غوری
عرباں دے حملے دے وقت علاقہ غور وچ جہان پہلوان دی حکمرانی سی۔ بعد دے دور وچ ایتھے غوری حکمران ہوئے۔ غالباً ایہ جہان پہلوان دے اخلاف سن، جو اس علاقے دی نسبت توں غوری مشہور ہوئے۔
شہان غور اپنا مورث اعلیٰ ضحاک دسدے نيں۔ منہاج سراج نے غوریاں دا جو شجرہ نسب دسیا اے اس وچ شنسب جو غوریاں دا جد امجد ضحاک دی نسل توں سی۔ شنسب دے بارے وچ منہاج سراج لکھدا اے،
کہ غالباً اس نے حضرت علیؓ دے دست مبارک اُتے اسلام قبول کيتا تے انہاں توں جھنڈا تے فرمان حکمرانی حاصل کيتا۔ خاندان وچ جو وی تخت نشین ہُندا اسنوں اوہ جھنڈا تے فرمانی حکمران دے دتا جاندا سی۔[۱]
نعمت اللہ ہراندی غوریاں نوں ضحاک نسل دسدا اے لیکن اس دا کہنا اے کہ ایہ عربی نژاد سی تے اس نے بہرام غوری نوں غوریاں دا جد امجد دسیا اے۔ اس دا کہنا اے کہ سطان بہرام غوری امیر المومنین حضرت علیؓ دی خلافت دے زمانے وچ کوفہ حاضر ہويا تے حضرت علیؓ نے اک خاص فرمان اپنے دستخط توں تحریر فرما کر اسنوں عطا کيتا جس دی رو توں غور ستان دی حکومت اسنوں عطا کيتی گئی۔[۲]
مگر ایہ تمام روایتاں موضوع نيں۔ چوتھی صدی ہجری تک اس علاقہ وچ مسلماناں تے مقامی باشندےآں وچ لڑائیاں ہوئے رہیاں سن۔ اس وقت زابل، کابل، بست جروم تے دوسرے علاقےآں دے مقامی حکمران غیر مسلم سن ۔ ابن کثیر لکھدا اے کہ افغانستان دے وڈے وڈے شہراں وچ گو اسلام سی، مگر خود افغان حالے تک مسلمان نئيں سن تے کافر سمجھے جاندے سن ۔ ایہ علاقہ صفاریاں دے دور وچ مسلماناں دے قبضہ وچ آئے سن تے افغانستان دے اکثر قبیلے محمود غزنوی دے دور وچ مسلمان ہونا شروع ہوئے سن ۔[۳]
ابن حوقل چوتھی وچ غور دے علاقے وچ آیا سی۔ اوہ کہندا اے کہ ایتھے کچھ مسلمان پائے جاندے نيں باقی کافر نيں۔[۴]
محمود غزنوی نے غور اُتے حملہ کيتا تے محمد بن سوری نوں گرفتار کر کے لے جا رہیا سی کہ اس نے راستے وچ وفات پائی۔ العتبی اس دے بارے وچ لکھدا اے کہ ایہ اپنے ناں دے باوجود مسلمان نئيں سی۔ حدود العالم وچ اے کہ ایہ ہندو سی۔ محمود غزنوی نے اس دے بیٹے ابو علی کوحکمران بنا دتا جو مسلمان سی۔[۵]
صاحب حدود العالم قندھار شہر نوں برہمناں تے بتاں دی جگہ، لمغان نوں بت خانیاں دا مرکز، بنیہار نوں بت پرستاں دا مقام خیال کردا اے۔ اس وقت بست، رخج اسلامی شہر سن تے کابل دی نصف آبادی مسلماناں دی تے نصف ہنداں دی سی۔[۶]
الاصطخری غور نوں دارالکفر قرار دیندا اے جتھے مسلمان وی رہندے نيں۔[۶]
غوری قبیلے چوتھی صدی ہجری تک مسلمان نئيں ہوئے سن ۔[۷]
محمود غزنوی دے دور توں پہلے تک اس اطراف وچ نہ اسلامی درسگاہاں سن، نہ ہی اسلامی تعلیم دا رواج سی تے نہ ہی مسلمان علما ایتھے پھیلے سن ۔[۸]
منہاج سراج لکھدا اے کہ امیر سوری دے عہد وچ بعض علاقے مثلاً ولشان بالا و زیر ابی شرف اسلام نئيں ہوئے سن تے انہاں وچ باہم جھگڑے ہونے لگے۔ صفاریاں نے نیمروز توں بست و زمند دا قصد کيتا۔ یعقوب لیث نے تگین آباد (رخج) دے امیر لک لک (لویک) اُتے حملہ کر دتا۔ غوریاں دے مختلف گروہ سنگان دی سرحد اُتے پہنچ گئے۔ (غالباً حملے دی وجہ توں ) تے اوتھے سلامت رہے۔ لیکن انہاں دی لڑائی جھگڑے جاری رہے تے ایہ لڑائی اہل اسلام تے اہل شرک دے درمیان سن ۔ چنانچہ پنڈ پنڈ وچ جنگ جاری سی۔ چونکہ غور دے پہاڑ بہت اُچے سن اس لئی کسی غیر نوں انہاں اُتے تسلط پانے دا شرف نئيں ملا۔[۹]
انہاں بیانات توں بخوبی واضح ہوتاہے کہ پہلی صدی ہجری وچ افغانستان وچ اسلام پھیلنا تاں در کنار آیاتک نئيں سی تے غوری جو پہلے ہندو مذہب سن تے اوہ چوتھی صدی ہجری وچ مسلمان ہوئے۔ اس توں پہلے اسلام صرف وڈے شہراں وچ آیا سی۔ لہذا غوریاں دی پہلی صدی ہجری وچ اسلام لیانے دی روایت موضع اے۔* بار تولید دا کہنا اے کہ کلمات غور، غرچہ، غرج تے غلج سب اک ہی سلسلے دے ناں نيں تے وسط اایشیا وچ بوہت سارے قبیلے تے ناں انہاں لفضاں توں بنے نيں۔[۱۰]
غوری ابتدا وچ سوری لاحقہ لگاندے سن ۔ منہاج سراج نے ابتدائی حکمراناں وچ صرف فولاد غوری دے نال غوری دا لائقہ لگایا اے تے باقی دوسرے حکمراناں دے ناواں دے نال سوری دا لائقہ لگاہويا اے۔ سوری سب توں پہلے امیر سوری دے ناں وچ ملدا اے، بعد دے حکمراناں دے نال غوری دا لاحقہ لگیا ہويا اے۔[۱۱]
برصغیر وچ سورج بنسی راجپوت سوریا کہلاندے سن ۔ تے سوریا ہند آیائی لہجہ اے۔ (دیکھے سورج بنسی راجپوت)
غالباً ایہ برصغیر دے سورج بنسی یا سوریا دے اسيں نسل نيں تے غالباً بعد وچ انہاں نے غور دی نسبت توں غوری دا لاحقہ استعمال کيتا اے۔ راجپوتانے وچ اک سورج بنسی قبیلہ گور آباد اے تے اس قبیلے نے بنگال اُتے حکومت کیتی اے۔ بنگال انہاں دی نسبت توں گوڑ کہلاندا سی۔ ایہ گور غالباً غوریاں دے اسيں نسل نيں تے برصغیر وچ آکے گور اکھوائے۔ کیوں دے ہند آریائی وچ ’غ‘ ’گ‘ توں بدل جاندا اے۔ جیمز ٹاڈ وی ايسے دا قائل اے۔[۱۲]
دلچسپ گل ایہ اے جو رجپوتانہ دے گور مسلمان ہوئے اوہ اپنے نوں غوری کہندے نيں۔ مگر انہاں دی عادت و اطوار تے رسومات توں بخوبی اندازہ ہُندا دے ایہ ہندو توں مسلمان ہوئے نيں۔
شیر محمد گنڈا دا کہنا اے ہن غوری ناں دا کوئی قبیلہ افغاناں وچ نئيں پایا جاندا اے تے افغان قبیلے دا اک گروہ غور النسل اے لیکن انہاں نے اپنا لاحقہ غوری نوں ترک کر دتا اے۔ ہن غوری ناں دا کوئی قبیلہ افغاناں وچ نئيں پایا جاندا۔ افغان روایتاں وچ آیا اے کہ تمام افغان قبیلے غور توں ہجرت کرکے مختلف علاقےآں وچ پھیلے نيں۔[۱۳]
گو ہن غوری قبیلہ افغاناں وچ نئيں پایا جاندا اے اُتے اسيں متو طبقہ دے علاوہ تے دوسرے بوہت سارے قبیلے دے بارے وچ کہے سکدے نيں کہ اوہ غوری النسل نيں۔ کیوں دے پٹھاناں دے شجرہ نسب وچ بوہت سارے قبیلے کلمہ غور توں بنے نيں۔ مثلاً غرہ خیل جس وچ متعدد قبیلے شامل نيں تے اس کلمہ دی اصل غور اے۔ (دیکھے سربن، سوری، غرہ خیل)
غوری جو غزنویاں دے بعد افغانستان دی وڈی طاقت بن گئے سن تے انہاں نے برصغیر وچ باقاعدہ مسلم سلطنت دی بنیاد رکھی۔ مگر غوری سلطان غیاث الدین محمود بن سلطان محمد نے سوائے غور دے علاقہ دے سوا تمام سلطنت سلطان محمد غوری دے غلاماں نوں پروانہ آزادی دے نال حکمرانی بخش دتی سی۔ مگر جلد ہی پہلے خوارزم شاہی تے فیر منگولاں نے اک اک کرکے انہاں دے تمام علاقے فتح کرلئے۔ اس طرح غوریاں دی سلطنت دا سورج 506ھ / 1331ء وچ ڈُب گیا۔[۱۴]
غوری_خاندان_کی_مختصر_تریخ
[سودھو]غوری خاندان دے آباؤاجداد دا تعلق افغانستان دے علاقے غور توں سی ايسے لئی غوری مشہور ہوئے۔ غوری قوم نے حضرت علی کرم اللہ وجہہ دے دور خلافت وچ اسلام قبول کيتا۔ ایہ لوک مہذب، نڈر، بہادر، بے باک، غیرت مند قوم اے۔ سلطان شہاب الدین غوری نے 1192 ہندوواں دے سب توں وڈے راجہ پرتھوی راج پوت نوں شکست دتی تے دہلی نوں فتح کرکے پہلی مرتبہ پورے ہندوستان اُتے مسلم حکومت قائم کيتی۔ ڈاکٹر عبد القدیر خان غوری نے ایہ مقبرہ انکيتی جائے شہادت اُتے سوہاوہ ضلع جہلم دے نیڑے تعمیر کروایا پاکستان نوں ایٹمی طاقت تے غوری میزائل بنانے والے ڈاکٹر عبد القدیر خان غوری نيں۔ یاد رہے کہ غوری ناں فاتح توں منسوب اے۔ شہاب الدین محمد غوری دا بھائی غیاث الدین ہرات اُتے حکومت کردا رہیا۔ اس نے ہرات شہر نوں وڈی ترقی دتی تے اوتھے اک شاندار جامع مسجد تعمیر کرائی جو اج وی موجود اے تے شہر ہرات دی سب توں اہم تے وڈی عمارت اے۔ غیاث الدین نے 46 سال حکومت کیتی تے 598ھ وچ اس دے انتقال دے بعد شہاب الدین محمد غوری ہرات وچ بھائی دی جگہ پوری غوری سلطنت اُتے حکمرانی کيتی، سلطان شہاب الدین غوری نوں عشاء دی نماز دی ادائیگی دے دوران خنجر دا وار کر کے شہید کردتا گیا، شہاب الدین محمد غوری دی شہادت دے نال غوری خاندان دی حکومت وی ختم ہوگئی۔ ہرات تے غزنی دے علاقےآں اُتے خوارزم شاہ دی حکومت قائم ہوگئی تے برصغیر پاک وہند وچ محمد غوری دے وفادار غلام تے دہلی وچ سلطان دے نائب قطب الدین ایبک نے اک مستقل اسلامی حکومت قائم کرلئی-
ہور ویکھو
[سودھو]حوالے
[سودھو]- ↑ منہاج سراج طبقات ناصری جلد اول، 085تا 185
- ↑ (نعمت اللہ ہراندی۔ مخزن افغانی، 534۔ 624
- ↑ (علامہ سیّد سلیمان ندوی۔ عرب و ہند دے تعلقات۔ 981
- ↑ سیّد مناظر حسین گیلانی۔ اک ہزار سال پہلے۔ 02
- ↑ غوری۔ معارف اسلامیہ
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ افغانستان۔ معارف اسلامیہ
- ↑ جی لی اسٹریج۔ خلافت شرقی، 346
- ↑ علامہ سیّد سلیمان ندوی۔ عرب و ہند دے تعلقات۔ 091
- ↑ منہاج سراج طبقات ناصری جلد اول، 195
- ↑ عبد الحئی حبیبی۔ تقلیمات طبقات ناصری جلد دوم،
- ↑ منہاج سراج، طبقات ناصری۔ سترواں طبقہ
- ↑ جیمز ٹاڈ، تریخ راجستان جلد اول 921تا 031، جلد دوم 825۔ 145
- ↑ شیر محمد گنڈا پور۔ تریخ پشتون۔ 691
- ↑ منہاج سراج طبقات ناصری جلد اول، 666 توں 076