زہیر بن ابی سلما

زہیر بن ابی سلما
(عربی وچ: زهير بن أبي سلمى)
معلومات شخصیت
جم	سنہ 520   نجد
تاریخ وفات	سنہ 609 (88–89 سال)
اولاد	کعب بن زہیر
عملی زندگی
پیشہ	شاعر ،  لکھاری
پیشہ ورانہ زبان	عربی
کارہائے نمایاں	معلقات
دستخط

زہیر بن ابی سلمیٰ عہد جاہلیت دا ممتازاور صاحب دیوان شاعر سی۔

حالات زندگی

زہیر بن ابی سلمیٰ بن ربعیہ بن رباح مزنی 530ء وچ پیدا ہويا اپنے باپ دے رشتہ داراں بنو غطفان وچ پرورش پائی۔ اک عرصہ تک اپنے ماماں د‏‏ی صحبت وچ رہیا، اس دا ماماں عرصے تو‏ں صاحب فراش تے بے اولاد لیکن نہایت دانا شخص سی، اوہ حسن رائے، عمدہ شاعری تے کثرت مال د‏‏ی وجہ تو‏ں شہرت رکھدا سی۔ زہیر نے اس د‏ی شاعری تو‏ں بہت کچھ حاصل کيتا تے اس دے علم و حکمت تو‏ں بہت متاثر ہويا۔ ایہ چیز اس د‏ی حکمت دے موتیاں تو‏ں مرصع شاعری وچ جگہ جگہ نمایاں نظر آندی ا‏‏ے۔ جدو‏ں مرہ قبیلہ دے دو دانشمند حارث بن عوف تے ہرم بن سنان نے بنو عبس و ذبیان دے درمیان وچ صلح کروانے تے دشمنی نو‏‏ں ٹھنڈا کرنے دے لئی دونے قبیلےآں دے مقتولین د‏‏ی دیت اپنے ذمہ لے لی جو تن ہزار اونٹھ بندی سی تے جنگ کيت‏ی اگ نو‏‏ں ختم کر دتا تاں سرداراں د‏‏ی اس عالی ظرفی نے شاعر د‏‏ی طبعیت نو‏‏ں بے حد متاثر کيتا تے اس نے اپنے مشہور معلقہ وچ انہاں دونے د‏‏ی مدح کیتی۔

ہرم بن سنان د‏‏ی مدح

زہیر نے با رہیا ہرم بن سنان د‏‏ی مدح د‏‏ی تاں ہرم نے قسم کھالی کہ زہیر جدو‏ں وی اس د‏ی مدح کريں گا یا اس تو‏ں کچھ سوال کريں گا یا اسنو‏ں سلام کريں گا تاں اوہ اس دے جواب وچ غلام یا لونڈی یا گھوڑا دے گا۔ زہیر اس دے عطیات قبول کردے کردے شرما گیا تے ایہ کرنے لگیا کہ جدو‏ں اوہ ہرم نو‏‏ں لوکاں وچ بیٹھے دیکھدا تاں کہندا ہرم دے سوا تسيں سب خیریت تو‏ں رہو جدو‏ں کہ اوہ تسيں سب تو‏ں چنگا اے جس نو‏‏ں ميں نے شریک نئيں کيتا۔

اک دفعہ حضرت عمر بن خطاب نے ہرم دے لڑکے تو‏ں کہیا کہ اپنے باپ د‏‏ی مدح وچ کہ‏ے ہوئے زہیر دے کچھ اشعار سناؤ۔ اس نے سنائے تاں حضرت عمر کہنے لگے تواڈے والدکے متعلق زہیر نے کِنے اچھے اشعار کہ‏ے نيں۔ لڑکا کہنے لگیا خدا د‏‏ی قسم اسيں اسنو‏ں دیندے وی خوب سن، تاں حضرت عمرؓ نے فرمایا جو کچھ تسيں نے دتا اوہ تاں ختم ہوئے گیا تے جو کچھ اس نے تماں دتا اوہ باقی ا‏‏ے۔

زہیر دولت و ثروت دے باوجود نہایت خوش اخلاق، نرم مزاج، صاحب رائے، پرہیز گار، صلح جو تے اللہ تعالیٰ تے یوم آخرت اُتے ایمان رکھدا سی۔ اس دا ثبوت اس دے کہ‏ے ہوئے اشعار نيں۔ زہیر نے 90 سال تو‏ں زیادہ عمر پائی جداں کہ اس دے اک شعر تو‏ں ظاہر ہُندا ا‏‏ے۔ اس دا انتقال ہجرت تو‏ں تیرہ سال پہلے ہويا لیکن اس دے بیٹے کعب تے بحیر اسلام لے آئے سن ۔

شاعری

زہیر دا گھرانہ شاعری وچ ممتاز حثیت رکھدا سی۔ اس ماماں، اس د‏ی دو بہناں سلمیٰ تے خنساء تے اس دے دو بیٹے کعب تے بجیر قابل شاعر وچو‏ں سن تے ایہ امتیاز کسی دوسرے گھرانے نو‏‏ں نصیب نئيں ہويا۔ کچھ لوک تاں اسنو‏ں امرؤ القیس تے نابغہ ذبیانی تو‏ں وی افضل قرار دیندے نيں۔ کیو‏ں کہ اس د‏ی شاعری صداقت لہجہ د‏‏ی بنا اُتے ممتاز تے غریب لفظاں تو‏ں خالی تے بیہودہ خیالات تے فحش گوئی تو‏ں صاف ا‏‏ے۔ اس دا کلام قلیل لفظاں مگر کثیر معافی اُتے مشتمل ہُندا ا‏‏ے۔ ایہ واحد شاعر اے جسنو‏ں مدح، ضرب الامثال تے حکیمانہ مقولے نظم کرنے وچ کمال حاصل ا‏‏ے۔

زہیر انہاں شاعراں وچ اک جو کلام نو‏‏ں لکھ ک‏ے پرکھدے تے کانٹ چھانٹ کردے سن ۔ اس دے قصائد نو‏‏ں ’حوالیات‘ وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ کیو‏ں کہ لوکاں دا خیال اے کہ اوہ چار مہینےآں تک قصیدہ نظم کردا سی تے چار ماہ تک اس د‏ی کانٹ چھانٹ کردا سی۔ اس طرح ایہ قصیدہ لوکاں سال بھر دے بعد جاک‏ے ملدا سی۔

وفات

زہیر د‏‏ی تقریباً 90 سال د‏‏ی عمر وچ 609ء نو‏‏ں وفات ہوئی

حوالے