خلا

ہور استعمالات دے لئی ویکھو: فضاء (ضد ابہام) یا خلاء (ضد ابہام)

خلا
دا حصہ	کائنات
ورتوں	خلا دی کھوج،  خلائی اڈاری
انتظامی تقسیم
ذیلی کلاس	خالی تھاں

خلا یا بارلا خلا تقریبا ویکیوم نوں کہندے نیں جہڑا تاریاں تے سیاریاں وشکار آندا اے۔ ایہدے وچ باقی سب کجھ آندا اے: تارے، پاندھی، تارہ سمندر وغیرہ۔ زمین توں ۱۰۰ کلومیٹر اتے خلا آ جاندا اے۔ زمین دے اتے جتھوں خلا آجاندا اے کارمان لیک کہندے نیں۔

فضائے بسیط يا خلاء (انگریزی: Outer Space)، جسنو‏ں بیرونی فضاء وی کہاجاندا اے، علمِ فلکیات وچ اَجرامِ فلکی د‏‏ی فضاواں تو‏ں باہر کائنات دے خالی علاقہ نو‏‏ں کہاجاندا ا‏‏ے۔ مقبولِ عام سمجھ دے برعکس، خلاء مکمل طور اُتے خالی نئيں اے (جداں کامل فراغ) بلکہ اِس وچ تھوڑے مقدار دا ریزہ موجود اے، بوہت‏ے ہائیڈروجن پلازما تے نال ہی برقناطیسی ریڈی ایشن. قیاساً، اِس وچ سیاہ مادہ تے سیاہ توانائی وی موجود ا‏‏ے۔

تسمیات

جداں کہ اُوپر گزر چکيا کہ عام خیال ایہی کيتا جاندا اے کہ خلاء مکمل طور اُتے خالی اے ، اِسی خیال د‏‏ی وجہ تو‏ں اِسنو‏ں خلاء کہاجاندا اے تے جے غور کيتا جائے تاں ایہ خیال غلط ثابت ہُندا اے تے ایہی وجہ اے کہ اِسنو‏ں خلاء کہنا وی درست نئيں، اِس دے لئی صحیح لفظ فضاء ہو سکدا اے، پ‏ر فضاء دو قسم دے نيں یعنی اک اجرامِ فلکی د‏‏ی اپنی فضاء جداں کرۂ ہويا تے اک اجرامِ فلکی د‏‏ی کشش ثقل تو‏ں باہر یعنی اجرام دے درمیان د‏‏ی جگہ، لہٰذا اِنہاں دونے فضاواں دے لئی اک ہی لفظ فضاء استعمال کرنے تو‏ں ابہام پیدا ہوݨ دا اندیشہ اے، اِس لئی خلاء دے لئی فضائے بسیط اک موزاں تے صحیح اِصطلاح اے، علمی لحاظ تو‏ں وی تے ادبی لحاظ تو‏ں بھی۔ دوسری اہ‏م گل ایہ کہ اِس دے لئی خلاء دا لفظ استعمال کرنا وی ضروری اے کیونجے اِس دے لئی انگریزی وچ لفظ اسپیس استعمال کيتا جاندا اے تے لفظ اسپیس تو‏ں منسلک دوسرے اِصطلاحات دے اُردو متبادلات بنانے یا اپنانے وچ اِصطلاح فضائے بسیط استعمال کرنے تو‏ں بوہت سارے مشکلات دا سامنا پڑسکدا اے، لہٰذا، اُنہاں مرکبات وچ لفظ خلاء ہی موزاں اے جداں خلائی جہاز، خلائی پرواز، خلائی تحقیق، خلائی مرکز وغیرہ۔ لفظ خلاء دا جے مطالعہ کيتا جائے تاں معلوم ہُندا اے کہ ایہ عربی بولی دا لفظ اے تے اِس د‏‏ی اوہی معنی اے جو انگریزی لفظ ویکیوم د‏‏ی اے، پ‏ر ویکیوم دے لئی اک اَور عربی لفظ فراغ بلاجھجھک استعمال کيتا جاسکدا اے، اِس لئی لفظ خلاء دا اسپیس دے لئی استعمال کسی ابہام دا پیش خیمہ ثابت نئيں ہو سکدا۔ موقع محل تے اِصطلاح د‏‏ی مناسبت تو‏ں اِس دے لئی بعض اوقات صرف لفظ فضاء وی استعمال کيتا جاندا اے، جداں ہوافضاء (aerospace)، سمتیہ مکاں تے نمونہ فضا وغیرہ۔

ماحول

فائل:مقنضاء یا مقنائی کرّہ کی ساخت.png

خلاء اک مکمل فراغ نئيں اے، بلکہ باردار ذرّات، برقناطیسی میدان تے وقوعاً ستارےآں دا پلازمائے بُردہ ا‏‏ے۔

فضائے بسیط، کامل فراغ د‏‏ی نیڑے ترین طبعی مثال ا‏‏ے۔ اِس وچ رگڑ ناپید اے، جو ستارےآں، سیّاراں تے چانداں نو‏‏ں آزاد تیرنے دے قابل بناندی ا‏‏ے۔ ستارے، سیّارے، نجمیئے تے چاند اپنی فضاء کششِ ثقل دے ذریعے قائم رکھدے نيں۔ اِنہاں د‏‏ی فضاواں د‏‏ی کوئی خاص حد نئيں ہُندی، بلکہ جسم تو‏ں فاصلہ ودھنے دے نال نال فضاء د‏‏ی کثافت وی کم ہُندی جاندی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• فضاء
• فراغ
• بین‌کہکشائی علاقہ
• خلائی طرزیات
• خلائی پرواز

حوالے