زمانہ جاہلیت
اسلام توں پہلے دور جدوں اہل عرب شرک تے بت پرستی وچ مبتلا سن ۔ اودوں عرب وچ کوئی مرکزی حکومت نہ سی۔ وکھ وکھ قبیلے دے اپنے اپنے سردار سن جو اکثر کسی بادشاہ دے تابع ہُندے سن ۔ مگر اوہ اپنی داخلی آزادی ہر حالت وچ برقرار رکھدے سن ۔ قبیلے دا سردار اوہی ہو سکدا سی جس دے حامی افراد ودھ ہاں اوراہل عرب دی قومی خصوصیات بہادری، مہمان نوازی اورفیاضی وچ وی ممتاز ہوئے۔
اہل عرب بالعموم تے قریش بالخصوص تجارت پیشہ سن ۔ صنعت و حرفت وچ پسماندہ سن ۔ صرف یمن وچ اون کتنے تے چادر تے کمبل بنانے دی صنعت موجود سی یا بعض جگہاں اُتے جنگی ہتھیار بنانے دا رواج سی۔ ایہ لوک اپنے قومی اخلاق، مہمان نوازی، ایفائے عہد، بہادری تے فیاضی دے نال بعض برائیاں وچ وی مبتلا سن ۔ مثلاً شراب خوری، قمار بازی، دختر کشی تے معمولی جھگڑے اُتے مسلسل لڑائی ورگی عادات موجود سی۔
خانہ کعبہ عرب دا دینی مرکز سی مگر اہل عرب وچ بت پرستی اس حد تک ودھ گئی سی کہ کعبے وچ وی بت رکھے ہوئے سن چاند، سورج تے ستارےآں دی پرستش ہُندی سی۔نصرانیت ،یہودیت تے مجوسیت دے پیرو وی سن مگر انہاں مذاہب دی صورت بدل چکی سی۔ ایرانی یزداں تے اہرمن دو قسم دے خداواں دے قائل سن ۔ ہندوستان وچ بت پرستی دا دور دورہ سی۔ گویا اس زمانے وچ صرف عرب ہی نئيں ساری دنیا جہالت تے گمراہی وچ غرق سی۔ ۸ھ وچ فتح مکہ دے بعد اس دور دا خاتمہ ہويا۔
