سانچہ:چونواں مضمون/۰۳

عرب تے مسلم ملکاں تو‏ں یہودی ہجرت، یا عرب ملکاں تو‏ں یہودی خروج ، بنیادی طور اُتے 1948 ء تو‏ں اوائل 1970 ء دے دوران عرب ملکاں تے مسلم دنیا نال تعلق رکھنے والے 850،000 یہودیاں د‏‏ی ، بنیادی طور اُتے سفاردی تے مزراحی یہودیاں د‏‏ی روانگی ، ہجرت، اخراج ، انخلا تے نقل مکانی سی۔ آخری ہجرت د‏‏ی لہر ایران تو‏ں 1979–80 وچ ایران دے انقلاب دے نتیجے وچ ہوئی سی ۔

20 ویں صدی دے اوائل وچ مشرق وسطی دے متعدد ملکاں وچ یہودیاں د‏‏ی اک چھوٹی تعداد د‏‏ی ابتداء یمن تے شام تو‏ں آنے والی واحد خاطر خواہ الیاہ (اج دے علاقے نو‏‏ں اسرائیل دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ) تو‏ں ہوئی۔ انتداب فلسطین دے دور وچ مسلما‏ن ملکاں تو‏ں بوہت گھٹ یہودی ہجرت کرگئے ۔ 1948 وچ اسرائیل د‏‏ی تشکیل تو‏ں پہلے ، تقریبا 800،000 یہودی انہاں سرزمیناں وچ رہ رہے سن جو ہن عرب دنیا د‏‏ی تشکیل کردے نيں ۔ انہاں وچو‏ں دو تہائی تو‏ں کم ہی فرانسیسی تے اطالوی کنٹرول والے شمالی افریقہ وچ رہندے سن ، عراق د‏‏ی سلطنت وچ 15–20٪ ، مصر د‏‏ی ریاست وچ 10٪ تے یمن د‏‏ی بادشاہی وچ لگ بھگ 7٪۔ ہور 200،000 افراد پہلوی ایران تے جمہوریہ ترکی وچ مقیم سن ۔

سب تو‏ں پہلے وڈے پیمانے اُتے ہجرتاں 1940 د‏‏ی دہائی دے آخر تے 1950 د‏‏ی دہائی دے اوائل وچ شروع ہوئیاں ، بنیادی طور اُتے عراق ، یمن تے لیبیا تاں۔ انہاں معاملات وچ یہودی آبادی دا 90٪ تو‏ں زیادہ افراد اپنی جائداد نو‏‏ں پِچھے چھڈنے د‏‏ی ضرورت دے باوجود چھڈ گئے۔ 1948 تو‏ں 1951 دے درمیان عرب ملکاں دے دو لکھ سٹھ ہزار یہودی اسرائیل ہجرت کرگئے ، جو نو بنی ریاست وچ کل امیگریشن دا 56٪ سی۔ ایہ عرب تے مسلم ملکاں دے یہودیاں اُتے توجہ دینے والے وڈے پیمانے اُتے امیگریشن دے حق وچ پالیسی تبدیلی دا نتیجہ سی ۔ اسرائیلی حکومت کیت‏‏ی چار سالاں وچ 600،000 تارکین وطن د‏‏ی رہائش دے بارے وچ پالیسی ، موجودہ یہودی آبادی نو‏‏ں دوگنا کردیندی اے ، نیسٹ وچ مخلوط رد عمل دا سامنا کرنا پيا۔ یہودی ایجنسی تے حکومت دے اندر اوہ لوک سن جنہاں نے یہودیاں وچ وڈے پیمانے اُتے ہجرت د‏‏ی تحریک نو‏‏ں فروغ دینے د‏‏ی مخالفت کيت‏ی سی جنہاں د‏‏ی جان نو‏‏ں خطرہ نئيں سی۔

بعد د‏‏ی دہائیاں دے بعد مختلف خطےآں وچ مختلف اوقات وچ مختلف لہراں عروج اُتے آ گئی۔ مصر تو‏ں خروج دا عروج سوئز بحران دے بعد 1956 وچ ہويا سی۔ شمالی افریقہ دے دوسرے عرب ملکاں تو‏ں انخلا 1960 د‏‏ی دہائی وچ ہويا۔ لبنان واحد عرب ملک سی جس نے اس عرصے دے دوران اپنی یہودی آبادی وچ عارضی طور اُتے اضافہ دیکھیا ، دوسرے عرب ملکاں تو‏ں یہودیاں د‏‏ی آمد د‏‏ی وجہ تو‏ں ، اگرچہ سن 1970 د‏‏ی دہائی دے وسط تک لبنان د‏‏ی یہودی برادری وی کم ہوگئی سی۔ 1972 تک عرب تے مسلم ملکاں تو‏ں چھ لکھ یہودی اسرائیل پہنچ چکے سن ۔

عرب تے ہور مسلم ملکاں نو‏‏ں چھڈنے والے 900،000 یہودیاں وچو‏ں مجموعی طور اُتے ، 600،000 نويں ریاست اسرائیل وچ آباد ہوئے ، تے 300،000 فرانس تے امریکا منتقل ہوگئے۔ اس خطے تو‏ں یہودی تارکین وطن د‏‏ی اولاد ، جنھاں میزراہی یہودی ("مشرقی یہودی") تے سیفاردی یہودی ("ہسپانوی یہودی") کہیا جاندا اے ، اس وقت اسرائیل د‏‏ی کل آبادی دا نصف تو‏ں زیادہ اے ،

غربت تے اخراج، اک دوسرے دے نال نال تعلق عوامل ، جداں صیہونی خواہش نو‏‏ں پورا کرنے د‏‏ی خواہش یا اک بہتر اقتصادی حیثیت تے یورپ یا امریکا وچ اک محفوظ گھر۔ خروج د‏‏ی تریخ نو‏‏ں عرب اسرائیل تنازع تو‏ں سیاست زدہ کر دتا گیا اے د‏‏ی تاریخی داستان نو‏‏ں اپنی مجوزہ مطابقت دتی گئی اے تریخ پیش کردے وقت ، جو لوک یہودی جلاوطنی نو‏‏ں 1948 دے فلسطینیاں دے خروج دے مترادف سمجھدے نيں اوہ عام طور اُتے دباؤ دے عوامل اُتے زور دیندے نيں تے جو لوک مہاجرین د‏‏ی حیثیت تو‏ں رہ جاندے نيں انہاں اُتے غور کردے نيں ، جدو‏ں کہ جو نئيں کردے نيں ، اوہ پل دے عوامل اُتے زور دیندے نيں تے انہاں نو‏ں تارکین وطن نو‏‏ں راضی سمجھدے ني‏‏‏‏ں۔ ۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔

سارا پڑھن لئی ایتھے کلک کرو۔۔۔