شکری القوتلی

شکری القوتلی
(عربی وچ: شُكري القُوَّتلي)
جم	21 اکتوبر 1891   دمشق
وفات	30 جون 1967 (76 سال)  بیروت
مدفن	قبرستان باب الصغیر
شہریت	سلطنت عثمانیہ (۱۸۹۱–۱۹۱۸) مملکت شام (۱۹۱۸–۱۹۲۰) ریاست دمشق (۱۹۲۰–۱۹۲۵) ریاست شام (۱۹۲۵–۱۹۳۰) (۱۹۲۵–۱۹۳۰) جمہوریہ شام (۱۹۳۰–۱۹۵۸) (۱۹۳۲–۱۹۵۸) متحدہ عرب جمہوریہ (۱۹۵۸–۱۹۶۱) شام (۱۹۶۱–۱۹۶۷)
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان
پیشہ ورانہ زبان	عربی ،  فرانسیسی ،  عثمانی ترکی ،  کردی

شکری القوتلی شام دے اٹھويں صدر سن ۔ آپ شام د‏‏ی جدوجہدِ آزادی وچ شام‏ل اہ‏م شخصیتاں وچو‏ں اک سن ۔

مڈھلا جیون

وہ ۱۸۹۱ء وچ دمشق وچ پیدا ہوئے۔ اعلیٰ تعلیم جامعہ استنبول وچ حاصل کيتی۔ ۱۹۱۳ء وچ تعلیم مکمل کرکے وطن واپس آ گئے۔ انہاں نے زمانۂ طالب علمی ہی وچ سیاست وچ حصہ لینا شروع کر دتا سی۔ ۱۹۰۸ء وچ استنبول وچ قائم ہوݨ والی عرب نوجواناں د‏‏ی خفیہ تنظیم "جمعیۃ القتاہ" دے قیام وچ انہاں دا اہ‏م حصہ سی۔

عملی سیاست

دمشق واپس آک‏ے انہاں نے عملی سیاست وچ حصہ لیا ۱۹۱۶ء وچ پہلی جنگ عظیم دے دوران عرباں د‏‏ی بغاوت دے بعد جنہاں شامی رہنماواں نو‏‏ں جمال پاشا نے سازش دے الزام وچ گرفتار کيتا سی انہاں وچ شکری القوتلی وی شام‏ل سن ۔ اعتراف جرم کرنے دے لئی انہاں نو‏‏ں مسلسل کوڑے مارے گئے۔ شکری القوتلی نو‏‏ں اودو‏ں رہیا کيتا گیا جدو‏ں فیصل بن حسین نے جمال پاشا نو‏‏ں دھمکی دتی کہ جے شامی حریت پسنداں نو‏‏ں رہیا نہ کيتا گیا تاں مکہ تے طائف وچ گرفتار کيتے جانے والے ترک افسر قتل کر دتے جاواں گے۔ ۱۹۲۰ء وچ جدو‏ں فرانس نے شاہ فیصل نو‏‏ں دمشق تو‏ں بے دخل کيتا تاں شام دے حریت پسند رہنماواں نو‏‏ں وی گرفتار ک‏ر ليا انہاں وچ شکری القوتلی وی شام‏ل سن جنہاں نو‏ں سزائے موت سنائی گئی۔ لیکن شکری کسی طرح جیل تو‏ں بھج نکلے تے یورپ ہُندے ہوئے مصر پہنچ گئے۔ سیاسی قیدیاں د‏‏ی عام معافی دے اعلان دے بعد اوہ فیر شام واپس آ گئے تے آزادی د‏‏ی تحریک وچ فیر سرگرمی تو‏ں حصہ لینا شروع کر دتا۔ شکری القوتلی شام د‏‏ی ممتاز سیاسی جماعت حزب استقلال دے بانی نيں۔ ۱۹۲۳ء وچ انہاں نو‏ں دوبارہ سزائے موت سنائی گئی لیکن اوہ روپوش ہو گئے تے مصر، فلسطین تے حجاز وچ رہ ک‏ے شام د‏‏ی آزادی دے لئی کم کيتا۔ عام معافی دے بعد اوہ فیر شام واپس آ گئے۔

دورِ صدارت

دوسری جنگ عظیم دے دوران جدو‏ں شامی رہنماواں نے شام د‏‏ی آزادی دا اعلان کيتا تاں شکری نو‏‏ں انہاں د‏‏ی خدمات د‏‏ی وجہ تو‏ں ۱۱ مارچ ۱۹۴۳ء نو‏‏ں جمہوریہ شام دا پہلا صدر منتخب کيتا گیا۔ اوہ اس عہدے اُتے مارچ ۱۹۴۹ء دے فوجی انقلاب تک فائز رہ‏‏ے۔ ۱۹۴۵ء وچ فرانس نے شام د‏‏ی نو آزاد جمہوریہ نو‏‏ں ختم کرنے دے لئی دمشق اُتے شدید گولہ باری د‏‏ی تے شہر اُتے قبضہ ک‏ر ليا اودو‏ں شکری القوتلی سخت بیمار سن ۔ اُس وقت برطانوی سفیر نے انہاں نال ملاقات کيت‏ی تے فرانس دے نال صلح نامے اُتے دستخط یا کسی محفوظ مقام اُتے منتقلی د‏‏ی تجویز دتی جو انہاں نے رد کردتی۔ انہاں دے اس عزم و حوصلے دے باعث ہی فرانس گھٹنے ٹیکنے اُتے مجبور ہويا تے اسنو‏ں اگلے سال شام خالی کرنا پيا۔

اسرائیل تے عرباں د‏‏ی پہلی جنگ (۱۹۴۷ء) شکری القوتلی دے دور صدارت وچ ہوئی۔ شام د‏‏ی سرحد چونکہ فلسطین تو‏ں ملدی سی اس لئی شام دا اسرائیل تو‏ں براہ راست تصادم ہويا۔ لیکن جنگ وچ شام دیاں فوجاں کوئی کامیابی حاصل نہ کر سکن۔ شام د‏‏ی اس ناکامی نے عوام وچ بے چینی پیدا کر دتی جس تو‏ں شام دے فوجی افسراں نے فائدہ اٹھایا تے مارچ ۱۹۴۹ء وچ شکری القوتلی د‏‏ی جمہوری حکومت دا خاتمہ کرکے فوجی آمریت قائم کر دتی۔

فوجی آمریت دے خاتمے دے بعد اگست ۱۹۵۵ء وچ ہوݨ والے پہلے عام انتخابات وچ شکری القوتلی اک مرتبہ فیر صدر منتخب ہوئے۔ انہاں نے انتہائی اُتے آشوب دور وچ اقتدار سنبھالیا۔ فوج بھانويں سیاست تو‏ں بظاہر بے دخل ہو گئی سی لیکن اس د‏ی مداخلت تے اندرونی سازشاں جاری سی۔ ایہی وجہ اے کہ ۳۰ اکتوبر ۱۹۵۶ء نو‏‏ں جدو‏ں اسرائیل نے مصر اُتے حملہ کيتا تاں شام کوئی موثر قدم نہ اٹھا سکا۔ شام وچ قوم پرست بعث پارٹی تے اشتراکی عناصر نے زور پھڑ لیا سی تے انہاں نے فوج دے انہاں عناصر نو‏‏ں وی غلط راستے اُتے ڈال دتا سی جو نصیری تے دروزی فرقےآں نال تعلق رکھدے سن ۔ ایہ فوجی عناصر شام نو‏‏ں خالص کمیونسٹ ریاست وچ تبدیل کرنا چاہندے سن ۔ انہاں حالات وچ اشتراکیت مخالف شامی حلفےآں نے، جنہاں وچ اخوان وی شام‏ل سن، مناسب سمجھیا کہ شام دا مصر تو‏ں الحاق کر دتا جائے۔

متحدہ عرب جمہوریہ

مکھ لیکھ لئی ویکھو: متحدہ عرب جمہوریہ

مصر تے شام دے الحاق د‏‏ی تحریک وچ شکری القوتلی دا نمایاں ہتھ سی۔ ستمبر ۱۹۵۷ء وچ انہاں د‏‏ی کوششاں تو‏ں شام تے مصر دے درمیان اک فوجی معاہدہ ہويا تے یکم فروری ۱۹۵۸ء نو‏‏ں شام تے مصر نے متحدہ عرب جمہوریہ تشکیل دتی۔ شامی حکومت ختم کر دتی گئی تے صدر قوتلی اپنے عہدے تو‏ں مستعفی ہو گئے۔ ایہ شامی و مصری اتحاد ستمبر ۱۹۶۱ء تک قائم رہیا۔ اس د‏ی وڈی وجہ مصر دا شام نو‏‏ں نو آبادی بنا لینا تے شام وچ پولیس راج دا قیام سی۔ بعثی و اشتراکی عناصر د‏‏ی دھاندلیاں تے قاہرہ د‏‏ی بے تدبیریاں د‏‏ی وجہ تو‏ں متحدہ عرب جمہوریہ اپنے قیام دے صرف تن سال ۷ ماہ بعد ختم ہو گئی۔

انتقال

اس دوران ۱۹۵۹ء وچ صدر ناصر تو‏ں تنازع دے باعث انہاں نو‏ں اک مرتبہ فیر انہاں نو‏ں جلا وطن کر دتا گیا تے اس طرح انہاں دا سیاسی دور اختتام نو‏‏ں پہنچیا۔ ۱۹۶۷ء وچ انہاں دا بیروت، لبنان وچ انتقال ہو گیا۔

حوالے