حیدر آباد

Hyderabad حیدر آباد
شہر
Metropolitan Hyderabad
Clockwise from top: Tomb of Mian Ghulam Kalhoro, Tomb of a Talpur Mir, Rani Bagh, Navalrai Clock Tower, Hyderabad
Hyderabad Hyderabad Position in the south of Pakistan
متناسقات: 25°22′45″N 68°22′06″E
Country	پاکستان
صوبا	سندھ
ڈویژن	حیدرآباد
ضلع	حیدرآباد
Autonomous towns	5
Number of Union councils	20
Settled	1768
حکومت
• قسم	میونسپل کارپوریشن
• میئر	None (Vacant)
• ڈپٹی میئر	None (Vacant)
رقبہ
• شہر	۲۹۲ مربع کلومیٹر (۱۱۰ مربع میل)
• میٹرو	۱,۷۴۰ مربع کلومیٹر ( مربع میل)
بلندی	۱۳ میٹر (۴۳ فٹ)
آبادی (2017)
• شہر	۱,۷۳۲,۶۹۳
• درجہ	8th, Pakistan
• میٹرو	۲,۱۹۹,۴۶۳
نام آبادی	Hyderabadi
منطقۂ وقت	PKT (UTC+5)
ٹیلی فون کوڈ	02

حیدرآباد (Hyderabad)، پاکستان دے صوبا سندھ دا اک شہر اے۔ آبادی دے حساب نال ایہ سندھ دا دوجا وڈا شہر اے تے پاکستان دا اٹھواں وڈا شہر اے۔

حیدرآباد 1935 تک سندھ دا راجگڑھ سی تے ہن ایہ اک ڈویژنل ہیڈ کوارٹر دی حیثیت رکھدا اے ۔ ایس شہر دی بُنیاد میاں غلام شاہ کلہوڑو نے 1768 وچ رکھی سی۔ اِس توں پہلاں ایہ شہر مچھیرےآں دی اک بستی سی جیہدا ناں نیرون کوٹ سی۔

پاکستان بݨݨ توں پہلاں حیدرآباد اک بہت خوبصورت شہر سی بعد وچ برطانوی راج وچ ایہ اپݨی پہچان کھوندا رہیا تے ہُݨ ایہدیاں تریخی عمارتاں کھنڈراں وچ تبدیل ہو گئیاں نیں۔

سیاسی اعتبار نال حیدرآباد نوں اک اہم مقام حاصل اے کیونکہ ایہ شہری تے دیہاتی سندھ دے درمیان اک دروازے دی حیثیت رکھدا اے۔ ایتھے کئی عالم تے صوفی درویشاں دی پیدائش ہوئی اے تے اس شہر دی ثقافت اس گل دی وضاحت کردی اے۔ اس دے نال نال حیدرآباد دنیا دی چوڑیاں دی سبھ توں وڈی صنعت اے۔ ایہ شہر پاکستان دے کجھ اہم ترین تریخی تے تہذیبی تھانواں نیڑے وس رہیا اے۔ تقریبن 110 کلومیٹر دی دوری اتے امری اے جتھے انڈس تہذیب توں وی پہلے دی اک قدیم رہتل دی دریافت کیتی گئی اے۔ جتھے ایہ شہر اپنی تہذیب تے تمدن لئی جانیا جاندا اے اوتھے اسدے میڈیکل تے تعلیمی ادارے وی بہت معروف نیں۔

تریخ

سندھ دا راجگڑھ

حیدرآباد شہر 1947 توں 1955 تک سندھ دا راجگڑھ رہیا اے، سندھ نوں بعد وچ ون یونٹ وچ رلا دتا گیا۔ کلہوڑا خاندان دے دور وچ اوہناں دی سلطنت دا راجگڑھ سی۔

نیرون کوٹ

موجودہ حیدرآباد شہر دی جگہ پہلاں نیرون کوٹ ناں دی اک بستی قائم سی، ہُن ایہ انڈس دریا دے کنارے مچھیرےآں دی اک چھوٹی بستی سی۔ ایہدا ناں اِس دے سردار نیرون دے ناں توں اتے سی۔ دریائے سندھ دے بروبرابر ایک پہاڑی سلسلہ واقع اے جس نوں گنجو ٹاکر کہندے نیں۔ ایہ بستی جداں جداں ترقی کردی گئی اوداں ہی دریائے سندھ تے اِنہاں پہاڑاں دے درمیان ودھن لگی۔ چچ نامہ وچ اک سردار دا اکثر ذکر ملدا اے جس دا ناں آغم لوہانا سی۔ ایہ برہمن آباد شہر دا سردار سی تے اِس دی ملکیت چ دو علاقے آندے سن، لوہانا تے ساما۔ 636ء وچ لوہانا دے جنوب چ اک بستی دا ذکر ملدا اے جسنوں نارائن کوٹ کہیا گیا اے۔ تریخ نویساں دا مننا اے کہ نارائن کوٹ تے نیرون کوٹ اک ای بستی دا ناں سی۔

تھوڑے ای عرصے وچ اِس پہاڑی سلسلے اتے کُچھ بدھ مت دے منن آلے پجاری آ وسے۔ شہر چ چنگی تجارت دے خواہشمند لوک اِنہاں پجاریاں کول اپنی التجاواں لے کے آندے سن۔ ایہ بستی اک تجارتی مرکز تاں بن ہی گئی پر اِس دے نال نال دوجیاں قوماں دیاں نظراں اِس دی اِس ودھدی مقبولیت نوں جھل نا سکیاں۔ نیرون کوٹ دے لوکاں کول ہتھیار تاں نہیں سن، بس فصلاں کاشت کرن دے کُچھ اوزار سن۔ چنانچہ، جدوں 711ء چ مسلمان عربی فوجاں نے اِس بستی اتے دھاوا بولیا تے ایہ لوک اپنا دفاع نہ کر سکے تے ایہ بستی تقریباً فنا ہو گئی: ایتھے بس اک قلعہ تے اِس دے مکین باقی رہ گئے سن۔ بمطابق چچ نامہ، اِس قلعہ نوں نیرون قلعہ دے ناں نال جانیا جاندا سی۔ محمّد بن قاسم اپنے لشکر سمیت اِس قلعہ دے باہر آ کھڑا ہویا تے راجا داہر نوں اپنی آمد دی اطلاع بھجوائی۔ بعد چ، محمّد بن قاسم نے قلعہ نوں بغیر جنگ دے ہی فتح کر لیا۔

شہر دے لوک

حیدرآباد وچ مذہب
مذہب			فیصد
اسلام			94.0%
ہندو مت			5.0%
ہور			1.0%

حیدرآباد وچ زیادہ تر لوک اردو سپیکنگ نیں، کیونکہ قیام پاکستان توں بعد اردو سپیکنگ کمیونٹی دی بہت وڈی تعداد اس شہر وچ آباد ہوئی سی۔ ایتھے دے لوک سندھ یونیورسٹی کوٹری وچ پڑھن جاندے نیں جو حیدرآباد توں 33 کلومیٹر دی دوری اتے واقع اے۔ حیدرآباد وچ اردو سپیکنگ کمیونٹی توں علاوہ سندھی تے پنجابی بولݨ والے لوک وی وسدے نیں۔ قیام پاکستان 1947 توں مگروں جد ہندوستان توں مہاجر ہجرت کرکے شہر وچ آئے تاں سندھیاں تے مہاجراں وچ فساد چھڑ گئے۔ موجودہ حالات بہتر نیں۔ مذاہب دے اعتبار نال حیدرآباد دے لوک زیادہ تر مسلمان نیں جد کہ اک خاصی گنتی وچ ہندو وی ایتھے وسدے نیں ایہ شر دی کل آبادی دا %5 نیں۔ تقریبن 2 فیصد آبادی مقامی مسیحی اے۔

تعلیم

قیام پاکستان توں پہلاں، حیدرآباد دے لوکاں لئی تعلیم دا جو نظام تے ادارے سی اوہ اس قابل نئیں سی کہ برصغیر دے نامور ادارےآں وچ اس دا شمار ہُندا۔ ہن کیونکہ اس شہر وچ بہت توسیع ہوگئی اے، ایتھے سکولاں، کالجاں تے یونیورسٹیاں دی اشد ضرورت اے تے ایسے ادارےآں دا ہونا ضروری ہو گیا اے۔

صنعت تے تجارت

حیدرآباد صنعت تے تجارت دے لحاظ نال پاکستان دے اہم شہراں چ شمار ہُندا اے۔ ایتھے دی اہم صنعتاں وچ چوڑی، چمڑا، کپڑا تے ہور صنعتاں شامل نیں۔ حیدرآباد چیمبر آف کامرس اینڈ انڈسٹری ایتھے دے تاجراں تے صنعت کاراں دی نمائندہ تنظیم اے۔

زراعت

کھیل

حیدرآباد وچ اک کرکٹ اسٹیڈیئم اے جیہدے وچ 25،000 لوکاں دے بیٹھنے دی گنجائش اے تے ایتھے دنیا دی سبھ توں پہلی ہیٹ ٹرک 1982ء وچ بنائی گئی سی۔ حیدرآباد وچ اک ہاکی اسٹیڈیئم وی اے۔

ریل

حیدرآباد ریلوے دی تریخ وچ اک اہم مقام رکھدا اے۔ ایہ شروع وچ انڈس ریلوے دا حصہ سی تے انگریزاں نے ایہنوں شمالی مغربی ریلوے نال رلا دتا جو کہ ہُن پاکستان ریلوے اے۔ حیدرآباد اک وڈے ریلوے جنکشن دی حیثیت رکھدا اے۔

انتظامی تقسیم

پہلے موجودہ ضلع بدین وی ضلع حیدرآباد دا حصہ سی۔ 5-2004 وچ وزیر اعلا ارباب غلام رحیم دی حکومت نے ایہنوں 4 ضلعےآں چ ونڈ دتا جیہڑے ایہ نیں :ضلع مٹیاری، ضلع ٹنڈو الہ یار، ضلع ٹنڈو محمد خان تے ضلع حیدرآباد۔ ضلع حیدرآباد 4 تحصیلاں وچ ونڈیا ہویا اے ۔

1. حیدرآباد (اربن تحصیل)
2. حیدرآباد (رورل تحصیل)
3. تحصیل لطیف آباد
4. تحصیل قاسم آباد

موسم

حیدرآباد دا موسم گرم صحرائی موسم اے۔

حیدرآباد, پاکستان دا موسم
مہینا	جنوری	فروری	مارچ	اپریل	مئی	جون	جولائی	اگست	ستمبر	اکتوبر	نومبر	دسمبر	سال
ودھ توں ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	33.3 (91.9)	38.2 (100.8)	43.4 (110.1)	46.0 (114.8)	48.4 (119.1)	48.5 (119.3)	45.5 (113.9)	43.9 (111)	45.0 (113)	44.0 (111.2)	41.0 (105.8)	36.0 (96.8)	۴۸.۵ (۱۱۹.۳)
اوسطاً ودھ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	25.0 (77)	28.1 (82.6)	33.9 (93)	38.9 (102)	41.6 (106.9)	40.2 (104.4)	37.4 (99.3)	36.3 (97.3)	36.8 (98.2)	37.2 (99)	31.9 (89.4)	26.3 (79.3)	۳۴.۴۷ (۹۴.۰۴)
اوسطاً گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	11.1 (52)	13.6 (56.5)	18.5 (65.3)	23.0 (73.4)	26.2 (79.2)	28.1 (82.6)	27.8 (82)	26.7 (80.1)	25.3 (77.5)	22.3 (72.1)	17.3 (63.1)	12.5 (54.5)	۲۱.۰۳ (۶۹.۸۶)
گھٹ توں گھٹ سینٹی گریڈ (فارنہائیٹ)	3.3 (37.9)	4.0 (39.2)	9.0 (48.2)	12.0 (53.6)	19.0 (66.2)	20.0 (68)	21.4 (70.5)	22.8 (73)	20.6 (69.1)	15.0 (59)	6.0 (42.8)	3.0 (37.4)	۳.۳ (۳۷.۹)
بارش م م (انچ)	1.2 (0.047)	3.9 (0.154)	5.1 (0.201)	5.8 (0.228)	3.5 (0.138)	13.9 (0.547)	56.7 (2.232)	60.8 (2.394)	21.4 (0.843)	1.5 (0.059)	2.1 (0.083)	2.0 (0.079)	۱۷۷.۹ (۷.۰۰۴)
دھپ (گھینٹے)	272.8	257.1	288.3	288.0	313.1	279.0	235.6	251.1	285.0	306.9	279.0	272.8	۳,۳۲۸.۷
Source #1:
Source #2: HKO (sun only, 1961–1990)

مشاہیر حیدرآباد

• مولانا محمد سعید جدون رح (دینی سیاسی سماجی شخصیت مہتمم جامعہ عربیہ قوۃ الاسلام غریب آباد خلیفۂ مجاز وبیعت حضرت مولانا پیر عبدالقدوس نقشبندی رح و سابق امیر اہلسنت والجماعت ضلع حیدرآباد)
• ڈاکٹر جاوید لغاری
• عبدالوحید قریشی (دینی و سماجی رہنما)
• مولانا وصی مظہر ندوی مرحوم (سابق میئر حیدرآباد، سابق وفاقی وزیر مذہبی امور)
• سید افتخار علی کاظمی (ماہرِ تعلیم )
• کنور نوید جمیل
• م ش عالم

مورتاں

• 
  پکا قلعہ
• 
  1800 دے آخری دہاکےآں دی حیدرآباد دی اک مورت
• 
  حیدرآباد دی اک سواݨی
• 
  رانی کوٹ قلعہ
• 
  تالپور میراں دے مقبرے

باہرلے جوڑ

• Official website of the City District Government of Hyderabad

• پاکستان دے لوک گنتی نال وڈے شہر

حوالے

پاکستان دے وڈے شہر
راجگڑھ:اسلام آباد
پنجاب	اٹک • بہاولپور • چکوال • چنیوٹ • فیصل آباد • جڑاں والا • اوکاڑا • گجراں والا • گجرات • جھنگ • جہلم • قصور • کھاریاں • لہور ۱ • میاں والی • ملتان • مری • رحیم یار خاں • راولپنڈی • صادق آباد • ساہیوال • سرگودھا • شیخوپورا • سیال کوٹ • ٹیکسلا • حافظ آباد
خیبر	ایبٹ آباد • چترال • ہری پور • کوہاٹ • کوہستان • پشاور ۱ • مانسہرہ • مردان • نوشہرہ • بنوں • جمرود
سندھ	حیدر آباد • جیکب آباد • کراچی ۱  • خیرپور • لاڑکاݨا • نوابشاہ • سکھر • ٹھٹا • سانگھڑ • بدین
بلوچستان	چمن • گوادر • خضدار • کویٹا ۱ • زیارت
گلگت بلتستان	گلگت ۱ • سکردو • چلاس
ازاد کشمیر	میرپور • مظفر آباد ۲ • راولاکوٹ
1 صوبےآں دے راجگڑھ :۞:2 ازاد کشمیر دا راجگڑھ