جوڑے دی فنا

جب اک الیکٹرون (^-e ) کسی پوزیٹرون (⁺e ) تو‏ں ٹکراندا اے تو دونے فنا ہو ک‏ے گاما ریز دے دو فوٹون بناندے نيں۔ کسی ذرے دا اس طرح اپنے ہی ضد ذرے (anti particle) تو‏ں ملکر فنا ہونا جوڑے دی فنا (pair annihilation) کہلاندا ا‏‏ے۔ ایہ جوڑے دی پیدائش (pair production) دا الٹ ا‏‏ے۔

Error no symbol defined + Error no symbol defined → Error no symbol defined + Error no symbol defined

مثبت بیٹا تابکاری (beta plus decay) دے نتیجے وچ پوزیٹرون بندے نيں جو الیکٹرون تو‏ں ملکر فنا ہو جاندے نيں تے مخالف سمتاں وچ سفر کردے ہوئے دو گاما ریز دے فوٹون وجود وچ آندے نيں ۔

فلورین¹⁸ نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے لیا گیا اک PET ایکسرے۔

اس عمل وچ مادہ تحلیل ہو ک‏ے توانائی بن جاندا ا‏‏ے۔ مادے دی ایہ تحلیل E=mc² دی مساوات دے تحت ہُندی ا‏‏ے۔ چونکہ الیکٹرون تے پوزیٹرون دی ساکت کمیت (rest mass) لگ بھگ keV 511 ہُندی اے اس لئی بننے والی دونے گاما ریز وچ ہر اک دی توانائی وی اِنّی ہی ہُندی ا‏‏ے۔

بعض صورت حال وچ ایہ وی ممکن اے کہ الیکٹرون تے پوزیٹرون آپس وچ ٹکرا کر فنا نہ ہون۔

قوانین بقا

اس عمل وچ فنا تو‏ں پہلے تے فنا دے بعد

کل چارچ برقرار رہندا ا‏‏ے۔
خطی مومینٹم (Linear momentum) تے زاویائی مومنٹم (Angular momentum) برقرار رہندا ا‏‏ے۔
کل توانائی برقرار رہندی ا‏‏ے۔
charge parity یعنی multiplicative quantum number برقرار رہندا ا‏‏ے۔

آزاد خلا وچ جدو‏ں الیکٹرون تے پوزیٹرون ٹکرا کر فنا ہُندے نيں تو مخالف سمت وچ دو گاما ریز نکلتی نيں تاکہ مومنٹم دی بقا ممکن رہ‏‏ے۔ جے صرف اک گاما رے نکلے گی تو مومنٹم دی بقا ممکن نئيں ہوئے گی۔ لیکن جے الیکٹرون کسی ایٹم وچ مرکزے دی مضبوط گرفت وچ ہو تے پوزیٹرون اس تو‏ں جا ٹکرائے تو صرف اک گاما رے وی نکل سکدی اے کیونکہ باقی بازجست ایٹم لے لیندا ا‏‏ے۔ اسی طرح گاما رے دے تن یا چار فوٹون وی نکل سکدے نيں مگر دو تو‏ں زیادہ فوٹون نکلنے دے امکانات کم ہُندے چلے جاندے نيں۔

ضد ذرے (ضد ذرہ)

بنیادی ذرات (Elementary Particles)
	ہر نسل وچ اقسام	نسلاں	ضد ذرہ	کلر چارج	تعداد
کوارک (فرمیون)	2	3	جوڑا	3	36
لیپٹون (فرمیون)	2	3	جوڑا	کوئی نئيں	12
گلوون (بوسون)	1	1	خود	8	8
W (بوسون)	1	1	جوڑا	کوئی نئيں	2
Z (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
فوٹون (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
Higgs (بوسون)	1	1	خود	کوئی نئيں	1
کل تعداد					61

الیکٹرون تے پوزیٹرون دی طرح

پروٹون تے اینٹی پروٹون اک دوسرے نو‏‏ں فنا کر سکدے نيں۔ انہاں دونے اُتے مخالف چارج ہُندا ا‏‏ے۔
نیوٹرون تے اینٹی نیوٹرون اک دوسرے نو‏‏ں فنا کر سکدے نيں۔ انہاں دونے اُتے کوئی چارج نئيں ہُندا مگر انہاں دے کوارک اُتے مختلف کلر چارج (color charge) ہُندا ا‏‏ے۔
نیوٹرینو تے اینٹی نیوٹرینو اک دوسرے نو‏‏ں فنا کر سکدے نيں۔ انہاں دونے اُتے کوئی چارج نئيں ہُندا۔
فوٹون, زیڈ بوسون, گلوون (gluon), ہگس بوسون (Higgs boson) تے گریویٹون (graviton) اُتے کوئی چارج نئيں ہُندا تے سمجھیا جاندا اے کہ ایہ اپنے آپ دے فنا کنندہ ہُندے نيں۔

استعمال

طب دے میدان وچ Positron Emission Tomography نو‏‏ں استعمال کردے ہوئے نہ صرف CT scan دی طرح دے ایکسرے حاصل کیتے جا سکدے نيں بلکہ سہ رخی (three dimensional) ماڈل وی بنائے جاندے نيں۔ اس مقصد دے لئی مریض دے جسم وچ کاربن¹¹ داخل کر دے ایکسرے لیندے نيں۔ کاربن¹¹ دی تابکاری تو‏ں پوزیٹرون نکلتے نيں تے اوہدی نصف حیات صرف 20 منٹ ہُندی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

سانچہ:متضاد بین الویکی