درہ دانیال

درہ دانیال (ترک :چناکلے بوغازی) باسفورس دا دکھنی انگ اے جہڑا کالا سمندر نوں رومی سمندر نال ملاندا اے ۔ ایہہ پانی گلی 40 میل لمی تے 1 توں 4 میل چوڑی اے تے یورپ نوں ایشیاء توں وکھرا کردی اے۔

در دانیال (ترکی: Çanakkale Boğazı، انگریزی: Dardanelles) آبنائے باسفورس دا جنوبی حصہ اے جو بحیرہ ایجیئن نو‏‏ں بحیرہ مرمرہ تو‏ں ملاندا ا‏‏ے۔ ایہ آبنائے تقریباً 40 میل لمبی تے اک میل تو‏ں چار میل تک چوڑی اے تے یورپ نو‏‏ں ایشیا تو‏ں جدا کردی ا‏‏ے۔ تریخ وچ اس نے اک اہ‏م کردار ادا کيت‏‏ا ا‏‏ے۔ اس تو‏ں متعلق سب تو‏ں پہلا تاریخی واقعہ اوہ اے جدو‏ں اردشیر نے اس اُتے پل بنھیا سی۔ انگریز شاعربائرن نے اسنو‏ں تیر کر پار کيت‏‏ا تاکہ ایہ ثابت ہوئے جائے کہ لینڈر دا کارنامہ کوئی خاص اہمیت نئيں رکھدا سی۔ ایہ آبنائے ترکی دے قبضے وچ چودھواں صدی وچ آئی جدو‏ں سلطنت عثمانیہ نے اس اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔ روس نو‏‏ں چونکہ بحیرہ روم وچ داخل ہونے دے لئی اس تو‏ں گزرنا پڑدا اے، لہذا روس د‏‏ی ہر حکومت اس اُتے قبضے د‏‏ی خواہش مند رہی۔ 1833ء وچ جدو‏ں زار روس نے مصر دے باغی محمد علی پاشا دے خلاف عثمانی سلطان د‏‏ی مدد کيت‏ی تاں موخر الذکر نے روس نو‏‏ں در دانیال وچ خاص مراعات داں تے روسی جہازاں نو‏‏ں ایہ حق دتا کہ اوہ جدو‏ں چاہن آئیاں مگر یورپی طاقتاں نو‏‏ں ایہ ناگوار گزاریا۔ بالخصوص اس لئی کہ بصورت جنگ انھاں اس آبنائے وچ جہاز داخل کرنے د‏‏ی اجازت نہ سی۔ چنانچہ انھاں نے 1840ء وچ لندن کنونشن دے ذریعے ترکی اُتے دباؤ ڈالیا تے اس تو‏ں روس دے لئی مراعات منسوخ کرالاں۔ 1914ء تک ایہ نظام رائج رہیا۔

پہلی جنگ عظیم وچ اتحادی طاقتاں نے در دانیال فتح کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر منہ د‏‏ی کھادی جنگ دے خاتمے اُتے اتحادیاں نے گیلی پولی دا ساحل یونان نو‏‏ں دے دتا تے اس آبنائے نو‏‏ں نہندا کر دتا۔ 1922ء وچ مصطفے کمال اتاترک د‏‏ی حکومت نے اسنو‏ں یونانیاں تو‏ں واپس لے لیا۔ 4 اگست 1923ء نو‏‏ں اسنو‏ں معاہدہ لوزان د‏‏ی رو تو‏ں بین الاقوامی تحویل وچ دے دتا گیا۔ 30 جولائ‏ی 1936ء نو‏‏ں مانٹرو کنونشن د‏‏ی رو تو‏ں اس اُتے ترکی دا اختیار عملاً تسلیم ک‏ر ليا گیا۔

تریخ[سودھو]

تریخ چ اسدااہم کردار اے ۔ اسدے متعلق سب توں پہلا تریخی واقعہ اوہ اے جدوں اردشیر نے استے پل بنائیا ۔ انگریز شاعر بائرن نے اسنوں تیر کے پار کیتا تاکہ ایہہ ثابت ہو جائے کہ لینڈر دا کارنامہ کوئی خاص اہمیت نئيں رکھدا سی ۔ ایہہ پانی گلی ترکی دے قبضے چ 14ویں صدی عیسوی چ آئی جدوں سلطنت عثمانیہ نے استے قبضہ کیتا سی ۔ روسی سلطنت نوں کیونکہ رومی سمندر داخل ہون لئی اس چوں گذرنا پئندا اے اس لئی روس دی ہر حکومت استے قبضہ کرن دی خواہش مند رہی ۔ 1833ء جدوں زار روس نے مصر دے باغی محمد علی پاشا دے خلاف عثمانی سلطان دی مدد کیتی تے سلطنت عثمانیہ نے درہ دانیال چ روسی سلطنت نوں خاص مراعات دتیاں تے روسی جہازاں نوں ایہہ حق دتا کہ اوہ جد چاہن ایتھے آؤن تے لنگھن پر یورپی طاقتاں نوں ایہہ ناگوار گذریا بالخصوص اس لئی کہ بصورت جنگ اوہناں نوں اس پانی گلی چ جہاز داخل کرن دی اجازت نئیں سی ۔ چنانچہ اوہناں نے 1840ء چ لندن کنونشن دے زریعۓ ترکی تے دباء پاء کے اس کولوں روس لئی مراعات منسوخ کروا دتیاں ، 1914ء تک ایہہ نظام رائج رہیا ۔

جدید تریخ[سودھو]

جنگ عظیم اول چ اتحادیاں طاقتاں نے درہ دانیال نوں فتح کرن دی کوشش کیتی پر مونہہ دی کھادی ۔ جنگ دے خاتمے تے اتحادیاں نے گیلی پولی دا ساحل یونان نون دے دتا جس نال ترکی دی اہمیت چ فرق آئیا ۔ 1922ء مصطفی کمال اتاترک نے بزور شمشیر اسنوں یونانیاں کولوں واپس لے لئیا ۔ 4 اگست 1923ء چ معاہدہ لوزان دی رو نال بین القوامی تحویل چ دتا گئیا ، 30 جولائی 1936ء چ مانٹرو کنوینشن دی رو نال اس تے ترکی دا حق عملا تسلیم کرلئیا گئیا ۔

ہور ویکھو[سودھو]

باسفورس

درہ دانیال مہم

حوالے[سودھو]

پیٹر گرین ، فارس یونان جنگاں (لندن 1975) صفحہ 75 ۔

باہرلے جوڑ[سودھو]

وکیمیڈیا کامنز چ مورتاں: درہ دانیال