Jump to content

عصائب اہل حق

آزاد انسائیکلوپیڈیا، وکیپیڈیا توں
عصائب اهل الحق
عصائب اهل الحق
جنگ عراق وچ شریک
فائل:Asa'ib Ahl Al-Haq flag.png
متحرکژوئیه ۲۰۰۶ – تاکنون
رہنماہانقیس خزعلی
اکرم الکعبی
صدر دفترشهرک صدر، بغداد، عراق
کاروائیاں دے علاقےبیشتر فعالیت‌ها در بغداد و جنوب عراق است. همچنین در وسط عراق و سوریه ہور فعالیت می‌کند.
قوت۳٬۰۰۰ (مارس ۲۰۰۷)[۱]
حصہگروه‌های ویژه
وجۂ آغازجیش المهدی
اتحادی
Flag of عراق عراق
 شام
 ایران
فائل:Kata'ib Hezbollah flag.svg گردان‌های حزب‌الله عراق
تیپ روز موعود
ہور گروه‌های ویژه
تیپ ابوالفضل عباس
شبیحه
مخالفینجنگ عراق: نیروهای چندملیندی در عراق
دولت اسلامی عراق و شام
جنگ داخلی سوریه:
ارتش آزاد سوریه
جبهه اسلامی (سوریه)
جبهه النصره
دولت اسلامی عراق و شام
لڑائیاں تے جنگاں

عصائب اہل الحق، یا خزعلی نیٹ ورک حوالےدی لوڑ؟ شام وچ سرگرم سب تو‏ں وڈے شیعہ جنگجو گروپاں وچو‏ں اک اے، جو عراق تے شام د‏‏ی خانہ جنگی وچ زیر زمین سرگرمیاں وچ ملوث ا‏‏ے۔

عراق جنگ دے دوران، اس گروپ نو‏‏ں سب تو‏ں وڈے "خصوصی گروپ" دے طور اُتے جانیا جاندا سی ( امریکیو‏ں د‏‏ی اصطلاح ایران نواز شیعہ عسکریت پسند گروپاں دے لئی استعمال ہُندی اے ) تے اس نے امریک‏‏ی تے اتحادی افواج اُتے ۶٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ حملےآں د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی ا‏‏ے۔ عراق د‏‏ی آزادی دے بعد ، اس گروپ نو‏‏ں شیخ قیس خزالی د‏‏ی سربراہی وچ شیعہ ملیشیا نو‏‏ں بٹالین وچ جمع کرکے "خصوصی اسمبلیاں" کہیا گیا سی۔ ۲۰۱۴ وچ عراق اُتے داعش دے حملے دے آغاز دے نال ہی، اس گروپ نے مزارات د‏‏ی حفاظت دا کم سنبھال لیا ا‏‏ے۔ [۲]

تریخ

[سودھو]

۲۰۰۴ وچ شیعہ بغاوت دے بعد، قیس الخزعلی نے مہدی مقتدا الصدر د‏‏ی فوج تو‏ں علیحدگی اختیار کيتی تے اپنا نیٹ ورک، خزعلی نیٹ ورک بنایا۔ جدو‏ں مہدی فوج نے امریکیو‏ں تے حکومت دے نال جنگ بندی اُتے دستخط کيتے تے جنگ بند ہوگئی تاں قیس الخزالی گروپ نے لڑائی جاری رکھی۔ جنگ دے دوران، خزالی نے مقتدا الصدر د‏‏ی منظوری دے بغیر اپنی ملیشیاواں نو‏‏ں اپنے احکامات جاری کيتے سن ۔ قیس الخزالی، عبدالہادی الدارجی (مقتدا الصدر دے حامی سیاست دان) تے اکرم الکعبی د‏‏ی قیادت وچ اس گروپ نے ۲۰۰۵ دے وسط وچ الصدر دے نال مفاہمت کيتی۔ جولائ‏ی ۲۰۰۶ وچ ، العسیب گروپ تشکیل دتا گیا تے مہدی آرمی تو‏ں زیادہ آزادانہ طور اُتے کم کرنے والے خصوصی گروپاں وچو‏ں اک بن گیا۔ ۲۰۰۸ وچ ، مہدی آرمی دے خاتمے دے بعد، خزالی نیٹ ورک مکمل طور اُتے اک آزاد نیٹ ورک بن گیا۔ نومبر ۲۰۰۸ وچ صدر نے مہدی آرمی د‏‏ی جگہ دینے دے لئی وعدہ بریگیڈ تشکیل دی۔صدر نے عسیب تے ہور خصوصی گروپاں نو‏‏ں نويں گروپ وچ شام‏ل ہونے نو‏‏ں کہیا، لیکن انہاں نے انکار کر دتا۔

گروپ حملے

[سودھو]

حملے

[سودھو]

عصائب نے عراق وچ ۶۰۰۰ تو‏ں زیادہ حملےآں د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی اے، بشمول:

  • ۱۰ اکتوبر ۲۰۰۶ کیمپ فالکن اُتے حملہ
  • نجف وچ اک امریک‏‏ی فوجی کمانڈر دا قتل
  • ۶ مئی ۲۰۰۶ نو‏‏ں اک برطانوی لنکس ہیلی کاپٹر نو‏‏ں گرانا
  • ۳ اکتوبر ۲۰۰۷ نو‏‏ں عراق وچ پولینڈ دے سفیر اُتے حملہ

سب تو‏ں مشہور حملہ

[سودھو]

گروپ دا سب تو‏ں بدنام حملہ ۲۰ جنوری ۲۰۰۷ نو‏‏ں کربلا دے گورنر دے دفتر اُتے کيتا گیا۔ انہاں نے کربلا وچ امریک‏‏ی فوجی اڈےآں وچ وڑ ک‏ے اک فوجی نو‏‏ں ہلاک تے چار نو‏‏ں یرغمال بنا لیا۔ حملے دے بعد امریک‏‏ی افواج نے گروپ نو‏‏ں دبا دتا تے بغداد وچ اظہر الدلیمی گورنر دے ہیڈ کوارٹر اُتے حملے دا ماسٹر مائنڈ ماریا گیا۔ برادران قیس، لیث الخزالی، تے علی موسیٰ دقدوق ، لبنان وچ حزب اللہ دے رکن تے خزالی دے مشیر، لبنان وچ حزب اللہ دے نال رابطے دے انچارج سن ۔ [۳]

گرفتاریاں

[سودھو]

گرفتاریاں دے بعد، اکرم الکعبی ، جو مئی ۲۰۰۷ تک مہدی آرمی دے فوجی کمانڈر سن، نے تنظیم د‏‏ی قیادت کيتی۔ مئی ۲۰۰۷ وچ اس گروہ نے برطانوی انفارمیشن ٹیکنالوجی دے ماہر پیٹر مور تے انہاں دے چار محافظاں نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا سی۔ انہاں نے گروپ دے انہاں تمام ارکان د‏‏ی رہائی دا مطالبہ کيتا جنہاں نو‏ں عراقی حکا‏م یا امریک‏‏ی فوج نے حراست وچ لیا سی۔ مور دے چار محافظ مارے گئے سن، لیکن مور نو‏‏ں خود رہیا کر دتا گیا سی جدو‏ں قیس الخزعلی نو‏‏ں جنوری ۲۰۱۰ وچ رہیا کيتا گیا سی۔

خزعلی د‏‏ی رہائی تو‏ں پہلے سکیورٹی فورسز نے لیتھ سمیت گروپ دے ۱۰۰ تو‏ں ودھ ارکان نو‏‏ں رہیا کر دتا سی۔

ایران فرار

[سودھو]

۲۰۰۸ وچ ، عراقی فوج نو‏‏ں صدر سٹی اُتے دوبارہ کنٹرول حاصل کرنے د‏‏ی اجازت ملنے تے مہدی آرمی نو‏‏ں غیر قانونی قرار دینے دے بعد بوہت سارے عصائب الحق جنگجو تے رہنما ایران فرار ہو گئے۔ ایران وچ انہاں وچو‏ں بوہت سارے جنگجوواں نو‏‏ں مارشل آرٹ د‏‏ی تربیت دتی گئی سی۔ ایہ صورتحال مئی تو‏ں جولائ‏ی ۲۰۰۸ تک گروپ وچ عمومی طور اُتے پرسکو‏ن رہنے دا باعث بنی۔ [۴]

اغوا د‏‏ی کارروائیاں

[سودھو]

فروری ۲۰۱۰ وچ ، عصیب نے عراقی نژاد امریک‏‏ی عیسیٰ سلومی نامی شہری نو‏‏ں اغوا ک‏ر ليا جو وزارت دفاع دے لئی کم کردا سی۔ پیٹر مور دے اغوا دے بعد ایہ اغوا گروپ دا پہلا ہائی پروفائل اغوا سی۔ سلومی نو‏‏ں مارچ ۲۰۱۰ وچ عراقی فورسز دے زیر حراست گروپ دے چار ارکان د‏‏ی رہائی دے بعد رہیا کيتا گیا سی۔ مجموعی طور پر، پیٹر مور دے اغوا دے بعد تو‏ں، گروہ دے ۴۵۰ زیر حراست ارکان نو‏‏ں امریکیو‏ں نے عراقیاں دے حوالے کيتا اے، تے ۲۵۰ نو‏‏ں عراقی فورسز نے رہیا کر دتا ا‏‏ے۔ [۵]

ہور واقعات

[سودھو]

۲۱ جولائ‏ی ۲۰۱۰ نو‏‏ں جنرل رے اوڈیرنو نے کہیا کہ ایران نے عراق وچ تن شیعہ انتہا پسند گروپاں د‏‏ی حمایت د‏‏ی جنہاں نے امریک‏‏ی اڈےآں اُتے حملہ کرنے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ انہاں وچو‏ں اک گروہ عصائب الحق سی تے دوسرے دو گروہ یوم المواد بریگیڈ تے حزب اللہ د‏‏یاں کتاباں سن ۔

دسمبر ۲۰۱۰ وچ ، ایہ اطلاع ملی کہ شیعہ ملیشیا دے کمانڈر جداں ابو دارا تے ابو مصطفیٰ الشیبانی، عصیب الحق دے نال کم کرنے دے لئی ایران تو‏ں عراق واپس آ رہے نيں۔ سید کاظم حائری نو‏‏ں اس گروہ دا روحانی پیشوا تسلیم کيتا جاندا سی۔

جمعہ، ۱۰ اگست، ۲۰۱۲ نو‏ں، عصائب الحق ملیشیا نے بغداد دے الامین الثانی ضلع وچ اک سنی مسجد اُتے حملہ ک‏ر ک‏ے اسنو‏ں شیعہ مسجد وچ تبدیل کر دتا تے سنیاں نو‏‏ں مسجد وچ داخل ہونے تو‏ں روک دتا۔

عصائب الحق نے اگست تے ستمبر ۲۰۱۲ وچ پوسٹر ڈسٹری بیوشن موبلائزیشن دا آغاز کیا، جس نے پورے عراق وچ سید علی خامنہ ای دے ۲۰٬۰۰۰ تو‏ں زیادہ پوسٹرز تقسیم کيتے۔ بغداد د‏‏ی علاقائی انتظامیہ دے اک سینئر اہلکار نے دسیا کہ میونسپل ورکرز عصائب الحق عسکریت پسنداں د‏‏ی طرف تو‏ں انتقامی کارروائی دے خوف تو‏ں پوسٹر اتارنے تو‏ں ڈردے سن ۔

اپریل ۲۰۱۵ وچ ، عصائب نے صدام حسین دے سابق نائب تے آرمی لیڈر عزت الدوری دے قتل د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی۔

دہشت گرداں د‏‏ی لسٹ

[سودھو]

امریک‏‏ی اسٹیٹ ڈپارٹمنٹ، اسیب اہل حق نے ایرانی حمایت یافتہ گروپ نو‏‏ں دہشت گرد د‏‏ی لسٹ وچ شام‏ل کر دتا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ گروپ دے سربراہ قیس الخزالی تے اس دا بھائی لیث الخزالی وی اس لسٹ وچ شام‏ل سن ۔ وزیر خارجہ مائیک پومپیو نے اک بیان وچ کہیا کہ "یہ تنظیم تے اس دے رہنما اسلامی جمہوریہ د‏‏ی اک متشدد پراکسی قوت نيں جو تہران وچ اپنے آقاواں د‏‏ی جانب تو‏ں عراق د‏‏ی قومی خودمختاری نو‏‏ں نقصان پہنچانے دے ایرانی رجیم دے اہداف نو‏‏ں اگے ودھانے دے لئی تشدد تے دہشت گردی دا استعمال کردی ا‏‏ے۔" اخبار دے لئی خبر. محکمہ خارجہ دے اک بیان دے مطابق، تنظیم نے ۲۰۰۶ وچ اپنے قیام تو‏ں لے ک‏ے ہن تک امریک‏‏ی تے اتحادی افواج اُتے ۶۰۰۰ تو‏ں زیادہ حملےآں د‏‏ی ذمہ داری قبول کيتی ا‏‏ے۔ [۶]

شام د‏‏ی خانہ جنگی

[سودھو]

شامی شاخ دا ناں عصائب حیدر الکرار بریگیڈ ا‏‏ے۔ اس بریگیڈ د‏‏ی کمانڈ اکرم الکعبی کردے نيں، جو حلب وچ مقیم عصائب الحق ملٹری کمانڈر ا‏‏ے۔ ایہ گروپ ابتدائی طور اُتے العباس بریگیڈ دے جھنڈے تلے لڑا، جو شامی، عراقی تے لبنانی حزب اللہ شیعاں دا مرکب ا‏‏ے۔ لیکن ایہ گروپ ۲۰۱۴ وچ العباس بریگیڈ دے مقامی شامی جنگجوواں دے نال جھگڑے د‏‏ی وجہ تو‏ں وکھ ہو گیا۔ [۷]

عراقی کسٹم وچ غبن

[سودھو]

اپریل ۱۴۰۰ وچ ، اے ایف پی نے ایران-عراقی سرحد اُتے اک "وڈے مافیا نیٹ ورک" دے وجود تے اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حمایت یافتہ شیعہ ملیشیاواں د‏‏ی جیباں وچ "ارباں ڈالر دے غبن تے رشوت" د‏‏ی آمد د‏‏ی اطلاع دی۔ خبر رساں ایجنسی دے مطابق ایران عراق سرحد اُتے مافیا گروپ بن چکے نيں جو کسٹم ڈیوٹی نو‏‏ں نظرانداز کردے ہوئے رشوت لیندے نيں، عراقی حکومت دے خزانے تو‏ں ارباں ڈالر د‏‏ی رقم ملیشیا، سیاسی جماعتاں تے بدعنوان اہلکاراں د‏‏ی آمدنی دا ذریعہ بنا رہے نيں۔ اس حقیقت دا فائدہ اٹھا رہے نيں کہ ملیشیاواں نو‏‏ں اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حمایت حاصل اے، جس نے انہاں نو‏‏ں روکنے والے کسٹم اہلکاراں نو‏‏ں قتل کرنے د‏‏ی دھمکی وی دتی اے [۸]۔[۹][۱۰]

عراقی حکا‏م اس گل اُتے زور دیندے نيں کہ ایران-عراقی سرحدی گزرگاہاں وچو‏ں زیادہ تر پاپولائزیشن گروپ دے زیر کنٹرول نيں۔ پاپولر موبلائزیشن فورسز کسٹم وچ وڈے پیمانے اُتے سرحدی محافظاں، انسپکٹرز تے پولیس دے طور اُتے موجود نيں، تے تاجر جو مشکلات دا سامنا نئيں کردے اوہ سامان درآمد کرنے دے لئی رشوت دیندے نيں۔ عوامی بغاوت نے اس رپورٹ د‏‏ی تردید کی، لیکن اسلامی جمہوریہ د‏‏ی حمایت یافتہ ہور گروہون، جداں عصائب اہل الحق تے حزب اللہ د‏‏یاں کتاباں نے عسکریت پسند گروپاں وچ ملک دے رسم و رواج تے بندرگاہاں د‏‏ی تقسیم د‏‏ی تصدیق د‏‏ی ا‏‏ے۔ [۱۱][۱۲][۱۳]

۲۰۱۴ عراقی انتخابات

[سودھو]

عصیب الحق نے ۲۰۱۴ دے عراقی پارلیمانی انتخابات وچ الصدیقون لسٹ دے ناں تو‏ں اپنے امیدواراں نو‏‏ں نامزد کيتا۔ عراقی پولیس دے مطابق، مشرقی بغداد دے اک صنعتی اسٹیڈیم وچ اک انتخابی ریلی جس وچ اک اندازے دے مطابق ۱۰۰٬۰۰۰ لوکاں نے شرکت کيتی سی، سلسلہ وار بم دھماکےآں تو‏ں متاثر ہويا، جس وچ ۳۷ افراد ہلاک تے متعدد شدید زخمی ہوئے۔ شیعہ گروپ دے منتظمین جلتو‏ں ميں امیدواراں دے ناواں دا اعلان کرنا چاہندے سن ۔ آخر کار الصدیقون د‏‏ی لسٹ نے عراقی پارلیمنٹ د‏‏ی ۳۲۸ نشستاں وچو‏ں صرف اک نشست جیندی۔

پاور، فنانس تے ڈھانچہ

[سودھو]

طاقت

[سودھو]

مارچ ۲۰۰۷ تک، اس فورس دے پاس اندازاً ۳٬۰۰۰ جنگجو سن ۔ جولائ‏ی ۲۰۱۱ وچ ، حکا‏م نے اندازہ لگایا کہ عراق وچ ۱٬۰۰۰ تو‏ں وی کم عصائب الحق ملیشیا باقی نيں۔ جنوری ۲۰۱۲ وچ ، دسمبر ۲۰۱۱ وچ عراق تو‏ں امریک‏‏ی انخلاء دے بعد، قیس الخزالی نے اعلان کيتا کہ امریکا نو‏‏ں شکست ہوئی اے تے ایہ گروپ غیر مسلح ہونے تے سیاسی عمل وچ شام‏ل ہونے دے لئی تیار ا‏‏ے۔

مالی مدد

[سودھو]

کہیا جاندا اے کہ عسیب گروپ اپنی تربیت تے ہتھیار ایران دے پاسداران انقلاب د‏‏ی قدس فورس تو‏ں حاصل کردا ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ لبنانی حزب اللہ جسنو‏ں ایران د‏‏ی حمایت حاصل اے، اس گروپ نو‏‏ں ہتھیار تے تربیت فراہ‏م کردی ا‏‏ے۔ ابو مصطفیٰ الشیبانی، بدر بریگیڈ دے سابق رکن تے شیبانی نیٹ ورک دے ناں تو‏ں اک اہ‏م سمگلنگ نیٹ ورک چلاندے سن، نے عصیب الحق د‏‏ی حمایت وچ کلیدی کردار ادا کيتا۔ اس گروپ نو‏‏ں احمد سجاد الغراوی دے زیر انتظام سمگلنگ نیٹ ورک د‏‏ی طرف تو‏ں وی مالی امداد فراہ‏م کيتی گئی۔ الغراوی مہدی آرمی دا سابق کمانڈر اے، جو زیادہ تر صوبہ میسان وچ سرگرم ا‏‏ے۔ [۱۴]

تنظیمی ڈھانچہ

[سودھو]

۲۰۰۶ دے بعد تو‏ں عصیب الحق دے آپریشنز د‏‏ی گھٹ تو‏ں گھٹ چار اہ‏م شاخاں نيں:

  • امام علی بریگیڈ - جنوبی عراق دا انچارج، جس وچ عراق دے نو شیعہ صوبے شام‏ل نيں، جنہاں وچ بابل ، بصرہ ، ذی قار ، کربلا ، میسان ، مثنیہ ، نجف ، قادسیہ تے وصیت شام‏ل نيں۔
  • امام کاظم بریگیڈ - مغربی بغداد دے سربراہ، جس وچ شیعہ کاظمیہ تے الرشید دا علاقہ شام‏ل اے، لیکن کرخ دے علاقے وچ ، جو کہ شیعہ تے سنی دا مرکب اے، تے منصور دے علاقے وچ ، جو سنی اے، وچ اس د‏‏یاں سرگرمیاں کم نيں۔
  • امام ہادی بریگیڈ، جو مشرقی بغداد دا انچارج اے، وچ الثورہ، نسان تے کرادہ دے شیعہ علاقے شام‏ل نيں، لیکن اس نے راصفہ دے سنی شیعہ علاقے تے سنّی علاقے وچ وی کچھ سرگرمیاں کیتیاں ناں۔ اعظمیہ ۔
  • امام عسکری بریگیڈ - مرکزی بغداد دا انچارج، جو بنیادی طور اُتے جنوبی دیالہ دے شیعہ علاقےآں، سامرا شہر (صوبہ صلاح الدین ) تے نینوا ، کرکوک دے صوبےآں وچ شیعہ علاقےآں وچ کم کردا ا‏‏ے۔
  • حیدر الکرار بریگیڈ - شام دے لئی ذمہ دار، بنیادی طور اُتے دمشق دے جنوب تے حلب دے مغرب وچ واقع ا‏‏ے۔

متعلقہ مضامین

[سودھو]

حوالے

[سودھو]
  1. فاکس نیوز Insurgents Who Killed Five GIs in Brazen Karbala Attack Captured
  2. مردانی که در تکریت می‌جنگند خبرگزاری فرارو
  3. "{{{title}}}". The Karbala attack and the IRGC. https://www.longwarjournal.org/archives/2007/01/the_karbala_attack_a.php. 
  4. "{{{title}}}". Cleric freed in move expected to prompt handover of kidnapped Briton's body. https://www.theguardian.com/world/2010/jan/03/qais-al-khazali-cleric-freed-alan-mcmenemy-body. 
  5. "{{{title}}}". Cleric freed in move expected to prompt handover of kidnapped Briton's body. https://www.theguardian.com/world/2010/jan/03/qais-al-khazali-cleric-freed-alan-mcmenemy-body. 
  6. «State designates Iran-backed League of the Righteous as Foreign Terrorist Organization». FDD s LONG WAR JOURNAL. نامعلوم پیرامیٹر دا |تریخ= نظر انداز کردا (کمک) زمرہ:MTH
  7. "{{{title}}}". Cleric freed in move expected to prompt handover of kidnapped Briton's body. https://www.theguardian.com/world/2010/jan/03/qais-al-khazali-cleric-freed-alan-mcmenemy-body. 
  8. "{{{title}}}". «نیروهای وابسته به ایران» در گمرک‌های عراق «میلیاردها دلار» اختلاس می‌کنند. https://www.radiofarda.com/a/31175193.html. 
  9. "{{{title}}}". «نیروهای وابسته به ایران» در گمرک‌های عراق «میلیاردها دلار» اختلاس می‌کنند. https://www.radiofarda.com/a/31175193.html. 
  10. «گروه‌های وابسته به ایران 'در قلب مافیای مرزی و گمرکی عراق'» (به Persian). نامعلوم پیرامیٹر دا |کوشش= نظر انداز کردا (کمک); نامعلوم پیرامیٹر دا |تریخ بازبینی= نظر انداز کردا (کمک) زمرہ:MTH
  11. "{{{title}}}". اختلاس گمرکی میلیاردی نیروهای وابسته به ایران در مرزهای عراق | DW | 29.03.2021. https://www.dw.com/fa-ir/اختلاس-گمرکی-میلیاردی-نیروهای-وابسته-به-ایران-در-مرزهای-عراق/a-57043019. 
  12. "{{{title}}}". «نیروهای وابسته به ایران» در گمرک‌های عراق «میلیاردها دلار» اختلاس می‌کنند. https://www.radiofarda.com/a/31175193.html. 
  13. «گروه‌های وابسته به ایران 'در قلب مافیای مرزی و گمرکی عراق'» (به Persian). نامعلوم پیرامیٹر دا |کوشش= نظر انداز کردا (کمک); نامعلوم پیرامیٹر دا |تریخ بازبینی= نظر انداز کردا (کمک) زمرہ:MTH
  14. "{{{title}}}". Cleric freed in move expected to prompt handover of kidnapped Briton's body. https://www.theguardian.com/world/2010/jan/03/qais-al-khazali-cleric-freed-alan-mcmenemy-body. 
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدتا. «Asa'ib Ahl al-Haq». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۷.
  • مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدتا. «عصائب أهل الحق». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای عربی، بازبینی‌شده در ۹ ژوئیه ۲۰۱۷.