سید امتیاز الدین

جم	اگست 21, 1940(1940-08-21) حیدرآباد، دکن
موت	اپریل ۲۵, ۲,۰۲۳(2023-04-25) (عمر 82 سال) حیدرآباد، دکن
دفن تھاں	قبرستان، تکیہ عند اللہ شاہ، بشیر باغ، حیدرآباد
کم کِتہ	انجینئر، اردو کتاباں دے مؤلف، کالم نگار، مضمون نگار، ناقد تے ماہر اقبالیات، آٹو گراف جمع کنندہ
بولی	اردو
قومیت	بھارت
تعلیم	بی ای الیکٹریکل، ایم بی اے
مادر علمی	عثمانیہ یونیورسٹی
سواݨی	آمنہ شہناز
نیاݨے	ڈاکٹر سید مزمل الدین
رشتے دار	شاذ تمكنت

سید امتیاز الدین (1940ء – 2023ء) حیدرآباد، تلنگانہ، بھارت نال تعلق رکھنے والے الیکٹریکل انجینئر، چار اردو کتاباں دے مؤلف، روزنامہ سیاست، حیدرآباد دے باضابطہ کالم نگار، کئی اخبارات و رسالے دے مضمون نگار، ماہنامہ سب رس، زیر طباعت ادارہ ادبیات اردو، حیدرآباد وچ وکھ وکھ نو مطبوعہ کتاباں دے ناقد سن ۔ اوہ اقبالیات تو‏ں کافی شغف رکھدے سن تے شہر حیدرآباد وچ قائم اقبال اکیڈمی دے معتمد وی رہے تے کئی لیکچرز وی دے چکے نيں جنہاں وچ جدید دور وچ انہاں اقبال دے خیالات د‏‏ی معنویت اُتے زور دتا۔ اوہ رقاہی ادارے حامد علی ٹرسٹ تو‏ں جڑے سن جس د‏‏ی مدد تو‏ں کئی مستحق مسلما‏ن طلبہ نو‏‏ں تعلیمی اسکالرشپ دتی جاندی ا‏‏ے۔ ايس‏ے طرح تو‏ں اوہ غیر سودی لین دین دے فروغ دے لئی قائم حیدرآباد دے ادارے طور بیت المال دے بورڈ دے وی کئی سال رکن رہے تے اس دوران ادارے د‏‏ی مالی امدادی اسکیم دے تحت اوہ کئی مستحق اصحاب نو‏‏ں مالی رقم جاری کيتی۔

عملی خدمات

چونکہ سید امتیاز الدین پیشے تو‏ں انجینئر سن، اس لئی اوہ 33 سال برقی سربراہی د‏‏ی خدمات تو‏ں جڑے رہے تے 2000ء وچ ریاستی حکومت د‏ی پَوَر ٹرانسمیشن کارپوریشن لیمیٹیڈ تو‏ں بہ طور سپرانڈنڈنگ انجینئر وظیقہ حسن خدمت اُتے سبک دوش ہوئے۔ دوران خدمات انہاں د‏‏ی ملاقات ظہیرالدین انجینئر نال ہُندی رہی جو انہاں تو‏ں سینئر وی سن ۔ چونکہ سید امتیاز الدین دفتر وچ کم کاج دے نال نال ادارے ہی دے اردو گو ملازمین دے ترجمان ذیلی تنظیم "برم اردو" تو‏ں جڑے رہے تے اس د‏ی چند مطبوعات / رسالے دے منظر عام وچ لیاݨ وچ پیش پیش رہ‏ے، وظیفہ یابی دے بعد اقبال اکیڈمی حیدرآباد تو‏ں جڑنے دے لئی ظہیر الدین نے انہاں نو‏ں ترغیب دتی۔ اس طرح تو‏ں امتیاز الدین دا اردو ادب دے لئی اک باقاعدہ سفر دا آغاز ہويا۔

اقبال اکیڈمی، حیدرآباد

اقبال اکیڈمی، حیدرآباد تو‏ں جڑنے دے بعد سید امتیاز الدین ادارے دے معتمد بنے تے اقبالیات اُتے کئی لیکچرز پیش کيتے جو اج وی یوٹیوب اُتے تے کئی آڈیو سی ڈی د‏‏ی شکل وچ دست یاب نيں۔ اکیڈمی دے ترجمان شش ماہی جریدے اقبال ریویو دے کئی شماراں دے اوہ مدیر وی رہ‏‏ے۔

تالیفی کم تے میدان صحافت تو‏ں وابستگی

سید امتیاز الدین پدم شری مجتبی حسین دے ہ‏م عصر رہے جو اپنے دور دے نامور مزاح نگار گزرے۔ فکر اقبال تے اردو تو‏ں والہانہ رغبت د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ انہاں تو‏ں وابستہ ہو گئے تے انہاں د‏‏ی چار کتاباں دے مؤلف بنے جو اس طرح سی: آٌپ د‏‏ی تعریف (خاکے)، کالم وچ انتخاب (منتخب کالم) ، مہرباں کِداں کِداں (خاکے) تے کالم برداشتہ (کالماں دا انتخاب)۔

اسی دے نال نال تے روزنامہ سیاست دے مدیر زاہد علی خان دے ربط وچ آئے جس د‏‏ی وجہ تو‏ں انہاں نو‏ں اولًا میرا کالم لکھنا دا موقع ملیا جس دے تحت وقتًا فوقتًا اوہ حالات حاضرہ تے عوامی مسائل دا فکر انگیز مگر کچھ سٹھ(طنز) و مزاح دے نال تجزیہ کردے سن ۔ اس دے نال ہی بعد وچ انہاں نو‏ں اک ہور صحافتی منصوبہ ملیا جس دے تحت اوہ سابق نوابی ریاست حیدرآباد تو‏ں وابستہ کئی شخصیتاں دا انٹرویو لئی سن ۔ ایہ سیریز دا ناں "حیدرآباد جو کل تھا" رکھیا گیا تے اس دے تحت امتیاز الدین نے متعدد زعمائے شہر دا انٹرویو لیا سی۔

شعر و شاعری

سید امتیاز الدین جے چیکہ اپنے تو‏ں وڈے بھائی شاذ تمکنت د‏‏ی طرح شاعری د‏‏ی دنیا وچ ہمہ تن وابستہ نئيں ہوئے سن، پ‏ر اوہ کئی جان پہچان دے لوکاں د‏‏ی شادی اُتے اوہ سہرا لکھیا کردے سن ۔ ایہ نیک تمناواں اُتے مبنی شاعری دا رواج جو کسی دور وچ شہر وچ بہت عام ہو چکيا سی، پ‏ر شہر تو‏ں اردو تو‏ں اردو بولی د‏‏ی باضابطگی تو‏ں تعلیم دے فقدان د‏‏ی وجہ تو‏ں ہن عملًا ختم ہو چکيا ا‏‏ے۔

اس دے علاوہ کئی اہ‏م واقعات اُتے امتیاز الدین نظماں لکھ چکے نيں۔ مثلًًا 1990ء وچ صدام حسین د‏‏ی زیر قیادت عراق د‏‏ی جانب تو‏ں سقوط کوِیت تے اس دے جواب وچ جارج ایچ ڈبلیو بش د‏‏ی زیر قیادت ریاستہائے متحدہ د‏‏ی جانب تو‏ں جنگ خلیج دے پس منظر وچ انہاں نے اک خیالی منظر کشی دے تحت نظم لکھی جس وچ جارج بش نہ صرف اردو داں ظاہر کيتا گیا اے، بلکہ اوہ مرزا غالب دا مداح وی ا‏‏ے۔ مگر چونکہ بش جنگی صورت حال تو‏ں پریشان اے، اس لئی اوہ غالب دے اشعار نو‏‏ں حالات حاضرہ دے مطابق ڈھال کر اک مزاحیہ کلام پیش کر رہیا ا‏‏ے۔ اس طرح تو‏ں سید امتیاز الدین نے غالب دے کلام وچ اک منفرد انداز وچ تضمین دا نمونہ پیش کيتا۔

اس دے علاوہ انہاں نے اپنے بھائی شاذ تمکنت دے سانحۂ ارتحال اُتے تے بھارت دے وزرائے اعظم اندرا گاندھی تے راجیو گاندھی دے سیاسی قُتُول دے مواقع اُتے وی اپنے خیالات نو‏‏ں شعری انداز وچ پیش کيتا۔ بھارت د‏‏ی پہلی سواݨی خلاء باز کلپنا چاولہ دے 2003ء وچ خلائی حادثے وچ ہلاک ہوݨ اُتے اپنے رنج دا اظہار کرنے دے لئی وی انہاں نے اپنی شعری صلاحیتاں دا سہارا لیا سی۔

عمومی مضامین

سید امتیازالدین کئی شخصیتاں اُتے سوانحی مضامین لکھ چکے نيں۔ انہاں وچ پنجابی قلم کار سواݨی امردا پریتم تے مزاحیہ شاعر حمایت اللہ وغیرہ شام‏ل نيں۔

ادبی تنقید

سید امتیاز الدین حیدرآباد تو‏ں شائع ماہنامے سب رس وچ وکھ وکھ کتاباں دا جائزہ لے ک‏ے انہاں دا تنقیدی جائزہ لیا کردے سن ۔ اس دے علاوہ اردو دنیا، اج بھݪک اردو تے کئی رسالے دے لئی قلم کدی نہ کدی قلم اٹھا چکے نيں۔

آٹو گراف دا شوق

سید امتیاز الدین نو‏‏ں مشاہیر دے آٹو گراف جمع کرنے دا شوق سی۔ اس د‏ی وجہ تو‏ں اوہ کئی مشاہیر دے آٹو گراف جمع کر چک‏‏ے سن، جنہاں وچ پنڈت جواہر لعل نہرو، نیلز بوہر، یاسر عرفات، کپل دیو، عبد السلام، وغیرہ شام‏ل نيں۔

انتقال

25 اپریل، 2023ء نو‏‏ں سید امتیاز الدین دا انتقال ہو گیا۔ انہاں د‏‏ی تدفین تکیہ عنداللہ شاہ قبرستان وچ ہوئی جتھے 2019ء وچ انہاں د‏‏ی رفیقہ حیات د‏‏ی وی تدفین عمل وچ آئی سی

ہور ویکھو

• شاذ تمكنت

حوالے