سورج

سورج
زمین توں دوری:	1.496 × 108 کلومیٹر
ریڈیس :	6.955×105 کلومیٹر
جوکھ:	1.9891×1030 کلوگرام
ایکویٹر تے کچھ	274 m/s2

سورج سورجی پربندھ دے وشکار اک وڈا تارہ ہے۔ سورجی پربندھ دا 99.8 ٪ جوکھ سورج دا ہے۔ ایہہ زمین دے اُتّے وسن آلی زندگی نوں گرمی اَتے چانن دیندا ہے۔ کیمیائی ول نال ایہدا تن چوتھائی حصہ ہائیڈروجن، رہندا چوکھا ہیلیم اَتے رہندے وچ پآریاں عنصراں جیویں آکسیجن، کاربن، نیون اتے لوآ آندے نیں۔

سورج 4.6 ارب ورھے پہلے مالیکیولی بدلاں دے کٹھے ہوݨ تے بنیا۔ چوکھا حصہ وشکار کٹھا ہوگیا اتے ریند کھوند ایہدے دوالے اک پلیٹ وانگوں سورجی پربندھ بݨ کے گھُمن لگ گئی۔ اندرلا حصہ گرم تے کنآ ہوندا گیا۔ عام سوچ ایہہ جے پٸی دوجے تارے وی اینج ہی بنے نیں۔ تارہ ٹولی وچ ایہنوں دوجی وی منیا گیا تے ایہدی اتلی پدھر تے گرمی ناپ 5778 کیلون (5505 °C) دسدا ہے۔ سورج عام پدھر دا تارہ ہے اتے ایہدے گڑھ وچ ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹدا ہے اَتے گرمی اتے چانن باہر آندے نیں۔ اپنے اندر گڑھ وچ سورج ہر سکنٹ وچ 620 ملین میٹرک ٹن ہائیڈروجن ساڑدا ہے۔

کدے تارہ گرو سورج نوں اک عام جیہا تارہ مندے سن پر ہن ایہنوں 85٪ چٹے راہ دے تاریاں توں ودھ لشکدا اے تے لال بونا گنیا جاندا ہے۔ ایہہ زمین توں سب توں نیڑے دا تارہ ہے اتے زمین دے اسمان تے سب توں زیادھ چانن دین والی شے۔ سورج دا کرونا سورج توں لکھاں کلومیٹر باہر ول کھلریا ہویا ہے اتے سورجی چکھڑ چلاندا ہے۔

سورج زمین توں 149.6 ملین کلومیٹر دے پینڈے تے اے۔ سال وچ ایہدا پینڈا زمین توں پلٹدا رہندا ہے جنوری وچ ہور تے جولائی وچ ہور۔ ایہنے پینڈے تے چانن سورج توں زمین تکر 8 منٹ تے 19 سکنٹ وچ اپڑدا ہے۔ ایس چانن دی طاقت زمین تے چانن پکائی باجوں زندگی دا سہارا ہے اتے زمین دے محول تے موسم نوں بناندا اے۔ سورج دا انسانی رہتل تے گوڑا رنگ اے تے کئی تھاں تے ایہنوں پوجیا وی جاندا ہے۔ سورج دے بارے جان پچھان ہولی ہولی ودھی ہے اتے 19ویں صدی مگروں ایہدے بارے لوکاں نوں چوکھا اتے ٹھیک پتہ چلیا ہے۔

سورج

سورج

کائنات یا یونیورس وچ سپر کلسٹراں وچو‏ں اک کلسٹر د‏‏ی ذیلی گلیکسی ملکی وے تے موجود نظام شمسی دا اک روشن ستارہ سورج جدو‏ں کہ ملکی وے وچ ایداں دے بے شمار سورج موجود ہن جنھاں وچ ایہہ گلیکسی اک لکھ نوری سال اُتّے محیط ہے سورج نظام شمسی دے مرکز وچ واقع ستارہ ہے۔ زمین، ہور سیارے، سیارچے تے دوجے اجسام سورج ہی دے گرد گردش کردے نيں۔ سورج د‏‏ی حجم نظام شمسی د‏‏ی کل کمیت دا تقریباً 99.86% ہے ۔ سورج دا زمین تو‏ں اوسط فاصلہ تقریباً 14,95,98,000 کلومیٹر اے تے اس د‏ی روشنی نو‏‏ں زمین تک پہنچنے وچ 8 منٹ 19 سیکنڈ لگدے نيں۔ اُتے ایہ نتھ سال بھر یکساں نئيں رہندی۔ 3 جنوری نو‏‏ں ایہ فاصلہ سب تو‏ں گھٹ تقریباً 14,71,00,000 کلومیٹر تے 4 جولائ‏ی نو‏‏ں سب تو‏ں زیادہ تقریباً 15,21,00,000 کلومیٹر ہُندا ا‏‏ے۔ دُھپ د‏‏ی شکل وچ سورج تو‏ں آن والی توانائی ضیائی تالیف دے ذریعے زمین اُتے تمام حیات نو‏‏ں خوراک فراہ‏م کردی اے اور زمین اُتے موسماں د‏‏ی تشکیل دا باعث بندی ا‏‏ے۔

بناوٹ

سورج د‏‏ی پدھر بنیادی طور اُتے ہائیڈروجن تے ہیلیم تو‏ں بݨی ہے۔ اس وچ ہائیڈروجناں دا تناسب تقریباً 74% بلحاظ کمیت یا 92% بلحاظ حجم تے ہیلیم دا تناسب تقریباً %24 بلحاظ کمیت یا %7 بلحاظ حجم ہے ۔ اس دے علاوہ دوسرے عناصر جداں لوہا، نکل، آکسیجن، سیلیکان، سلفر، میگنیشیم، کاربن، نیون، کیلشیم تے کرومیم معمولی مقدار وچ موجود نيں۔

خصوصیات

نجمی جماعت بندی وچ سورج دا درجہ G2V ہے۔ G2 دا مطلب ہے کہ اس د‏ی سطح دا درجہ حرارت تقریباً 5,780 کیلون (5,510 درجہ صد) ہے۔ سورج دا رنگ سفید اے جو بالائی فضاء وچ روشنی دے انتشار دے باعث زمین تو‏ں اکثر زردی مائل نظر آندا ہے۔ ایہہ روشنی د‏‏ی کچھ طول موجاں نو‏‏ں منہا کرنے والا اثر ہے جس دے تحت روشنی وچو‏ں چھوٹی طول موجاں، جنھاں وچ نیلی اتے بنفشی روشنی شامل نيں، نکل جاندیاں نيں۔ باقی ماندہ طول موجاں انسانی اکھ نو‏‏ں زردی مائل دکھادی دیندی نيں۔ آسمان دا نیلا رنگ ايس‏ے وکھ ہونے والی نیلی روشنی دے باعث ہے۔ سورج نکلدے یا ڈوبتے وقت جدو‏ں سورج آسمان اُتے نیچا ہُندا ہے، تاں روشنی نو‏‏ں اسيں تک پہنچن لئی وی زیادہ ہويا وچو‏ں لنگھݨا پیندا ہے جس دے باعث ایہہ اثر تاں زیادہ شدید ہوئے جاندا ہے اَتے سورج سانو‏ں نارنجی تے کدی سرخ تک نظر آندا ہے ۔ سورج دے طیف وچ سادہ تے تائین شدہ دھاتاں د‏‏ی لکیراں پائی جاندیاں نيں۔ اس دے علاوہ ہیلیئم تے ہائیڈروجنہاں د‏‏ی کمزور لکیراں وی موجود نيں۔ اس د‏ی درجہ بندی وچ V اس گل کيتی نشان دہی کردا ہے کہ ستارےآں د‏‏ی اکثریت د‏‏ی طرح سورج وی اک main sequence ستارہ ہے۔ ایہہ ستارے اپنی زیادہ تر توانائی ہائیڈروجن دے نیوکلیئر ائتلاف (فیوزن) تو‏ں پیدا کردے نيں جس تو‏ں ہیلیم دے نویے (مرکزے) پیدا ہُندے نيں۔ ساڈی کہکشاں وچ G2 جماعت دے تقریباً 10 کروڑ ستارے نيں۔ سورج نو‏‏ں پہلے اک چھوٹا تے غیر اہ‏م ستارہ سمجھیا جاندا سی، لیکن ہن ایہ گل معلوم ہوئے چک‏ی ہے کہ سورج ساڈے کہکشاں جادہ شیر دے 85% ستارےآں تاں، جنہاں وچ بیشتر سرخ بونے نيں، زیادہ روشن ہے ۔

سورج کہکشاں جادہ شیر دے مرکز دے گرد تقریباً ۲۴,۰۰۰–۲۶,۰۰۰ نوری سال دے فاصلے اُتے گردش کردا ا‏‏ے۔ ایہ Cygnus جھرمٹ د‏‏ی سمت وچ گردش کر رہیا ہے اتے 22.5–25.0 کروڑ سالاں وچ اک چکر مکمل کردا ا‏‏ے۔ اس دورانیے نو‏‏ں اک کہکشائی سال کہندے نيں۔ اس د‏ی دوری رفتار (orbital speed) تقریباً ۲۲۰±۲۰ کلومیٹر فی سیکنڈ خیال کيتی جاندی سی لیکن اک نويں اندازے دے مطابق ۲۵۱ کلومیٹر فی سیکنڈ اے ۔ اس طرح سورج تقریباً ہر ۱,۱۹۰ سالوں وچ اک نوری سال یا ہر 7 دناں وچ اک فلکیا‏تی اکائی (astronomical unit) دا فاصلہ طے کردا ہے۔ ساڈے موجودہ علم دے مطابق ایہ پیمائشاں ہر ممکن حد تک درست نيں لیکن ہور تحقیق د‏‏ی بنیاد اُتے انھاں وچ تبدیلیاں وی آسکدیاں نيں۔ ساڈی کہکشاں وی cosmic microwave background radiation یا (CMB) دے مقابل ۵۵۰ کلومیٹر فی سیکنڈ د‏‏ی سمتار تو‏ں جھرمٹ Hydra د‏‏ی سمت وچ حرکت کر رہ‏ی ہے۔ اسنو‏ں ملیا ک‏ے (CMB) دے مقابل سورج د‏‏ی کل سمتار تقریباً ۳۷۰ km/s جھرمٹ Crater یا Leo د‏‏ی جانب ہے

سورج حالے جادہ شیر دے جس حصے تو‏ں گزر رہیا اے اس وچ اسيں تو‏ں نیڑے ترین 50 ستارےآں وچ ، جو زمین تو‏ں 17 نوری سال (1.6E+14 کلومیٹر) دے فاصلے تک واقع نيں، کمیت دے لحاظ تو‏ں اس دا نمبر چوتھا اے ۔ سائنسداناں دا کہݨا ہے پئی دنیا نو‏‏ں سورج د‏‏ی سطح اُتے غیر معمولی سکو‏ن یا ٹھہراؤ دا سامنا اے یا آسان لفظاں وچ اِیويں سمجھ لوو کہ سورج حالے سو رہیا ہے۔

سائنسداناں دے لئی ایہہ صورت حال انتہائی حیران کن ہے اَتے اوہ جانن د‏‏ی کوشش وچ ہن کہ سورج اُتے آن والے شمسی طوفاناں وچ کمی دے دنیا اُتے کيہ اثرات مرتب ہوݨ گے۔

ماضی دے تجربات تو‏ں ظاہر ہُندا ہے کہ جدو‏ں کدی وی سورج اُتے شمسی طوفان آنا بند یا کم ہوئے جاندے سن تاں دنیا سردی د‏‏ی لپیٹ (ice age) وچ آ جاندی سی۔

اس مرتبہ سورج د‏‏ی سطح اُتے شمسی طوفاناں وچ کمی دا زمین د‏‏ی سطح یا ’گلوبل وارمنگ‘ اُتے کيتا اثر ہوئے گا اس دا وی جائزہ لیا جا رہیا ہے۔

بی بی سی د‏‏ی سائنس د‏‏ی نامہ نگار ربیکا مورل نے اپنی اک رپورٹ وچ کہیا ہے کہ ’شمالی روشنیاں‘ دنیا تے سورج دے درمیان انتہائی قریبی تعلق د‏‏ی یادہانی کراندی رہندیاں نيں۔

سورج د‏‏ی شعاواں یا جنھاں ’سولر ونڈز‘ وی کہیا جاندا ہے جدو‏ں زمین دے اردگرد دے ماحول تو‏ں ٹکراندی نيں تاں شمالی روشنایاں یا ’آرورا بوریالِس‘ بندا ا‏‏ے۔

لیکن خدشہ ہے کہ جلد ہی ایہ دلکش تے حیرت انگیز مناظر نظر آنا بند ہوئے جاواں گے۔

ایہہ سب کچھ سورج د‏‏ی سطح اُتے آنے والے تغیرات د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوئے رہیا اے تے اس د‏ی سطح اُتے شمسی طوفان تیزی تو‏ں تھم رہے نيں۔

ردر فورڈ اپلیٹن لیباٹری دے پروفیسر رچرڈ ہیرسن دا کہنا ہے کہ آپ جو کچھ وی کر لین ’سولر پیکس‘ وچ کمی واقع ہوئے رہی ہے اتے سورج د‏‏ی سطح اُتے بلند ہونے والے شعلاں د‏‏ی کمی تو‏ں ایہہ گل بالکل واضح ہ‏‏ے۔

شمالی روشنیاں دا منظر وڈا دلکش ہُندا ہے۔

یونیورسٹی کالج آف لندن د‏‏ی ڈاکٹر لوسی گرین نے اس صورت حال اُتے گل کردے ہوئے کہیا کہ شمسی طوفاناں دے دورانیاں وچ کمی ہوئے رہی اے تے اس دا مطلب اے سورج د‏‏ی سطح اُتے جو ارتعاش ہے اوہ وی کم ہوئے رہیا۔

سورج اُتے ہونے والی حرکت یا اک مستقل طوفان د‏‏ی سی کیفیت د‏‏ی بہت مختلف نوعیتاں ہُندیاں نيں۔ سورج اُتے پائے جانے والے دھبے بہت زیادہ مقناطیسیت دے حامل ہُندے نيں جو زمین تو‏ں دیکھو تاں سیاہ دھباں د‏‏ی صورت وچ نظر آندے نيں۔

سورج د‏‏ی شعاواں یا بنفشی شعاعاں زمین د‏‏ی طرف منعکس ہُندیاں نيں تے سورج د‏‏ی سطح تو‏ں اٹھنے والے شعلے ارباں ٹن ’چارج پارٹیکلز‘ (یا برقی ذرات) خلاء وچ بکھیر دیندے نيں۔

سورج اُتے ہونے والا ایہ ارتعاش ہر گیارہ برس وچ کم تے زیادہ ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ سورج اُتے ارتعاش د‏‏ی انتہا یا عروج دا زمانہ ہے جسنو‏ں سائنسی اصطلاح وچ ’سولر میکسیمم‘ کہیا جاندا ا‏‏ے۔ لیکن اس وقت سورج اُتے غیر معمولی ٹھراؤ ہے اتے اوہ سرگرمی نئيں اے جو عام طور اُتے ہونی چاہیدی سی۔

پروفیسر رچرڈ ہیرسن نے جو تِیہہ سال تو‏ں سولر سائنس دان نيں دسیا کہ انھاں نے اپنی زندگی وچ ایسی صورت حال یا سورج د‏‏ی سطح اُتے ٹھہراؤ نیہ دیکھیا۔ جے آپ ماضی اُتے نظر پاواں تاں سو سال پہلے ایس طرح د‏‏ی صورت حال پیش آئی سی۔ اُنھاں نے ہور کہیا کہ اوہناں تو‏ں پہلی د‏‏ی دو چار نسلاں نے اس طرح د‏‏ی صورت حال نیہ دیکھی ہوئے گی۔

سورج د‏‏ی سطح اُتے دھباں د‏‏ی تعداد سائنسداناں د‏‏ی توقعات تو‏ں انتہائی کم ہے اتے سورج د‏‏ی سطح اُتے بلند ہون والے شعلے متوقع تعداد تو‏ں ادھے نيں۔

پروفیسر رچرڈ دا کہنا اے کہ ستارہويں صدی وچ کئی دہائیاں تک سورج د‏‏ی سطح اُتے پیدا ہونے والے دھبے غائب ہوئے گئے سن جس د‏‏ی وجہ تو‏ں کرۂ شمالی وچ شدید سردی ہوئے گئی سی تے لندن دا دریائے ٹیمز منجمد ہوئے گیا سی۔

ربیکا مورل دے مطابق ست رہیاں دے اس دور د‏‏ی پیٹنگز تو‏ں پتہ چلدا اے کہ منجمد دریائے ٹیمز اُتے ’سرمائی بازار‘ لگیا کردے نيں۔ سنہ سولہ سو چوراسی دے معروف ’گریٹ فروسٹ‘ وچ دریا دو ماہ تک مسلسل منجمد رہیا سی تے اس اُتے اک فٹ دبیز برف د‏‏ی تہ جمی رہی سی۔

یورپ د‏‏ی تریخ دے اس سرد ترین دور نو‏‏ں ’مونڈر منیمیم‘ دا ناں اس سائنس دان دے ناں اُتے دتا گیا سی جس نے سورج اُتے ہوݨ والی سرگرمی وچ کمی دا مشاہدہ کيتا سی۔

مونڈر منیمیم دے دوران صرف دریائے ٹیمز ہی منجمد نہيں ہوئے گیا سی بلکہ بحیرہ بالٹک وی جم گیا سی۔ شمالی یورپ وچ فصلاں تباہ ہونے لگی سی تے قحط آنا شروع ہوئے گئے سن ۔

سورج اُتے سرگرمی وچ کمی دا مطلب ہے آݨ والی کئی دہائیاں وچ زمین انتہائی سرد ہوئے سکدی ہے۔

ڈاکٹر لوسی گرین نے دسیا کہ سنہ 1609ء دے بعد تو‏ں مستقل سورج دے دھباں یا اس اُتے اٹھنے والے شعلاں دا مشاہدہ کيتا جا رہیا اے تے دنیا دے پاس چار سو سال دے مشاہدات دا ذخیرہ موجود ہ‏‏ے۔

برف د‏‏ی تہ وچ دفن ذرات تو‏ں ماضی دے کئی دریچے کھلے نيں

انھاں نے ہور کہیا کہ سورج د‏‏ی اس وقت کیفیت اُس ہی قسم د‏‏ی اے جو مونڈرم مینیمم آنے تو‏ں پہلے سی۔ اس دا مطلب اے کہ سورج اُتے سرگرمی آہستہ آہستہ کم ہوئے رہی ہ‏‏ے۔

ڈاکٹر لوسی گرین ایس بارے یقینی طور اُتے کُجھ نیہ کہہ سکدیاں کہ اس صورت حال دا زمین دے موسم اُتے کس قسم دا اثر پئے گا۔

ان دا کہنا سی کہ ایہ بہت پیچیدہ معاملہ ا‏‏ے۔ انھاں نے کہیا سورج تو‏ں آن والیاں شعاواں جنھاں وچ مختلف قسم د‏‏ی شعاواں ہُندیاں نيں اُنھاں دا زمین دے اردگرد دے ماحول اُتے کيہ اثر پیندا ہے سائنس حالے اس دا پوری طرح ادراک نہيں کرسکی ہے۔

کچھ سائنس دان تحقیق د‏‏ی جستجو وچ کئی ہزار سال پِچھے چلے گئے نيں تے انھاں نے برف د‏‏ی تہ وچ دبے ایداں دے ذرات دا مشاہدہ کيتا اے جو کدی زمین د‏‏ی فضا وچ پائے جاندے سن ۔ انہاں ذرات تو‏ں سورج اُتے ہونے والی سرگرمی دے اتار چڑھاو دا اندازہ کيتا جا سکدا ہے۔

اک ہور سائنس دان مائک لویکورتھ جنھاں نے اس دا مشاہدہ کيتا اے انہاں دا کہنا اے کہ دس ہزار سال وچ پہلی مرتبہ سورج د‏‏ی سرگرمی وچ اِنّی تیزی تو‏ں کمی ہوئے رہی ا‏‏ے۔

انھاں نے کہیا کہ برف د‏‏ی تہ تے سورج اُتے سرگرمی وچ واقع ہونے والی کمی دا مشاہدہ کيتا جائے تاں ویہہ تو‏ں تِیہہ فیصد تک اس گل دا امکان موجود اے کہ آئندہ چالیس برس وچ دنیا مونڈر مینیمم دے حالات دا شکار ہوئے جائے گی۔

سورج اُتے سرگرمی وچ کمی دا مطلب ہے کہ سورج تو‏ں دنیا اُتے آنے والی بنفشی شعاعاں وچ کمی تے اس وجہ تو‏ں ’جیٹ سٹریم‘ متاثر ہوئے سکدی ا‏‏ے۔

مائک لویکورتھ دا کہنا اے کہ جیٹ اسٹریم وچ تبدیلی تو‏ں شمالی یورپ نو‏‏ں آنے والی گرم ہواواں بند ہوئے سکدیاں نيں۔ سورج د‏‏ی سطح د‏‏ی گرمی تب تک ختم نئيں ہوئے گی جدو‏ں تک سورج اک گیند جِنّا چھوٹا نئيں ہوئے جاندا تے اس د‏ی ساری ہائڈروجن ختم نئيں ہوئے جاندی۔ http://www.bbc.co.uk/urdu/science/2014/01/140117_solar_lull_fz.shtml?print=1

اچیچیاں گلاں

سورج اک جی وی ونڈ دا تارہ ہے ایہدا ماس سورجی پربندھ تے دے پورے ماس دا 99.86% بندا اے۔ ایہ اک گول تارہ اے تے ایھدا اتری قطر ایکویٹری قطر توں 10 کلومیٹر ہی وڈا ہے۔ سورج پلازمے نال بنیا اے تے پینڈا نہیں۔ اپنے اتری سرے دے مقابلے وچ ایہ اپنے ایکویٹر تے زیادہ تیزی نال کمدا اے۔ ایدھے سیارے ایدھی شکل تے ٹور تے کوئی اچیچا فرق نہیں پاندی۔ سورج پآ رے عنصراں نال اک امیر تارہ ہے۔ پتھری سیاریاں وانگوں سورج دی کوئی پکی پینڈی ولگن نہیں۔ سورج دا اندرلا گڑھ باہروں نہیں دسدا۔

سورجی انگ:

1. گری 2. ریڈیایشن تھاں 3. کنویکشن تھاں

4. سورجی پدھر 5. رنگ ویہڑہ 6. کرونا

7. سورجی دھبے 8. سورجی دانے 9. سورجی پامبڑ

سورجی بنتر

سورج دی گری ایدھے اندر توں لے کے ایہدے ریڈیس دے 20–25% تک جاندا ہے۔ ایہہ 150 گرام/سینٹی میٹر گوڑا ہے اتے پانی توں 150 گنا چوکھا گوڑا ہے۔ گری دا گرمی ناپ 15.7 ملین کیلون تک اے جد کے سورج دی اتلی پدھر دا گرمی ناپ 5,800 کیلون ہے۔ سورج تے ایٹمی فیوژن نال گرمی تے چانن بندا ہے۔ ایہنوں پروٹون-پروٹون سنگلی کیا گیا ہے۔ انرجی نوں گری توں چل کے ایہدی اتلی پدھر تک اپڑن وچ ہزاراں ورھے لگ جاندے نیں۔ گری توں سورجی انرجی سورج دی پدھر تے آندی ہے ایہہ سانوں دسدی ہے۔ سورجی پدھر توں انرجی چانن تے گرمی راہیں آلے دوالے دے محول ول پھیلدی ہے اتے زمین تک وی اپڑدی ہے۔ 19وی صدی وچ سورجی پدھر دی کھوج وچ نوں ایساں پٹیاں دسیاں جنھاں دا کسے عنصر نال جوڑ نہیں بندا سی 1868 وچ نارمن لاکائر نے ایہہ کاہڈ کڈھی جے ایہہ کوئی نواں عنصر ہے تاں ایہہ سورج دی پدھر تے کھوج باجوں لبھیا سی ایس لئی ایہدا ناں یونانی سورج دیوتا ہیلیوس دے ناں ہیلیم رکھیا گیا۔ ایس گل دے 2 وریاں مگروں ہیلیم نوں وکھرا کیتا گیا۔ سورجی پدھر توں اپر دی تھاں نوں سورجی محول کہہ سکدے ہاں۔ ایہہ پنج انگاں وچ ونڈیا جاسکدا ہے ایہہ تھاں زیادھ ودھیا سورج گرہن ویلے دسدا ہے۔

سورج مقناطیسی ول نال اک تیز چلدا تارہ ہے ایہدے اندر سارہ مادہ تیز گرمی باجوں گیس تے پلازمے وچ ہے۔ ایس باجوں سورج اپنے ایکویٹر تے تیز گھمدا ہے جس باجوں ایہدے مقناطیسی ویہڑے دیاں لیکاں وٹ کھاندیاں نیں تے ایہہ وٹ اتے سورجی پدھر تے آکے سورجی دھبے تے سورجی لاٹاں بندے نیں۔ ایہہ گھُمدا چکر سورجی ڈائنمو بناندا ہے جیہڑا فیر مقناطیسی ویہڑے نوں پھیلاندی ہے۔ ایہہ سورجی چکر اک پاسے 11 ورھے تک چلدا ہے اتے فیر الٹے پاسے ٹُرن لگ پیندا ہے۔ ایہہ سورجی مقناطیسی ویہڑہ سورج توں باہر وی اپنا آپ دسدا ہے اتے زمین تک اپڑدا ہے۔

کیمیائی بنتر

ہائیڈروجن سورج دی بنتر دا 74.9%، تے ہیلیم 23.8% بندا ہے۔ تارہ پڑھت دے دوجے پآرے عنصر 2٪ بندے نیں۔ آکسیجن نیڑے تریڑے 1٪، کاربن (0.3%)، نیون (0.2%)، تے لوآ (0.2%) بندے نیں۔

سورجی دھبے

سورجی دھبے سورج دی باہری دسدی پدھر تے کجھ چر رہن والے کالے نشان نیں۔ ایہ مقناطیسی کم باجوں ہوندے نیں۔ ایہہ وی چانن بناندے نیں پر ایہناں نہیں جنھاں دوالے دے تھانواں وچ بندا ہے اَتے ایہہ لاگے دے تھانواں نالوں تھوڑے گرم ہوندے نیں ایس لئی کالے یا وکھرے رنگ دے دسدے نیں۔ ایہناں دا گرمی ناپ 4500 کیلون تک ہوندا ہے۔ کجھ نکے ہوندے نیں اتے کجھ زمین توں وی دس گنا وڈھے ہوندے نیں۔ سورجی دھبے زمین تے اثر پاندے نیں۔ سورجی دھبے 11 ورھے دے چکر نال آندے نیں۔

سورج دا جیون

سورج گرہن

سورج دا جیون

سورج 4.57 ارب ورھے پہلے مالیکیولی بدلاں دے کٹھے ہون تے بنیا سی جنھاں وچ صرف ہائیدروجن تے ہیلیم سی۔ ایہہ آنکڑے کئی سائنسی ولاں نال لاۓ گۓ نیں۔ کسے نیڑے دے سپر نووا دیاں چھلاں باجوں ایہ مالیکیولی بدل دبا وچ آۓ ہون گے تے سورج دے بنن دے کم دا مڈھ بجھیا ہونا ہے۔ جدوں اینج دا دبا پیندا ہے اتے ایہدے وچ چکر بندے نیں تے دبا پین تے ایہہ گرم وی ہوجاندا اے۔ چوکھا سارا مادھ تے وشکار ای سورج دی مورت وچ کٹھا ہویا ہونا تے ریندھ کھوند دوالےکمدے سیاریاں تے ہور ایدھے دوالے کمدے کوڑ کباڑ وچ پلٹیا ہونا ہے۔ بدل اندر کھچ تے دبا نے چوکھی گرمی کیتی تے ایٹمی فیوین دا کم وی ٹر پیا تے اینج ساڈا سورج بن گیا۔

سورج اپنے جیون دے ادھ وچ اے جیدے وچ ایدھے پچھلے جیون وچ ایدھی گری وچ ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹی گئی۔ ہر سکنٹ وچ 4 ملین ٹن توں چوکھا مادھ سورج دی گری اندر ایٹم بم دے پھٹن ورگے کم باجوں انرجی وچ پلٹدا اے۔ جیدے وچ نیوٹرینو تے سورجی چانن بندے نیں۔ ایس ناپ نال تے فیر سورج ہن تک 100 زمیناں جناں مادھ انرجی تے چانن وچ پلٹ چکیا اے۔ سورج ایس کم تے اگلے 10 ارب ورے تک لگا رویگا۔

سورج دے پلے اتنا مادھ تے نہیں جے ایہہ کسے سپرنووا وانگوں پھٹے پر اگلے 5 ارب ورھیاں وچ ایہہ لال جن بݨ جاوے گا اتے ایہدی باہری چھلڑ پھیل جاوے گی جدوں ایہدے اندر دی ساری ہائیڈروجن بل جاویگی گری ہور گرم ہوویگی نالے سنگڑے گی جدوں گرمی ناپ 100 ملین کیون تک اپڑیگا تے ہائیڈروجن کاربن وچ پلٹے گی تے سورج پھل کے لال جن بن جاویگا ایس مگروں سورجی دی باہری چھلڑ وکھری ہوجاویگی تے گری اگلے کئی ارب ورھیاں وچ ٹھنڈی ہوکے چٹا بونا بنیگی۔

زمین دی قسمت

لال جن بنکے نیڑے تریڑے 5 ارب ورھے مگروں سورج 250 گنا تک پھیلے گا جے زمین تک اپڑ جاویگا پر سورجی چکھڑ باجوں ایہدے سورجی سیاریاں دے چکر کٹن دے راہ وی پھیلن گے. اگر زمین سورج وچ نہیں وی نگلی جاندی تے فیر وی تیز گرمی باجوں ایھدا پانی ابل کے اڈ جائیگا تے ایدھا محول خلا وچ غیب ہوجائیگا۔ اپنے ہندے جیون چکر وچ سورج ہر اک ارب ورے مگروں 10٪ چانن وچ ودھدا رویگا۔ ہن وی زمین دا پدھری ناپ ہولی ہولی ودھ رہیا ہے۔ سورج اپنے مڈھ ویلے تھوڑا گرم سی، ایسے باجوں جدوں اوتھے اینی ک گرمی ہوئی جیدے نال زمین دے زندگی اگ سکے تاں فیر زمین تے کجھ چر مگروں ہی جدوں اوہدے بنن لئی اوہدی لوڑ جنی کرمی سورج توں اپڑی تے ایتھے زندگی دا دیوا بلیا۔ پر سورج گرمی ودھن باجوں کدے زمینے تے ساری حیاتی مک جاویگی۔

سورج گرہن

کدے کدے سورج اسمان توں غیب ہوجاندا ہے۔ ایہہ اودوں ہوندا ہے جدوں چن زمین اتے سورج دے وشکار آجاندا ہے اتے سورج توں زمین تک پہنچن والا چانن روک دیندا ہے۔ ایہہ ہر ورھے ہمندا ہے تے اک ورگا سورج گرہن اگلی واری فیر 18 ورھے تے 11 دناں مگروں ہووے گا۔

سورج پڑھت دی تریخ

سویلے سورج دا وکھالہ

سورج فطرت دیاں دوسری چیزاں ونگوں اے جنھاں نوں انسان پوجدا رہیا ہے۔ سورج انسان لئی دن اَتے رات بنن دے کم دا وکھالہ سی۔ ایہہ اسمان تے اک پتلی تے پدھری لشکدی تھالی سی۔ کئی رہتلاں وچ ایہنوں پوجیا جاندا ہے۔ کئی تھاں تے جیویں سٹون ہینج سورج نوں سوچ وچ رکھ کے بنائے گئے نیں۔

ایہہ پرانے بابلی تارہ گرو سن جنھاں ایہہ ویکھیا جے سورج دی زمین دے دوالے ٹور اک پدھر وچ نہیں سی۔ یونانی فلسفی تے تارہ گرو انیکساگورس پہلا بندا سی جیہنے ایہہ گل آکھی جے سورج اک بہت وڈی بلدا گولا ہے جیہڑا پیلوپونیز توں وڈا ہے اتے چن سورج دا چانن پلٹاندا ہے۔ ایہہ گل اوس ویلے دی سوچ توں وکھری سی تے ایہنوں مزہب دے خلاف سمجھیا گیا تے اوہنوں موت دی سزا دتی گئی۔ پیریکلیز نے اوہنوں بچایا۔ اراٹوستھینز نے پہلی واری زمین توں سورج دا پینڈا ناپیا۔ پہلی صدی وچ بطلیموس نے وی زمی سورج پینڈا ناپیا جیہڑا اوہدے نیڑے زمین دے ریڈیس توں 1,210 گنا سی۔

عرب ایرانی پڑھاکو تے لکھاری ابن سینا نے 1032 وچ زہرہ دے سورج اگوں لنگھن تے ایہہ کاہذ کڈی جے زہرہ سورج دے مقابلے تے زمین نالوں زیادھ نیڑے اے۔ ابن باجہ نے 12ویں صدی وچ مریخ دے سورج اگوں لنگن بارے دسیا۔ ایہہ سوچ جے سورج گڑھ اے جیدے دوالے زمین کمدی پہلے یونانیاں نیں دتی سی پر ایہدا میتھیٹیکل ماڈل 16ویں صدی وچ نکولس کوپرنکس نے دتا۔ ایہہ گل گلیلیو نے اپنی ٹیلیسکوپ توں ویکھن مگروں کیتی جے سورج اتے دھبے سورج دے اگے پھرن والیاں کوئی شیواں نہیں بلکہ سورج دی پدھر تے بنن والے نشان نیں۔ گیونی کسینی تے جین رچر نے 1672 وچ مریخ تک دا پینڈا ناپیا تے فیر سورج تک دا۔ نیوٹن نے تکونے شیشے نوں ورتدیاں ہویاں ایہ ویکھیا جے سورج دا چانن کئی رنگاں نال مل کے بنیا ہوندا اے تے ولیم ہرشل نے نے سورج دے سپیکٹرم وچ لال لاٹاں لبیاں۔ 19ویں صدی نے سورج بارے جانکاری وچ ہور وادھے دیکھے۔ جوزف فان فراؤنہوفر نے سورج دے سپیکٹرم وچ 1814 وچ 600 دے نیڑے فراؤنہوفر پٹیاں ویکھیاں۔ ہرمن فان ہیلمہولٹز تے ولیم کیلون نے سورج دی گرمی تے انرجی نوں سمجھن وچ لگے رۓ۔ 1890 وچ نارمن لوکائر جیہنے سورج دے سپیکٹرم وچ ہیلیم لبھی سی سورج بنن بارے اپنی نویکلی سوچ دسی۔ 1904 وچ ارنسٹ ردرفورڈ نے سورج چوں گرمی چانن نکلن دا کوئی اندرلی وجہ آکھیا۔ مگروں آئینسٹائن نے ایہ رپھڑ اپنی ماس انرجی ایکویش E = mc2 نال مکایا۔ 1920 وچ سر آرتھر ایڈنگٹن نے ایہہ گل دنیا اگے رکھی جے سورج دی گری وچ دباؤ تے گرمی نال ایٹمی تبدیلی نال ہائیڈروجن ہیلیم وچ پلٹدا ہے تے مادے وچ جیہڑی تبدیلی ہوندی اے اوہ انرجی وچ باہر آندی ہے۔ میگھند ساہا نے آئینائزیشن تے اک کلیا کڈھیا جیہنوں ورتدیاں ہویاں سیسلیا پائن نے 1925 وچ ہائڈروجن دی سورج وچ چوکھے ہون دی دس دتی۔ سبرامنیم چندراشیکھر تے ہانز بیتھے نے 1930 دے دھاکے وچ سورج وچ ہون والیاں کیمیائی تبدیلیائی تے اپنی سوچ میتھمیٹکس راہیں دسیاں۔ ہانز بیتھے نیں نے سورج اندر ہون والے دو نیوکلیائی تے انرجی بنان والے کماں نوں ناپیا۔ 1957 وچ مارگریٹ بربج نے تاریاں وچ عنصراں دے بنن تے اپنیاں سوچاں اک آرٹیکل وچ لکھیاں تے ایہہ گل کیتی جے کئی عنصر سورج ورگے تاریآں وچ نیوکلیائی کماں تے تبدیلیاں وچ بنے نیں۔

باہرلے جوڑ

سورجی پربندھ

سورج · عطارد · وینس · زمین · مریخ · مشتری · زحل · یورینس · نیپچون