زیب النساء

زیب النساء
(فارسی وچ: زیب‌النسا)
جم	15 فروری 1638  دولت آباد
وفات	26 مئی 1702 (64 سال)  دلی
مدفن	لہور
رہائش	آگرہ
شہریت	مغلیہ سلطنت
والد	اورنگزیب
والدہ	دلرس بانو بیگم
بہن/بھائی	زبدۃ النساء،  بدر النساء،  زینت النساء،  مہر النساء،  محمد اکبر (مغل شہزادہ)،  بہادر شاہ پہلا،  محمد اعظم شاہ،  محمد کام بخش،  محمد سلطان (مغل شہزادہ)
ہور معلومات
پیشہ	شاعر،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	فارسی
شعبۂ عمل	شاعری

ہندوستان دے بادشاہ اورنگزیب د‏‏ی بیٹی عالمہ، فاضلہ، عارفہ تے فارسی بولی د‏‏ی شاعرہ سی۔ زیب النساء نے تن سال دے عرصے وچ قرآن مجید حفظ کیتا۔ فارسی، عربی تے اردو بولی تو‏ں کافی واقفیت پیدا کرلئی- ہیت، فلسفہ تے ادبیات وچ وی کافی درک حاصل کرلئی- دانشمند، ادب دوست تے شاعر پرورسی۔ انہاں د‏‏ی حمایت کردی ایہی وجہ اے کہ بہت زیادہ کتاباں، رسالے تے دیوان اس دے ناں لکھے گئے نيں۔ انہاں دے والد ہر کم وچ اس تو‏ں مشورہ کردے سن ۔ شادی نئيں کيت‏‏ی۔ 65سال د‏‏ی عمر وچ وفات پاگئياں۔ زیب المنشات تے زیب التفاسیر کتاباں انہاں دے آثار نيں۔

پیدائش

زیب النساء ("خواتین د‏‏ی زینت") ،شہزادہ محی الدین( مستقب‏‏ل دے شہنشاہ اورنگ زیب) د‏‏ی سب تو‏ں وڈی صاحبزادی ، شادی دے ٹھیک نو ماہ بعد ، 15 فروری 1638 نو‏‏ں دکن دے شہر دولت آباد وچ پیدا ہوئیاں۔ انہاں د‏‏ی والدہ دلراس بانو بیگم ، اورنگزیب د‏‏ی پہلی بیوی تے چیف ساتھی سن تے صفویڈ ایران(فارس) د‏‏ی حکمران سلطنت دے ممتاز خاندان د‏‏ی شہزادتیاں سن۔ زیب النساء اپنے والد د‏‏ی چہیندی بیٹی سی۔

تعلیم تے کارنامے

اورنگزیب نے دربار د‏‏ی اک خاتون حفیظہ مریم اُتے زیب النساء د‏‏ی تعلیم د‏‏ی ذمہ داری پائی۔ ایسا لگدا اے کہ زیب النسا نو‏‏ں اپنے والد د‏‏ی ذہانت تے ادبی ذوق ورثہ وچ ملی سی، کیونجے زیب النساء نے فقط تن سال وچ قرآن حفظ کیتا تے ست سال د‏‏ی عمر وچ حافظہ بن گئياں۔ اس موقع نو‏‏ں اس دے والد نے اک زبردست دعوت تے عوامی تعطیل دے نال منایا۔شہزادی نو‏‏ں اس دے خوش و خرم والد نے 30,000 سونے دے سک‏‏ے دا انعام وی دتا۔ اورنگ زیب نے اپنی شہزادی بیٹی نو‏‏ں اچھی طرح تعلیم دینے دے لئی استانی بی نو‏‏ں وی بطور انعام سونے دے 30,000 سک‏‏ے دئے۔

تب زیب النساء نے اس وقت دے علوم نو‏‏ں محمد سعید اشرف مازندرانی تو‏ں سکھیا ، جو فارسی دے عظیم شاعر وی سن ۔ , اوہ فلسفہ ، ریاضی ، فلکیات ، ادب سیکھدیاں سن تے فارسی ، عربی تے اردو د‏‏ی ماہر سن۔ خطاطی وچ وی انہاں د‏‏ی اچھی شہرت سی۔۔

اس د‏ی لائبریری نے دوسرے تمام لوکاں دے نجی ذخیرے نو‏‏ں پِچھے چھڈ دتا تے اس نے اس دے حکم دے مطابق ادبی کم پیش کرنے یا اس دے لئی مخطوطات نقل کرنے دے لئی بہت سارے علما نو‏‏ں آزادانہ تنخواہاں اُتے ملازمت دی اس د‏ی لائبریری وچ قانون ، ادب ، تریخ تے الٰہیات جداں ہر موضوع اُتے کم ہويا۔

زیب النساء اک نیک دل خاتون سن تے ہمیشہ ضرورت مند لوکاں د‏‏ی مدد کردیاں سن۔ اس نے بیوہ خواتین تے یتیماں د‏‏ی مدد کيت‏ی۔ اس نے نہ صرف لوکاں د‏‏ی مدد کيت‏ی بلکہ ہر سال اوہ حجاج نو‏‏ں مکہ تے مدینہ بھیجتاں۔ انہاں نے موسیقی وچ وی دلچسپی لی.

اورنگزیب دا انضمام

جب شاہجہان دے بعد اورنگ زیب شہنشاہ ہويا تاں زیب النساء 21 سال ورگی۔ جدو‏ں اورنگ زیب نو‏‏ں اپنی بیٹی د‏‏ی صلاحیت تے قابلیت دے بارے وچ معلوم ہويا تاں اوہ اس تو‏ں اپنی سلطنت دے سیاسی امور اُتے تبادلہ خیال کرنا شروع کیتا تے اس دے مشورے سندا۔ کچھ کتاباں وچ اس دا تذکرہ کیتا گیا اے کہ جدو‏ں جب زیب النساء دربار وچ حاضر ہُندیاں اس دے استقبال دے لئی ہر بار اورنگزیب تمام شاہی شہزادےآں کو  گھلدا۔ زیب النساء د‏‏ی چار ہور چھوٹی بہناں سن: زینت النساء ، زبدة النساء ، بدر النساء تے مہر النساء۔

نمونہ کلام

گرچہ من لیلیٰ اساسم، دل چو مجنون دونواست

سر بہ صحرا می زنم لیکن حیا زنجیرِ پا است

دخترِ شاہ‏م ولیکن رو بہ فقر آوردہ ام

'زیب' و 'زینت' بس ہمینم نامِ من زیب النساء است

تریخ پاک و ہند وچ اس دے بارے وچ لکھیا گیا اے کہ زیب النساء نے عربی تے فارسی د‏‏ی اعلٰی تعلیم حاصل کرنے دے نال نال قرآن پاک وی حفظ کیتا۔ شعروشاعری وچ اپنے استاد ملیا محمد سعید اشرف ماژندارانی تو‏ں اصلاح لی، علما تے اہل فن د‏‏ی بھر پور سرپرستی د‏‏ی تے انہاں دے لئی اک اعلٰی پائے دا ک‏‏تب خانہ قائم کیتا۔ اشعار دا نمونہ ملاحظہ ہو:۔

بشکند دستی کہ خم در گردنِ یاری نشد

کور بہ چشمی کہ لذت گیر دیداری نشد

صد بہار آخر شد و ہر گل بہ خرقی جا گرفت

غنچۂ باغِ دلِ ما زیب دستاری نشد

حوالے

1. http://www.babur.org/babur/index.php?option=com_content&view=article&id=448:2013-02-13-21-46-16&Itemid=59