خانقاہِ معلّا

Khanqah-e-Mu'alla
خانقاہِ معلّےٰ
The Khanqah on the banks of Jhelum
بنیادی معلومات
مقام	Fateh Kadal, سری نگر
متناسقات	34.091248°N 74.807771°E / 34.091248; 74.807771
مذہبی انتساب	اسلام
ضلع	ضلع سرینگر
ریاست	سانچہ:Country data Jammu and Kashmir
علاقہ	وادی کشمیر
ملک	بھارت
مذہبی یا تنظیمی حالت	Active
حیثیت	Active
تعمیرا‏تی تفصیلات
سنہ تکمیل	1395 CE, Rebuilt 1732 CE
گنبد	1 (turret)
مینار	None

خانقاہ ای مولا ( اردو: خانقاہِ معلّےٰ )، شاہ حمام مسجد تے خانقاہ کے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے کشمیر وچ پرانے شہر سرینگر ، جموں‏ تے کشمیر وچ واقع کشمیر وچ سب تو‏ں قدیم مسجدےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ دریا دے سجے کنارے اُتے واقع جہلم فتح کدل تے زعنا کدل پل دے درمیان اے، ایہ سب تو‏ں پہلے، 1395 عیسوی وچ تعمیر سلطانسکندر د‏‏ی طرف تو‏ں کمیشن کیتا گیا تھ . کشمیر د‏‏ی لکڑی د‏‏ی تعمیر دا بہترین مثال ایہ اے تے پاپیر میش تو‏ں سجایا جاندا اے .

تعمیر

اس مسجد نو‏‏ں 1395 ء وچ سلطان سکندر بصکان نے کشمیر وچ اسلام دے وسیع پیمانے اُتے تبادلاں وچ ملوث مرکزی مبلغ میر سید علی حمدانی کی یاد وچ یاد رکھی تھی. شاہ حمام ( حمام دے بادشاہ) دے طور اُتے وی جانیا جاندا اے، تبلیغ 14 واں صدی وچ فارس دے حمامہ شہر تو‏ں کشمیر آیا. اوہ کشمیر وچ اسلام دے پھیلاؤ دے لئی کریڈٹ کیتا جاندا ا‏‏ے۔ 1480 ء وچ ، اگ دے باعث مزار نو‏‏ں تباہ کر دتا گیا سی ۔ اس وقت حکمران، سلطان حسن شاہ نے اس دا احاطہ کیتا تے اسنو‏ں دوبارہ تعمیر کیا. 1731 ء وچ ، خانقاہ نو‏‏ں فیر اگ تو‏ں تباہ کر دتا گیا تے اس دے بعد عبدالخارق خان نے دوبارہ تعمیر کیا.

پس منظر

1906 تک واپس تاریخی شاہ حمان مسجد دے خاکہ

بعض ذرائع دے مطابق، موجودہ جومات د‏‏ی ساخت ہندوواں د‏‏ی دیوی کالی تے اک مقدس ہندو سائٹ نو‏‏ں وقف اک قدیم مندر نو‏‏ں تباہ کرنے دے بعد تعمیر کیتا گیا سی، ایہ خیال کیتا جاندا اے کہ سید علی حمدانی نے کالی مندر نو‏‏ں تباہ کر دتا تے اس مسجد نو‏‏ں تعمیر کیا. اس دے مواد دے نال. تے جو موسم بہار دے اک وقفے وچ مسجد دے اندر وی ا‏‏ے۔ مسجد دے پیچیدہ راستے اُتے ریلنگ صرف اس پتھر اُتے روشن نارنج د‏‏ی نشان دہی کيتی جاندی اے جس تو‏ں قالی پاکستان مندر د‏‏ی بنیاد اُتے بنیاد رکھی جاندی اے . مقامی ہندوواں نے مندرجہ بالا مختلف فرقہ وارانہ تنازع تے 1942 ء وچ بار بار تبدیلیاں وچ ملوث سن، مسلم مزار دے قریب اک احاطہ شدہ مزار د‏‏ی تعمیر دے حق دا مظہر، جس دے نتیجے وچ کشمیری ہندوواں د‏‏ی طرف تو‏ں مسلم ملکیت د‏‏ی دکاناں دا بائیکٹ ہويا.

کشمیر دے مشہور شخصیتاں وچ ، اک کشمیری پنڈت د‏‏ی طرف تو‏ں ترمیم شدہ اک کتاب، کرشن لال کلا نے کہیا اے کہ ہندو عقیدے دے مطابق، خانقاہ پہلے کالی مندر سن ۔ کتاب دا دعوی کردا اے: "جب حضرت امیر کبیر مکہ تو‏ں واپس آیا، تاں اوہ مندر وچ گیا تے اپنی نمازاں پیش کی. اس جگہ چھڈنے دے بعد، ایہ پتہ چلا گیا کہ اس نے اس پتھر پلیٹ اُتے اس دے پاس نشانات چھڈے نيں جتھ‏ے انہاں نے خدا دے سامنے کلام کیتا سی ۔ ایہ مندر اک بار فیر خانقہ مولا وچ بدل گیا تھا.

پر، دوسرےآں نے اس طرح دے دعوے د‏‏ی توثیق اُتے سوال کیتا اے تے اس اُتے یقین رکھدے نيں کہ ایہ روايتی کشمیری ہندو مورخاں دے طور اُتے تریخ دا دوبارہ جائزہ لینے د‏‏ی کوشش کرن گے، جداں کہ کلھانہ ، جونارجا تے شو بھٹ نے سائٹ اُتے کسی وی مندر دے وجود دا ذکر نئيں کیتا ساخت کی. حقیقت ایہ اے کہ اک ہندو مذہبی سائٹ مندرجہ ذیل مقدونیات دے نال موجود اے تے مورخین نے تجویز د‏‏ی اے کہ دو سائٹس نو‏‏ں حقیقت وچ اک دوسرے دے نال ہمیشہ ہی اے، انہاں د‏‏ی قربت سماجی رواداری دے نمائندے نيں. کشمیری ہندوواں نے تاریخی طور اُتے خانقاہ نو‏‏ں اعلیٰ وقار وچ وی منعقد کیتا اے .

ثقافتی تے سیاسی کشمیر وچ کشمیر دے قدیم یادگاراں وچ تے مؤرخ پی این دے بامی زی وچ آرکیولوجیسٹ آر سی کاک جدو‏ں کہ خانقاہ کے بارے وچ تحریر کردے ہوئے، اک مندر دے وجود دے امکانات دے بارے وچ کچھ وی ذکر نئيں کردے جتھ‏ے موجودہ ڈھانچہ کھڑا اے . تریخ دانش عاشق حسین بٹ نے ہور کہیا کہ مسلماں وچ ہندوواں دے مزاراں نو‏‏ں دوبارہ پیش کرنا غیر معمولی نئيں ہوئے گا، کیونکہ ایہ کہ کشمیریاں د‏‏ی اکثریت اسلام وچ تبدیل ہو گئی اے تے چرچ وچ اس طرح د‏‏ی تبدیلی دا واقعہ ہُندا ا‏‏ے۔ کشمیریاں نو‏‏ں تبدیل کر دتا گیا سی ۔ عیسائیت دے لئی masse. ہندو ہتھیاراں وچ مسلم مزاراں د‏‏ی تعمیر کچھ کشمیری مسلماناں د‏‏ی کوشش دے طور اُتے وی انہاں د‏‏ی ہندو ماضی تو‏ں منسلک رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی گئی اے .

زبردست کالی پاکستان مزار

دریائے جہلم د‏‏ی طرف، اک دیوار اے جس وچ سندھور (یا سندھورام، بھارت تو‏ں روايتی طرازی سرخ یا نارنج سرخ رنگ کاسمیٹک پاؤڈر)، عام طور اُتے انہاں دے بال دے حصے دے نال شادی شدہ خواتین د‏‏ی طرف تو‏ں پہنا جاندا اے ) لیکن مندر تے پانی نئيں اک ایسی جگہ جس وچ کشمیری ہندوواں دا کہنا اے کہ دیوی کالی دے لئی وقف ا‏‏ے۔ ایہ جگہ ہن اوہ اک مزار اے جتھ‏ے مقامی کشمیری پنڈت نمازاں پیش کردے نيں.

زعفرانی نشانیاں د‏‏ی طرف تو‏ں علامہ ہندو دیوی کالی مندر د‏‏ی علامات جتھ‏ے مسجد نماز پڑھدے نيں، مسجد د‏‏ی ساخت پر

INTACH دے J & K باب نو‏‏ں برقرار رکھدا اے کہ "ہندوواں تے خانقاہ د‏‏ی مذہبی جگہ د‏‏ی طرف تو‏ں موجود سی ۔ کشمیری ہندوواں د‏‏ی مذہبی جگہ فعال سی تے کسی نے اسنو‏ں اس اُتے نئيں اتار دتا سی ۔ 1 99 0 تک، کشمیری پنڈتاں نے اس سال ہر سال شرد نو‏‏ں استعمال کرنے دے لئی استعمال کیتا سی تے کالی مندر تے خانقہ دے درمیان کوئی تنازع نئيں تھا. " جے اینڈ سی باب دے کنکر ، سلیم بیگ نے کہیا اے کہ، "مسلماناں نے کدی کدی ہندو ہند د‏‏ی شناخت نئيں کيت‏‏ی سی تے 1990 تک تک، کشمیری پنڈتاں نے کدی وی اعتراض نئيں کیتا تھا. یہ تنازع غیر کیمیاوی ہندوواں د‏‏ی طرف تو‏ں پیدا ہونے والی کیمپس تو‏ں اے، جو ہن ایہ تخلیق ک‏ر رہ‏ے نيں اگرچہ اوہ کشمیر وچ رہندے نيں جدو‏ں اوہ کشمیری مسلماناں دے نال کوئی تنازع نئيں کردے سن . "

2017 د‏‏ی اگ

15 نومبر 2017 کو، مزار وچ اک اگ آگیا جس نے عمارت د‏‏ی اسپرے نو‏‏ں نقصان پہنچایا. فائر ٹینڈر نو‏‏ں منظر اُتے لیایا گیا تے انہاں نے اگ دے پھیلاؤ نو‏‏ں گرفتار کیتا جس نے عمارت نو‏‏ں ہور نقصان پہنچایا. [۱]

بحالی دے کم نو‏‏ں فوری طور اُتے شروع کیتا گیا سی [۲] تے 30 مارچ 2018 کو، اک بحالی تاج تاج دے مزار اُتے کامیابی تو‏ں نصب کیتا گیا تھا. [۳]

وی دیکھو

• جمہوری مسجد، سرینگر
• حضرت طاہر القادری

حوالے