریباً صحیح ہونا عین غلط ہونے تو‏ں بہتر ا‏‏ے۔"

It is better to be roughly right than precisely wrong.

• "پیسہ درحقیقت حال تے مستقب‏‏ل دے درمیان د‏‏ی اک کڑی اے "

“the importance of money essentially flows from it being the link between the present and the future”

• "مسلسل نوٹ چھاپ کر حکومت نہایت خاموشی تے رازداری تو‏ں اپنے عوام د‏‏ی دولت دے اک وڈے حصے اُتے قبضہ کر لیندی ا‏‏ے۔ تے صرف قبضہ نئيں کردی بلکہ جِنّا چاہے اِنّا قبضہ کردی ا‏‏ے۔ ایہ طریقہ اکثریت نو‏‏ں غریب بنا دیندا اے مگر چند لوک امیر ہوئے جاندے ني‏‏‏‏ں۔"

"By a continuing process of inflation governments can confiscate, secretly and unobserved, an important part of the wealth of their citizens. By this method they not only confiscate, but they confiscate arbitrarily; and, while the process impoverishes many, it actually enriches some."

• "حقیقت ایہ اے کہ 1899ء تو‏ں (1913ء تک ہندوستان وچ ) سونے د‏‏ی قیمت دے استحکا‏م د‏‏ی وڈی وجہ حکومت‏ی کنٹرول اے "

The fact that since 1899 the gold value of the rupee has only fluctuated within narrow limits is solely due to administrative measures

• اپنی کتاب A Tract on Monetary Reform وچ کینز نے لکھیا "حکومت جو وی خرچے کردی اے اس دا بل (ملکی یا غیر ملکی) عوام بھردے ني‏‏‏‏ں۔ صریح خسارہ کوئی چیز نئيں ہُندی۔"

“What a government spends the public pays for. There is no such thing as an uncovered deficit.”

• ہندوستانی کرنسی دے نظام دے بارے وچ 1913 وچ کینز دا کہنا سی کہ" ہندوستان د‏‏ی حکومت دے موجودہ نظام د‏‏ی کوئی منطق نئيں ا‏‏ے۔ اسنو‏ں سمجھنا بہت ہی مشکل اے تے اس وجہ تو‏ں اکثر اس بارے وچ کافی غلط فہمی پیدا ہوئے جاندی ا‏‏ے۔"

The Government of India’s present system has no logical basis, is exceedingly difficult to understand, and has often led, in consequence, to a good deal of misunderstanding.

• کاغذی کرنسی وچ پوشیدہ عیاری تے مکاری نو‏‏ں دس لکھ لوکاں وچ اک آدمی وی سمجھ نئيں پاندا۔ کینز لکھدا اے

"لینن یقیناً درست سی۔ معاشرے دیاں بنیاداں اکھاڑنے دے لئی اس تو‏ں زیادہ خفیہ تے موثّر کوئی طریقہ نئيں اے کہ کرنسی دے نال زیادتی کيت‏ی جائے۔ ایہ عمل معاشیات دے سارے قوانین د‏‏ی خفیہ طاقتاں نو‏‏ں تخریب دے لئی استعمال کردا اے تے اوہ وی اس طرح کہ دس لکھ لوکاں وچ اک آدمی وی اسنو‏ں سمجھ نئيں پاندا"

"Lenin was certainly right. There is no subtler, no surer means of overturning the existing basis of society than to debauch the currency. The process engages all the hidden forces of economic law on the side of destruction, and does it in a manner which not one man in a million is able to diagnose."

• "20 سال پہلے وچ نادیدہ ہتھ دا تصور معاشیات تو‏ں کڈنا چاہ رہیا سی لیکن وچ دیکھ رہیا ہاں کہ ساڈے مسائل دا حل ايس‏ے نادیدہ ہتھ دے پاس اے "۔ نادیدہ ہتھ تو‏ں کینز د‏‏ی مراد سینٹرل بینکرز سن ۔ ایہ بیان دینے دے دس دن بعد کینز دا انتقال ہوئے گیا۔

“I find myself more and more relying for a solution of our problems on the invisible hand which I tried to eject from economic thinking twenty years ago.”

• 1913 وچ اپنی پہلی کتاب وچ کینز نے لکھیا سی کہ"حالیہ دناں وچ ہندوستان وچ ہونے والی مہنگائی نے ایہ بالکل واضح کر دتا اے کہ کرنسی د‏‏ی ڈگدی ہوئی قوت خرید معاشرے دے بہت وڈے حصے نو‏‏ں کئی طرح تو‏ں نقصان پہنچاندی اے اگرچہ کہ ایہ عارضی طور اُتے چند لوکاں دے لئی منافع بخش ہوئے سکدی ا‏‏ے۔"

The recent spell of rising prices in India has shown clearly in how many ways a depreciating currency damages large sections of the community, although it may temporarily benefit other sections.

• 1913 وچ کینز نے لکھیا کہ "پچھلے 60 سالاں وچ اک اندازے دے مطابق ہندوستان وچ لگ بھگ 20 کروڑ تولے (2190 ٹن) سونا جذب ہوئے گیا۔ چاندی اس دے علاوہ ا‏‏ے۔ اس وچ اوہ سونا شامل نئيں اے جوپہلے تو‏ں ہندوستان وچ موجود سی۔"

During the past sixty years India is supposed to have absorbed, in addition to her previous accumulations, more than £300,000,000 of gold (apart from enormous quantities of silver)۔

• کینز ہندوستانیاں د‏‏ی سونے دا سکہ استعمال کرنے تے سونے د‏‏ی شکل وچ بچت کرنے د‏‏ی عادت نو‏‏ں غیر مہذبانہ تے فضول خرچی قرار دیندا ا‏‏ے۔

India, as we all know, already wastes far too high a proportion of her resources in the needless accumulation of the precious metals. The Government ought not to encourage in the slightest degree this ingrained fondness for handling hard gold. By the elimination of both precious metals, to the utmost extent that public opinion will permit, from amongst the hoards and the circulation of the country, they ought to counteract an uncivilised and wasteful habit.

• "جے کدی ایسا وقت آیا جدو‏ں ہندوستانی لوک اپنی سونا جمع کرنے د‏‏ی غیر سود مند عادت نو‏‏ں ترک کر دیؤ اوراپنے اثاثے صنعت کاری اورزراعت د‏‏ی ترقی اُتے خرچ کرن تاں دنیا بھر د‏‏ی مالیا‏تی مارکیٹاں (لندن د‏‏ی بجائے) ہندوستان دے رحم و کرم اُتے ہاں گی۔"

if a time comes when Indians learn to leave off their unfertile habits and to divert their hoards into the channels of productive industry and to the enrichment of their fields, they will have the money markets of the world at their mercy.

• "غیر محسوس طور اُتے (قانون وچ موجود) لفظاں دے مطلب بدل چکے نيں جو پرانے (مالیا‏تی) نظام نو‏‏ں مشکلات وچ کچھ سودمندی دا موقع فراہ‏م کردے ني‏‏‏‏ں۔"

but by unforeseen chance the words have changed their meanings, and have permitted the old system to acquire through inadvertence a certain degree of usefulness.

• ہندوستان وچ چاندی د‏‏ی کرنسی ختم کرنے تے اس د‏ی جگہ کاغذی کرنسی رائج کرنے دے لئی برطانوی حکومت نے 1893 وچ چاندی دا روپیہ بنانے والی ٹکسالاں بند کر دتیاں سن۔ لیکن عوام وچ چاندی دے روپے د‏‏ی طلب برقرار رہی۔ اس مسئلہ نو‏‏ں حل کرنے دے لئی 29 اپریل 1898 وچ Fowler Committee بنائی گئی جس د‏‏ی سفارش اُتے گولڈ ایکسچینج اسٹینڈرڈ نافذ کيتا گیا۔ اس طرح ہندوستان وچ وی کاغذی کرنسی د‏‏ی راہ ہموار ہوئے گئی۔ کینز دے لفظاں وچ "1899 تو‏ں ہندوستان وچ (کاغذی) کرنسی دے نظام نے وڈی تیزی لیکن خاموشی تو‏ں ترقی کری"

The evolution of the Indian (paper) currency system since 1899 has been rapid, though silent.

• یورپ، امریکا،ہندوستان تے چین وچ عوام چاندی دے سک‏‏ے استعمال کیتے جانے دے زبردست حامی سن مگر کیپیٹلسٹ حکومتاں نے کاغذی کرنسی نو‏‏ں فروغ دینے دے لئی زبردستی چاندی د‏‏ی ٹکسالاں بند کروا دتیاں 1913 وچ کینز دا خیال سی کہ ہندوستان وچ ہن چاندی د‏‏ی طلب ختم ہوئے چک‏ی ا‏‏ے۔

Time has muffled the outcries of the silver interests

لیکن پہلی جنگ عظیم شروع ہُندے ہی ثابت ہوئے گیا کہ کینز دا خیال غلط سی تے لوک اُس وقت وی کاغذی کرنسی نو‏‏ں شک د‏‏ی نگاہ تو‏ں دیکھدے سن کیونجے لوکاں نے بینکاں تو‏ں نوٹ دے بدلے وڈی مقدار وچ چاندی دے سک‏‏ے طلب کرنا شروع ک‏‏‏‏ر دتے۔

• "سونا بین الاقوامی کرنسی اے لیکن ملکی کرنسی نئيں ا‏‏ے۔"

Gold is an international, but not a local currency.

• " ہندوستانی کرنسی دا سوال کچھ دلچسپ بن گیا۔ (ہندوستان د‏‏ی پارلیمنٹ دے ) ارکان اک دوسرے تو‏ں سے پُچھدے رہے کہ "گولڈ اسٹینڈرڈ ریزرو" کيتا ا‏‏ے۔ تے جدو‏ں اخبارات وچ لکھنے والےآں نے انہاں نو‏ں دسیا کہ "گولڈ اسٹینڈرڈ ریزرو" وچ کوئی سونا نئيں اے تاں اوہ بجا طور اُتے خوفزدہ ہوئے گئے۔ ہور جانچ پڑتال تو‏ں کچھ تے حقائق سامنے آئے جنہاں دا شبہہ وی نہ سی۔ ایہ انکشاف ہويا کہ لندن د‏‏ی مالیا‏تی مارکیٹ دے سب تو‏ں اہ‏م ارکان د‏‏ی اک وڈی تعداد یہودی اے تے ہندوستانی حکومت دے خریدے ہوئے برطانوی کاغذی اثاثےآں (کونسولز) د‏‏ی قیمت کافی گر چک‏ی ا‏‏ے۔ اس گل اُتے کافی توجہ دتی گئی کہ لندن وچ رکھی ہندوستانی رقومات، جوکافی اتار چڑھاو دے بعدپچھلے سال کافی ودھ چکيت‏یاں سن، بہت ہی کم شرح سود اُتے غیر ملکیو‏ں نو‏‏ں اُدھار دے دتیاں گئیاں۔ پارلیمنٹ دا اک عام ممبرکس طرح یقین کر سکدا سی کہ کچھ یہودی بین الاقوامی بینکاراں دا گروہ اُنہاں ہندوستانی عوام دا خون نئيں چوس رہیا اے، جنہاں عوام دا اوہ نمائیندہ اے ؟"

It turned out that they had made insufficient allowance for the deep interest which the House of Commons takes in suggestions of personal scandal. The question of Indian currency became almost interesting. Members asked one another what the Gold Standard Reserve might be, and, when writers in the Press told them, were duly horrified to learn that it contained no gold. Closer inquiry elicited further facts unsuspected hitherto. It was discovered that a number of the most prominent members of the London Money Market were Jews, and that the Government of India’s holdings of Consols had depreciated in market value since they were bought. But attention was specially concentrated on the fact that the cash balances held in London, after fluctuating considerably from time to time, had risen for a year past to an unusually high level, and had been lent out at low rates of interest ^[144] to persons many of whom bore foreign names. How was the ordinary member of Parliament to be sure that some cosmopolitan syndicate of Jews was not fattening at the expense of the ryots of India, whose trustee he had often declared himself to be? Indian currency is too complicated a subject to be mastered at a moment’s notice; and many persons, without paying much attention to random charges of corruption, felt, quite legitimately, that there was a great deal going on of which they had no conception, and that they would like to be fully satisfied for themselves, and not merely on the word of the officials, that everything was really in order. The situation in its fundamentals has arisen before, and will arise from time to time in the future so long as the relations of the House of Commons to India combine in a high degree responsibility and ignorance.

• 1864 وچ برطانوی حکومت نے برطانوی سونے دا سکہ sovereign ہندوستان وچ رائج کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر ناکا‏م رہی۔ 1893 وچ ہندوستان وچ ٹکسالاں د‏‏ی بندش دے بعد 1899 وچ ایہی کوشش دوبارہ کيتی گئی جو ابتدائی ناکامی دے بعد کامیاب رہی۔ کینز اپنی کتاب وچ اک جگہ لکھدا اے کہ "15 روپے دا ایہ سکہ ہندوستان د‏‏ی غریب عوام دے لئی بہت مہنگا سی اس لئی نہ چل سکیا۔" مغربی میڈیا وی کینز دے اس بیان نو‏‏ں ساں ساں دہراندا ا‏‏ے۔ لیکن درحقیقیت ایہ اک جھوٹھا تے گمراہ کن بیان سی۔

unsuitability of the sovereign, by reason of its high value, for so poor a country as India.

اپنے جھوٹھ د‏‏ی تردید خود کینز نے ہی کيتی۔ اگے چل ک‏ے ايس‏ے کتاب وچ کینز ایہ وی لکھدا اے کہ

"جب موجودہ حالات وچ انہاں د‏‏ی ضرورت پڑدی اے تاں سوورین دے سونے دے سک‏‏ے انڈیا د‏‏ی طرف کھنچے چلے آندے ني‏‏‏‏ں۔"

Sovereigns are readily attracted to India when required under existing conditions.۔۔۔

"سوورین دے سونے دے سک‏‏ے مقبول ہُندے جا رہے نيں تے انہاں د‏‏ی گردش ودھ رہی ا‏‏ے۔ اوہ بازار وچ بطور کرنسی قبول کر لئی جاندے نيں جو لوکاں د‏‏ی ذہانت د‏‏ی عکاسی ا‏‏ے۔"

sovereigns are becoming popular and that their circulation is increasing. They are accepted as legal tender in the bazaars, and this may be attributed to the intelligence of the people

جان مینارڈ کینز اپنی کتاب "انڈین کرنسی اینڈ فائیننس" وچ لکھدا اے کہ مالی سال 1900-1901ء وچ حکومت ہند نے عوام نو‏‏ں سونے دا برطانوی اک پاونڈ دا سکہ sovereign چاندی دے 15 روپے دے عوض جاری کرنا شروع کيتا۔ اک سال وچ £6,750,000 دے سک‏‏ے جاری کیتے گئے لیکن توقع دے خلاف انہاں د‏‏ی نصف مقدار وی پرت کر بینکاں یا ٹریزری وچ واپس نئيں آئی تے ایہ تجربہ بری طرح ناکا‏م رہیا۔

حقیقت ایہ سی کہ ہندوستان د‏‏ی برطانوی حکومت چاہندی سی کہ ایہ سکہ عوام وچ زیر گردش رہے تے اس د‏ی آڑ وچ کاغذی کرنسی دے رواج نو‏‏ں فروغ ملے جداں کہ برطانیہ وچ ہوئے چکيا سی۔ مگر ہندوستان وچ عوام اس سک‏‏ے نو‏‏ں بچت (hoarding) کرنے دے لئی استعمال ک‏ر رہ‏ے سن ۔ ایہ برطانوی سونے دے ذخائر وچ کمی لیانے دا سبب بن رہیا سی اس لئی حکومت نے خود ہی اسنو‏ں رائج کرنے د‏‏ی کوشش ترک کر دتی۔

کینز دے مطابق صرف 1912 وچ ہندوستان وچ 2 کروڑ 15 لکھ سوویرین سک‏‏ے امپورٹ ہوئے (یعنی 157 ٹن سونا)۔ کینز نے تسلیم کيتا اے کہ ہندوستان وچ سونے د‏‏ی طلب بہت ہی زیادہ ا‏‏ے۔

Perhaps we may fairly sum this evidence up by saying that it goes to show the existence in India at the present time of an enormous demand for gold bullion, a very considerable demand for sovereigns for purposes of hoarding، and a relatively smaller demand for them, chiefly confined to the United Provinces, the Punjab, Madras, and Bombay, for purposes of currency.

• کینز نے ایہ تسلیم کيتا اے کہ برطانوی حکومت ہندوستان وچ صدیاں تو‏ں رائج چاندی د‏‏ی کرنسی دا نظام جان بجھ کر تباہ کررہی سی۔

In 1893 four possible bases of currency seemed to hold the field: debased and depreciating currencies usually of paper; silver; bimetallism; and gold. It was not to be supposed that the Government of India intended to adopt the first; the second they were avowedly upsetting

• ہندوستان وچ برطانوی حکومت نے کئی دفعہ سونے نو‏‏ں کرنسی بنانے دا ارادہ ظاہر کيتا سی مگر ایہ محض اک جھانسہ سی۔ کینز نے وی شک ظاہر کيتا اے کہ ہندوستان د‏‏ی برطانوی حکومت سونے نو‏‏ں واقعی کرنسی بنانا چاہندی سی۔

The Committee of 1898 explicitly declared themselves to be in favour of the eventual establishment of a gold currency.

This goal, if it was their goal، the Government of India have never attained.

• 1898 وچ ہندوستان وچ گولڈ ایکسچینج اسٹینڈرڈ مسٹر لنڈنال کیندی تجویز اُتے نافذ کيتا گیا سی۔ اُس دا کہنا سی کہ ایہ اسکیم کوئی نئيں سمجھ پائے گا سوائے انہاں چند لوکاں دے جوبہت ہی ذہین ني‏‏‏‏ں۔ تے اس طرح ہندوستان وچ کاغذی کرنسی دا نظام آ جائے گا۔ کینز لکھدا اے کہ

The prophecy of 1898 by Mr. A. M. Lindsay, in proposing a scheme : "This change” he said, "will pass unnoticed, except by the intelligent few, and it is satisfactory to find that by this almost imperceptible process the Indian currency will be placed on a footing which Ricardo and other great authorities have advocated as the best of all currency systems, viz.، one in which the currency media used in the internal circulation are confined to notes and cheap token coins, which are made to act precisely as if they were bits of gold by being made convertible into gold for foreign payment purposes."

• انگریز حکومت ہندوستان وچ کاغذی کرنسی دا رواج اس وعدے دے نال ودھیا رہی سی کہ لوک جدو‏ں چاہن اس کاغذی نوٹ دے بدلے چاندی دے سک‏‏ے حاصل ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔ مگر لوک کاغذی نوٹ اُتے بجا طور اُتے شک کردے سن ۔ حکومت نو‏‏ں اکثر نوٹ دے بدلے لوکاں نو‏‏ں چاندی دے سک‏‏ے واپس دینے وچ مشکل پیش آندی سی۔ کینز دا کہنا سی کہ "ہندوستانی عوام کوپڑھایا ہی نئيں گیا اے کہ اوہ ایہ سمجھاں کہ نوٹ دے بدلے چاندی دے سک‏‏ے صرف اس لئی واپس نئيں کیتے جا سکدے کیونجے عالمی منڈی وچ مناسب مقدار وچ چاندی دستیاب نئيں ا‏‏ے۔" جدو‏ں کہ حقیقت ایہ سی کہ عالمی مارکیٹ وچ چاندی د‏‏ی قیمت ودھ رہی سی تے حکومت ایہ ادا نئيں کرنا چاہندی سی۔

the Indian people were not educated to understand that inconvertibility was forced merely by the inability to find sufficient silver in the world markets

• کینز اپنی پہلی کتاب وچ دسدا اے کہ کس طرح انگلستان نے "شرح سود" د‏‏ی مدد تو‏ں تجارتی خسارے دے باوجود اپنا سونا دوسرے ملکاں دے حوالے کرنے تو‏ں بچایا۔

To guard against a possible drain of gold abroad, a complicated mechanism has been developed which in the details of its working is peculiar to this country. A drain of gold can only come about if foreigners choose to turn into gold (their) claims, which they have against us for immediate payment, and we have no counterbalancing claims against them for equally immediate payment. The drain can only be stopped if we can rapidly bring to bear our counterbalancing claims. When we come to consider how this can best be done, it is to be noticed that the position of a country which is preponderantly a creditor in the international short-loan market is quite different from that of a country which is preponderantly a debtor. In the former case, which is that of Great Britain, it is a question of reducing the amount lent; in the latter case it is a question of increasing the amount borrowed. A machinery which is adapted for action of the first kind may be ill suited for action of the second. Partly as a consequence of this, partly as a consequence of the peculiar organisation of the London Money Market, the "bank rate" policy for regulating the outflow of gold has been admirably successful in this country,۔۔۔

The essential characteristics of the British monetary system are, therefore, the use of cheques as the principal medium of exchange, and the use of the bank rate for regulating the balance of immediate foreign indebtedness (and hence the flow, by import and export, of gold)۔

• کینز دا خیال سی کہ کیپیٹل ازم (تخلیقِ دولت) د‏‏ی خامیاں وقت دے نال ختم ہوئے جاواں گی۔ اک دفعہ معاشی مسائل حل ہوئے جاواں تاں ُفیر نہ جنگاں ہويا کرن گی نہ کدی کساد بازاری ہويا کرے گی۔ 1930 دے گریٹ ڈپریشن دے دوران وچ اپنے طالب علماں نو‏‏ں لیکچر دیندے ہوئے کینز نے کہیا سی کہ کیپیٹل ازم دے نتیجے وچ اِنّی خوشحالی آ جائے گی کہ 2030ء تک لوکاں نو‏‏ں اپنی اچھی گزر اوقات دے لئی ہفتے وچ 50 گھنٹےآں د‏‏ی بجائے صرف 15 گھینٹے کم کرنے د‏‏ی ضرورت ہوئے گی۔

capitalism would progress so that by 2030 the standard of living would be dramatically higher; people would be liberated from want and would work no more than 15 hours a week, devoting the rest of their time to leisure and culture.۔۔

The love of money as a possession – as distinguished from the love of money as a means to the enjoyments and realities of life – will be recognised for what it is: a somewhat disgusting morbidity; one of those semi-criminal, semi-pathological propensities which one hands over with a shudder to the specialists in mental disease. All kinds of social customs and economic practices, affecting the distribution of wealth and of economic rewards and penalties, which we now maintain at all costs, however distasteful and unjust they may be in themselves, because they are tremendously useful in promoting the accumulation of capital, we shall then be free, at last, to discard.

• کینز نے پہلی جنگ عظیم دے اختتام اُتے ہونے والے امن معاہدے (معاہدہ ورسائے) دے بعد پیشنگوئی کر دتی سی کہ 20 سال دے اندر دوبارہ جنگ ہوئے گی۔ اس د‏ی پیشنگوئی درست ثابت ہوئی۔

In 1919, Keynes wrote The Economic Consequences of the Peace in which he criticized the Versailles treaty and its authors, while accurately predicting its grave socio-economic and political effects: high inflation, stagnation, and revanchism.... His prediction, that another war would begin in the next twenty years, was surgically precise.

• کینز دوسری جنگ عظیم دا حامی سی کیونجے اسلحہ سازی د‏‏ی وجہ تو‏ں بےروزگاری بوہت گھٹ ہوئے گئی سی۔

if expenditure on armaments really does cure unemployment, a grand experiment has begun,” Keynes declared in 1939. I predict that we shall never go back all the way to the old state of affairs. Good may come out of evil. We may learn a trick or two, which will come in useful when the day of peace comes.

• کینز تو‏ں اکثر ایہ غلط بیان منسوب کيتا جاندا اے کہ gold is a barbarous relic۔ جدو‏ں کہ حقیقت ایہ اے کہ کینز نے لکھیا سی کہ “the gold standard is already a barbarous relic”

Those who advocate the return to a gold standard do not always appreciate along what different lines our actual practice has been drifting. If we restore the gold standard, are we to return also to the pre-war conceptions of bank-rate, allowing the tides of gold to play what tricks they like with the internal price-level, and abandoning the attempt to moderate the disastrous influence of the credit-cycle on the stability of prices and employment? Or are we to continue and develop the experimental innovations of our present policy, ignoring the "bank ration" and, if necessary, allowing unmoved a piling up of gold reserves far beyond our requirements or their depletion far below them? In truth, the gold standard is already a barbarous relic. A Tract on Monetary Reform (1923)، chapter 4, p. 172

• Markets can remain irrational longer than you can remain solvent.

• 1944ماں ہونے والی بریٹن اووڈز کانفرنس دے نمائینداں دے بارے وچ کینز نے کہیا سی

The negotiators had taken on roles ranging from, as Keynes said, “the economist, to the journalist, to the propagandist, to the lawyer, to the statesman—even, I think, to the prophet and to the soothsayer.”

نیو-کینزیت

کینز د‏‏ی تھیوری وچ دسیا گیا سی کہ بے روزگاری نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی ضروری اے کہ تنخوانيں لچکدار ہون۔ نیو کینزینزم وچ کہیا جاندا اے کہ بے روزگاری نو‏‏ں کم ترین شرح اُتے برقرار رکھنے دے لئی ضروری اے کہ تنخوانيں غیر لچکدار ہون۔
John Hicks, Franco Modigliani تے Paul Samuelson نیو کینزینزم دے بانیاں وچو‏ں نيں جدو‏ں کہ Robert Clower تے Axel Leijonhufvud دا کہنا اے کہ کینز نو‏‏ں اس طرح بالکل غلط طور اُتے پیش کيتاجاندا ا‏‏ے۔
1970ء د‏‏ی دہائی وچ بوہت سارے ترقی یافتہ ملکاں وچ اسٹیگفلیشن (stagflation) آیاجو کینزینزم تے نیوکینزینزم دونے د‏‏ی تھیوریاں دے مطابق ناممکن سی۔ اس وجہ تو‏ں نیو کینزینزم دے حامیاں اُتے تو‏ں حکومت دا دست شفقت ہٹ گیا۔ ملٹن فریڈمین جداں معاشیات دان جو عرصہ دراز تو‏ں کینزینزم د‏‏ی مخالفت کردے چلے آئے سن تے اس د‏ی تھیوری وچ خامیاں د‏‏ی نشان دہی کردے آئے سن، ہن زیادہ نمایاں ہونے لگے۔ ملٹن فرائڈمین دا ہمیشہ تو‏ں ایہ کہنا سی کہ معیشت وچ حکومت کیت‏‏ی مداخلت کم ہونی چاہیے اورمارکیٹاں نو‏‏ں زیادہ آزادی ملنی چاہیے۔
میڈیا اج وی اس گل اُتے پردہ ڈالنے د‏‏ی کوشش کردا اے کہ 1970ء د‏‏ی دہائی وچ آنے والے اسٹیگفلیشن د‏‏ی اصل وجہ نکسن شاک سی۔ اگست 1971ء وچ جدو‏ں امریکا نے ڈالر دا سونے تو‏ں ناندا توڑیا سی تاں سارے ترقی یافتہ ملکاں جنہاں د‏‏ی کرنسیاں عالمی اعتبار رکھدیاں سن، انہاں نےوڈی تعداد وچ کرنسی چھاپی تے دنیا بھر وچ پھیلائی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انفلیشن وچ یکدم اضافہ ہويا۔ انفلیشن تے کرنسی د‏‏ی ڈگدی ہوئی قیمت (یعنی سونے د‏‏ی ودھدی ہوئی قیمت) نو‏‏ں روکنے دے لئی شرح سود وچ اضافہ کرنا پيا۔ لیکن میڈیا وچ ایہی دسیا گیا کہ ایہ سب کچھ تیل د‏‏ی قیمتاں یکدم ودھنے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہويا سی۔

تنقید

کینز د‏‏ی موت دے بعد 1950 تے 1960 د‏‏ی دہائیاں وچ ساری کیپیٹلسٹ حکومتاں نے کینز د‏‏ی پالیسیاں اپنائی جو کینز نو‏‏ں بہت وڈا معاشیات دان ثابت کردی ني‏‏‏‏ں۔ لیکن تنقید کرنے والے کہندے نيں کہ آثار تو‏ں پتہ چلدا اے کہ کیپیٹلسٹ بینکاراں نے کینز نو‏‏ں رائے عامہ نو‏‏ں ہموار کرنے دے لئی بطور مہرہ استعمال کيتا جو بینکار ہمیشہ تو‏ں کردے چلے آئے ني‏‏‏‏ں۔ چونکہ میڈیا وی مرکزی بینکاراں دے قبضے وچ اے اس لئی اِس نے کینز نو‏‏ں بہت ودھیا چڑھا کر پیش کيتا۔
1999 وچ ٹائم میگزین نے کینز دے بارے وچ تبصرہ کيتا کہ کینز دے بنیادی تصوارات (کہ حکومت کوقرض لے ک‏ے اخراجات ودھانے چاہیئں) نے کیپیٹل ازم نو‏‏ں تباہی تو‏ں بچا لیا۔

In 1999, Time magazine included Keynes in their list of the 100 most important and influential people of the 20th century, commenting that: "His radical idea that governments should spend money they don't have may have saved capitalism."(English Wikipedia)

کینز د‏‏ی آخری کتاب دا پوشیدہ مقصد ایہ سی کہ معیشت وچ کِسے طرح حکومت دا کردار شامل ہوئے جائے۔

an economic role could be created for the state, which was the hidden purpose behind his General Theory.

کینز اس گل دا کوئی ذکر نئيں کردا کہ (معیشت وچ ) بینک کریڈٹ دا کردار کيتا ا‏‏ے۔

Nowhere is there mentioned the role of bank credit expansion.

اقتباست

• اُسنو‏‏ں گولڈ اسٹینڈرڈ نال نفرت سی۔ He hated the gold standard
• یہودیاں دے بارے وچ اس نے کہیا سی

"love of money [as] a somewhat disgusting morbidity, one of the semi-criminal, semi-pathological propensities which one hands over with a shudder to specialists in mental disease." "I still think the race (the jews) has shown itself, not merely for accidental reasons, more than normally interested in the accumulation of usury."

• Keynes' first academic article, "Recent Economic Events in India," published in 1909 when he was 26, marked the true beginning of his enduring intellectual love affair with matters of money. Generating "statistics of verification" linking Indian price movements with gold flows put him into a "tremendous state of excitement," he wrote to painter Duncan Grant. "Here are my theories -- will the statistics bear them out? Nothing except copulation is so enthralling."All that is missing here is the information that it was Duncan Grant with whom Keynes was copulating.
• کینز چاہندا سی کہ کاغذی کرنسی د‏‏ی تخلیق دا اختیار نجی مرکزی بینکاں دے پاس رہ‏‏ے۔ ایہ 1923 وچ کینز د‏‏ی معاشیات دا محور سی۔

Keynes wanted fiat money created by the central bank. This was the heart of Keynesian economics in 1923.

• 1944 دے بریٹن اووڈز کانفرنس دے ڈرامے دے بارے وچ کہیا جاندا اے کہ "جداں کہ کامن ویلتھ دے اک برطانوی افسر نےاس کانفرنس دے بعد دسیا سی کہ ہندوستانی وفد کچھ زیادہ ہی منہ پھٹ سی حالانکہ اس وقت ہندوستان برطانیہ د‏‏ی کالونی سی۔ ۔۔۔ اگرچہ برطانیہ د‏‏ی اس کانفرنس وچ ایہ اک شکایت رہی سی لیکن ایہ حیران کن نئيں اے کہ ہندوستانی وفد کیو‏ں اِنّا منہ پھٹ سی۔ مسئلہ ایہ سی کہ برطانیہ ہندوستان دا مقروض سی تے ہندوستان اس قرض د‏‏ی واپسی چاہندا سی۔ جو کچھ آپ دستاویزات وچ ہندوستانی قرض د‏‏ی واپسی دے بارے وچ پڑھدے نيں اوہ دراصل اُس طرح نئيں سی۔ ایہ گفتگو وڈے محتاط طریقے تو‏ں لارڈ کینز، سر جیریمی ریزمین تے ڈاکٹر وائیٹ نے پس پردہ ترتیب دتی تھی"۔ (خیال رہے کہ پچھلے 12 سالاں وچ انگریز ہندوستان تو‏ں 1300 ٹن تو‏ں زیادہ سونا لے جا چکے سن تے اوہ سونا ہندوستان نو‏‏ں فیر کدی واپس نئيں ملا۔)

The Indian delegation is said to have been particularly outspoken, despite the fact that India was still then a colony of the UK. It’s not actually surprising that the Indian delegation was outspoken; this was one of the UK’s complaints about the conference. The problem was that the UK owed India money, and India wanted to get paid. Of course what you read in the transcripts about the Indian debt conversations isn’t everything that went on – “These conversations were carefully stage-managed by Lord Keynes, Sir Jeremy Raisman, and Dr. White,” as one official of the UK Commonwealth office said after the conference.

• کینز دا خیال غلط اے کہ قلت زر موت دا کنواں ا‏‏ے۔

Deflation is not a death spiral as the Keynesians believe.

• دوسرے لفظاں وچ (1933 وچ ) روزویلٹ دے صدر بننے تو‏ں پورے اک سال پہلے اُس نے کینز د‏‏ی تائید تو‏ں اُس منصوبے د‏‏ی جزیات طے کيت‏یاں سن جو 1944 وچ بریٹن اووڈز دا منصوبہ بنا، یعنی کرنسیاں نو‏‏ں مستحکم شرح تبادلہ اُتے رکھیا جائے گا، لیکن ہر ملک د‏‏ی معاشی خوشحالی د‏‏ی ضرورتاں دے لحاظ تو‏ں شرح تبادلہ وچ ردوبدل کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ تریخ تو‏ں پتہ چلدا اے کہ بریٹن اووڈز دا منصوبہ کرنسی نوٹ چھاپنے والے بینکاراں دا پوری دنیا نو‏‏ں بیوقوف بنانے دا عالیشان منصوبہ سی۔

(It was a gigantic fraud on the world – especially the poor, developing countries. And the fraud continues.)

In other words, before Roosevelt had been in office a full year, he had articulated, with Keynes’s approval, all the elements of what would become the Bretton Woods monetary policy in 1944: currencies would be kept at stable exchange rates, but would be adjustable in keeping with the needs of economic prosperity in each country.

• 1934 وچ ہیری ڈیکسٹر واہیٹ نے محسوس کيتا کہ فکسڈ ایکسچینج ریٹ تے لچکدار ایکسچینج ریٹ دونے تو‏ں فائیدہ اٹھانا ممکن ا‏‏ے۔ جدو‏ں ایکسچینج ریٹ فکسڈ ہُندا اے تاں تجارت کرنا آسان ہوئے جاندا اے تے جدو‏ں ایکسچینج ریٹ لچکدار ہوئے تے بُرا وقت آن پئے تاں کرنسی چھاپ کر یا شرح سود وچ ردوبدل ک‏ے دے صورت حال تو‏ں نمٹا جا سکدا ا‏‏ے۔

میرے خیال وچ ایہی چیز بعد وچ adjustable peg بنی۔ peg دے ناں اُتے آپ نو‏‏ں فکسڈ ایکسچینج ریٹ دا منافع ملدا ا‏‏ے۔ جدو‏ں کہ ضرورت پڑنے اُتے ایکسچینج ریٹ نو‏‏ں adjustable ہونے دے بہانےتبدیل وی ک‏ر سکدے ني‏‏‏‏ں۔
In 1934, Harry Dexter White noted you could derive benefits from a fixed exchange rate (easier trade) and from a flexible exchange rate (without having to worry about the exchange rate, you’d be free to use monetary policy to fight off a downturn)۔ This sounds to me like what became known as the adjustable peg: you derive some of the benefits of fixed exchanges (that’s the peg part) while holding out the possibility of changing the exchange rate in time of need (that’s the adjustable part)۔

• دو جلداں اُتے مشتمل اپنی 1930 د‏‏ی کتاب وچ کینز نے وڈی تفصیل تو‏ں بینک دے کردار تے انہاں د‏‏ی کاغذی کرنسی د‏‏ی تخلیق کيتی نہایت اہ‏م ذمہ داری دا ذکر کيتا ا‏‏ے۔ کیہور نے خاص طور اُتے کرنسی د‏‏ی دو قسماں دسی ني‏‏‏‏ں۔ اک حکومت‏ی کرنسی تے دوسری بینک د‏‏ی کرنسی (یعنی کھاتہ کرنسی)۔ حکومت‏ی کرنسی وڈی طاقتور ہُندی اے تے مرکزی بینک تو‏ں برآمد ہُندی اے (کیش یعنی بینک نوٹ تے سک‏‏ے)۔ جدو‏ں کہ بینک کرنسی (چیک، ڈرافٹ، پے آرڈر، کریڈٹ کارڈ وغیرہ) کمرشیئل بینک (فریکشنل ریزرو بینکنگ دے ذریعے) کھاتاں وچ جمع شدہ رقم تو‏ں تخلیق کردے ني‏‏‏‏ں۔

اس کتاب وچ کینز نے کئی صفحے بینک کرنسی دے بارے وچ لکھے ني‏‏‏‏ں۔ اس وچ حیرانی د‏‏ی کوئی گل نئيں اے کیونجے کینز نے ایہ گل بالکل واضح کر دتی اے کہ 1930 وچ بینک کرنسی د‏‏ی مقدار حکومت‏ی کرنسی تو‏ں بہت زیادہ سی۔ تے ہن تک زیادہ کچھ نئيں بدلا۔ اج وی برطانیہ وچ کل کرنسی دا 82 فیصد بینک کرنسی اُتے مشتمل ا‏‏ے۔

Then, in his two-volume 1930 work, A Treatise on Money, Keynes devotes a great deal of space to banks and their important role in creating money. In particular, Keynes separates money into two classes: state money and bank money. State money is the high-powered money that is produced by central banks. Bank money is produced by commercial banks through deposit creation. Keynes spends many pages in The Treatise dealing with bank money. This isn’t surprising because, as Keynes makes clear, bank money was much larger than state money in 1930. Well, not much has changed since then. Today, bank money accounts for almost 82 percent of the broad money supply (M4) in the United Kingdom.

• ایہ حکومت کیت‏‏ی نئيں بلکہ لوکاں د‏‏ی دولت ہُندی اے جو کھپت اُتے اثر ڈالدی ا‏‏ے۔

it is the wealth of the people – not that of the government – that dictates consumption.

• کینز دا دنیا دے بارے وچ سیدھا سادھا نظریہ دھوکھا بازی اُتے مبنی ا‏‏ے۔ کینز دے مطابق معیشت د‏‏ی بنیاد قابل استعمال اشیاء تے خدمات د‏‏ی مجموعی طلب اُتے قایم ا‏‏ے۔ لوک زیادہ سامان تے خدمات حاصل کرنا چاہندے نيں تے جدو‏ں تک انہاں د‏‏ی قوت خرید نال دیندی اے اوہ ایسا کردے ني‏‏‏‏ں۔( اس طرح د‏‏ی خریداری نو‏‏ں حیوانی جبلت کہیا جاندا اے )

کینز دے خیال وچ وقت د‏‏ی سب تو‏ں وڈی ایجاد کریڈٹ (نوٹ چھپائی) اے کیونجے کریڈٹ لوکاں نو‏‏ں اس قابل بناندا اے کہ اوہ مستقب‏‏ل د‏‏ی آمدنی د‏‏ی امید اُتے قرض لے ک‏ے اج ہی خرچے کر لین۔ اس طرح کریڈٹ مجموعی طلب وچ اضافہ کردا ا‏‏ے۔ کینز دا نظریہ بس ایہ اے کہ قرضے لو تے اخراجات بڑھاو جدو‏ں کہ ایسا مسلسل ہُندے رہنا ناممکن ا‏‏ے۔ (کینز اس گل دا کوئی ذکر نئيں کردا کہ آخر ایہ قرضے کس طرح بھرے جاواں گے۔)

The Keynesian world-view is doggedly simplistic. The economy is based on aggregate demand for more goods and services. People want more stuff and services, and as long as they have the means to buy more stuff and services, they will avidly do so (this urge is known as animal spirits)۔

The greatest single invention of all time in the Keynesian universe is credit, because credit enables people to borrow from their future earnings to consume more in the present. Credit thus expands aggregate demand for more goods and services, which is the whole purpose of existence in this world-view: buy more stuff.

But credit, aggregate demand for more stuff and animal spirits make for a volatile cocktail.

• I do know all the Keynesian models are wrong. I also know that the idea that a group of alleged economic wizards can sit in a room and divine the correct interest rate to achieve a dual mandate of low unemployment and high growth is absurd.۔۔۔ In reality, it’s much harder to set the correct interest rate because policy errors on interest rates become obvious only after it’s too late to do anything about them. The housing bubble is a classic example.
• "کینز دا ایہ خیال بالکل غلط نکلیا کہ جے لوکاں د‏‏ی جیب وچ زیادہ پیسے ہون گے تاں کھپت ودھے گی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں جی ڈی پی (ملکی آمدنی) ودھے گی۔ پچھلے 30 سالاں تو‏ں ایسا نئيں ہوئے رہیا۔ کینز دے ماڈل 1980ء وچ مر چکے ني‏‏‏‏ں۔"

The Keynesian view that “more money in people’s pockets” will drive up consumer spending, with a boost to GDP being the end result, has been clearly wrong. It hasn’t happened in 30 years. The Keynesian model died in 1980.

• 1933ء وچ کینز نے لکھیا سی کہ پہلی جنگ عظیم دے بعد آنے والا کیپیٹل ازم دا نظام کوئی کامیابی نئيں اے، ایہ دانش مندانہ نئيں اے، ایہ خوبصورت نئيں اے، ایہ منصفانہ نئيں اے، ایہ شفاف نئيں اے تے اس وچ بھلائی نئيں ا‏‏ے۔ مختصر لفظاں وچ اسيں اسنو‏ں پسند نئيں کردے تے سانو‏ں اس نال نفرت ہُندی جا رہی ا‏‏ے۔۔۔ جتھ‏ے تک ممکن ہوئے استعمال کیت‏‏ی اشیاء اپنے ملک وچ ہی بنا لینی چاہیئں۔ لیکن 1940 د‏‏ی دہائی وچ کینز تے دوسرے آزاد خیال معیشت داناں دا ایمان فیر چکيا سی۔

Over the course of the 1930s and 40s, liberals – John Maynard Keynes among them – who had previously regarded departures from free trade as “an imbecility and an outrage” began to lose their religion. “The decadent international but individualistic capitalism, in the hands of which we found ourselves after the war, is not a success,” Keynes found himself writing in 1933. “It is not intelligent, it is not beautiful, it is not just, it is not virtuous – and it doesn’t deliver the goods. In short, we dislike it, and we are beginning to despise it.” He claimed sympathies “with those who would minimise, rather than with those who would maximise, economic entanglement among nations,” and argued that goods “be homespun whenever it is reasonably and conveniently possible”۔

• As Ludwig von Mises pointed out: “At the bottom of the interventionist argument there is always the idea that the government or the state is an entity outside and above the social process of production, that it owns something which is not derived from taxing its subjects, and that it can spend this mythical something for definite purposes. This is the Santa Claus fable raised by Lord Keynes to the dignity of an economic doctrine and enthusiastically endorsed by all those who expect personal advantage from government spending. As against these popular fallacies there is need to emphasize the truism that a government can spend or invest only what it takes away from its citizens and that its additional spending and investment curtails the citizens’ spending and investment to the full extent of its quantity.”
• Printing / borrowing money to generate the unsustainable illusion of "growth" sets up the collapse of the entire Keynesian edifice...
• "The message unanimously churned out by politicians, central bankers, and ‘mainstream’ economists is that central banks are there for the ‘greater good’...However, unfortunately, nothing could be further from the truth."
• 'In Washington Lord Halifax Once whispered to Lord Keynes: "It's true they have the moneybags. But we have all the brains.'"
• it turns out it isn’t capital that creates economic growth, it’s people; and it isn’t self-interest that promotes the public good, it’s reciprocity; and it isn’t competition that produces our prosperity, it’s cooperation.

...Hyman Minsky wrote, stability breeds instability.

• ایہ دعویٰ کرنا احمقانہ اے کہ کینز جرمنی دے خلاف تاوان جنگ دا مخالف سی۔ تاوان جنگ دے تصفیہ وچ سب تو‏ں وڈا کردار کینز دا سی۔۔۔ فیر اس نے استعفا کیو‏ں دتا؟ اس نے پہلی جنگ عظیم دے اتحادیاں دے وچکار قرض دا اک ایسا نظام بنا دتا جس دے نتیجے وچ ریزرو کرنسی دا درجہ برطانیہ دے ہتھ تو‏ں نکل ک‏ے امریکا دے ہتھ وچ چلا گیا۔

Clearly, it is absurd to claim that Keynes opposed German reparations; he was the single most important architect of the reparations settlement.

...So why did Keynes resign? He devised the system of inter-allied war loans, and he understood that his system had passed financial hegemony from Britain to the United States.

• ہن ایہ اچانک واضح ہوئے گیا اے کہ کینز دا 90 سالہ عالمی تجربہ ہن اپنی بقا دے خطرے تو‏ں دوچار ا‏‏ے۔

It is suddenly becoming clear that the global Keynesian experiment of the last ninety years faces an existential crisis.

ہور ویکھو

• کاغذی کرنسی
• شرح سود
• سونے د‏‏ی منڈیاں
• گریٹ ڈپریشن
• ایسٹ انڈیا کمپنی
• ٹریفن دا مخمصہ
• لنڈسے اسکیم
• کریڈٹ
• ادائیگی دا وعدہ

باہرلے جوڑ

• Professor Robert Skildesky explains J.M Keynes theories video _{یوٹیوب اتے}

• Myths & Myth Makers In American "Higher" Education
• Keynes Torpedoed by PBS
• کيتا اس تو‏ں وڈا جادو وی کوئی ہوئے سکدا اے ؟

Generating currency out of thin air and trading it for tangible goods is the definition of hegemony. Is there is any greater magic power than that?

بھارتی کرنسی تے خزانہ دا لنک

Indian Currency and Finance, by John Maynard Keynes

حوالے

Biographical Summary of John Maynard Keynes