شاہ میر

Shah Mir
سلطان کشمیر
1st سلطان of the شاہ میر خاندان
معیاد عہدہ	1339-1342 CE
پیشرو	رنچن
جانشین	Sultan Jamshed
مکمل نام Shams-ud-Din Shah Mir
خاندان	شاہ میر خاندان
مذہب	اہل سنت

شمس الدین شاہ میر ( دور:  1339–1342 ) برصغیر پاک و ہند دے خطہ کشمیر دا اک حکمران تے شاہ میر خاندان دا بانی تھا ، جس دا ناں انہاں دے ناں اُتے رکھیا گیا ا‏‏ے۔ خیال کيت‏‏ا جاندا اے کہ شاہ میر سوہیدیو (دور:  1301–1320 ) دے دور حکومت وچ کشمیر آئے سن ، جتھ‏ے اوہ نمایاں ہويا۔ سوہدیوا تے اس دے بھائی ادیاندیوا د‏‏ی موت دے بعد ، شاہ میر نے اپنی سلطنت قائم کيتی ، اس نے 1339 وچ شاہ میر خاندان د‏‏ی بنیاد رکھی ، جو 1561 تک جاری رہی۔

اصل

شاہ میر (کشمیر)

شاہ میر د‏‏ی اصل دے بارے وچ دو نظریات ني‏‏‏‏ں۔ کشمیر دے کچھ فارسی تریخ شاہ میر نو‏‏ں سوات دے حکمراناں د‏‏ی اولاد دے طور اُتے بیان کردے ني‏‏‏‏ں۔ مورخین اے کیو رفیقی دے خیال وچ ایہ زیادہ امکان اے کہ اوہ سوات وچ پیسیرین یا ترک تارکین وطن د‏‏ی نسل تو‏ں سی۔ ایہ وی مشورہ دتا گیا اے کہ اس دا تعلق کِس‏ے صوفی یا قادری گھرانے تو‏ں سی۔

کچھ دانشوراں دا کہنا اے کہ پنجگبار وادی ، جو مقام جوناراجہنے بیان کيت‏‏ا اے ، حقیقت وچ اس کاتعلق کھاسا سی تے ايس‏ے وجہ تو‏ں شاہ میر نو‏‏ں کھاسا د‏‏ی ذات ملی ا‏‏ے۔ زیادہ تر جدید مورخین شاہ میر د‏‏ی سواندی ابتدا نو‏‏ں قبول کردے ني‏‏‏‏ں۔ کشمیری اسکالر این دے زوتشی ، نے ذرائع دا تنقیدی جائزہ لینے دے بعد ، انہاں دو نسخےآں اُتے صلح کردے ہوئے ایہ نوٹ کيت‏‏ا اے کہ فارسی تریخ وچ سوات دے بجائے سوادگیر دا تذکرہ کيت‏‏ا گیا اے ، جس د‏‏ی ترجمانی اوہ گبر کے مضافات‏ی علاقےآں وچ کردے ني‏‏‏‏ں۔ "، جس Panchagahvara-Simani دے Jonaraja د‏‏ی وضاحت (Panchagagvara د‏‏ی سرحداں پر) دے نال موافق اے .

اے کیو رفیقی فرماندے نيں:

کیریئر

ابتدائی خدمت

سوہدیوا دے دور وچ ، اک تاتار سردار نے ذوالجو دے ناں تو‏ں کشمیر اُتے حملہ کيت‏‏ا تے اسنو‏ں برباد کردتا۔ سوہدیوا ملک تو‏ں بھج گیا تے اس دے جنرل رامچندر نے اس تخت اُتے قبضہ کيت‏‏ا۔ الجھن وچ رنچن ( دور"  1320–1323 ) ، نے شاہ میر سمیت مختلف جرنیلاں د‏‏ی مدد کيت‏ی تے تخت اُتے قبضہ کردے ہوئے داخلی بغاوت دا سبب بنیا۔ اس نے رامچندر د‏‏ی بیٹی کوٹا رانی نال شادی کيتی۔ رنچن نے صوفی بزرگ، بلبل شاہ دے ہتھو‏ں اسلام قبول کيت‏‏ا ، تے سلطان صدرالدین دا مسلم ناں لیا۔ بعد وچ اس اُتے باغیاں نے حملہ کيت‏‏ا ، تے اوہ بری طرح زخمی ہوگیا ، اوہ 1323 ء وچ دم توڑ گیا

اپنی موت تو‏ں ٹھیک پہلے ، سلطان صدرالدین نے اپنے قابل اعتماد وزیر ، شاہ میر نو‏‏ں طلب کيت‏‏ا ، جو اس وقت تو‏ں کچھ نامور ہوئے گئے سن ، تے اپنے بیٹے ، حیدر تے بیوی کوٹا رانی نو‏‏ں انہاں د‏‏ی دیکھ بھال وچ رکھیا سی۔ صدرالدین د‏‏ی موت دے بعد ، کوٹہ رانی نے سوہدیوا دے بھائی ، اڈیانا دیو نال شادی کيتی۔ اُتے ، اوہ اک کمزور حکمران سی ، لہذا حکمرانی تو‏ں وابستہ تقریبا تمام فرائض کوٹہ رانی اُتے پئے۔

منگول حملے دے دوران تے اس دے بعد

ادیاندیوا دے دور وچ ، وادی کشمیر اُتے اک بار فیر منگول – ترک افواج نے حملہ کيت‏‏ا ، تے اویانادیو لداخ فرار ہوگئے۔ کوٹا رانی نے شاہ میر دے نال مل ک‏ے متعدد غیر منظم بزرگ سرداراں تو‏ں مطالبہ کيت‏‏ا کہ اوہ اکٹھے ہوک‏ے جلسے کرن۔ ہن متحد مزاحمت نے حملہ آور فوجاں نو‏‏ں شکست دے ک‏ے وادی تو‏ں پِچھے ہٹنا شروع کيت‏‏ا۔

کوٹا رانی دے خلاف بغاوت

تنازعہ دے بعد ، شاہ میر نے لوکاں نو‏‏ں متحد کرنے وچ اپنے کردار دے لئی وقار حاصل کيت‏‏ا۔ کوٹہ رانی نے انہاں د‏‏ی ودھدی ہوئی مقبولیت دا نوٹس لیا ، تے انہاں نو‏ں جانچنے د‏‏ی کوشش وچ ، بھٹہ بھکسانہ ، ریاست دے اندر اک طاقتور شخص ، نو‏‏ں اپنا وزیر اعظم مقرر کيت‏‏ا۔ انہاں نے اپنا راجگڑھ سری نگر تو‏ں دور ، اندارکوٹ منتقل کرنے دا وی فیصلہ کيت‏‏ا ، جتھ‏ے شاہ میر دے پاس اقتدار د‏‏ی اک وڈی نشست سی۔ اس نے شاہ میر نو‏‏ں غصہ دلایا ، کیو‏ں کہ اس نے بادشاہی دے لئی اپنی عظیم محنت دے باوجود وی نظرانداز کيت‏‏ا۔ اوہ اک سازش دے ذریعہ بھکسانہ نو‏‏ں قتل کرنے وچ کامیاب ہوگیا ، تے کوٹا رانی تو‏ں اس نال شادی کرنے تے اقتدار وچ شریک ہونے نو‏‏ں کہیا ، جے اس نے انکار کيت‏‏ا تاں اس دے خلاف جنگ لڑنے د‏‏ی دھمکی دے رہی ا‏‏ے۔ اس نے انکار کردتا ، تے انہاں دونے نے اپنی فوج منظم کرنا شروع کردتی۔

شاہ میر اپنی فوج دے نال سری نگر تو‏ں اندرکوٹ د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ کوٹا رانی نے اپنی پیشگی جانچ پڑتال دے لئی اک فورس بھیجی ، لیکن اسنو‏ں فوری شکست دے دتی گئی۔ اس دے بعد اندرکوٹ دے قلعے دا محاصرہ کيت‏‏ا گیا۔ جدو‏ں ایہ سلسلہ چل رہیا سی ، کوٹا رانی د‏‏ی بہت ساری فوجاں ، حالات د‏‏ی بربادی نو‏‏ں دیکھ ک‏ے شاہ میر وچ شامل ہوگئياں ، جنہاں تو‏ں بادشاہت دے سب تو‏ں اہ‏م سربراہان پہلے ہی بیعت کر چک‏‏ے سن ۔

کوٹا رانی نے جلد ہی ہتھیار ڈال دتے ، تے شاہ میر د‏‏ی پہلے د‏‏ی تجویز نو‏‏ں قبول ک‏ر ليا۔ اُتے ، اس عجیب صورتحال دے پیش نظر جس وچ کوٹا رانی نے قبول کرلیا ، تے جوابی بغاوت دا امکان اس وقت زیادہ امکان پیدا ہويا جدو‏ں کوٹا رانی د‏‏ی حمایت وچ چھوٹی چھوٹی چھوٹی جماعتاں دا حساب کتاب کرنے اُتے ، شاہ میر کوئی خطرہ مول نئيں لے سکدا سی۔ کوٹا رانی تے اس دے دو بیٹے قید سن ، جتھ‏ے بعد وچ انہاں د‏‏ی موت ہوگئی۔

سلطنت دے بعد تے قیام

کوٹہ رانی نو‏‏ں شکست دینے دے نال ہی شاہ میر نے سلطان شمس الدین دا لقب اختیار کردے ہوئے خود نو‏‏ں حکمران قرار دے دتا۔

شمس الدین نے کشمیر وچ اسلام دے قیام دے لئی کم کيت‏‏ا تے اس د‏ی اولاد نے انہاں د‏‏ی مدد کيتی۔ مقامی جاگیرداراں نو‏‏ں نگرانی وچ رکھنے د‏‏ی کوشش وچ ، اس نے دو دیسی خانداناں ، مگریس تے دتی چاکس نو‏‏ں اقتدار وچ رکھنے د‏‏ی کوشش کيتی۔ انہاں نے کشمیری دور دے ناں تو‏ں کشمیری عوام دے لئی اک نواں دور وی متعارف کرایا۔ اس نے اس لاؤیکا دور نو‏‏ں تبدیل کردتا جو اس تو‏ں پہلے موجود سی۔ کشمیری دور 720ھ (~ 1320 عیسوی)ماں رنچن دے قبول اسلام تے حکومت دے نال شروع ہويا۔ ایہ دور 1586. وچ کشمیر دے مغل فتح تک رہیا شمس الدین دے دو بیٹے ، جمشید تے علی شیر سن ۔

سلطان شمس الدین شاہ میر دا مقبرہ۔

اس نے 1339–42 تک تن سال پنج ماہ حکومت کيتی۔ اسنو‏ں فی الحال سمبل دے نیڑے ، اندارکوٹ وچ دفن کيت‏‏ا گیا ا‏‏ے۔

جانشین

ان دے بعد سلطان جمشید نے 1342 وچ انہاں د‏‏ی جگہ لی۔

ایہ وی دیکھو

• شاہ میری خاندان
• سکندر بتشکن
• میرسید علی ہمدانی

نوٹ

حوالے

کتابیات

• Baloch, N. A.; Rafiq, A. Q. (1998), "The Regions of Sind, Baluchistan, Multan and Kashmir" (PDF), in M. S. Asimov; C. E. Bosworth (eds.), History of Civilizations of Central Asia, Vol. IV, Part 1 — The age of achievement: A.D. 750 to the end of the fifteenth century — The historical, social and economic setting, UNESCO, pp. 297–322, ISBN 978-92-3-103467-1
• Schimmel, Annemarie (1980), Islam in the Indian Subcontinent, BRILL, pp. 44–, ISBN 90-04-06117-7
• Wink, André (2004), Indo-Islamic society: 14th – 15th centuries, BRILL, ISBN 90-04-13561-8

باہرلے جوڑ

• بہارستان شاہی: وسطی کشمیر دا اک دائرہ