کاربن

فحم

نشانیاں
ناں، ایٹمی نمبر، نشانی	فحم، C, 6
ٹولی	ان دعات
گروپ، پیریڈ، بلاک	14, 2, p
ایٹمی پعار
وکھالہ
خصوصیات
ابلن نمبر	؟
پگلن نمبر	؟
گوڑا	امورفس 1.8 - 2.1 گرام/کیوبک سینٹی میٹر گریفائٹ 2.267 گرام/کیوبک سینٹی میٹر ہیرا 3.515 گرام/کیوبک سینٹی میٹر
الیکٹرونیگیٹیوٹی	2.55

فائل:Element 6.webm

ذرة الكربون

کاربن یا فحم (carbon) اک کیمیائی عنصر اے جیدا نشان C اے تے ایدا جوہری عدد 6 اے۔ اے دوری جدول چ 14ویں گروہ چ شامل اے۔ ایدے آخری شیل چ 4 ویلنٹ الیکڑان نیں جیڑے کوالنٹ بانڈ بنان دی صلاحیت رکھدے نیں۔ ایدے 3 ہمجاء (isotopes) نیں ¹²C, ¹³C uc تے اک تابکار ہمجا ¹⁴C جیدی نصف-زندگی 5730 ورے اے۔ کاربن نوں انساناں نے دوجے عناصر توں بوت پہلاں پچھان لیا سی۔ ایدا ناں لاطینی بولی چوں آندا اے جیدا مطلب کوئلہ اے۔

فحم دیاں کئی آلوٹروپاں نیں جیناں چوں مشہور اے نیں: گریفائٹ، ہیرا تے امورفس فحم۔ ایناں آلوٹروپاں دیاں طبیعی پراپرٹیاں اک دوجے توں بوت مختلف نیں۔ جنج ہیرا بوت ٹرانسپیرنٹ اے جدوں کہ گریفائٹ کالا تے اوپیک اے۔ ہیرا جگ دیاں سب توں سخت شیواں چوں اک اے جدوں کہ گریفائٹ ایناں نرم اے کہ ایدے توں کاغذ تے لکھیا جاندا اے (گریفائٹ ناں دا مطلب ای لاطینی چ کاغذ تے لکھنا اے)۔ اسے طرح ھیرے چوں بجلی نئی لنگدی جدوں کہ گریفائٹ بجلی نوں آرام نال لنگاندا اے۔ عام حالتاں چ ہیرا جگ دا سب توں بہترین گرمی دا موصل (conductor) اے۔ فحم دے سارے الوٹروپس عام حالت چ ٹھوس نیں پر گریفائٹ سب توں بوتی گرمی سہہ سکدا اے۔

فحم دیاں تمام حالتاں بوت مستحکم نیں تے تیزابساز (oxygen) دے نال رد عمل کرن واسطے اوناں نوں بوت گرمی چائیدی اے۔ غیر نامیاتی مرکبات چ فحم دی آکسائڈی حالت (oxidation state) +4 اے، کاربن مونوآکسائڈ چ تے منتقلی دھات (transition metal) کاربونائل کمپلکساں چ اے +2 اے۔ فحم دے سب توں وڈے غیر نامیاتی ذخائر چونے دے پتھر، موتی بلور تے کاربن ڈائکسائڈ نیں مگر فحم دی بوت وڈی مقدار غیر نامیاتی مرکبات کوئلہ، دلدل دے کوئلے، تیل تے میتھین کلاتھریٹاں دی شکل چ اے۔ فحم کسے وی دوجے عنصر توں بوتے مرکبات بناندا اے اج تک 1 کروڑ دے نیڑے تک نامیاتی مرکبات لبے گۓ نیں تے اس توں مہا زیادہ بناۓ جاسکدے نیں۔

فحم جگ دا 15واں سب توں بوتا پایا جان آلا عنصر اے تے پوری کائنات چ وزن دے لحاظ نال آبساز (hydrogen)، شمصر (helium) تے تیزابساز (oxygen) دے بعد سب توں بوتا پایا جانے آلا عنصر اے۔ اے ساریاں زندہ شیواں چ پایا جاندا اے۔ انسان دے پنڈے چ فحم تیزابساز دے بعد سب توں بوتا پایا جانے آلا عنصر اے (18.5٪ وزن دے لحاظ نال)۔ اس دی زمین دے اتے زیادتی، نامیاتی مرکبات دی وڈی گنتی تے زمین دے گرمی ناپ تے پولیمر بنان دی صلاخیت اس نوں زندگی دی کیمیائی بنیاد بنادی اے۔

خاصیتاں[سودھو]

فحم دیاں مختلف قسماں، جناں نوں آلوٹروپاں کیندے نیں، وچوں ہیرا جگ چ سب توں سخت قدرتی شہ اے تے گریفائٹ سب توں نرم اے۔ اے دوجے نکے جواہر (atoms) (جناں چ فھم دے جوہر وی نیں) نال اک توں زیادہ کوالنٹ بانڈ بناندی اے۔ اس دی وجہ توں کاربن دے اج تک اک کروڑ مرکبات لبے جا چکے نیں جیڑے کسے دوجے عنصر دے مرکبات توں زیادہ نیں۔ ایدا پگلن پوائنٹ تے سبلیمیشن پوائنٹ کسے دوجے عنصر توں زیادہ اے۔ ہوا دے دباؤ (pressure) تے اے پگلدا نئیں کیونجہ ایدا ٹرپل پوائنٹ 10.8 ± 0.2 MPa تے 4600 ± 300 K اے تے اس دی وجہ توں اے 3900 K تے سبلیمیٹ ہوندا اے۔