شہید محبت (بوٹا سنگھ)

ہدایتکار	منوج پنج شمیم آرا
بنان آلے	منجیت مان
اسکرپٹ	سورج سنیم
ستارے	گرداس مان دویا دتا ارون بکشی رگھویر یادو بی. اینّ. شرما
میوزک	امر ہلدیپر
ادارت	اوم پرکاش بھاکھڑی
تاریخ نمائش	جنوری 1999
ویلہ	120 منٹ
دیس	بھارت
بولی	پنجابی

شہید محبت 1999 دی نیشنل ایوارڈ جیتو پنجابی فلم ہے جو کہ اک سچی کہانی اتے مشتمل ہے۔ منوج پنج دی ڈائریکٹ کیتی اس فلم وچّ گرداس مان، دویا دتا، ارون بکشی، گرکیرتن اتے چیتنا داس فلم دے اہم ستارے ہن۔ ایہہ فلم 1999 دے وینکوور فلم فیسٹیول وچّ وی دکھائی گئی اتے 46ویں قومی فلم اوارڈ وچّ فلم سبھ توں ودھیا پنجابی فیچر فلم ہون دا نیشنل اوارڈ حاصل کیتا۔

کہانی

ایہہ فلم ہندستان دی ونڈ (1947) ویلے دی اک سچی کہانی اتے مشتمل ہے۔

اک سکھ سابقہ فوجی بوٹا سنگھ دوجی عالمی جنگ ختم ہون توں بعد جد برما دی سرحد توں اپنے پنڈ واپس آیا تاں اسدی جوانی ڈھل چکی سی۔ پھر وی اپنا خود دا پروار ہون دی تمنا اسدے دل دی کسے نکرے مگھدی پئی سی۔ اک وپاری آدمی نے اسنوں کیہا کہ جے اوہ 2000 روپئے دا انتظام کر لوے تاں اوہ یو.پی. توں اسنوں اک وہوٹی لیا دیویگا۔ بوٹا سنگھ اک-اک پیسہ بچاؤن لگّ پیا۔ کافی مشقت دے بعد اسنے 1800 روپئے جمع کر لئے۔ اگلی فصل آؤن ’تے اوہ ویاہیا ہونا سی۔

1947 وچّ بھارت آزاد ہویا؛ پاکستان بنیا اتے دوویں پاسیوں لوکاں نوں اپنے وسے-وسائے گھر چھڈّ کے سرحد پار انجانیاں تھانواں ولّ نوں ترنا پیا۔ بوٹا سنگھ دا پنڈ وی دنگیاں دی لپیٹ وچّ آ گیا۔

اک دن بوٹا اپنے کھیتاں وچّ کم کر رہا سی۔ کجھ دنگاکاریاں توں بھجدی اک مسلمان کڑی بوٹا سنگھ کول آئی ’تے اپنی حفاظت کرن دی بینتی کیتی۔

بوٹا سنگھ نے دنگاکاریاں نوں سمجھاؤنا چاہیا پر اوہ نہ منے۔ اخیر اوہناں اس کڑی دے بدلے 2000 روپئے دی منگ کیتی، بوٹا سنگھ نے ہن تکّ بچائے 1800 روپئے اوہناں نوں دے دتے ’تے اس مسلمان کڑی زینب نوں اپنے گھر پناہ دتی۔

کجھ دن گزرے تاں پنڈ والیاں اعتراز کیتا کہ اوہ اس کڑی نوں اس طرحاں اپنے گھر نہیں رکھ سکدا۔ جاں تاں اوہ اس نال ویاہ کر لوے جاں پھر اس نوں کیمپ وچّ چھڈّ آوے، جتھے پاکستان نوں جان والے لوک ٹھہرے ہوئے نے۔ عمر وچّ زینب نالوں وڈا ہون کرکے بوٹا سنگھ نے اسنوں کیمپ وچّ چھڈّ آؤنا ہی بیہتر سمجھیا، پر بوٹا سنگھ دی اپنے لئی کیتی قربانی ’تے سادگی دی قایل زینب نے کیہا کہ کی اوہ اینا غریب اے کہ اسنوں دو روٹیاں وی نہیں کھوا سکدا؟ اس طرحاں دوواں دا پیار ظاہر ہویا ’تے اوہناں ویاہ کروا لیا؛ چھیتی اوہناں دے گھر اک دھی نے جنم لیا۔ بوٹا سنگھ دی زندگی بدل گئی۔

بوٹا سنگھ دا اک بے ایمان چاچا چاہندا سی کہ بوٹا بناں کسے وارث دے کنوارہ ہی مر جاوے ’تے اسدی ساری زمین اس نوں مل جاوے۔ جدوں 1952 وچّ بھارت ’تے پاکستان دنگیاں وچّ پچھے رہِ گئیاں کڑیاں نوں واپس اوہناں دے ماپیاں تکّ پہنچاؤن لئی سہمت ہوئے تاں اس نے پولیس نوں خبر کر دتی کہ ایسی اک مسلمان کڑی اوہناں دے پنڈ وچّ وی ہے۔ بوٹا سنگھ دی غیر-حاضری وچّ پولیس زبردستی زینب نوں لے گئی۔

بعد وچّ زینب نوں پاکستان اسدے ماپیاں کول بھیج دتا گیا۔ بوٹا اپنی ساری زمین ویچ کے اپنی دھی سمیت غیر-قنونی طریقے نال پاکستان آ گیا۔ معاملہ ججّ اگے پیش ہویا تاں اپنے پروار دے دباء ہیٹھ زینب نے بوٹا سنگھ نوں پچھانن توں انکار کر دتا۔

نراش ’تے دکھی بوٹا سنگھ نے اپنی دھی سمیت تیز رفتار ریل اگے چھال مار دتی۔ اسدی موت ہو گئی پر اسدی دھی بچ گئی۔ پاکستانی نوجواناں نوں جد ایہہ گلّ پتہ لگی تاں اوہناں بوٹا سنگھ نوں “شہید محبت بوٹا سنگھ” کیہا ’تے اسدے نام ’تے اک میموریال اتے ٹرسٹ قایم کیتا۔

سنگیت

فلم دا سنگیت امر ہلدیپر نے دتا۔ فلم دے گائک ایہہ نے: گرداس مان، آشا بھوسلے، نصرت فتح علی خان اتے کرامت علی خان ملیر کوٹلے والے۔ فلم وچّ کلّ چھ گیت نے:

• ایہہ عشقَ نی ڈردا موت کولوں (قوالی)
  • گائک: کرامت علی خان
• ایہہ کیسی رتّ آئی
  • گائک: گرداس مان
• میری چنی دا چمکے گوٹا نی
  • گائک: آشا بھوسلے اتے گرداس مان
• گڈیئے نی دیر نہ کریں
  • گائک: گرداس مان
• میں روواں ترلے پاواں
  • گائک: آشا بھوسلے اتے گرداس مان
• عشقَ دا رتبہ
  • گائک: نصرت فتح علی خان

ایہہ وی ویکھو

• ستلج دے کنڈھے
• کنکاں دے اوہلے
• کوڈے شاہ
• بھنگڑا (فلم)
• لچھی

حوالے