دی کامریڈ
| مدیر | محمد علی جوہر |
|---|---|
| Frequency | ہفتہ وار |
| Founder | محمد علی جوہر |
| Year founded | 1911ء |
| First issue | 14 جنوری |
| Final issue | 26 ستمبر، 1914ء |
| Country | ہندوستان |
| Based in | کلکتہ، بعد وچ دلی |
| Language | انگریزی |
دی کامریڈ (انگریزی: The Comrade) اک ہفتہ وار انگریزی اخبار سی جو محمد علی جوہر دی ادارت وچ سنہ 1911ء توں 1914ء تک شائع ہُندا رہیا۔ محمد علی جوہر زبردست خطیب تے بہترین انشا پرداز سن، انہاں نے دتی کامریڈ جاری کرنے توں پہلے دی ٹائمز، دی آبزرو تے مانچسٹر گارڈین سمیت متعدد اخباراں وچ مضامین لکھے سن ۔
مہنگے کاغذ اُتے تیار کامریڈ تیزی توں اثر انداز ہويا تے خوب شہرت حاصل کيتی حتیٰ کہ بین الاقوامی سطح اُتے وی مشہور ہوئے گیا تے بوہت سارے غیر ملکاں وچ غیر ملکی وی اس دے حلقہ قارئین وچ شامل ہوئے گئے۔[۱] کلکتہ توں شائع ہونے والا ایہ اخبار 1912ء وچ برطانوی راج دے نويں اعلان کردہ راجگڑھدہلی وچ منتقل ہوئے گیا جتھے توں 12 اکتوبر نوں دہلی ایڈیشن دا پہلا نسخہ شائع ہويا۔ 1913ء وچ جوہر نے مسلمان عوام تک اپنی آواز نوں پہنچانے دے لئی اک اردو روزنامہ ہمدرد وی جاری کیتا۔ [۲]
مقصد تے ادارتی موقف
[سودھو]محمد علی جوہر مسلم لیگ دے رکن تے سینئر رہنما سن ۔ چنانچہ دتی کامریڈ نے عموماً پارٹی دے نظریات دی پیروی وچ اپنی آواز بلند کيتی۔ محمد علی نے 1911ء وچ بنگال دی تقسیم دے تنازع اُتے تنقید کردے ہوئے سلسلہ وار مضامین لکھے تے انہاں وچ دتی ٹربیون، سریندرناتھ بنرجی دے دتی بنگالی تے دوسرے لوکاں دے اخبار اُتے تنقید دی جنہاں نے لیگ تے علی گڑھ دی سیاسی نظریہ دی مخالفت ورگی۔[۳] ہور کامریڈ نے 14 جنوری 1911ء نوں اپنی پہلی اشاعت وچ ہندوواں تے مسلماناں وچ ما بہ الامتیاز امور دی بے جھجھک وضاحت ورگی۔[۴] اس دے باوجود کامریڈ نے ہندو مسلم اتحاد دی وکالت دی تے دونے برادریاں نوں قومی معاملات وچ نال مل کے کم کرنے دی دعوت دتی۔ محمد علی دا ارادہ سی کہ کامریڈ دے ذریعے مسلم مسائل دے لئی قومی تے عالمی حمایت دا راستہ استوار ہوئے۔ چنانچہ اپنے اس عزم نوں عملی جامہ پہنانے دی غرض توں انہاں نے متعدد ایداں دے مضامین لکھے جو جنگ بلقان، مصر اُتے برطانوی قبضہ تے پہلی جنگ عظیم وچ ترکی دے کردار جداں اہم عالمی واقعات دے دوران وچ عالمی سطح اُتے مسلماناں دی مندی حالت نوں اجاگر کردے سن ۔ مضامین تے اداریے عام طور اُتے مسلم دنیا وچ تے خاص طور اُتے ترکی وچ برطانوی برتری توں متعلق ہُندے۔
ڈسکوری آف انڈیا وچ جواہر لعل نہرو نے محمد علی تے کامریڈ دے اوراق وچ انہاں دے صحافتی موقف دا جائزہ لیا اے۔ اوہ لکھدے نيں:
| ” | 1911ء وچ بنگال دی تقسیم دے اعلان توں انہاں نوں صدمہ پہونچا تے برطانوی حکومت کیتی نیک نیندی اُتے انہاں دا یقین کمزور ہوئے گیا۔ بلقان دیاں جنگاں نے انہاں دا رخ بدل دتا سی تے انھاں نے ترکی تے اسلامی روایات دے حق وچ جذباتی طور اُتے بہت کچھ لکھیا۔ رفتہ رفتہ اوہ برطانیہ دے ہور مخالف ہُندے گئے تے پہلی جنگ عظیم وچ برطانیہ دے خلاف ترکی دی شمولیت نے اس مخالفت نوں پایہ تکمیل تک پہونچا دتا۔[۵] | “ |
پہلی عالمی جنگ دے آغاز دے نال برطانوی حکومت ایہ چاہندی سی کہ انہاں دی ہندوستانی رعیت اتحادی ملکاں دے وفادار رہے۔ برطانوی حکومت خاص طور اُتے مسلمان رعایا تے اتحاد اسلامی دی سرگرمیاں دے متعلق فکرمند سی۔ چنانچہ برطانوی حکومت نے پہلی جنگ عظیم دے آغاز وچ برطانیہ تے اس دے اتحادیاں دے خلاف مسلماناں دے جذبات نوں برانگیختہ کرنے دے لئی محمد علی تے انہاں دے اخبار نوں ذمہ دار پایا۔[۶]
بندش تے جرمانہ
[سودھو]1914ء وچ کامریڈ وچ محمد علی جوہر نے "دی چوائس آف ترک" دے عنوان توں سلسلہ وار مضامین قلم بند کیتے جنہاں وچ انہاں نے برطانیہ دی ترکاں دے خلاف کيتی گئی غلطیاں نوں شمار کروایا لیکن اس دے باوجود ترکاں نوں اتحادیاں دے نال شامل ہونے دا مشورہ دتا۔ ایہ مضمون اس اخبار دی بندش دا باعث بنیا۔ 26 ستمبر 1914ء نوں فرنگی حکام نے اس اُتے پابندی عائد کر دتی، اس اُتے 2,000 دا جرمانہ عائد کیتا تے اخبار دی تمام کاپیاں 1910ء دے پریس ایکٹ دی دفعات دے تحت ضبط کر لئی گئياں۔[۷]
عدم تعاون تحریک تے 1922ء وچ تحریک خلافت دے خاتمے دے بعد جنہاں وچ محمد علی جوہر نے اپنے بھائی شوکت علی دے نال اہم کردار ادا کیتا سی، 1924ء وچ کامریڈ تے ہمدرد نوں دوبارہ جاری کیتا گیا۔ اس اخبار دے ذریعہ انہاں نے ہندو مسلم اتحاد دا پیغام عام کیتا۔ لیکن کامریڈ محض دو سال دی اشاعت دے بعد بند ہوئے گیا۔
1937ء وچ بنگالی صحافی تے مجاہد آزادی مجيب الرحمن خان نے مولانا محمد علی جوہر دے اصل اخبار دے اعزاز وچ دتی کامریڈ نامی اک انگریزی اخبار جاری کیتا۔ [۸]
حوالے
[سودھو]- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ شیخ محمد اکرام, Indian Muslims And Partition Of India, New Delhi: Atlantic Publishers, 1992, p. 156.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Jawaharlal Nehru, The Discovery of India, Penguin India, 2004. p. 382.
- ↑ Public spaces of discourse: innovations and interventions in colonial India, Gurpreet Bhasin, Open University. http://www.mediapolis.org.uk/Papers/Gurpreet%20Bhasin.pdf
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.
- ↑ Lua error in ماڈیول:Citation/CS1/Date_validation/ar at line 45: attempt to compare number with nil.