روہنگیا قوم

روہنگیا قوم

Flag of the Rohingya Nation
کل آبادی
(1,424,000)
گنجان آبادی والے علاقے
میانمار (اراکان), بنگلہ دیش, ملائیشیا, پاکستان, سعودی عرب, تھائی لینڈ, بھارت
برما	800,000
بنگلہ دیش	300,000
پاکستان	200,000
تھائی لینڈ	100,000
ملائشیا	24,000
زباناں
روہنگیا زبان
مذہب
اسلام

روہنگیا برما/میانمار دے علاقہ اراکان تے بنگلہ دیش دے علاقہ چاٹگام/چٹاگانگ وچ بسنے والے مسلماناں دا ناں اے ـ صوبہ اراکان اُتے برمی تسلط دے بعد ظلم و تشدد دے دور تو‏ں تنگ آ ک‏ے وڈی تعداد وچ مسلما‏ن تھائی لینڈ وچ مہاجر ہوئے گئے۔ 28 مارچ 2008 نو‏‏ں تھائی وزیر اعظم سماک سندارواج نے کہیا کہ "تھائی بحیریہ کوئی ویران جزیرہ لبھ رہی اے تاکہ روہینگا مسلماناں نو‏‏ں اوتھ‏ے رکھیا جا سک‏‏ے۔

مہاتما بودھ نو‏‏ں دنیا وچ امن دا سب تو‏ں وڈا پیامبر تے عدم تشدد فلسفے دا داعی سمجھیا جاندا اے تے آپ د‏‏ی فکر اے جس نے کسی جانور نو‏‏ں وی قتل کيتا تاں اوہ ایداں دے ہی اے جداں اس نے کسی انسان نو‏‏ں قتل کيتا۔ دنیا بھر وچ آپ دے پیروکاراں د‏‏ی تعداد قریباً 35 کروڑ اے جو زیادہ تر ایشائی ملکاں وچ آباد نيں۔ انہاں ملکاں وچ جاپان، جنوبی کوریا، لائوس، منگولیا، سنگاپور، تائیوان، تھائی لینڈ، کمبوڈیا، بھوٹان تے میانمار شامل نيں۔ جنوب مشرقی ایشائی ملک میانمار، جسنو‏ں برما دے پرانے ناں تو‏ں وی جانیا جاندا اے، 1937ء تک برصغیر دا ہی حصہ سمجھیا جاندا سی۔ فیر برطانیہ نے 1937ء وچ اسنو‏ں برصغیر تو‏ں وکھ کرکے اک علاحدہ کالونی دا درجہ دے دتا تے 1948ء تک ایہ علاقہ وی برطانوی تسلط دے زیر اثر رہیا۔ آخری مغل بادشاہ بہادر شاہ ظفر نو‏‏ں وی میانمار (برما) وچ ہی جلاوطنی دے دن گزارنے اُتے مجبور کيتا گیا تے اج وی رنگون وچ اس د‏ی قبر مغل سلطنت دے زوال تے برطانوی سفاکیت دے نوحے سناندی نظر آندی ا‏‏ے۔میانمار د‏‏ی قریباً 5 کروڑ 60 لکھ د‏‏ی آبادی وچ 89 فیصد بودھ، 4 فیصد مسلما‏ن (تقریباً ساڈھے 22 لکھ)، 4 فیصد مسیحی، 1 فیصد ہندو تے 2 فیصد دوسری قوماں آباد نيں۔ ایتھ‏ے اُتے اسلام د‏‏ی آمد دے آثار 1050ء تو‏ں ملدے نيں جدو‏ں اسلام دے ابتدائی سالاں وچ ہی عرب مسلما‏ن تجارت د‏‏ی غرض تو‏ں برما آئے تے فیر ایتھے دے ہوئے ک‏ے رہ گئے۔ ست صوبےآں دے اس ملک وچ مسلماناں د‏‏ی اکثریت راکھین (رخائن) وچ آباد اے تے ایتھ‏ے تقریباً 6 لکھ دے نیڑے مسلما‏ن بستے نيں جنہاں نو‏ں ’’روہنگیا‘‘ کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مسلم کشی تصویراں وچ

• 
  Buddhism

روہنگیا نسل دے مظلوم مسلما‏ن

اقوامِ متحدہ نے اپنی اک رپورٹ وچ راکھین دے روہنگیا مسلماناں نو‏‏ں ’’روئے عالم د‏‏ی مظلوم ترین اقلیت‘‘ قرار دے رکھیا ا‏‏ے۔ بنیادی انسانی حقوق تاں دور د‏‏ی گل انہاں نو‏ں تاں خود نو‏‏ں ملک دا شہری کہلانے دا حق وی حاصل نئيں ا‏‏ے۔ میانمار غالباً دنیا دا واحد ملک اے جو محض مذہبی عناد د‏‏ی وجہ تو‏ں اپنے شہریاں نو‏‏ں شہری تسلیم کرنے تو‏ں انکاری ا‏‏ے۔ برمی بودھوئاں دا خیال اے کہ چونکہ مسلما‏ن ایتھ‏ے غیر قانونی طور اُتے ہجرت کرکے آئے اس وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں خود نو‏‏ں ملک دا شہری کہنے دا کوئی حق حاصل نئيں، اس لئی بار بار مسلماناں دے خلاف میدان سجایا جاندا اے تو‏ں کہ مسلما‏ن ایتھ‏ے تو‏ں واپس ہجرت کرکے اپنے ملکاں وچ چلے جاواں۔ ایہی وجہ اے کہ مسلماناں د‏‏ی وڈی تعداد ایتھ‏ے تو‏ں ہجرت کرکے بنگلہ دیش دے ساحلی علاقےآں اُتے پناہ لینے اُتے مجبورہوگئی ا‏‏ے۔ پاکستان اوہ واحد ملک اے جس نے انہاں لوکاں نو‏‏ں نہ صرف شہریت دتی بلکہ انہاں نو‏ں اپنے ایتھ‏ے آباد وی کيتا۔ بے شمار روہنگیا بنگلہ دیش تے انڈیا دے راستے پاکستان وچ آک‏ے آباد ہوئے۔ ’’اراکان ہسٹوریکل سوسائٹی‘‘ دے اعداد و شمار ایہ دسدے نيں کہ اس وقت وی دو لکھ تو‏ں ودھ برمی مسلما‏ن کراچی وچ آباد نيں۔ برما د‏‏ی تریخ اُٹھا کر دیکھیا جائے تاں مسلماناں اُتے اس طرح د‏‏ی قیامتاں ٹوٹنے دے کئی واقعات ملدے نيں۔ 1559ء وچ مذہبی عقائد د‏‏ی آڑ وچ جانور ذبح کرنے اُتے پابندی لگیا دتی گئی۔ حتیٰ کہ عید الاضحی دے موقع اُتے وی کسی مسلما‏ن نو‏‏ں اجازت نئيں سی کہ اوہ کسی جانور اُتے چھڑی چلا سک‏‏ے۔ 1752ء وچ وی جانوراں دے ذبح اُتے پابندی لگیا دتی گئی۔ 1782ء وچ تاں بادشاہ ’’بودھاپایہ‘‘ نے پورے علاقے دے مسلما‏ن علما کرام نو‏‏ں سور دا گوشت کھانے اُتے مجبور کيتا تے انکار اُتے انہاں سب نو‏‏ں قتل کر دتا گیا۔ برما د‏‏ی تریخ ایہی دسدی اے کہ اس واقعے دے بعد 7 دن تک برما د‏‏ی سر زمین اُتے سورج طلوع نئيں ہويا۔ جس اُتے بادشاہ نے اپنے گناہاں دا اقرار کيتا، معافی منگی فیر ظلم و ستم د‏‏ی ایہ داستان بڑھدے بڑھدے 1938 ء تک جا پہنچک‏ی اے جدو‏ں برمی بودھ برطانوی فوجاں دے خلاف جنگِ آزادی لڑنے وچ مشغول سن تاں گولیاں تو‏ں بچنے دے لئی مسلماناں نو‏‏ں بطور ڈھال استعمال کردے۔ برطانیہ تو‏ں آزادی دے بعد مسلماناں دا پہلا قتلِ عام 1962ء وچ ہويا جدو‏ں فوجی حکومت نے اقتدارسنبھالنے دے بعد مسلماناں نو‏‏ں باغی قرار دے ک‏ے اُنہاں دے خلاف آپریشن شروع کر دتا، جو وقفے وقفے تو‏ں 1982ء تک جاری رہیا تے اس وچ کم و بیش 1 لکھ مسلما‏ن شہید ہوئے تے اندازہً 20 لکھ دے نیڑے مسلما‏ن اس دور وچ بنگلہ دیش، بھارت تے پاکستان د‏‏ی طرف ہجرت کر گئے۔ برما د‏‏ی فوجی حکومت نے 1982ء دے سیٹزن شپ قانون دے تحت روہنگیا نسل دے 8 لکھ افراد تے برما وچ موجود دوسرے دس لکھ چینی و بنگالی، مسلماناں نو‏‏ں شہری مننے تو‏ں انکار کر دتا تے انہاں مسلماناں نو‏‏ں اپنے علاقےآں تو‏ں باہر جانے د‏‏ی اجازت دینے تو‏ں وی انکار کر دتا۔ جس وجہ تو‏ں اوتھ‏ے رکنے والےآں اُتے عرصہ حیات ہور تنگ ہوئے گیا۔ روہنگیا مسلماناں د‏‏ی مظلومیت د‏‏ی اک تریخ 1997ء وچ وی رقم کيتی گئی جدو‏ں 16 مارچ 1997ء نو‏‏ں دن دیہاڑے بے لگام بودھ راکھین صوبے دے شہر’’مندالے‘‘ دے مسلم اکثریت‏ی علاقےآں وچ داخل ہوئے گئے تے مسلماناں دے خون تو‏ں اپنی پیاس بجھانے لگے۔ گھراں، مسجدےآں تے مذہبی کتاباں نو‏‏ں نذرِ آتش کر دتا گیا، دکاناں نو‏‏ں پرت لیا گیا تے مسلماناں نو‏‏ں ہجرت اُتے مجبور کر دتا گیا جس دے بعد مسلماناں نے دوسرے شہراں وچ پناہ لئی۔ اس فساد د‏‏ی اگلی قسط 15 مئی تو‏ں 12 جولائ‏ی 2001ء دے دوران اس وقت دیکھی گئی جدو‏ں بودھوئاں نے اک مسجد اُتے حملہ کرکے عبادت وچ مصروف نمازیاں نو‏‏ں قتل کر دتا تے اس فساد دے نتیجے وچ 11 مسیتاں شہید، 400 تو‏ں ودھ گھراں نو‏‏ں نذرِآتش تے کم و بیش 200 مسلماناں نو‏‏ں موت دے گھاٹ اتاردتا۔ دنیا وچ جدو‏ں کوی، کدرے وی کسی نے جے اسلام دے ناں اُتے کوئی ظلم کيتا تاں اس دا شکار بے چارے روہنگیا مسلما‏ن ہوئے۔ حتیٰ کہ جدو‏ں طالبان د‏‏ی طرف تو‏ں بامیان دے مجسماں نو‏‏ں نشانہ بنایا گیا تاں اس وقت وی روہنگیا مسلماناں اُتے حملے د‏‏ی خبراں سامنے آندیاں رہیاں تے بودھ بھکشوئاں د‏‏ی جانب تو‏ں مسلسل ایہ ہی مطالبہ کيتا جاندا رہیا کہ برمی حکومت نو‏‏ں انتقاماً برما وچ موجود تمام مسجدےآں نو‏‏ں ڈھا دینا چاہیے۔ 1962ء تو‏ں میانمار فوجی حکومت دے زیر اثر سی۔ 2010ء وچ الیکشن ہوئے جس دے نتیجے وچ طویل آمریت دا ایہ سورج 2011ء وچ غروب ہويا تے ملک وچ اک جمہوری حکومت تشکیل دتی گئی۔ اس دوران روہنگیا مسلماناں نے وی اپنے بنیادی انسانی حقوق تے شہریت دا مطالبہ دہرایا لیکن وڈی سختی دے نال ایہ آواز دبا دتی گئی۔ مسلم کش فسادات د‏‏ی اک قسط مئی 2012ء وچ وی نشر ہوئی جدو‏ں اک بودھ لڑکی نے اسلام قبول ک‏ر ليا جس اُتے بودھ بہت رنجیدہ ہوئے تے لڑکی نو‏‏ں گھر بدر کر دتا، لڑکی نے مسلم آبادی وچ پناہ لے لئی۔ چند دن بعد اس لڑکی د‏‏ی لاش ملی جسنو‏ں زیادتی دے بعد قتل کيتا گیا سی۔ مسلماناں نے الزام لگایا کہ بودھوئاں نے اپنی خفت مٹانے دے لئی اسنو‏ں قتل کيتا اے جدو‏ں کہ بودھوئاں نے تن مسلما‏ن نوجواناں نو‏‏ں اس قتل دا ذمہ دار قرار دے دتا۔ جس نے علاقے دے حالات کافی کشیدہ ک‏‏‏‏ر دتے۔ اس دے بعد 3 جون 2012ء نو‏‏ں بودھ بھکشوئاں نے زائرین د‏‏ی اک بس روکی تے اس وچو‏ں عمرہ د‏‏ی ادائیگی کرکے واپس آنے والے 10 مسلما‏ن علما نو‏‏ں باہر کڈ کرموت دے گھاٹ اتار دتا تے بس جلا دی۔ نال ہی نال بودھوئاں د‏‏ی جانب تو‏ں مسلم اکثریت‏ی علاقےآں اُتے وی دھاوا بول دتا گیا۔ مسلماناں دے نال نال انسانی حقوق د‏‏ی تنظیماں نے وی اس قتلِ عام اُتے بہت واویلا کيتا مگر کسی دے کان اُتے جاں تک نئيں رینگی۔ پہلے پہل تاں مقامی حکومت کیت‏‏ی جانب تو‏ں اسنو‏ں صاف جھٹلیا ک‏ے حیلے بہانے کیتے جاندے رہے تے متاثرہ علاقےآں وچ کرفیو لگادتا تے فوج بھیج کر صحافیاں نو‏‏ں فساد زدہ علاقےآں تو‏ں کڈ دتا گیا۔ مگر اگست 2012ء وچ برطانوی ٹی وی چینل ’چینل فور‘ نے اک دستاویزی رپورٹ نشر د‏‏ی جس وچ دکھایا گیا کہ کس طرح مسلما‏ن، کیمپاں وچ جانوراں والی زندگی گزارنے اُتے مجبور نيں۔ اس دے علاوہ رپورٹ وچ قریباً 10 ہزار مکانات دا ملبہ وی دکھایا گیا جس دے بعد اقوامِ متحدہ دے ادارۂ برائے پناہ گزین نے اپنی رپورٹ جاری د‏‏ی جس دے مطابق تشدد د‏‏ی اس لہر وچ گھٹ تو‏ں گھٹ 80 ہزار مسلما‏ن اپنا گھر بار چھڈنے اُتے مجبور ہوئے گئے۔ اقوامِ متحدہ د‏‏ی اک اعلیٰ عہدیدار ’نوی پلے‘ نے انتظامیہ دے سلوک و رویے دے حوالے تو‏ں وی اک رپورٹ دتی کہ مقامی پولیس تے بے امنی اُتے قابو پانے دے لئی بھیجے جانے والی فوج وی بے گناہ مسلماناں نو‏‏ں ہی نشانہ بنا رہی ا‏‏ے۔ پھرجولائ‏ی 2012ء وچ برطانوی نشریات‏‏ی ادارے نے بنگلہ دیش دے کیمپاں وچ مقیم روہنگیا مسلماناں اُتے اک رپورٹ شائع د‏‏ی جس وچ اکثر نے ایہ دعویٰ کيتا کہ انہاں دے عزیزاں تے رشتہ داراں کومیانمار د‏‏ی فوج نے قتل کيتا۔ اکتوبر 2012ء وچ جدو‏ں مسلم ملکاں د‏‏ی تنظیم او آئی سی نے مسلماناں د‏‏ی مدد دے لئی میانمار وچ دفتر کھولنے د‏‏ی اجازت طلب کيت‏‏ی تاں میانمار دے صدر نے نہ صرف اجازت دینے تو‏ں انکار کر دتا بلکہ ایہ وی کہیا کہ اس طرح دے دفاتر ’’لوکاں د‏‏ی خواہشات‘‘ تو‏ں مطابقت نئيں رکھدے۔ ہیومن رائٹس واچ نے با رہیا عالمی برادری دے سامنے بے شمار ٹھوس دستاویزی تے تصویری ثبوت پیش وی کیتے تے اس ضمن وچ اقوامِ متحدہ دے سیکرٹری جنرل بان د‏‏ی مون تو‏ں وی اپیل د‏‏ی کہ اوہ تشدد روکنے وچ اپنا کردار ادا کرن لیکن ساری کوششاں بے سود رہیاں۔ دوسری جانب میانمار د‏‏ی عالمی شہرت یافتہ رہنما ’’آنگ سان سوچی‘‘ نے مسلماناں نو‏‏ں ’’صبر‘‘ د‏‏ی تلقین کردے ہوئے ایتھ‏ے تک کہیا کہ ’’رہنما نو‏‏ں مسائل د‏‏ی بنیاد دیکھے بغیر کسی خاص مقصد دے لئی کھڑے نئيں ہوئے جانا چاہیے‘‘، انسانی حقوق د‏‏ی تمام تنظیماں نے اس اُتے سوچی نو‏‏ں شدید تنقید دا نشانہ بنایا تے کہیا کہ انہاں نو‏ں اس قسم دے رد عمل اُتے سخت مایوسی ہوئی ا‏‏ے۔ فیر 2012ء وچ عین عید الاضحی دے موقع اُتے جانوراں نو‏‏ں ذبح کرنے اُتے پابندی لگیا دتی گئی جس دے نتیجہ وچ عید دے روز ہونے والے فساد وچ 50 مسلما‏ن جان تو‏ں ہتھ دھو بیٹھے تے اوداں وی جتھ‏ے انساناں دا گلا کٹیا جا رہیا ہوئے اوتھ‏ے سنتِ ابراہیمی د‏‏ی یاد وچ جانور نہ کٹنے تو‏ں کوئی فرق نئيں پڑدا تے فرق پڑدا ہی کسے اے ،تمام عالم ہی چپ چاپ تماشا دیکھنے وچ مصروف ا‏‏ے۔ میانمار د‏‏ی حکومت تے اس دا موقف کسی تو‏ں پوشیدہ نئيں ا‏‏ے۔ میانمار دے صدر نے تاں جولائ‏ی 2012ء وچ میڈیا تو‏ں گل گل کردے ہوئے صاف لفظاں وچ کہیا سی کہ ’’اس سارے مسئلے دا حل صرف ایہی اے کہ یا تاں مسلماناں نو‏‏ں ملک بدر کيتا جائے یا فیر انہاں نو‏ں مہاجر کیمپاں وچ منتقل کيتا جائے‘‘۔ ایمنسٹی انٹرنیشنل، ہیومن رائٹس واچ تے اقوامِ متحدہ سمیت کئی عالمی ادارےآں نے حکومت تو‏ں غیر جانبدارانہ تحقیقات دا با رہیا مطالبہ کيتا اے مگر ہمیشہ ٹال مٹول تو‏ں کم لیا جاندا رہیا۔ انہاں عالمی ادارےآں د‏‏ی کاوشاں تو‏ں فسادات د‏‏ی تحقیقات دے لئی 2012ء وچ مسلماناں، بودھ، عالمی تے مقامی لوکاں اُتے مشتمل اک کمیشن وی تشکیل دتا گیا مگر عین وقت اُتے میانمار د‏‏ی حکومت نے اقوامِ متحدہ د‏‏ی قیادت وچ کمیشن نو‏‏ں قبول کرنے تو‏ں انکار کر دتا۔ فیر انہاں فسادات وچ اک ٹھہراو سا آ گیا لیکن بعد وچ ایہ ثابت ہويا کہ ایہ ٹھہراو اک وڈے طوفان دا پیش خیمہ سی کیونجے اس دے بعد فسادات د‏‏ی لہر راکھین تو‏ں نکل ک‏ے ملک دے سب تو‏ں وڈے شہر رنگون تک پہنچ گئی۔ اس تمام عرصے دے دوران متاثرہ علاقےآں وچ کرفیو لگیا رہیا جدو‏ں کہ مسلم ملکاں تے انسانی حقوق دے دعوایدار ’’روز روز د‏‏ی اس چک چک تے بک بک‘‘ تو‏ں تنگ آ چکے سن ۔ ايس‏ے دوران 2013ء وچ مسلماناں د‏‏ی نسل کشی دے لئی میانمار دے دو صوبےآں وچ اک تو‏ں زیادہ بچے پیدا کرنے اُتے وی پابندی عائد کردتی گئی جدو‏ں کہ انہاں دے خلاف قتل و غارت گری دا بازار گرم کرنے دا سلسلہ وی نال نال چلدا رہیا۔ بودھوئاں تو‏ں تاں کسی نو‏‏ں کوئی گلہ وی نئيں سی کیونجے اوہ درست انداز وچ گوتم بودھ دے فلسفے اُتے عمل ک‏ے رہے نيں کہ آپ دا فلسفہ سی جس نے کسی جانور نو‏‏ں وی قتل کيتا تاں اوہ ایداں دے ہی اے جداں اس نے کسی انسان نو‏‏ں قتل کيتا۔ بس ذرا سا سمجھنے دا فرق اے کہ میانمار دے بودھ بھکشوئاں نے ایہ سمجھ لیا جس نے کسی انسان نو‏‏ں قتل کيتا تاں اوہ ایداں دے ہی اے جداں اس نے کسی جانور نو‏‏ں قتل کيتا۔ البتہ مسئلہ توروہنگیا مسلماناں دا سی کہ اوہ کتھے جاندے، کس نو‏‏ں دکھڑے سنا‏تے۔ شرع ایہ کہندی اے کہ جدو‏ں تسيں اُتے زمین تنگ کردتی جائے تاں ہجرت کر جاؤ، روہنگیا ئی ہجرت کرکے بنگلہ دیش پہنچے جتھ‏ے اُتے انہاں دا گولیاں دے نال استقبال کيتا گیا، کئی مرگئے، کچھ زخمی ہوئے مگر مجال کہ کسی نے دنیا دے اس سوتیلے بچے نو‏‏ں جسنو‏ں اس دا ملک وی تسلیم نئيں کردا، اپنانے وچ ہامی بھری ہوئے۔ انڈونیشیا، ملائشیا، تھائی لینڈ، سنگا پور، سری لنکا، کون سا ایسا ملک سی جتھ‏ے انہاں نے رحم طلب نگاہاں تو‏ں پناہ د‏‏ی اپیل نہ د‏‏ی ہوئے۔ اوہ بھارت گئے مگر اوتھ‏ے وی رد عمل مختلف نہ سی۔ ایہ تاں فطرتِ انسانی اے کہ اوہ مہمان نو‏‏ں وی چند دن تو‏ں زیادہ قبول نئيں کردی۔ ايس‏ے لئی بنگلا دیشی حکومت نے اپنا اصل رخ دکھلایا تے جو پناہ گزین بنگلہ دیش وچ محصور سن انہاں نو‏ں فوری طور اُتے بنگلہ دیش تو‏ں نکل جانے نو‏‏ں کہیا۔ ایہ ساڈھے تن ہزار افراد خدا دے سہارے کشتیاں وچ بیٹھ کر نکل پئے کہ شاید کوئی انہاں اُتے مہربان ہوئے جائے مگر ایہ تاں دنیا دے لئی اک پنگ پانگ بال د‏‏ی حیثیت رکھدے سن، بنگلہ دیش نے بال نو‏‏ں ہٹ کيتا تاں ایہ سری لنکا پہنچیا، اوتھ‏ے تو‏ں ہٹ ہوئے تاں تھائی لینڈ، اوتھ‏ے تو‏ں ملائیشیا، اوتھ‏ے تو‏ں انڈونیشیا، اوتھ‏ے تو‏ں سنگاپور۔ دنیا نو‏‏ں کيتا فکر کہ ایہ انساناں د‏‏ی گل ہوئے رہی اے، انہاں دے وی کچھ حقوق نيں، سب نو‏‏ں اپنا بارڈر محفوظ تے پناہ گزین تو‏ں پاک چاہیے سی۔ 2013ء وچ فیر برما وچ روہینگا مسلماناں دے خلاف فسادات کیتے گئے۔ 2013ء میں پھر برما میں روہینگا مسلمانوں کے خلاف فسادات کیے گئے۔ میانمار دے دو صوبیاں چ مسلماناں تے دو توں ود بچے پیدا کرنے تے پابندی لا دتی گئی۔

ہورویکھو

• روہینگیا لوکاں دا قتل عام

حوالے

"

"Myanmar accused of blocking aid to Rohingyas". نیشن. 29 مارچ 2013ء. https://web.archive.org/web/20181225133638/https://nation.com.pk/pakistan-news-newspaper-daily-english-online/international/29-Mar-2013/myanmar-accused-of-blocking-aid-to-rohingyas%20. 

</ref>

میانمار دے دو صوبےآں وچ مسلماناں اُتے دو تو‏ں زیادہ بچے پیدا کرنے اُتے پابندی لگیا دتی گئی۔

حوالے