محمد علی پاشا

محمد علی پاشا
(عثمانی ترک وچ: محمد علی پاشا)


پیدائشی نام	(عربی وچ: محمد علي المسعود بن إبراهيم آغا القوللي)
جم	4 مارچ 1769 ^[۱]^[۲] کاوالا ^[۳]
وفات	2 اگست 1849 (80 سال)^[۴] اسکندریہ
مدفن	مسجد محمد علی
شہریت	سلطنت عثمانیہ
عارضہ	زوال عقل
اولاد	طوسون پاشا ، ابراہیم پاشا
خاندان	آل محمد علی
عملی زندگی
پیشہ	عسکری قائد ، سیاست دان ، ریاست کار ، صحافی ^[۵]
مادری زبان	عثمانی ترکی
پیشہ ورانہ زبان	عربی ^[۶]^[۷]، عثمانی ترکی ^[۸]، کردی
شعبۂ عمل	سیاست ^[۹]
دستخط




ترمیم

محمد علی پاشا (عربی :محمد علي باشا ؛ ترکی بولی چ:محمت علی پاشا) (جم 1769ء مرن :2 اگست 1849ء) آل محمد علی دی سلطنت تے جدید مصر دا بانی سی ۔ اوہ مصر دا خدیو یاں والی سی ۔ محمد علی موجودہ یونان دے شہر کوالا چ اک البانوی ٹبر چ جمئیا ۔ نوجوانی چ تجارت نال وابستہ رہن مگروں اوہ سلطنت عثمانیہ دی فوج چ شامل ہوئیا ۔

مصر چ آنا

1798ء چ نیپولین نے سلطنت عثمانیہ دے صوبے مصر تے جارحیت کیتی تے جنگ اہرام چ مملوکاں دی فوج نوں بدترین شکست دتی ۔ اس عسکری مہم دا مقصد برطانیہ دی اپنی نوآبادی ہندستان تک رابطے دا ذریعہ کٹنا سی ، پر جنگ نیل چ سکندریہ دے لاگے فرانسیسی بحری بیڑے دی برطانیہ دے ہتھوں تباہی نال نیپولین اپنے مقصد چ کامیاب نا ہو سکئیا ، پر اسدیاں فوجاں بدستور تے بمشکل مصر تے قابض رہياں ے تن ورہے مگروں اوہناں نوں مصر چھڈنا پئیا تے 1801ء چ مصر باقاعدہ طور تے فرانسیسی قبضے توں آزاد ہو گئیا ۔

مملوک تے فرانسیسی قبضے دے خاتمے مگروں مصر چ قیادت دا جہڑا خلا پیدا ہو گئیا سی اس نوں پر کرن لئی نوجواں محمد علی پاشا نوں مصر گھلئیا گئیا ۔ اوہ 1805ء چ قسطنطنیہ دے عثمانی والی یاں وائسرائے دے طور تے مصر آئے ۔

محمد علی پاشا نے پہلے کجھ ورہے مقامی بغاوتاں نوں مکان چ گزارے ۔اس دے دور دا سب توں شاندار یاں دوجے لفظاں چ افسوسناک واقعہ مملوکاں دا مکمل خاتمہ سی ۔ اس نے 1811ء چ عرب چ "وہابی بغاوت" دے خاتمے دی خوشی چ جشن دا انعقاد کیتا ، جس چ مملوک امیراں نوں بلائیا گئیا ۔ اس تقریب چ آن لئی اک تنگ گلی توں لنگھن آلے مملوک امیراں نوں ، گھات لا کے بیٹھے ہوئے محمد علی پاشا دے سپاہیاں نے قتل کر دتا ۔

اس دے مگروں محمد علی پاشا نے جدید بنیاداں تے فوج دی تشکیل کیتی تے 1827ء چ عثمانی سلطان محمود II دی درخواست تے اپنیاں فوجاں نوں اپنے پتر ابراہیم پاشا دی قیادت چ یونان بھیجئیا جتھے یونانیاں نے سلطنت عثمانیہ دے خلاف بغاوت کر دتی سی ۔ محمد علی نے بوہت وڈی رقم خرچ کر کے بحریہ وی تشکیل دتی سی ۔ محمود ثانی تے محمد علی پاشا دے وچکار احتلافات ہو گئے جدوں یونانیاں دا ساتھ دین آلے برطانیہ ، فرانس تے روسی سلطنت دا مشترکہ بحری بیڑہ عثمانی بحریہ دے مقابلے لئی میدان چ آ گئیا ، محمد علی نے صورتحال دا اندازہ لاندے ہوئے کہ عثمانی بحریہ اس مشترکہ یورپی بحری بیڑے نوں شکست نئیں دے سکدی ، سلطاں کولوں مطالبہ کیتا کہ اوہ یونان دی آزادی تسلیم کردے ہوئے آسٹریا ہنگری سلطنت نال امن مذاکرات کرے پر محمود ثانی نے اس تجویز نوں ٹھکرا دتا ۔ جس تے محمد علی نے اپنا بیڑہ مقابلے لئی بھیجئیا تے 20 اکتوبر 1827ء چ جنگ نوارینو چ چند گھنٹےآں دے دوران عثمانی بحریہ دا تقریبا پورا بحری بیڑہ تباہ ہو گئیا ۔ ایہہ محمد علی دی سلطان دے ولوں لڑی جان آلی آخری لڑائی سی ۔

صنعتی ترقی تے جدیدیت

فائل:Rengo d'Egitto.gif

مصر دے آل محمد علی دا نشان

محمد علی نے مصر چ کپاہ دی صنعت نوں فروغ دتا تے دیس بھر ج کساناں نوں کپاہ دی کاشت تے آمادہ کیتا ۔ اس دے علاوہ اسنے جدید تعلیمی ادارےآں ، سڑکاں تے صنعتاں دا جال بچھا دتا تے سکندریہ چ بحری جہاز بنان دا کارخانہ قائم کیتا ۔

اس نے قاہرہ نوں جدید بنیاداں تے استوار کیتا تے اسنوں اک جدید شہر بنا دتا ۔

سوڈان تے قبضہ

محمد علی پاشا دیاں نظراں سوڈان تے سن تے اسنے 1820ء چ سوڈان تے جارحیت تے استے قبضہ کرن دا حکم دتا ۔ محمد علی پاشا دیاں فوجاں 1821ء چ سوڈان چ داخل ہوئیاں ،اینہاں نوں شدید مزاحمت دا ساہمنا کرنا پئیا پر بہتر تنظیم تے آتشیں اسلحے دی بدولت مصری فوجاں کامیاب ہوئیاں ۔

سلطان دے خلاف بغاوت

20 اکتوبر 187ء چ محرم بے دی کمان ہیٹھ مصری بحریہ دا پورا بیڑہ یورپ دے اتحادی بیڑے دے ہتھوں تباہ ہو گئیا ۔ اس وڈے نقصان تے محمد علی نے سلطان توں شام دی مصر چ شمولیت دا مطالبہ کیتا پر سلطان نے اس مطالبے نوں ٹھکرا دتا ۔

محمد علی نے نواں بحری بیڑہ تے نویں فوج تشکیل دتی تے 31 اکتوبر 1831ء چ ابراہیم پاشا دی قیادت چ شام تے مصری جارحیت دا آغاز ہوئیا ۔ مصری فوجاں فتح تے فتح حاصل کر دیاں ہوئیاں عکہ تک پہنچ گئیاں ، جتھے 6 مہینے دے محاصرے مگروں شہر چ داخل ہوئیاں ۔ ہن اینہاں فوجان دا شمال ول اناطولیہ چ پیش قدمی دا آغاز ہوئیا ۔21 دسمبر 1832ء چ جنگ قونیہ چ ابراہیم پاشا نے سلطنت عثمانیہ دی فوج نوں زبردست شکست دتی ۔

محمد علی پاشا دی اس جارحیت دا مقصد عثمانی سلطنت دا نئین بلکہ مصر دی آزاد حثیت دا قیام تے سلطان محمود II دی سبکدوشی سی ۔ انہاں خطرےآں پاروں محمود ثانی نے روس ولوں فوجی مدد دی پیشکش قبول کر لئی تے 1833ء چ معاہدہ کوتاہیہ دے بعد محمدعلی نے اناطولیہ توں فوج کڈ لئی تے اسنون کریٹ تے حجاز دا علاقہ وی دے دتا تے ابراہیم پاشا نون شام دا والی مقرر کر دتا ۔

1839ء چ شام دی نیم خودمختاری تے عدم اطمینان دی وجہ توں محمد علی نے اک وار فیر سلطان دیاں فوجاں دے خلاف جنگ چھیڑ دتی جدون محمود ثانی نے اپنیاں فوجاں نوں شامی سرحداں تے پیش قدمی کرن دی ہدایت کیتی تے ابراہیم پاشا نے حملہ کر کے 24 جون 1839ء نوں عرفہ دے مقام تے جنگ ترب چ اینہاں نوں تباہ کر دتا ۔ جنگ قونیہ دے باعث دارالحکومت قسطنطنیہ نوں خطرہ لاحق ہو گئیا تے اس نازک موقعے تے محمود II مر گئیا تے اس دے بعد اس دا 16 ورہیاں دے پتر عبدالمجید نے اقتدار سمبھلئیا ۔ اس موقع تے محمد علی تے ابراہیم پاشا نے پیش قدمی دے بارے چ غور کیتا ۔ ابراہیم دا کہنا سی کہ قسطنطنیہ نوں فتح کر لئیا جائے ،جدوں کہ محمد علی چند علاقےآں دی حوالگی تے سیاسی خودمختاری دا مطالبہ کرن دے حق چ سی ۔

15 جولائی 1840ء چ برطانیہ ، آسٹریا ، روس تے پروشیا نے لندن کنوینشن تے دستخط کیتے جس دی رو نال محمد علی نوں مصر تے حکمران تسلیم کر لئیا گئیا تے شام تے لبنان دے ساحلی علاقےآں توں اپنی فوجاں دے اخراج دے بدلے عکہ دی تاحیات گورنری دی پیش کش دتی گئی ۔ محمد علی نے اینہاں شرطاں نوں مسترد کر دتا تے بعد چ فرانس دی مخالفت دے باوجود کثیر القومی یورپی عسکری مہم دا آغاز کیتا گئیا ۔

برطانوی تے آسٹروی بحریہ نے دریاۓ نیل دے طاس دی ساحلی پٹی تے تجارتی گذرگاہ روک لئی تے 11 ستمبر 1840ء چ بیروت تے گولہ باری کیتی ۔ 3 نومبر 1840ء چ عکہ تے مل مار لئیا ، جس تے محمد علی پاشا نے کنوینشن دیاں شرطاں منظور کر لئیاں ۔ اسنوں کریٹ تے حجاز توں وی ہتھ دھونا پئے ۔ اس دے علاوہ اوہ اپنی بحری تے بری فوج نوں 18 ہزار تک محدود کرن تے وی راضی ہو گئیا ۔ اینہاں شرطاں نوں منظور کرنے تے اس نوں تے اس دی اولاد نوں مصر تے حکمرانی دی اجازت دتی گئی ۔

آخیرلے دن

محمد علی پاشا دی جدیدیت پسندی نے جتھے مصر نوں صنعت تے زراعت دے اعتبار نال ترقی دتی اوتھے ترقیاتی کماں تے اندھے واہ رقم خرچ کرن نال مصر قرضےآں دے تھلے آ گئیا ۔ دیوان مالیہ دے موجب مصر دے ذمے 8 کروڑ فرانک (24 لکھ پاؤنڈ) دا قرضہ سی ۔

اک ورہے مگروں ابراہیم تب دق دا شکار ہو گئیا تے اسنوں اٹلی بھیج دتا گئیا جدوں کہ 1846ء ج محمد علی نے قسطنطنیہ دا دورہ کیتا ۔

ابراہیم دے مرن مگروں محمد علی خود وی بیمار ہو گئیا ، اس لئی اس نوں ابراہیم دے مرن دی خبر نا دتی گئی ، کجھ مہینے مگروں 2 اگست 1849ء چ محمد علی وی مر گئیا تے اس نوں قاہرہ چ اس دی اساری گئی مسیت ، محمد علی مسیت چ دفن کیتا گئیا ۔

ہور ویکھو

↑ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6z98zww — subject named as: Muhammad Ali of Egypt — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
↑ Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=39903 — subject named as: Mehmed Ali — مصنف: Dalibor Brozović تے Tomislav Ladan — عنوان : Hrvatska enciklopedija — ناشر: Miroslav Krleža Lexicographical Institute
↑ سرو ویاپک ادھکار شناختی: https://d-nb.info/gnd/1031449787 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ اگست ۲۰۱۵ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
↑ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/mehmed-ali — subject named as: Mehmed Ali — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
↑ https://projectjaraid.github.io
↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱ مارچ ۲۰۲۲
↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715
↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715
↑ این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715 — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ نومبر ۲۰۲۲

[dba1f6f9d4bb0d67c0dee95c0dfba526c6e1dd45-1] SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w6z98zww — subject named as: Muhammad Ali of Egypt — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷

[e9476c499a227d46d3011d42b2b2fb864fcc54da-2] Hrvatska enciklopedija ID: https://www.enciklopedija.hr/Natuknica.aspx?ID=39903 — subject named as: Mehmed Ali — مصنف: Dalibor Brozović تے Tomislav Ladan — عنوان : Hrvatska enciklopedija — ناشر: Miroslav Krleža Lexicographical Institute

[567c12aa5db933bffbe8b6652a7fa288599294fb-3] سرو ویاپک ادھکار شناختی: https://d-nb.info/gnd/1031449787 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۴ اگست ۲۰۱۵ — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License

[ca7d7341ce02571794e07060105c11f9ea7fa7ab-4] Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/mehmed-ali — subject named as: Mehmed Ali — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷

[c1be10857648f0443a4c4a3d677011ed7b71edc6-5] ttps://projectjaraid.github.io

[707996eac8f0837acc3191063b5a154e2af9a1f9-6] این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱ مارچ ۲۰۲۲

[300f6a23da62b5bd98fabb6fc0880b1d6585cbd7-7] این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715

[57ca2e09f5880d65ff95ba97b490c3a63a015408-8] این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715

[c78006d968c195f29300aac25bc59d74c8bffa5b-9] این کے سی آر اے یو تی آئی ڈی: https://aleph.nkp.cz/F/?func=find-c&local_base=aut&ccl_term=ica=jo20211123715 — اخذ شدہ بتاریخ: ۷ نومبر ۲۰۲۲

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]