سرمد کاشانی

محمد سعید، سرمد کاشانی جاں صرف سرمد (فارسی : سرمد کاشانی‎) وجوں مشہور اک فارسی صوفی شاعر اتے سنت سن جو ستارھویں صدی دوران برصغیر دی یاترا لئی نکلے اتے اتھے ہی پکے طور تے بس گئے۔

جیون

سرمد، آرمینیا وچّ 1590 دے آسپاس یہودی فارسی بولن آرمینیائی وپاریاں دے اک پروار وج پیدا ہویا سی۔ ایہہ سنکے کہ قیمتی شیواں اتے کلا دا کم بھارت وچّ بڑیاں اچیاں قیمتاں اتے وکدا سی، سرمد نے اپنا مال اکتر کیتا اتے اس نوں ویچن دے ارادے نال ہند لئی چل پیا۔ تھاٹا وچّ آیا، اسدا اتھے ابھے چند نام دے منڈے دے نال پیارہو گیا، جسنوں اوہ عبرانی فارسی اتے یہودی دھرم دی سکھیا دندا سی۔ اس سمیں دے دوران اس نے اپنے پیسہ دا تیاگ کر دتا ہے، وال ودھا لئے، اپنے ناخن کترنا بند کر دتا اتے سماج پرمپرا دی کوئی چنتا دے بناں شہر دیاں سڑکاں اتے بادشاہ دیاں عدالتاں اک نگن فقیر وجوں وچرنا شروع کر دتا۔ اس طرحاں دے وہار دے مقصد کیہ سن اس بارے ساڈے سوتر نے چپ ہن۔ دونوں پریمی پہلاں لاہور چلے گئے، پھر حیدرآباد، اتے انت دلی وچّ رہن لگے۔

دلی وچّ جیون

اس سمیں دونوں پریمیاں دے اکٹھے سفر دے دوران، اک شاعر اتے رہسوادی وجوں اوہدی مشہوری اینی ہو گئی کہ مغل شہزادے دارا شکوہ نے سرمد نوں اپنے پیؤ دی عدالت وچّ سدّ لیا۔ اس موقعے اتے سرمد دا شاہی وارث اتے انا گہرا اثر پیا کہ دارا شکوہ اوہدا شاگرد بن گیا۔

قتل

اپنے بھرا دارا شکوہ دے نال اقتدار لئی لڑائی دے بعد، اورنگزیب (1658 - 1707) جت گیا، اتے اپنے بھرا نوں مار کے شاہی تحت تے بیٹھ گیا۔ اپنے بھرا دی سپورٹ کرن والیاں دا کم تمام کرن دے اک سیاسی پروگرام وجوں، سرمد نوں گرفتار کر لیا۔ اتے اورنگزیب اتے قاضی اس نوں قتل کرن لئی جرم لبھن لگے ۔ سرمد پورا کلمہ نہیں پڑھدے سن۔ ملانیاں نے کیہا کلمہ پڑھ سرمد "لا الا" توں ودھ نہیں سی پڑھدا۔ اس دے مطلب ہن:-نہیں ہے رب.ایہہ انکار ہے۔ اگوں کلمہ ہے ال للا:- سوا اﷲ دے، اقرار ہے۔ اورنگزیب دے دربار وچّ اسدا کارن پچھیا گیا کہ تسی "لا الا" پڑھکے چپ کیوں ہو جاندے ہو؟ تدّ اوہناں نے کیہا کہ جو دل وچّ نہیں ہے اوہ زبان اتے کویں آوے، میں تاں اجے منزل تکّ نہیں گیا، جسدا مینوں گیان نہیں اوہ میں کویں کہاں ؟ مولویاں نے کیہا ایہہ تاں کفر ہے۔ جیکر توبہ نہیں کردا تاں قتل کر دینا چاہیدا ہے۔ سرمد دے قتل دا سنّ مراتل کھال نے 1072 ھ: اورنگزیب دے گدی نشین ہون توں تیسرا سال دتا ہے۔

شاعری دا نمونہ

آنکس که سر حقیقتش باور شد.
خرد پہن تر از سپہر پہناور شد.
ملا گوید کہ بر فلک شد احمد ،
سرمد گوید به فلک به احمد در شد.

ہیٹھاں اسے رباعی صوبہ سنگھ ولوں کیتا پنجابی ترجمہ دتا گیا ہے:-

126
مہما اوس انسان دی ربّ ورگی،
جیہنے حق حقیقت دا بھید پایا ۔
کھلر گیا پلاڑ دے وچّ سارے،
اوہ نیلے اسمان تے جا چھایا ۔
ملاں آکھیا پا کے ڈنڈ اےداں،
'احمد اپر اسمان دے ولّ دھایا ۔'
"سرمد" بولیا گجّ کے ایتراں نہیں،
کول احمد دے اتر اسمان آیا۔