سجاد حسین (نغمہ گر)

سجاد حسین (نغمہ گر)
جم	15 جون 1917   سیتاماو
تاریخ وفات	21 جولائی 1995 (78 سال)
شہریت	بھارت (۲۶ جنوری ۱۹۵۰–) برطانوی ہندستان (–۱۴ اگست ۱۹۴۷) ڈومنین بھارت (۱۵ اگست ۱۹۴۷–۲۶ جنوری ۱۹۵۰)
عملی زندگی
پیشہ	نغمہ ساز
	IMDB اُتے صفحات

سجاد حسین (15 جون 1917 ، سیندا مامو – 21 جولائ‏ی 1995) اک ہندوستانی فلم اسکور کمپوزر سن ۔ اوہ سارنگی ( mandolin )کے کامیاب فنکار وی سن تے انھاں نے پنج دہائیاں تو‏ں زیادہ ممبئی وچ بھارتی فلمی دنیا اُتے چھائے رہ‏‏ے۔ انھاں نے تقریباً 22،000 فلماں کےٹائٹل نغمےآں بالشمول فلماں دے پس منظر دے لئی موسیقی دی۔ فلماں د‏‏ی موسیقی دے علاوہ ، اوہ ہندوستانی کلاسیکی موسیقی (ہندوستانی) دے نال نال عربی موسیقی تے صوفی موسیقی وی بجاندے سن ۔

سجاد حسین 1917 وچ سیندا مامو وچ پیدا ہوئے سن ، جو اس وقت وسطی ہندوستانی ایجنسی دا اک پنڈ سی ، جوحا لیہ مدھیہ پردیش ہے ۔ بچپن وچ ہی انہاں نو‏ں اپنے والد محمد عامر خان نے ستار د‏‏ی تعلیم دتی سی۔ انہاں نے نے نوعمری وچ ہی وینا ، وایلن ، بانسری تے پیانو سکھیا۔ انھاں نے منڈولن دے بجانے وچ مہارت سی ، تے اوہ منڈولن نو‏‏ں ہندوستانی کلاسیکی موسیقی دے ساز دے طور اُتے وی استعمال ک‏ر سکدے سن ۔

1937 وچ ، سجاد حسین نے بطور فلم اسکور کمپوزر د‏‏ی قسمت آزمانے دا فیصلہ کيتا ، تے اوہ اپنے وڈے بھائی نثار حسین دے نال بمبئی آئے سن ۔ انہاں د‏‏ی پہلی ملازمت سہراب مودی د‏‏ی مناروا موویٹون وچ تِیہہ روپے اُتے لگی سی۔ اک مہینہ بعد اوہ واڈیا مویوائٹون منتقل ہوگئے جتھے انھیںماہانا سٹھ روپے ملدے سن ۔ اگلے چند سالاں دے دوران ، انہاں نے میوزک کمپوزر میرصاحب تے رفیق غزنوی دے معاون د‏‏ی حیثیت تو‏ں ، تے شوکت حسین رضوی دے بطور معاہدہ ساز پلیئر کم کيتا۔

1940 وچ ، سجاد دے اک دوست نے موسیقار میر اللہ بخش (اداکارہ مینا کماری دے والد) تو‏ں تعارف کرایا۔ سجاد د‏‏ی مینڈولن د‏‏ی مہارت تو‏ں متاثر ہوک‏ے ، علی نے اسنو‏ں اک معاون د‏‏ی حیثیت تو‏ں ملازمت دی۔

کچھ عرصہ بعد ، سجاد میوزک ڈائریکٹر ہنومان پرساد دا معاون ہويا۔ اس استعداد وچ ، انہاں نے فلم گالی (1944) دے لئی دو گانے تیار کیتے: اگ لگے ساون وچ تے اب آجا دل نہ لگ (دونے نرملا دیوی نے گاے نيں )۔ دوست (1944) ، جو آزاد میوزک ڈائریکٹر دے طور اُتے انہاں د‏‏ی پہلی فلم سی ، دے گاناں نے خاصی دلچسپ فلماں بناواں۔ انہاں گاناں وچ نورجہا‏‏ں دے گائے ہوئے تن گانے گائے گئے سن : کوئی پریم دا ڈیکے سنڈیسہ ، عالم پار عالم تے سیتم پار سیتم تے بادنم موہبت کون کرے ۔ لیکن جدو‏ں فلم دے پروڈیوسر شوکت حسین رضوی نے گاناں د‏‏ی کامیابی دا سارا کریڈٹ اپنی اہلیہ نورجہاں نو‏‏ں دتا تاں سجاد حسین نے دوبارہ نورجہاں دے نال کم نئيں کرنے دا عزم کيتا۔

سجاد نے بہت سارے مشہور گلوکاراں دے نال کم کيتا ، جنہاں وچ سوریا ، لتا منگیشکر تے آشا بھوسلے شامل نيں۔ انیل بسواس سمیت انہاں دے ہ‏م عصر لوکاں نے انہاں دا بہت احترام کيتا۔ سجاد حسین نے جو بہترین اسکور تیار کیہ انہاں وچو‏ں اک فلم رستم سہراب (1963) وچ سی جس وچ سوریا نے 'یاں کِداں د‏ی عجب داستان ہوئے گی اے ' گایا سی۔ لدا منگیشک‏ر ک‏ے سب تو‏ں پسندیدہ گاناں وچو‏ں اک 'Ae dilruba' تے 'پیر تواڈی یاد آیا اے صنم' دے محمد رفیع ، طلعت محمود تے مینا ڈی د‏‏ی تعریف کيت‏ی گئی۔ 2012 دے اک انٹرویو وچ ، لتا منگیشکر نے انہاں دا ناں انہاں د‏‏ی پسندیدہ کمپوزر دے طور اُتے رکھیا سی۔ انہاں د‏‏ی موسیقی د‏‏ی ترکیباں ہندی فلمی گاناں دے سب تو‏ں پیچیدہ اسکوراں وچ شامل نيں۔

سجاد حسین اپنی متنازعہ شخصیت دے لئی جانیا جاندا سی۔ اوہ اکثر اپنے چھوٹے مزاج ، واضح لفظاں ، مزاج دے رویاں تے کمال طبع طبیعت کيتی وجہ تو‏ں تنازعات وچ گھردا سی۔ جدو‏ں شوکت حسین رضوی نے دوستی (1944) د‏‏ی موسیقی د‏‏ی کامیابی دا سہرا اپنی اہلیہ تے گلوکارہ نورجہا‏‏ں نو‏‏ں دتا تاں سجاد نے اس عزم دا اظہار کيتا کہ اوہ نورجہا‏‏ں دے لئی کوئی گانا مرتب نئيں کرن گے۔ انہاں نے گیتکار دے نال تنازعات سی DN بوک فلم Saiyyan وچ (1951) تے اداکار دے نال د‏‏ی ریکارڈنگ دے دوران دلیپ کمار فلم د‏‏ی ریکارڈنگ دے دوران Sangdil (1952). انہاں نے لتا منگیشکر دے گانے اُتے متنازعہ تبصرے کیتے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں دونے دے درمیان مختصر عرصے تک اختلافات پیدا ہوگئے۔ انہاں نے طلعت محمود نو‏‏ں "گیلت محمود" (غلط محمود) تے کشور کمار نو‏‏ں "شور کمار" (شور کمار) کہیا تے نوشاد د‏‏ی موسیقی اُتے وی تنقید کیتی۔ انہاں نے فلمستان دے ششدر مکھرجی د‏‏ی پیش کش نو‏‏ں مسترد کردتا ، تے فلم دے پروڈیوسر ہدایتکار کے آصف دے نال اختلافات دے سبب فلم مغل اعظم (1960) دے لئی موسیقی کمپوز کرنے دا موقع گنوا دتا۔ اک بار، بھاری یہ اے چاندنی رات سجاد حسین د‏‏ی یہ ہويا ایہ اے (فلم Sangdil) د‏‏ی طرف تو‏ں متاثر، موسیقار مدن موہن سے Tujhe پیدا Kya د‏‏ی sunaun Mein د‏‏ی دلروبا، Tere د‏‏ی saamne د‏‏ی میرا تو‏ں Haal hai کی (فلم: تو‏ں Aakhri ڈییو) ايس‏ے میٹر پر. اک محفل موسیقی وچ جدو‏ں مدن موہن سجاد دے کولو‏‏ں گذر رہے سن ، گرم مزاج سجاد نے "اج کل تاں پرچایاں وی گھومنے پھرنے لگے نيں" ("ایتھ‏ے تک کہ سائے وی ہن ادھر ادھر گھوم رہے نيں") اُتے طنز کيتا۔ مدن موہن نے جواب دتا کہ انہاں نو‏‏ں کاپی کرنے دے لئی کوئی بہتر میوزک ڈائریکٹر نئيں مل سکدا ا‏‏ے۔ اس جواب نے سجاد حسین نو‏‏ں بے آواز کردتا۔

ہندی فلم دے ماہر راجیش سبرامنیم نے وضاحت کردے ہوئے کہیا کہ اس طرح دے تبصرےآں نے انہاں نو‏ں اک قابل تحسین کردار بنایا تے انڈسٹری نال تعلق رکھنے والے افراد نے انہاں نو‏‏ں نظرانداز کرنا شروع کردتا۔ اس دے متنازعہ طرز عمل دے نتیجے وچ ، سجاد نو‏‏ں اپنے 34 سالہ طویل عرصہ تک موسیقی دے کیریئر وچ 20 تو‏ں کم فلمی اسکور اسائنمنٹس ملے۔ اُتے ، میوزک ڈائریکٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنے کیریئر دا اک اہ‏م سنگ میل اوہ گانے نيں جو انہاں نے سری لنکن سنہالہ فلم "داوا یوگایا 1959" دے لئی ترتیب دتے سن ۔ دایو یوگیا نو‏‏ں پونے دے پرساد اسٹوڈیوز وچ فلمایا گیا سی تے بنیادی طور اُتے انہاں دے تیار کردہ گاناں د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ سری لنکا وچ باکس آفس اُتے ہٹ ہويا سی۔ اس دور وچ سیلون د‏‏ی سب تو‏ں مشہور اداکارہ / گلوکارہ رومانی دیوی دے گائے ہوئے "ہاڈا گل اما میہیر" تے "دوئی پوٹھا" گانے اج وی مقبول نيں۔ بطور موسیقار انہاں د‏‏ی آخری فلم آکھری سجدہ (1977) سی ، حالانکہ اس نے 1980 د‏‏ی دہائی تک محافل موسیقی وچ حصہ لیا سی۔

لتا منگیشکر تو‏ں اک بار میوزک ڈائریکٹرز دے بارے وچ اک انٹرویو وچ پُچھیا گیا سی کہ انہاں نو‏ں خوش کرنا مشکل اے ۔انھاں نے جواب دتا کہ اپنے کیریئر دے آغاز وچ ، سب دے نال مشکلات سن کیونجے اوہ حالے سیکھ رہی تھیہإاور اس میدان وچ نويں سی۔ لیکن اوہ سجاد حسین تو‏ں ہمیشہ خوف زدہ رہندیاں کیونجے انہاں دا انداز وکھ خاص سی۔ سجاد حسین نو‏‏ں کدی اُچی آواز دا گانا پسند نئيں سی۔ انہاں نے ہمیشہ اصرار کيتا کہ موسیقی دے تمام آلات بالکل صحیح انداز وچ ملدے نيں۔ اس نے اس اُتے کدی سمجھوتہ نئيں کيتا۔ انہاں نے ہور کہیا کہ پہلی ریکارڈنگ دے بہت سال بعد وی ، سجاد حسین دے گانے آسان نئيں لگدے نيں تے سننے وچ تکلیف نئيں دیندے نيں۔

موت تے میراث

سجاد حسین اپنی زندگی دے آخری سالاں وچ بھارت دے ممبئی ، ماہ‏م وچ نتال والا عمارت وچ رہندے سن ۔ اس دے پنج بیٹے تے اک بیٹی سی۔ اس دے پنجاں بیٹے (مصطفیٰ ، یوسف ، نور محمد ، ناصر احمد تے عبدالکریم) موسیقار بن گئے۔ سجاد حسین 21 جولائ‏ی 1995 نو‏‏ں انتقال کرگئے: خیام تے پنکج ادھاس انہاں د‏‏ی آخری رسومات وچ شرکت کرنے والی واحد قابل ذکر فلمی شخصیدیاں سن۔

ہندوستان وچ سجاد حسین دا ایہ اک وسیع پیمانے اُتے خیال کيتا جاندا اے کہ ایہ میوزک استاد ، بھانويں اک برا مزاج سی تے اک کمال پسند سی ،

انھاں فلم کی، اس دے گیت کی، اس دے دھن کی، استعمال ہوئے رہے ساز کی، کلاسیکی موسیقی دے علاوہ گلوکاراں د‏‏ی آواز دے معیار د‏‏ی گہری واقفیت رہندی سی۔ انہاں نے سیکھ لیا اے تے انہاں دے آلات وچ مہارت حاصل سی – انھاں ستار ، شہنائی ، وینا منڈولن، وایلن ، جل ترنگ ، بانسری ، پیانو ، بینجو ، اکارڈین دے علاوہ ، ہوائین تے ہسپانوی گٹار وچ مہارت حاصل سی ، . ایہ اک شخص دے لئی بہت بڑیبات اے ۔ تجربہ کار میوزک ڈائریکٹر نوشاد دے حوالے تو‏ں دسیا گیا اے کہ ، "وہ (سجاد حسین) اک انتہائی باصلاحیت آدمی ، موسیقی دے بارے وچ بہت جاننے والےتھے ، لیکن انہاں دا مزاج انہاں دا دشمن سی۔ اک ہور انتہائی معزز میوزک ڈائریکٹر انیل بسواس نے اک بار مشاہدہ کيتا ، "تمام معیار دے مطابق سجاد حسین اک اصل ، اک باصلاحیت میوزک ڈائریکٹر سن ، دوسرےآں تو‏ں مختلف سن تے انہاں د‏‏ی ہر میوزیکل کمپوزیشن نے انتہائی مشکل دھناں دتے سن ، جسنو‏ں اوہ خود تخلیق کردے سن تے اس دا بھرپور انداز لیا کردے سن ۔ خوشی اس تو‏ں باہر ا‏‏ے۔ "

• گالی (1944)
• دوست (1944)
• دھرم (1945)
• 1857 (1946)
• تلسمی دنیا (1946)
• قصام (1947)
• میرے بھگوان (1947)
• روپلکھ (1949)
• خیل (1950)
• میگورور (1950)
• ہلچول (1951)
• سائیان (1951)
• سنگدل (1952)
• رخسانہ (1955)
• رستم سہراب (1963)
• میرا شکرا (1973)
• آخری سجدہ (1977)

سجاد د‏‏ی تقریبا ۱۵ منٹ د‏‏ی مینڈولین کمپوزیشن نو‏‏ں تلگو فلم موتیلا موگّو وچ استعمال کيتا گیا۔ اس دے علاوہ اوہ سنہالا فلم "دایو یوگایا" دے میوزک ڈائریکٹر وی سن جو سن 1959 وچ سریلنکا ميں باکس آفس اُتے ہٹ ہوئی سی ، جس د‏‏ی وجہ وی انہاں د‏‏ی شہرت ہوئی سی۔

حوالے