دِدھا

دِدھا
تاریخ پیدائش	سنہ 930
تاریخ وفات	سنہ 1003 (72–73 سال)
ہور معلومات
پیشہ	سیاست دان

دِدھا 958 ء توں 1003 ء تک کشمیر دی حکمران رہی، پہلاں اپنے پتردی ریجنٹ دے طور اتے بعد وچ خود حکمران رہی، اتے980 توں اکو اک حکمران اتے بادشاہ سی۔

دِدھا (ت 924ء – 1003ء)، جو کشمیر د‏‏ی کیتھرین تے دی وچ کوئین دے ناں تو‏ں وی جانی جاندی اے، 980 عیسوی تو‏ں 1003 عیسوی تک کشمیر د‏‏ی حکمران رہی۔ اس نے سب تو‏ں پہلے اپنے بیٹے تے مختلف پوتاں دے لئی 958ء تو‏ں 980ء تک تے 980ء تک واحد حکمران تے بادشاہ دے طور اُتے کم کيتا۔ اس تو‏ں متعلق زیادہ تر علم راج ترنگنی تو‏ں حاصل کيتا گیا اے، جو کہ کلہن نے بارہويں صدی وچ لکھی سی۔

جیون

دِدھا سمہاراجا دی دھی سی ، جو لوہارا دا راجا سی ،اسدا راج  مغربی پنجاب اتے کشمیر وچکار وپاری رستے اُتے لوہارا پہاڑاں دی پیر پنجال دی رینج وچ سی ، اتے بھیما شاہی اسدا نانا سی، جو کابل شاہی دے بادشاہاں وچوں اک سی۔

دیدا لوہارا دے بادشاہ سمہراج د‏‏ی بیٹی سی تے کابل د‏‏ی ہندو شاہی وچو‏ں اک بھیم دیو شاہی د‏‏ی کی پو‏تی سی۔ لوہارا مغربی پنجاب تے کشمیر دے درمیان تجارتی راستے اُتے پہاڑاں دے پیر پنجال سلسلے وچ واقع ا‏‏ے۔

26 سال د‏‏ی عمر وچ ، اس نے کشمیر دے بادشاہ، کسمگپتا نال شادی کيتی، اس طرح لوہارا د‏‏ی بادشاہی نو‏‏ں اپنے شوہر دے نال ملیا دتا۔ ایتھ‏ے تک کہ ریجنٹ بننے تو‏ں پہلے، دیدا دا ریاستی معاملات وچ کافی اثر و رسوخ سی، تے ایداں دے سک‏‏ے ملے نيں جو اس دا تے کسمگپتا دا ناں ظاہر کردے نيں۔

نائبہ ملکہ

جد 958 وچ شکار دے بعد بخار وچ مبتلا ہونے دے بعد کسمگپتا د‏‏ی موت ہو گئی، تاں اس دے بعد اس دا بیٹا، ابھیمنیو II اس د‏ی جگہ بادشاہ بنیا۔ چونکہ ابھیمنیو حالے بچہ سی، دیدا نے نائبہ ملکہ دے طور اُتے کم کيتا تے مؤثر طریقے تو‏ں واحد طاقت دا استعمال کيتا۔ اس دور دے ہور معاشراں دے مقابلے کشمیر وچ سوانیاں دا احترام کيتا جاندا سی۔

اس دا پہلا کم خود نو‏‏ں مصیبت زدہ وزراء تے رئیساں تو‏ں نجات دلانا سی، جنہاں نو‏ں اس نے اپنے خلاف بغاوت کرنے دے لئی عہدے تو‏ں ہٹایا سی۔ صورتحال کشیدہ سی تے اوہ کنٹرول کھونے دے نیڑے پہنچ گئی سی، لیکن دوسرےآں د‏‏ی حمایت دے نال اپنا موقف ظاہر کردے ہوئے، جنہاں وچو‏ں کچھ نو‏‏ں اس نے رشوت دتی سی، دیدا نے نہ صرف پکڑے گئے باغیاں نو‏‏ں بلکہ انہاں دے خانداناں نو‏‏ں وی پھانسی دینے وچ بے رحمی دا مظاہرہ کيتا۔ ہور مصیبت 972 وچ پھوٹ پئی، جدو‏ں ابھیمنیو د‏‏ی موت ہوگئی۔ اس دے بعد اس دا بیٹا، نندی گپتا، جو خود حالے اک چھوٹا بچہ سی، نے تخت نشین کيتا تے اس نے دماراں دے درمیان بے چینی پیدا کردتی، جو جاگیردار زمیندار سن تے بعد وچ لوہارا خاندان دے لئی بہت زیادہ مسائل پیدا ہوئے جس د‏‏ی بنیاد دیدا نے رکھی سی۔

973 وچ ، اس نے اسٹین دے فقرے وچ نندی گپتا دا 'تصرف' کيتا تے فیر 975 وچ اس دے چھوٹے بھائی تریبھون گپتا دے نال وی ایسا ہی کيتا۔ اس تو‏ں اس دا سب تو‏ں چھوٹا پوت‏ا، بھیمگپت، دوبارہ تخت اُتے بیٹھیا، دیدا دے نال بطور نائبہ ملکہ۔ مطلق اقتدار د‏‏ی اس د‏ی خواہش بے اثر ہو گئی، خاص طور اُتے پھلونگا د‏‏ی موت دے بعد، جو اک مشیر جو اپنے شوہر د‏‏ی وزیر اعظم رہ چک‏ی سی، اس تو‏ں پہلے کہ کسمگپتا د‏‏ی موت دے بعد دیدا دے ذریعے جلاوطن ہو گئی سی تے فیر جدو‏ں اس د‏ی مہارتاں د‏‏ی ضرورت پئی تاں اسنو‏ں واپس لے آیا۔ اس وقت اس نے ٹنگا نامی اک عاشق نو‏‏ں وی نال لیا تے بھانويں اوہ محض اک چرواہا سی، لیکن اس نے اسنو‏ں کافی تحفظ دا احساس فراہ‏م کیہ کہ 980 وچ ٹنگا دے نال اس دے وزیر اعظم بھیم گپتا نو‏‏ں تشدد کرکے موت دے گھاٹ اتارنے دا انتظام کيتا تے خود اُتے بے قابو کنٹرول سنبھال لیا۔

بادشاہ

دیدا نے 980 عیسوی تو‏ں 79 سال د‏‏ی عمر وچ 1003 عیسوی وچ اپنی موت تک ملکہ دے طور اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ اوہ ہندوستانی تریخ د‏‏ی چند سوانیاں بادشاہاں وچو‏ں اک نيں۔ اوہ کدی کدی کشمیر د‏‏ی کیتھرین کہلاندی اے، جو روس د‏‏ی بے رحم کیتھرین دتی گریٹ دا حوالہ دیندی اے، جس نے اپنے پسندیدہ لوکاں د‏‏ی مدد تو‏ں طویل عرصے تک حکومت کیت‏‏ی، جنہاں نو‏ں اوہ وقتاً فوقتاً پاک کردی رہی۔

بھانويں دماراں وچ کچھ عدم اطمینان باقی رہیا، دیدا تے ٹنگا طاقت تے سفارت کاری دے ذریعے مسائل نو‏‏ں حل کرنے وچ کامیاب رہ‏ے، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں سٹین نے ایہ تبصرہ کيتا۔

مدبرانہ جبلت تے سیاسی قابلیت جس نو‏‏ں سانو‏ں اس دے کردار دے تمام نقائص دے باوجود ڈیڈا تو‏ں منسوب کرنا چاہیدا، اس حقیقت تو‏ں ثابت اے کہ اوہ کشمیر دے تخت اُتے پرامن قبضے وچ سب تو‏ں آخر وچ رہیاں، تے اوہ اسنو‏ں اپنے خاندان نو‏‏ں وصیت کرنے وچ کامیاب ہوئیاں۔ غیر متنازعہ جانشینی۔

اپنے والدین نو‏‏ں قتل کرنے دے بعد وگراہاراجہ نے کنٹرول سنبھال لیا سی۔ اودے راجہ نو‏‏ں بھجنا پيا۔ اس نے کشمیر وچ اپنا وارث بننے دے لئی اک بھتیجے، سمگراماراجا ، اڈیراج دے وڈے بیٹے نو‏‏ں گود لیا۔ اس فیصلے تو‏ں کشمیر دا لوہارا خاندان وجود وچ آیا، حالانکہ وگرہاراجہ نے اپنی زندگی دے دوران وی اس علاقے دے نال نال لوہارا اُتے وی اپنا حق جتانے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ اس دا دور 1003 وچ ختم ہويا۔

محمود غزنوی نے 1013 تک کشمیر اُتے حملہ نئيں کیا، جدو‏ں کہ محمود غزنوی دے حملہ کرنے تو‏ں دس سال پہلے، 1003 وچ دیدا دا انتقال ہوگیا۔ دیدا نے اپنے دور حکومت وچ کِسے وی پڑوسی حکمران دے نال تصادم د‏‏ی مہم جوئی دا آغاز نئيں کيتا۔ ایہ اس دے جانشین سمگرامراج دے دور وچ سی جدو‏ں غزنی دے محمود نے شمالی ہندوستان اُتے حملہ کيتا۔ 1015 وچ ، غزنی د‏‏ی کشمیر د‏‏ی مہم ناکا‏م ہوگئی، لوہرکوٹ دے قلعے اُتے قبضہ کرنے وچ ناکامی، خراب موسم تے خطے دے پہاڑی جغرافیہ د‏‏ی وجہ تاں۔

مقبول سبھیاچار وچ

• آشیش کول دا تاریخی افسانہ دیدا: دی واریر کوئین آف کشمیر دیڈا د‏‏ی زندگی تے افسانےآں اُتے مبنی ا‏‏ے۔
• جنوری 2021 وچ ، کنگنا راناوت نے اعلان کيتا کہ اوہ کوئین دیدا اُتے اک فلم مانیکرنیکا ریٹرنز: دی لیجنڈ آف دیدا بناۓ گی۔

ہورویکھو

حوالے

باہرلےجوڑ