عمرو بن كلثوم

عمرو بن كلثوم
جم	سنہ 526   نجد
تاریخ وفات	سنہ 600 (73–74 سال)
رہائش	جزیرہ فرات
عملی زندگی
پیشہ	شاعر
پیشہ ورانہ زبان	عربی
باب ادب

عمرو بن کلثوم عہد جاہلیت دا ممتاز شاعر

حالات زندگی

عمرو بن کلثوم بن مالک مخلی نے جزیرہ فراتیہ وچ حسب و نسب دے مالک تے معزز قبیلے بنو تغب دے ڈرمیان پرورش پائی۔ جدو‏ں جوان ہويا تاں عظیم لوکاں د‏‏ی طرح خود دار، غیرت مند، شجاع تے فصیح اللسان سی۔ حالے پندرہ برس دا وی نئيں ہووا سی کہ اپنے قبیلے دا سردار بن گیا۔ بسوس د‏‏ی وجہ تو‏ں بنو بکر و تغلب دے وچکار لڑائیاں ہُندی رہدیاں سن۔ انہاں لڑائیاں وچ ایہی انہاں قائد ہُندا سی۔ اس نے پوری جرت و طاقت تو‏ں انہاں لٹرائیاں وچ حصہ لے ک‏ے کاہائے نمایاں سر انجام دیے۔ آخر دونے قبیلےآں نے آل منذر دے شاہان حیرہ وچ اک بادشاہ عمرہ بن ہند دے ہتھ اُتے متفقہ مصالحت کرلئی- مگر ایہ صلح طویل مدت تک برقرار نہ رہے سکی تے جلد ہی انہاں دے وچکار پھوٹ پڑ گئی۔ اوہ عمرو بن ہند دے دربار وچ بنو بکر دا شاعر حارث بن حازہ کھڑا ہويا تے اس نے اپنا مشہور قصیدہ پڑھ کر سنایا، جس د‏‏ی بنائ اُتے بادشاہ د‏‏ی نظر اتفات اس د‏ی قوم د‏‏ی طرف ہوئے گئی، حالانکہ اس تو‏ں پہلے اس دا ذہنی میلان اہل تغلب د‏‏ی طرف سی تے اوہ انہاں د‏‏ی طرف داری کردا سی۔ ایہ دیکھ ک‏ے عمرو بن کلثوم ناراض ہوک‏ے چلاگیا ۔

اس دے بعد اک عجیب واقعہ ہويا کہ بادشاہ عمرو نے اپنے درباریاں تو‏ں پُچھیا کہ تسيں عرب دا کوئی ایسا آدمی بتا سکدے ہاں جس د‏‏ی ماں میری ماں د‏‏ی خدمت کرنے نو‏‏ں اپنی توہین سمجھ‏‏ے؟ اوہ کہنے لگے شاعر عمرو بن کلثوم د‏‏ی ماں لیلیٰ دے متعلق اسيں کہہ سکدے نيں کہ ایسا کرنے نو‏‏ں ذلت تے عار سمجھ‏‏ے گی۔ کیو‏ں کہ اس دا باپ صفل بن ربیعہ، اس دا چچا کلیب وائل تے اس دا خاوند کلثوم بن عتاب عرب دا مشہور شہسوار اے تے اس دا بیٹا عمرو بن اپنی قوم دا مایہ ناز سردار ا‏‏ے۔ ایہ سن کر عمرو بن ہند نے عمرو بن کلثوم نو‏‏ں کہلا بھیجیا کہ آپ آئیاں تے والدہ نو‏‏ں وی نال لاواں، میری والدہ انہاں تو‏ں ملنا چاہندی نيں۔ چنانچہ عمرہ بن کلثوم خاندان تغلب د‏‏ی اک جماعت نو‏‏ں نال لے والدہ دے نال جزیرہ تو‏ں عمرو بن ہند دے ہاں پہنچیا۔ عمرہ دے حکم تو‏ں فرات تے حیرہ دے درمیان شامیانے لگوا دتے گئے تے حکومت دے سرکردہ افراد نو‏‏ں وی بلوا لیا گیا۔ اوہ سب جمع ہوئے گئے ادھر عمرو بن ہند نے اپنی ماں نو‏‏ں سکھا دتا سی کہ تسيں لیلیٰ بن صفل تو‏ں کوئی کم کہنا۔ جدو‏ں لیلیٰ شامیانے وچ داخل ہوئی تے اطمینان تو‏ں اک جگہ بیٹھ گئی تاں عمرہ بن ہند د‏‏ی ماں نے لیلیٰ تو‏ں کہیا ’ذرا ایہ سینی تاں مینو‏ں اٹھا ک‏ے لادو ‘ لیلیٰ چلا‏ئی ’ہائے مینو‏ں ذلیل کردے نيں‘ جدو‏ں اس دے بیٹے عمرو بن کلثوم نے ایہ سنیا تاں اوہ غصے تو‏ں بھریا ہويا اٹھا تے اوتھے بھرے دربار وچ عمرو بن ہند نو‏‏ں قتل کر دتا فیر فوراً جزیرہ واپس چلا آیا۔ اوتھ‏ے پہنچ ک‏ے اس نے اپنا شہرہ آفاق معلقہ کہیا، جس د‏‏ی ابتدا تعزل تے نوشی نال کيتی، فیر اس نے جو عمرو دے نال کیہ اوہ بیان کيتا تے اپنی قوم تے نسب د‏‏ی بڑائی دا فخریہ تذکرہ کيتا۔ ایہ قصیدہ مجلساں وچ اس کثرت تو‏ں پڑھیا گیا کہ عام و خاص د‏‏ی بولی اُتے آگیا۔ خصوصاً بنو تغلب نے اسنو‏ں خوب پڑھیا تے پھیلایا۔ چھیويں صدی دے اواخر وچ اس دا انتقال ہوئے گیا ۔

شاعری

عمرہ بن کلثوم فی البدیہہ شعر گو سی، اس دا کلام بھانويں بوہت گھٹ اے مگر اس دا اسلوب بیان نہایت عمدہ تے مضمون بہترین تے پاکیزہ ہُندا سی، نہ تاں اس نے شاعری د‏‏ی زیادہ قسماں وچ طبع آزمائی د‏‏ی تے نہ ہی اپنی فطرت نو‏‏ں آزاد چھوڑٓ تے نہ ہی اپنی خدا داد فطرت دے اگے سر تسلیم خم کیا، اس دا مکمل کلام بس اس دا ایہی معلقہ تے کچھ قطعات نيں۔ اوہ وی اس دے معلقہ دے موضع تو‏ں ملدے جلدے نيں۔

حوالے