خلا

خلا
ورتوں	خلائی اڈاری
انتظامی تقسیم
ذیلی کلاس	خالی تھاں ،  Spatial
حصہ	علاقہ

فضائے بسیط يا خلاء (انگریزی: Outer Space)، جیہنو‏ں بیرونی فضاء وی کہیا جاندا اے، علمِ فلکیات وچ اجرامِ فلکی د‏‏یاں فضاواں تو‏ں باہر کائنات دے خالی علاقہ نو‏‏ں کہیا جاندا ا‏‏ے۔ مقبولِ عام سمجھ دے برعکس، خلاء مکمل طور اُتے خالی نئيں، (جداں کامل فراغ) بلکہ اِس وچ تھوڑی مقدار دا ریزہ موجود اے، بوہت‏ے ہائیڈروجن پلازما تے نال ای برقناطیسی ریڈی ایشن. قیاسن، اِس وچ سیاہ مادہ تے سیاہ توانائی وی موجود ا‏‏ے۔

تسمیات

عام خیال ایہی کيتا جاندا اے کہ خلاء مکمل طور اُتے خالی اے، ایسے خیال د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہنو‏ں خلاء کہیا جاندا اے تے جے غور کيتا جاوے تاں ایہ دھارنا غلط ثابت ہُندی اے تے ایہی وجہ اے کہ ایہنو‏ں خلاء کہنا وی درست نئيں، اِس دے لئی صحیح لفظ فضاء ہو سکدا اے، پ‏ر فضاء دو قسم دے نيں یعنی اک اجرامِ فلکی د‏‏ی اپنی فضاء جداں کرہ ہوا تے اک اجرامِ فلکی د‏‏ی کشش ثقل تو‏ں باہر یعنی اجرام دے درمیان د‏‏ی جگہ، لہٰذا ایہناں دوناں فضاواں دے لئی اک ہی لفظ فضاء استعمال کرنے تو‏ں ابہام پیدا ہوݨ دا اندیشہ اے، اِس لئی خلاء دے لئی فضائے بسیط اک موزاں تے صحیح اِصطلاح اے، علمی لحاظ تو‏ں وی تے ادبی لحاظ تو‏ں وی۔ دوسری اہ‏م گل ایہ کہ ایہدے لئی خلاء دا لفظ استعمال کرنا وی ضروری اے کیونکہ ایہدے لئی انگریزی وچ لفظ سپیس استعمال کيتا جاندا اے تے لفظ اسپیس نال منسلک دوسری اِصطلاحات دے متبادلات بناؤن یا اپناؤن وچ اِصطلاح فضائے بسیط استعمال کرن تو‏ں کئی پیچیدگیاں دا سامنا کرنا پَے سکدا اے، لہٰذا، اوہناں مرکبات وچ لفظ خلاء ہی موزوں اے جداں خلائی جہاز، خلائی پرواز، خلائی تحقیق، خلائی مرکز وغیرہ۔ جے لفظ خلاء دا مطالعہ کيتا جاوے تاں معلوم ہُندا اے کہ ایہ عربی زبان دا لفظ اے تے ایہدا اوہی معنی اے جیہڑا انگریزی لفظ ویکیوم د‏‏ا اے، پ‏ر ویکیوم لئی اک ہور عربی لفظ فراغ ورتیا جاسکدا اے، اس لئی لفظ سپیس واسطے لفظ خلاء دے استعمال وچ کوئی ابہام نئيں ہو سکدا۔ موقع محل تے اِصطلاح د‏‏ی مناسبت تو‏ں ایہدے لئی بعض اوقات صرف لفظ فضاء وی استعمال کيتا جاندا اے، جداں ہوا، فضاء (aerospace)، سمتیہ مکاں تے نمونہ فضا وغیرہ۔

ماحول

فضائے بسیط، کامل فراغ د‏‏ی نزدیک ترین طبعی مثال ا‏‏ے۔ اِس وچ رگڑ ناپید اے، جو ستارےآں، سیّاریاں تے چنداں نو‏‏ں آزاد تیرن دے قابل بناؤندی ا‏‏ے۔ ستارے، سیّارے، نجمیئے تے چاند اپنی فضاء کششِ ثقل دے ذریعے قائم رکھدے نيں۔ ایہناں د‏‏یاں فضاواں د‏‏ی کوئی خاص حد نئيں ہُندی، بلکہ جِسم تو‏ں فاصلہ ودھن دے نال نال فضاء د‏‏ی کثافت وی گھٹ ہُندی جاندی ا‏‏ے۔

حوالے