بلیک باڈی ریڈی ایشن

فزکس وچ سیاہ جسم (black body) تو‏ں مراد کوئی وی ایسی چیز ہُندی اے جو اپنے اواُتے پڑنے والی ہر طرح دی روشنی جذب کر لے۔ چونکہ اس تو‏ں کوئی روشنی منعکس (reflect) نئيں ہُندی اس لئی ایسی چیز ٹھنڈی حالت وچ کالی نظر آندی ا‏‏ے۔ ہر طرح دی روشنی تو‏ں مراد نظر آنے والی روشنی وی اے تے نظر نہ آنے والی روشنی وی (جداں زیرسرخ (infra red) یا بالائے بنفشی (ultraviolet) شعاعاں)۔ ہر بلیک باڈی (کالی چیز) تو‏ں نکلنے والی شعاعاں دے تعدّد (frequency) تے شدّت (intensity) دا انحصار اُس جسم دے صرف درجۂ حرارت اُتے ہُندا ا‏‏ے۔ جداں جداں درجہ حرارات ودھایا جاندا اے اُس چیز تو‏ں نکلنے والی روشنی تیز وی ہُندی جاندی اے تے اوہدی فریکوئنسی وی ودھدی چلی جاندی ا‏‏ے۔ اس طرح اُس دا رنگ کالے تو‏ں سرخ، پھر نارنجی، پھر پیلا، پھر سفید تے اس دے بعد نیلگاں ہو جاندا ا‏‏ے۔ اس اصول دے تحت کسی وی گرم جسم تو‏ں آندی ہوئی روشنی تو‏ں اُس گرم جسم دا درجہ حرارت وڈی درست حد تک معلوم کیتا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس طرح سائنس دان دُور دراز دے ستارےآں دا وی درجہ حرارت بتا سکدے نيں۔

درجہ حرارت تے رنگ دا تعلق

آتش فشاں تو‏ں نکلتے ہوئے اس لاوے دا درجہ حرارت اس دے رنگ نو‏‏ں دیکھ کر دسیا جا سکدا ا‏‏ے۔ اس لاوے دا زیادہ تو‏ں زیادہ درجہ حرارت ہزار تو‏ں 1200 درجہ سینٹی گریڈ دے درمیان ا‏‏ے۔

جب کسی نہ جلنے والی دھات مثلاً لوہے نو‏‏ں گرم کردے نيں تو لگ بھگ 500 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے اس وچو‏ں ہلکی سی سرخ روشنی نکلنے لگتی ا‏‏ے۔ لیکن اس وقت اس وچو‏ں نکلنے والی 99 فیصد روشنی نظر نہ آنے والی انفرا ریڈ اُتے مشتمل ہُندی ا‏‏ے۔ جداں جداں دھات ہور گرم ہُندی اے اس وچو‏ں نکلنے والی روشنی دی شدت وچ وی اضافہ ہُندا چلا جاندا اے تے سرخی وی کم ہو ک‏ے سفیدی وچ بدلدی چلی جاندی ا‏‏ے۔

ٹمپریچر تے خارج ہونے والی توانائی دی مقدار

پستول نما انفرا ریڈ تھرمومیٹر۔ ایہ بلیک باڈی ریڈی ایشن دے اصول اُتے کم کردا اے تے دور تو‏ں ٹمپریچر ناپ لیندا ا‏‏ے۔

اک شخص انفرا ریڈ تھرمو میٹر دی مدد تو‏ں ایر کنڈشنر دی ہويا دا ٹمپریچر چیک کر رہیا ا‏‏ے۔

600 ڈگری سینٹی گریڈ اُتے لوہا واضح سرخ ہو جاندا ا‏‏ے۔ 900 ڈگری اُتے اسکا رنگ نارنجی ہو جاندا ا‏‏ے۔ اس تصویر وچ لوہے دا ٹمپریچر لگ بھگ 1200 ڈگری سینٹی گریڈ ا‏‏ے۔ لوہا 1535 ڈگری اُتے پگھل جاندا ا‏‏ے۔

پلانک دا کوانٹم نظریہ

جرمنی دا فزکس دان میکس پلانک اوہ پہلا آدمی سی جس نے 1900ء وچ گرم اشیاء تو‏ں خارج ہونے والی شعاعاں دی وضاحت کرنے دا بالکل درست فارمولا دریافت کیتا۔ اس نے پہلی دفعہ ایہ معلوم کیتا کہ سیاہ جسم تو‏ں نکلنے والے فوٹون کچھ مخصوص توانائی دے ہی حامل ہو سکدے نيں تے انہاں مخصوص توانائیاں دے درمیان کسی توانائی دے حامل نئيں ہو سکدے۔ (اس وقت فوٹون دی بجائے کوانٹم دا لفظ استعمال کیتا گیا سی ۔ ) اس طرح پلانک دا مستقل (Planck's constant) ایجاد ہويا جسنو‏ں h تو‏ں ظاہر کردے نيں۔ پلانک دے نظریات تو‏ں ہی جدید فزکس تے کوانٹم فزکس دی بنیاد پئی۔ 1918ء وچ پلانک نو‏‏ں نوبل انعام ملا۔
آئن اسٹائن نے اپنے ضیا برقی اثر دے نظرئیے وچ پلانک دے تصوارات نو‏‏ں ہی استعمال کیتا جس اُتے اسنو‏ں 1921 وچ نوبل انعام ملا۔

عام ٹنگسٹن بلب دا ٹمپریچر 3000 ڈگری کیلون تک ہُندا اے اس لئی اوہ روشنی تو‏ں زیادہ گرمی (انفرا ریڈ) خارج کردا ا‏‏ے۔ سورج دا ٹمپریچر 6000 ڈگری کیلون ہُندا اے اس لئی اسکی روشنی اِنّی تیز ہُندی ا‏‏ے۔ 6000 ڈگری تو‏ں زیادہ ٹمپریچر اُتے روشنی دا اخراج پھر کم ہو جاندا اے کیونکہ ہن الٹرا وائیلٹ دی مقدار ودھ جاندی ا‏‏ے۔

ہور ویکھو

• برقناطیسی ریڈی ایشن (electromagnetic radiation)
• اسپیکٹرل لائن
• نوریہ (photon)
• کوسمک ریز
• پلانک دا قانون
• انفرا ریڈ تھرمومیٹر
• شعلہ
• سورج
• سفید بونا
• تابش (Incandescence)
• ایٹمی ماڈل دا ارتقا