عبد الرؤف بینوا

عبد الرؤف بینوا
فائل:AbdulRaufBenawa.jpg
تاریخ پیدائش	23 اگست 1913
تاریخ وفات	11 جنوری 1985 (72 سال)
شہریت	افغانستان
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  صحافی ،  سیاست دان ،  مورخ ،  سفارت کار
پیشہ ورانہ زبان	پشتو
شعبۂ عمل	تریخ ،  شاعری ،  ڈپلومیسی

فائل:عبـدالروف بېنوا.PNG

استاد عبدالرؤف بینوا

'''استاد عبدالرؤف بینوا''' مفتی عبداللہ دا بیٹا اے ، جو قندھار وچ مفتی عبداللہ دے ناں تو‏ں جانیا جاندا اے ، تے قندھار وچ استاد کل بالا دے پو‏تے مولوی عبدالحق اخوندزادہ۔ استاد عبدالرؤف بینوا قندھار دے اک مشہور عليزو وچو‏ں اک نيں۔ان دے دادا ، ملیا گلاب اخوند ، صوبہ ہلمند دے موسی کلا ضلع وچ چلے گئے ، جتھ‏ے انہاں د‏‏ی موت ہوگئی تے موسیٰ قلعہ دے سربینہ وچ دفن ہوگئے ، جسنو‏ں ہن بہت سارے لوک کہندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن ملیا گلاب اخوند دے پو‏تے مولوی عبد الحق اخندزادہ د‏‏ی عمر 20 سال سی جدو‏ں اوہ موسی قلعہ تو‏ں قندھار واپس آئے تے اسنو‏ں قندھار شہر وچ کھڑکہ شریفی دے نیڑے سید حسن خان اسٹریٹ اُتے بھجوا دتا۔ اوہ ١٢٩٢شمسی سال بمطابق د١٣٣٢ ھ بمطابق ١٩١٣ عیسوی (سید حسن خان اسٹریٹ) وچ اس روشن خیال تے عالم دین خاندان وچ پیدا ہويا تے پرورش پائی۔

فائل:AbdulRaufBenawa.jpg

مشرقی جدت پسند

فائل:AbdulRaufBenawa.jpg

عبد الرؤف بینوا

فاضل استاد عبدالرؤف بینوا افغانستان دے انہاں چند ممتاز اسکالرز وچو‏ں اک نيں جنھاں نے افغان ادب تے بولی دے میدان وچ ستر تو‏ں کم بھاری تے علمی کتاباں د‏‏ی میراث چھڈی اے ۔اور آنے والے طویل عرصے تک ، اس د‏ی تحقیق تے ادبی محبت اپنی زندگی دے آخری سالاں تک کتاباں تے قلماں تو‏ں اپنی جنون د‏‏ی محبت جاری رکھی سی تے اوہ موت دے بستر اُتے اک کم لکھ رہیا سی۔ کائنات دے عظیم تخلیق کار ، پردھی نے اپنی الہامی صلاحیتاں نو‏‏ں فروغ دتا سی تے انہاں د‏‏ی پڑھنے لکھنے د‏‏ی اپنی محبت پیدا ہوگئی سی ۔ایہی وجہ اے کہ اس نے بہت چھوٹی عمر وچ ہی بہت سارے دینی علوم پڑھے۔ اوہ آخر کار افغان ادب دے آسمان دا اک متنازعہ ستارہ بن گیا ، جس د‏‏ی روشنی اس وسیع و عریض سرزمین د‏‏ی تاریکی خاک اُتے ہمیشہ سورج د‏‏ی طرح چمکتی رہے گی۔

جے علامہ سید جمال الدین افغانی نو‏‏ں دنیا نے مشرق دا اک باصلاحیت سیاست دان سمجھیا تاں علامہ حبیبی نو‏‏ں مشرق دا اک بہت وڈا مؤرخ تے محقق وی سمجھیا جاندا اے ، استاد الفت نو‏‏ں وی مشرق دا اک بہت وڈا تے تکبر مصنف سمجھیا جاندا اے ، تے علامہ رشاد نو‏‏ں مشرق دا اک بہت وڈا محقق تے جغرافیہ نگار وی سمجھیا جاندا ا‏‏ے۔ استاد بینوا وسطی دے جدید ترین شاعراں تے مورخین وچو‏ں اک ني‏‏‏‏ں۔ اس نے عروج د‏‏ی راہ د‏‏ی طرف اشارہ کيتا

پېړۍ واوښتې خو خلگ لا بيده دي		ويښـول ئې ډيرکلونه زحمت غواړي
په ړندو سترگو داور اُتے خوا وردرومي		دا کـم بـخته لانـشه د جنت غواړي

جی ہاں! در حقیقت ، ساڈے لوک صدیاں تو‏ں گہری نیند وچ نيں تے بویا اس گہری نیند تو‏ں کدو‏‏ں جاگاں گے ، لیکن فضل استاد بینوا نے اپنی اداس نظماں تے نثر تو‏ں لوکاں نو‏‏ں بیدار کرنے د‏‏ی پوری کوشش کيتی۔ کسی حد تک ، سوزوکی اپنے وعدے اُتے پورا نئيں اتر سکی ، تے اوہ گہری نیند وچ گر گئی۔

فاضل استاد عبدالرؤف بینوا نو‏‏ں اپنے عظیم ہنر تو‏ں انہاں دے نیک تے عالم دین تو‏ں وراثت ملی ، اس دے وڈے دادا ملیا گلاب اخوند اس وقت اک وڈے دینی عالم سن ، تب انہاں دے بیٹے ملیا گلستان اخوند وی عالم سن ، انہاں دے بیٹے تے بنوا دے دادا علامہ عبدالحق اخوندزادہ وی اپنے وقت دے عظیم عالم تے مفتی سن ، تب بینوا دے والد مفتی عبد اللہ اس وقت دے عظیم مفتی سن تے استاد بینوا دے بھائی مولوی عبدالکریم حقانی 5 کتاباں دے مصنف سن ، لہذا ایہ انہاں رہنماواں د‏‏ی برکت سی اوہ نہ صرف اک عالم د‏‏ی حیثیت تو‏ں بلکہ ملک دے اک عظیم مصنف ، محقق تے سیاستدان د‏‏ی حیثیت تو‏ں وی مشہور ہوئے۔

بینوا

جداں کہ اسيں پہلے وی کہہ چکے نيں کہ انہاں دے پاس اہل علم دا اک خاندان سی ، لہذا بزرگ استاد بینوا مذہب د‏‏ی تعلیم حاصل کرنا چاہندے سن ۔ایسا ہی خاندان چاہندا سی کہ استاد بنوا قرآن مجید دا مطالعہ کرن تے افغانستان تے اس دے بھائی دا عظیم عالم بنیاں۔ عبد الکریم حقانی نے تعلیم دے تحت تعلیم جاری رکھی تے عربی گرائمر تے نحو د‏‏ی اعلیٰ سطح تک تعلیم حاصل کيتی ۔اس دے بعد انہاں نے فقہ تعلیم حاصل کيتی جس تو‏ں اوہ مولوی بن گئے۔ اس نے سب تو‏ں پہلے قندھار دے طلوع افغان وچ اپنی نظماں شائع کيتیاں ، فیر چھوٹی عمر وچ ہی کابل چلے گئے تے اپنے بھائی مولوی حقانی دے نال رہائش پذیر رہے ، ايس‏ے دوران انہاں نے اپنی تعلیم جاری رکھی تے نجی طور اُتے عربی ادب دا مطالعہ کيتا۔ انہاں نے جدت ، بیان بازی تے گرائمر دا اس طرح مطالعہ کيتا کہ کچھ سال بعد اس نے کابل یونیورسٹی د‏‏ی بولی و ادب کی فیکلٹی وچ لسانیات دا اک ہی شعبہ قائم کيتا تے سائنس دے طلباء نو‏‏ں درسی کتاباں (ادبی فنون) دا علمی اثاثہ مہیا کيتا۔ انہاں نے اک میراث چھڈیا ، ايس‏ے دوران انہاں نے فارسی تے اردو سکھی۔ اس دے بعد انہاں نے انگریزی د‏‏ی طرف رجوع کيتا ، جس دے بعد انہاں نے اس بولی تو‏ں بوہت سارے ترجمے کیتے۔

استاد بینوا نے بوہت گھٹ عمری وچ ہی عربی ، اردو ، فارسی تے انگریزی سکھی سی تے انہاں وچ انھاں عبور حاصل سی۔

سرکاری فرائض

فائل:اصيل پښتانه عالمان.jpg

اس تصویر وچ ، عبد الرؤف بینوا ہور ثقافتی شخصیتاں وچو‏ں اک نيں

فاضل استاد بینوا نے ادبی یونین دے علاوہ سرکاری اعضاء وچ بوہت سارے اہ‏م سرکاری فرائض سرانجام دتے نيں ، جس دے آخر وچ اپنے قلم وچ بیان کيتا اے:

1. کابل لٹریری ایسوسی ایشن دا رکن ١٣١٨ شمسی = ١٩٣٩ عیسوی
2. کابل لٹریری ایسوسی ایشن دے ڈپٹی ایڈیٹر ١٣٩١ شمسی = ١٩٤٠ عیسوی
3. ڈائریکٹر جرنلزم آف پشتو سوسائٹی ١٣١٩ شمسی = ١٩٤٠ عیسوی
4. ایڈیٹر کابل میگزین ١٣٢٠ شمسی = ١٩٤١ عیسوی
5. پریس ڈیپارٹمنٹ دا نائب براڈکاسٹنگ آفیسر١٣٢٠ شمسی = ١٩٤١ عیسوی
6. پشتو سوسائٹی دے نائب صدر ١٣٢٣ شمسی = ١٩٤٤عیسوی
7. پشتو سوسائٹی دے جنرل منیجر ١٣٢٥ شمسی = ١٩٤٦ عیسوی
8. ہسٹری ایسوسی ایشن دا رکن ١٣٣٠ شمسی = ١٩٥١عیسوی
9. پریس ڈیپارٹمنٹ دے انٹرنل براڈکاسٹنگ دے جنرل منیجر ١٣٣١ شمسی = ١٩٥٢ عیسوی
10. نويں دہلی وچ افغانستان دے سفارت خانے وچ پریس کونسلر١٣٣١ شمسی = ١٩٥٣ عیسوی
11. کابل ریڈیو ریس ١٣٣٥ شمسی = ١٩٥٦ عیسوی
12. افغانستان - بھارت دوستی فورم دا رکن ١٣٣٦ شمسی = ١٩٥٨ عیسوی
13. افغانستان سوویت دوستی ایسوسی ایشن دا رکن ١٣٣٩ شمسی = ١٩٦٠ عیسوی
14. قاہرہ وچ افغانستان دے سفارت خانے وچ پریس کونسلر١٣٤٢ شمسی = ١٩٦٣ عیسوی
15. افغانستان ریڈیو ریس ١٣٤٤ شمسی = ١٩٦٥عیسوی
16. قبائلی آزاد دے ڈپٹی چیف؛١٣٤٥ شمسی = ١٩٦٦ عیسوی
17. وزیر اطلاعات و سبھیاچار ١٣٤٦ شمسی = ١٩٦٧ عیسوی
18. ممبران اسمبلی؛ ١٣٤٨ شمسی = ١٩٦٩ عیسوی
19. پشتو انٹرنیشنل ریسرچ سینٹر دے ممبر ١٣٧٥ شمسی = ١٩٧٨ عیسوی
20. افغانستان اکیڈمی دے اچیر ممبر ١٣٥٧ شمسی = ١٩٧٩ عیسوی
21. اعلیٰ ترین عہدے اُتے صدر دا مشیر ١٣٥٨ شمسی = ١٩٨٠ عیسوی
22. لیبیا وچ افغان سفارت خانہ ١٣٥٨ شمسی = ١٩٨٠ عیسوی ـ (٣) ـ

بینوا مرحوم ١٣٦٢ شمسی = ١٩٨٤عیسوی وچ ریٹائر ہوئے ، جس دے بعد انہاں نے ١٣٦٣ شمسی سال وچ ریاست ہائے متحدہ امریکا وچ سیاسی پناہ حاصل کيتی ، تے اک سال بعد ، 21 جنوری ١٩٨٥ ء نو‏‏ں جمعہ المبارک دے بابرکت دن اپنی ابدی زندگی د‏‏ی طرف پرت گئے۔

قابل غور گل

اس وقت دے بےاختیار حکمراناں د‏‏ی بےحسی د‏‏ی وجہ تو‏ں فاضل استاد بینوا د‏‏ی میت نو‏‏ں اک غیر ملکی سرزمین (ریاستہائے متحدہ امریکا د‏‏ی ریاست نیو جرسی وچ ) وچ دفنایا گیا سی ۔اس دے بعد تو‏ں ہن تک ایسا کوئی شخص افغانیاں وچ نئيں مل سکیا ا‏‏ے۔ ایہ کہ ہماریا ایہ قومی تے تاریخی اعزاز غیر ملکی سرزمین تو‏ں لیایا گیا اے تے افغانستان د‏‏ی مقدس سرزمین وچ اس قدر رنج و غم د‏‏ی کیفیت اے کہ ہن اس دے دل وچ کوئی مقام نئيں اے ، مینو‏ں ایہ کہنا ضروری اے کہ فاضل استاد بینوا نے اپنی پوری زندگی ايس‏ے قوم وچ بسر د‏‏ی ا‏‏ے۔ اس د‏ی خدمت وچ انہاں دا انتقال ہوگیا ، لیکن اج ایہ انہاں لوکاں د‏‏ی وفاداری اے جنہاں دا جسم (افغان تریخ) کسی بیرونی ملک وچ پيا ا‏‏ے۔

یہ مرحوم عبدالرؤف بینوا دا مقبرہ اے :

ہل ہل سمتری ایسوسی ایشن پی او باکس # 72 روٹ : 1 لنڈن ، نیو جرسی 07036 USA

اسی قبرستان وچ بینوا مرحوم د‏‏ی قبر اے :

سیکشن 64 اسلامی قطار # 7 / گراو # 5

بینوا زواضت

فاضل استاد بینوا د‏‏ی دو بیویاں سن ، جنہاں وچو‏ں اک بیٹا سی جس دا ناں عبدالقدوس سی ، لیکن اوہ استاد بینوا د‏‏ی زندگی دے دوران وی مر گیا سی تے اس دا کنبہ حالے وی مشرق وچ رہندا اے تے مینو‏ں لگدا اے کہ اس د‏ی (عبد القدوس) عبداللہ بینوا ، جو اک بیٹا تے استاد بینوا دا پوت‏ا اے ، حالے وی مشرق وچ رہندا ا‏‏ے۔ استاد بینوا د‏‏ی بیوی دے بعد تن بیٹے تے تن بیٹیاں نيں ، وڈا بیٹا هيواد اے ، درمیان والا خوشحال اے تے سب تو‏ں چھوٹا پروٹ ا‏‏ے۔ امریکا وچ رہائش پذیر ، استاد د‏‏ی دوسری تے چھوٹی بیوی د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بیٹی ڈاکٹر عبد الفتاح ایازی ولد محمد اعظم ایازی دے بیٹے نيں ، درمیانی بیٹی خلیل غبار د‏‏ی بیوی اے ، غلام محمد غبار ، تے سب تو‏ں چھوٹی حالے وی اے اوہ ریاستہائے متحدہ وچ اعلیٰ تعلیم حاصل کررہی ا‏‏ے۔ ـ (٤)

نوٹ : بنوا صاحب د‏‏ی اس مختصر سیرت دے ماخذ (1) ، (3) ، تے (3) قندھار ٹنڈ دے مصنف تے شکیلا میگزین دے چیف ایڈیٹر عبد القدیم پتیال دے کم دے پہلے باب تو‏ں ني‏‏‏‏ں۔ تے ()) ميں نے اپنی ہی قلم وچ بینوا صاحب د‏‏ی طرف تو‏ں مرحوم دے عنوان دے نال اک خط لکھیا اے (آفیشل بینوا آفیشل بینوا دا خلاصہ) تے حالیہ دناں وچ مرحوم دے قلم دے کچھ دوسرے ٹکڑےآں دے نال جو فضل استاد نے اپنے قلم وچ لکھیا اے ، بیٹے نو‏‏ں مسٹر خوشحال بینوا نے بینوا کلچرل سوسائٹی وچ عطایہ کیہ ا‏‏ے۔

استاد عبدالرؤف بینوا دے کم

1. پښتو کيلي
   • دا اثر ډير خلگ په کلي وايي خو دا کلی نه ، بلکې کيلي ده چي د څلورم جلد لومړی ټوک ئې په ١٣٢٠ لمريز کال کي د پښتو ټولني له خوا ددرسي کتاب په ډول چاپ شو
2. پردېس
   • داد علامه اقبال د "مسافر " نومي منظوم کتاب منظومه ژباړه ده چي د ١٣٢١ لمريز کال د انيس په ورځپاڼه کي خپره شوې ده
3. پښتو د شاهانو په دربار کي
   • دا پښتو رساله ده چي د ١٣٢٢ لمريز کال په کابل کالنۍ کي خپره شوې ده
4. باغونه
   • دا د ټاگور دنثري اشعارو د ټولگي ژباړه ده ، چي په ١٩٤١ ع کال کي په طلوع افغان کي په پرله پسې ډول چاپ شوې ده
5. د ميني مينه
   • دا د شعرونو ټولگه ده چي په ١٩٤١ ع کال کي چاپ شوې ده
6. پښتنې مېرمني
   • دا کتاب د پښتني مېرمنو تذکره ده چي تر اسلام وړاندي او بيا تر اوسه پوري د پښتني مېرمنو يادونه او پېژنده پکښي راغلې ده ، دا کتاب په ١٣٢٣ لمريز کال کي د مطبوعاتو د رياست له لوري چاپ شوی دی
7. د هوتکو په دوره کي پښتو
   • دا وړه رساله ده چي د هوتکو مشرانو اوشاعرانو پښتو ته پاملرنه پکښي ستايل شوې ده، دا رساله د١٣٢٤ لمريز کال دوري دمياشتي دکابل په مجله کي خپره شوې ده .
8. طوق لعنت
   • يو تمثيلي ډرام دتی چي په ١٣٢٤ لمريز کال کي ئې د مطبوعاتو جايزه وړې ده
9. ميرويس نيکه
   • و پښتو دملي قايد ميرويس نيکه دژوند حالات او د کارنامو يادونه ده چي په ١٣٢٥ لمريز کال کي دپښتو ټولني له لوري دکتاب په شکل چاپ شوی دی
10. اريايي ، پارسي، پښتو مرثيې او ويرني
    • دا رساله د١٣٢٥_١٣٢٦ لمريز کلونو په کابل کالنۍ کي خپره شوې ده
11. د غنمو وږی
    • دا يوه تاريخي منظومه رساله ده چي په ١٣٢٥ لمريز کال کي پښتو ټولني چاپ کړېده
12. د پير محمد کاکړ دديوان، تدوين، تصحيح، او مقابله
    • دا کتاب په ١٣٢٥ لمريز کال کي دپښتو ټولني له خوا چاپ شوې دتی او دوهم ځل په دانژدې وختونو کي دصحاف نشراتي موسسې له خوا په نوې بڼه چاپ شوی او حبيب الله رفيع يوه خونده وره سريزه اُتے کښلې ده
13. چند اهنگ ملي
    • په پاړسي ژبه دپښتو دڅو موسيقي ږغونو او ملي سندرو شرح ده چي په ١٣٢٥ لمريز کال کي دکابل په کالنۍ کي اوبيادکابل راډيو له لوري په مستقل ډول چاپ سوی دی
14. ادبي فنون
    • دا کتاب دهغو درسونو ټولگه ده چي استاد بېنوا دادبياتو دپوهنځی دپرانيستلو په لومړي کال د هغه پوهنځي د لومړي ټولگي ته ورښوولی و، دا کتاب په ١٣٢٦ لمريز کال کي د پښتو ټولني له خوا چاپ سوی دی
15. ويښ زلميان
    • داد هيواد دځينو ويښو زلميانو دمضامينو او شعرونو ټولگه ده چي داستاد بېنوا په زيار او اهتمام په ١٣٢٦ لمريز کال کي دپښتو ټولني له لوري چاپ شوې ده
16. د دار مستتر پښتو څېړني
    • دا کتاب فرانسوي مستشرق ( جيمس دارمستتر) په فرانسوي ليکلی چي سيد قاسم خان ريښتيا په پارسي ژباړلی او علامه عبدالحي حبيبي او استاد بېنوا په پښتو اړولی او په ١٣٢٦ لمريز کال کي کابل مطبعې چاپ کړی دی
17. صداي وطن
    • يو تمثيلي ډرام دتی چي په ١٣٢٦ لمريز کال کي دتاليف څلورمه جايزه وړې ده
18. د رحمان بابا د دېوان تدوين ، تصحيح
    • په ( نوي ډول ) تصحيح او مقابله د استاد بېنوا ، دا دېوان په ١٣٢٨ لمريز کال کي کابل مطبعې چاپ کړی دی
19. خوشحال خان خټك څه وايي ؟
    • دا کتاب يو وار دهند په بمبيي کي غلام حسن خان ساپي په مرسته چاپ سوی و خو چي دپاکستان له لاري افغانستان ته راوړل کېدی نود پاکستان حکومت ظبط کړ ، مگر په ١٣٢٩ لمريز کال کي دمطبوعاتو مستقل رياست بيرته چاپ کړ
20. نظري به پښتونستان
    • په پاړسي ژبه يوه رساله ده چي د ١٣٢٩ لمريز کال په کابل کالنۍ کي او بيا ځانته په مستقل ډول چاپ سوه
21. پښتونستان
    • په ٤٨٠ مخونو کي دپښتونستان زاړه نومونه او ...... په مفصل ډول ليکل سوي دي چي په ١٣٣٠ لمريز کال کي د انيس په ورځپاڼه او بيا دمستقل کتاب په شکل د مطبوعاتو دمستقل رياست له خوا خپور شو
22. ليډران امروزي پښتونستان
    • داد پښتونستان د ځينو مشرانو او ليډرانو لنډه پېژندگلوي ده چي د ١٣٣١ لمريز کال په کابل کالنۍ کي او هم ځانته درسالې په ډول چاپ شوې ده
23. د کاظم خان شيدا ديوان
    • تدوين ، تصحيح ، او مقابله چي په ١٣٣٣ لمريز کال کي د پښتو ټولني له خوا چاپ شوی دی
24. هوتکي ها
    • دهوتکو د دورې مفصل حالات او پېښي دي ، دا کتاب په پاړسي څبه ليکل شوی دتی او د افغانستان دتاريخ ټولني له لوري په ١٣٣٥ لمريز کال کي چاپ سوی دی
25. پريشانه افکار
    • دا د استاد بېنوا دبېلابېلو اشعارو يوه برخه ده چي د ټولگي په شکل په ١٣٣٥ لمريز کال کي پښتو ټولني چاپ کړې ده
26. د گيتانجلې ژباړه
    • دا اثر د هند دنوميالي اديب او فيلسوف رابنډرانات ټاگور د گيتانجلي پښتو ژباړه ده چي هم انيس په ورځپاڼه کي پرله پسې خپره سوې او هم ځانته دمستقل اثر په ډول په ١٣٣٦ لمريز کال کي دکابل دنشراتي څانگي له خوا چاپ سوی دتی او دوهم ځل لپاره په ١٣٥٤ لمريز کال کي بيا چاپ سوی او فاضل استاد اکاډيميسن پوهاند رشاد صاحب په ١٠٣ مخونو کي يوه مغتنمه او علمي سريزه اُتے کښلې ده چي په لومړي ځل د استاد بېنوا دپېژندگلوۍ په اړه علمي مالومات لري او ښاغلي عبدالغفور روان فرهادي ېې په ډيره سپين سترگې مقدمه نه ، بلکې بېنوا نامه بولي
27. برگ سبز
    • په پاړسي جبه يو طنزيه اثر دتی چي په ١٣٣٦ لمريز کال کي ئې دتالف دوهمه درجه جايزه وړې ده
28. لنډۍ
    • يو شمير منتخبي لنډۍ له پاړسي او انگريزي ژباړي سره يوځای په ١٣٣٧ لمريزکال کي د کابل راډيو له خوا په مصورډول په١٧٦ مخونو کي چاپ شوي دي او د انگريزي ژباړه ئې ښاغلي شريفي کړې ده
29. خوشحال او پسرلی
    • په دې اثر کي د خوشحال خان پسرلني او رندانه شعرونه را غونډ سوي دي او په ١٣٣٧ لمريز کال کي د کابل راډيو د پښتون ږغ مجلې له خوا چاپ سوي دي
30. پاچا خان
    • دا کتاب ښاغلي فارغ بخاري په اردو ژبه د عبدالغفار خان دفعاليتونو په باب ليکلی چي استاد بېنوا له اردو څخه پاړسي ته ژباړلئ دتی او د١٣٣٨ لمريز کال دانيس په ورځپاڼه کي پرله پسې خپور شوی دی
31. د زړه خواله
    • دا کتاب د يو لړ ليکونو ټولگه ده چي په هنري ډول يې خپل خيالي ملگري ته ليکلې دي دا کتاب د١٣٣٨ لمريز کال د اصلاح په ورځپاڼه کي پرله پسې خپور سوی او په ١٣٤١ لمريز کال د مطبو عاتو مستقل رياست له خوا چاپ سوی دی
32. پښتو قرائت
    • دپوهني دوزارت په غوښتنه د ښونځيو دلسم ټولگي لپاره ليکل سوی دتی او په ١٣٣٩ لمريز کال کي چاپ سوی دی
33. زوړ گنهگار
    • يوه پښتو ډرامه ده چي د کندهار په پوهنه ننداره کي تمثيل سوې او بيا کابل راډيو په پښتون ږغ مجله کي پرله پسې خپره سوې ده
34. کار بر اصل
    • يوه ټولنيزه او تنقيدي ډرامه ده چي په پاړسي جبه ليکل سوې اود کابل په پوهنه ننداره کي تمثيل سوې ده
35. اشتباه
    • دا هم يوه ټولنيزه ډرامه ده چي د کابل دجشن په صحنه کي تمثل سوې ده
36. اشيانه عقاب
    • يو تاريخي او حماسي ډرامه ده چي د کابل په پوهني ننداره کي تمثيل شوې ده
37. زرنگ
    • په پاړسي ژبه يو راډيويي ډرام دتی چي په کابل راډيو کي تمثيل سوې دی
38. حکومت بېدار است
    • دا هم يو پاړسي ډرام دتی چي په کابل راډيو کي تمثيل او پښتون ږغ مجله کي چاپ سوی دی
39. د چين سفر نامه
    • دا کتاب فاضل استاد بېنوا په ١٣٣٦ لمريز کال کي ليکلی دتی چي د دووسوو مخونو په شاوخوا کي و او په دغه سفر کي شهيد داود خان د خپل وخت صدراعظم هم ورسره مل و نو ځکه ئې په ١٣٥٥ لمريز کال کي تر چاپ وړاندي هغه ته ورکړ تر څو د هغه تر نظر هم تير سي خو د هغه له شهادت سره دغه اثر هم د هغه په کور کي تريتم شو
40. اوسني ليکوال
    • ددې اثر لومړی ټوک په ١٣٤١ لمريز کال کي په ٥٤٤ مخونو کي د مطبوعاتو د مستقل رياست د کورنيو خپرونو د لوي مديريت له خوا په دولتي مطبوعه کي چاپ شو
41. اوسني ليکوال
    • دوهم ټوک ، په ١٣٤١ لمريز کال کي د مطبوعاتو دمستقل رياست له خوا په ٤٢٤ مخونو کي خپور سوی دی
42. افغانستان اليوم
    • ارواښاد استاد بېنوا په عربي ژبه ښه پوهيدی اوپه دغه ژبه ئې اثرکښلی اوچاپ کړی دتی افغانستان اليوم د بېنواهغه اثردی چي په ١٣٤٢ لمريز کال کي په قاهره کي چاپ شوی دی
43. اربعين حقيقة عن افغانستان
    • دا اثر هم په عربي ژبه ليکل شوی دتی او په ١٣٤٣ لمريز کال کي په قاهره کي چاپ شوی دی، استاد په دغه وخت کي په قاهره کي دافغاني سفارت مطبوعاتي مستشار و
44. آ ثار افغانستان
    • دا اثر هم په عربي ژبه د استاد بېنوا په زيار په ١٣٤٣ لمريز کال کي په قاهره کي چاپ شوی دتی او ټول کتاب ٩٦ مخونه لري
45. المراة افغانية
    • دا اثر په عربي ژبه په ١٣٤٣ لمريز کال کي د استاد بېنوا له خوا په قاهره کي چاپ شوی دی
46. هديالعام جديد
    • دا يو تقويم دتی چي په ١٣٤٥ لمريز کال کي د استاد بېنوا له خوا په قاهره کي چاپ شوی دی
47. اوسني ليکوال
    • دريم ټوك ، دغه اثر په ٥٤١ مخونو کي د مطبوعاتو د مستقل رياست له خوا په ١٣٤٦ لمريز کال کي چاپ شوی دی
48. د معمر القذافي د مشهور شين کتاب ژباړه
    • په ريو ټوکونو کي ولسي واک، دخلگو ديموکراسي او ټولنيز اقتصادي سيسټم
49. ښه شپه
    • د استاد بېنوا يو وړ اثر دتی چي د نيکمرغه خاندان ژوند پکښي تمثيل دی
50. د افغانستان نوميالي
    • د ا دفاضل استاد بېنوا هغه اثر دئ چي تر اوسه ئې څلور ټوکه چاپ شوي دي اومړی ټوک ئې په ١٣٥٣ لمريز کال کي ، دوهم ټوک ئې په ١٣٥٣ لمريز کال کي ، دريم ټوک ئې په ١٣٥٦ لمريز کال او څلورم ټوک ئې په ١٣٥٩ لمريز کال کي د اطلاعاتو او کلتور د وزارت له خوا چاپ شوی دتی دغه اثر تر څلورم ټوک پوري د ( ج ) تر توري پوري چاپ شوی دتی ، خو دا د ( ي ) تر رديف پوري په لس ټوکه کي کښل شوی دتی او پاته ښپږ ټوکه ئې د فاضل استاد رشاد صاحب سره ناچاپ پراته دي
51. نېټه ليک ياداښتونه يا د افغانستان تاريخي پيښي
    • دا داستاد بېنوا بل اثر دئ چي په دوه ټوکونو کي ئې ليکلی دتی او د کابل پوهنتون له لوري خپور شوی دتی لومړی ټوک ئې په ١٣٥٤ لمريز کال او دوهم ټوک ئې په ١٣٥٨ لمريز کال کي خپور شوی دی
52. خوشحال خان خټک از بولی خوشحال خان
    • دا دخوشحال خان خټک په اړه يړه تحليلي څېړنه ده چي استاد بېنوا ليکلې او١٣٥٦ـ١٣٥٧کلونوکي په پلوشه مجله کي خپره شوېده
53. دهسک پېغله
    • دا د استاد بېنوا د شعرونو دوهمه ټولگه ده چي د افضل ټکور له خوا د هيواد پنځوس کلنو خپرونو څخه را ټوله سوې او په ١٣٦٧ لمريز کال کي د افغانستان دليکوالو ټولني په ٧٥ مخونو کي خپره کړې ده
54. د پښتو متلونو غوړچاڼ
    • له بده مرغه دغه کتاب ما نه دئ ليدلئ او نه مي ئې کوم ځای يادونه پيداکړله ، خو غالباٌ دا په څلورو ژبو استا بېنوا اړولې دتی ، کيدای سي زما اټکل صحيح نه وي که غلطي وي بيا هم بخښه غواړم ځکه چي ماته په لاس نه دئ راغلئ . خو دا اثر په ١٣٥٨ لمريز کال کي چاپ شوی دی
55. خوږه ژبه
    • دا اثر ( مصاحبۀ افغان کندهاري و کابلي ) استاد بېنوا په ١٣١٢ لمريز کال کي ليکلی دتی چي خطي نسخه ئې وس هم د افغانستان د ملي ارشيف خطي نسخو په کتابتون کي خوندي ده په دې اثر کي لنډي ادبي طرحي او شعري ټوتې راغلي دي
56. عربي پښتو قاموس
    • په دې اثر کي د عربي ژبي ډير لغاتونه راټول شوي دي چي بيا په پښتو معنی ورته ليکل شوې ده خو له بده مرغه دا اثر تر اوسه نه دتی چاپ شوئ
57. پښتو قاموس
    • دا اثر استاد بېنوا غاليباٌ په ١٣١٧ ـ ١٣١٨ لمريز کلونو کي کښلی چي چاپ شوی نه دتی په دې اثر کي د پښتو ديارلس زره لغاتونه راټول شوي دي
58. کڅکول
    • دا اثر هم د استاد بېنوا دبيلابېلو ليکونو او شعرو ټولگه ده چي دا هم غالباٌ په ١٣١٧ ـ ١٣١٨ لمريز کلونو کي ليکل شوې خو چاپ شوې نه ده
59. د افغانستان تاريخي ريښې
    • دا دارواښاد استاد بېنوا ورستئ اثر دتی چي څو برخي ئې چاپ شوي دي ولي نور نو ژوند وفا ورسره ونکړه او دغه اثر نيمگړی پاته شو

نوٹ

یہ امر قابل ذکر اے کہ ہن تک استاد بینوا د‏‏ی تخلیقات نو‏‏ں ٥٩ نمبر تک متعارف کرایا اے ، لیکن عروہ شاد بینوا دے زیادہ مطبوعہ تے غیر مطبوعہ کم وی ہوسکدے نيں کیونجے حال ہی وچ حالیہ دناں وچ ، مرحوم بینوا نے چھ تو‏ں زیادہ کتاباں تصنیف ، ترجمہ تے تدوین کيتیاں ، لیکن مینو‏ں انہاں دے بارے وچ کوئی معلومات نئيں ا‏‏ے۔

استاد عبد الرؤف (بینوا)

عبد الودود (ہجران) ۔کابل یونیورسٹی دے ممتاز لیکچرر ، عبدالرؤف بینوا مفتی عبد اللہ دے بیٹے نيں ، تے قندھار وچ مفتی عبدو دے ناں تو‏ں مشہور نيں ، تے قندھار وچ استاداں ہونے والے مولوی عبدالحق اخندزادہ دے پو‏تے ني‏‏‏‏ں۔ فضل استاد بینوا قندھار دے مشہور الیزو وچو‏ں اک نيں۔ان دے دادا ، ملیا گلاب اخوند ، صوبہ ہلمند دے موسی کلا ضلع وچ چلے گئے ، جتھ‏ے انہاں نو‏ں سربینہ وچ دفن کيتا گیا ، جسنو‏ں ہن بہت ساربینا کہندے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن ملیا گلاب اخوند دے پو‏تے مولوی عبد الحق اخندزادہ د‏‏ی عمر 20 سال سی جدو‏ں اوہ موسی قلعہ تو‏ں قندھار واپس آئے تے اسنو‏ں قندھار شہر وچ کھڑکہ شریفی دے نیڑے سید حسن خان اسٹریٹ اُتے بھجوا دتا۔ اوہ ١٢٩٢شمسی سال بمطابق د١٣٣٢ ھ بمطابق ١٩١٣ عیسوی (سید حسن خان اسٹریٹ) وچ اس روشن خیال تے عالم دین خاندان وچ پیدا ہويا تے پرورش پائی۔

جب بینوا نے اپنے گھریلو ماحول وچ لکھنا لکھنا سکھیا تاں اس نے اپنے روايتی تعلیم اپنے والد دے زیر اقتدار حاصل کيتی۔ جلد ہی اسنو‏ں تعلیم نال پیتار ہوگیا۔ انہاں نے پشتو تے دري وچ دوسری کتاباں وی پڑھیاں تے ادب دے بارے وچ بہت کچھ سکھیا تے قلیل مدت وچ بہت کچھ حاصل کيتا۔ استاد بینوا افغانستان دے انہاں چند ممتاز اسکالرز وچو‏ں اک نيں جنھاں نے افغان ادب تے بولی تو‏ں متعلق ستر تو‏ں کم بھاری تے علمی کتاباں د‏‏ی میراث چھڈی اے تے اک طویل عرصے تک ادبی محبت کرنے والےآں نو‏‏ں انہاں د‏‏ی تحقیق تو‏ں فائدہ ہوئے گا تے پنج لطف اندوز ہُندے ہوئے ، بھوت نے بچپن تو‏ں لے ک‏ے موت دے آخری لمحے تک کتاباں تے قلماں تو‏ں اپنی پاگل محبت نو‏‏ں جاری رکھیا تے اوہ موت دے بستر اُتے لکھنے وچ مصروف سی۔ کائنات دے عظیم خالق ، جے پردھے نے اپنی الہامی صلاحیتاں نو‏‏ں فروغ دتا سی تے اسنو‏ں اپنی مٹی وچ پڑھنے لکھنے دا شوق سی ، لہذا انھاں نے بچپن وچ ہی شاعری نال محبت پیدا کردتی ، جدو‏ں اوہ حالے تک اک چھوٹا طالب علم سی۔ آخر کار اوہ افغانستان دے حبشیہ دے آسمان دا اک متنازعہ ستارہ بن گیا ، جس دا رانا ہمیشہ اس وسیع و عریض سرزمین دے تاریک چکنے دُھپ وچ سورج د‏‏ی طرح چمکتا رہندا سی۔ بینوا نے پشتو شاعری نو‏‏ں اک خاص محرک عطا کيتا تے کہیا کہ افغان معاشرے دے بیشتر اقدامات تے سیاسی تحریکاں اس وچ جھلکدی نيں ، نثر اپنے رنگین خیالاں تے حقیقتاں وچ شاعری تو‏ں زیادہ خوبصورت ا‏‏ے۔ ، تے پشتو ادب دے پنج ستارےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ()) اس دے علاوہ ، بنوئٹ اک ایسی سیاسی شخصیت سن جنہاں نے ریاستاں ، سفارت خاناں تے وزارتاں نو‏‏ں چلایا ، تے ملک تے اس دے عوام دے لئی انمول خدمات انجام دتیاں۔ ملاحظہ کرن کہ اوہ کس طرح اک بار غیر ملکی د‏‏ی نظر وچ کھڑا ہويا تے اسپرنگ نامی اک نظم لکھی ، لیکن اک بار جدو‏ں اوہ خود غیر ملکی ہوئے گیا تے ایہ غیر ملکی اس وقت اس وقت آیا جدو‏ں اوہ ہن نئيں سی۔ شاعری د‏‏ی میٹھی بولی وچ تخیل کرنا تے پینٹ کرنا سو گنیامشکل تے مشکل سی ، اوہ ایداں دے وقت وچ بیرون ملک چلا گیا جدو‏ں اوہ اپنے آخری سو تے سننے دے لئی بہار دا سوچ وی نئيں سکدا سی۔ اوتھ‏ے کوئی نئيں سی ، تے جتھ‏ے تک اوہ تصور کرسکدا سی ، اوہ اپنے پیتارے وطن تو‏ں سو گنیادور سی۔ لگ بھگ ویہہ سال پہلے اج ، 11 جنوری نو‏‏ں ، امریکا دے نیو جرسی وچ ، بنوئٹ مرحوم دا انتقال ہوگیا۔ لیری د‏‏ی موت ہوگئی تے اوتھے دفن ہوگئے۔

بنوئٹ دے نثر د‏‏ی اک مثال

بس

شاعری د‏‏ی دنیا وچ ، پستا بولنے والا شاعر جس دا ناں بستا نستا سی ، قندھار دے زمیندور دے باغ وچ آغا محمد خان دے گھر پیدا ہويا سی۔ انہاں د‏‏ی اہلیہ د‏‏ی زندگی د‏‏ی صحیح تریخ معلوم نئيں اے ، لیکن خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ سورج گرہن دے وقت دے نیڑے ہی رہیا سی۔ اوہ ویہہ سال دا سی جدو‏ں موت نے اسنو‏ں ماریا ، تے شاعر جوان مر گیا۔ ذیل وچ اس حقیقت د‏‏ی چند مثالیاں نيں کہ ساڈے پاس شاعری کافی نئيں ا‏‏ے۔

ملالي زرکي چي گرځي په غرو کي		په خپله خواښه الوزي شينلو کي
ما خو هم درسره واله په پنجو کي		چي وگورم د غرو سرونه بيا

نظم دے ہور پہلو گم نيں ، لیکن ایہ گل واضح اے کہ اوہ نظم د‏‏ی نفسیا‏‏تی نوعیت دا ماہر سی۔ ایہ اک دو دھاری تلوار وی اے

راسه بنده خپل خدای ته عبادت کوه		ښه يې په صداقت کوه
شیطان کافر غليم دتی ته اُتے ده باندي لعنت کوه		د لوی خدای عبادت کوه

ان د‏‏ی شاعرانہ زندگی تو‏ں پتہ چلدا اے کہ اوہ اک غریب گھرانے وچ پیدا ہويا سی تے زندگی دیاں مشکلاں تو‏ں لڑدے ہوئے فوت ہوگیا۔ نستی د‏‏ی نظم وچ ، اک طرف ، علیحدگی دا رونا اے ، تے دوسری طرف ، ملک دے اُچی پہاڑیاں ، آرتی ورشو تے ہسکو سردارس تو‏ں اس د‏ی محبت تے پیتار ا‏‏ے۔

باہرلے جوڑ

• وکی شاعری وچ عبدالرؤف بینوا دے اشعار Archived 2018-10-01 at the وے بیک مشین

حوالے

1. عبد المجید بابی ، تعریف و وارثی ، پہلی ایڈیشن ، قندھار ، علامہ رشاد پبلشنگ سوسائٹی ، محکمہ اطلاعات و سبھیاچار ، پرنٹنگ پریس ، صحف پبلشنگ ہاؤس ، سال (2-ایچ) ، 3-5 صفحات۔
2. عبد الرؤف بینوا ، پشتون خواتین ، تیسرا ایڈیشن ، ایڈیشن دا سال (1 ہجری) پرنٹنگ پریس ڈینش پبلشنگ سوسائٹی پشاو‏ر ، 3 صفحہ۔
3. عبدالباری جہانی ، بنوئٹ وچ جاندا ہاں ، ورجینیا۔ یو ایس اے ، بنوائٹ ویب سائٹ ، نمایندہ۔ (۱۳۸۴ ھ۔ ش) کال۔