قاضی شہاب الدین دولت آبادی

قاضی شہاب الدین دولت آبادی قرون وسطیٰ دے بہت وڈے عالم، ادیب ، نحوی تے صوفی گزرے نيں آپ سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ دے جلیل القدر خلیفہ سن ۔

شہاب الدین
احمد
دولت آبادی
احمد
معلومات شخصیت
تاریخ پیدائش	سنہ 1360
وفات	6 نومبر 1445 (84–85 سال)  جون پور
مدفن	اٹالہ مسجد
رہائش	سلطنت دہلی ، سلطنت جونپور
شہریت	بھارت
لقب	ملک العلماء ، شہاب الدین
مذہب	اسلام
فرقہ	حنفی
والد	شمس الدین عمر
عملی زندگی
استاد	خواجگی کالپوی
نمایاں شاگرد	شیخ صفی الدین ردولوی ، شیخ قاضی رضی الداں ردولوی ، شیخ فخر الدین جونپوری، شیخ محمد عیسیٰ جونپوری ، علامہ عبد الملک عادل جونپوری ، شیخ قطب الدین ظفر آبادی ، شیخ علاء الدین جونپوری
پیشہ	عالم ،  فقیہ ،  جج
مادری زبان	فارسی
پیشہ ورانہ زبان	عربی فارسی
شعبۂ عمل	نحو ، عربی ادب ، تصوف ، تفسیر
وجۂ شہرت	شرح الکافیہ
کارہائے نمایاں	مصدق الفصل ، المعافیہ شرح الکافیہ
بعد وچ کم	البحر المواج والسراج الوہاج فی تفسیر القرآن الکریم، الإرشاد فى النحو
مؤثر	اشرف جہانگیر سمنانی
متاثر	صفی الدین ردولوی

ناں

آپ دا ناں احمد لقب شہاب الدین تے ملک العلماء اے انہاں دے والد ابو القاسم شمس الدین عمر غزنوی نيں

ولادت و تربیت

آپ 761ھ وچ دولت آباد ، دہلی وچ پیدا ہوئے تے آپ د‏‏ی نشوونما ہوئی ۔

علامہ قاضی عبد المقتدر بن رکن الدین شریحی کندی تے شیخ خواجگی کالپوی رحمۃ اللّٰہ علیہ تو‏ں مروجہ علوم و فنون د‏‏ی تکمیل فرمائی ۔

تدریس

قاضی صاحب جدو‏ں مروجہ علوم و فنون تو‏ں فارغ ہوئے تاں دہلی ہی وچ تعلیم وتدریس دا سلسلہ آغاز کيتا ۔

یہ زمانہ مشرقی دنیاے اسلام دے لئی وڈا اُتے آشوب سی ؛ کیونجے تاتاریاں نے جو تباہی وبربادی برپا کيتی سی اس اثرات حالے باقی ہی سن کہ 771ھ وچ تیموری فتنہ اٹھیا کھڑا ہويا جس دے خطرات دہلی اُتے منڈلانے لگے ، اس د‏ی وجہ تو‏ں اوتھ‏ے دے باشندےآں دا چین وسکو‏ن غارت ہوگیا تے خوف و ہراس دے سائے وچ زندگی بسر کرنے لگے ۔

ان ہی پریشان کن حالات وچ قاضی صاحب نے تدریس دے میدان وچ قدم رکھیا تے ظاہر اے کہ جس دور پرانی علمی تے روحانی مجلساں نو‏‏ں ہر وقت ویرانی دا خطرہ لگیا ہو ، اس وچ کِسے نويں درسگاہ دا مرکزیت و مرجعیت حاصل کرنا مشکل سی ، مگر قاضی صاحب نے خداے وحدہُ دے فضل و کرم تے اپنی جہد مسلسل تے سعی پیہم تو‏ں انہاں ہی نامساعد حالات وچ اِنّی شہرت و ناموری حاصل کيتی کہ مشرقی دیار جونپور تک انہاں دے علمی چرچے ہونے لگے ایتھ‏ے تک کہ جونپور دے حکمران سلطان ابراہیم شاہ شرقی وی انہاں دے معتقد ہوگئے ۔

دہلی تو‏ں کالپی د‏‏ی طرف روانگی

اک شب شیخ نصیر الدین محمود اودھی معروف بہ چراغ دہلی دے مرید و خلیفہ شیخ گیسودراز نے خواب دیکھیا کہ تیموری فتنے دا سیلاب دہلی تک آگیا اے ۔

قاضی صاحب دے مشفق و مہربان استاذ خواجگی کالپوی نے جدو‏ں ایہ خواب سنیا تاں تیموری فتنے دے دہلی تک پہنچنے تو‏ں پہلے ہی کالپی روانہ ہوئے ۔

قاضی صاحب نو‏‏ں اپنے استاذ و شیخ د‏‏ی جدائی گوارا نہ ہوئی ؛ کیونجے انہاں دے دوسرے کرم فرما استاذ قاضی عبد المقتدر دہلوی علیہ الرحمہ 791ھ وچ ہی اس دنیائے فانی تو‏ں کوچ کرگئے سن تے ہن ایہی تنہا انہاں دے علمی و روحانی مربی سن ، ہور دہلی دے حالات اصحاب علم وفضل دے حق وچ بگڑدے جارہے سن ، دہلی د‏‏ی علمی تے روحانی محفلاں ویران ہونے لگياں سن تے ارباب علم و فضل اوتھ‏ے تو‏ں جوق در جوق ہجرت کرنے لگے سن ؛ اسنو‏ں لئی ملک العلماء وی علامہ خواجگی رحمۃ اللہ علیہ دے ہمراہ کالپی روانہ ہوئے ۔

حضرت علامہ خواجگی کالپوی رحمۃ اللّٰہ علیہ چونکہ اپنی زندگی دا بیشتر حصہ دہلی وچ درس و تدریس وچ گزار چکے سن اس لئی انہاں نو‏ں کالپی دا گوشہ پسند آگیا تے انہاں نے کالپی ہی وچ مستقل سکونت اختیار کرلئی لیکن قاضی صاحب اوتھ‏ے چند دن دے قیام دے بعد جونپور چلے گئے ۔

کالپی تو‏ں جونپور دا سفر

سلطان ابراہیم شرقی نے جدو‏ں قاضی صاحب دے کالپی آنے د‏‏ی خبر سنی تاں ارباب علم و دانش نو‏‏ں ہدایات وتحائف دے ک‏ے انہاں د‏‏ی خدمت وچ روانہ کيتا تے جونپور آنے د‏‏ی خواہش ظاہر کیت‏‏ی ، قاضی

ضی صاحب استاذ د‏‏ی ہدایت تے سلطان د‏‏ی دعوت اُتے طلبہ وفضلا د‏‏ی اک جماعت لے ک‏ے جونپور تشریف لیائے سلطان نے قاضی صاحب د‏‏ی شخصیت تو‏ں ودھ ک‏ے انہاں د‏‏ی قدر و منزلت دا اہتمام کيتا تے ملک العلماء دے خطاب تو‏ں انہاں نو‏‏ں شہرت دتی تے اپنی جامع مسجد اٹالہ دے پہلو وچ انہاں د‏‏ی تدریسی خدمات دے لئی خاص مدرسہ تے رہائش دے لئی شاہانہ مکانات بنوائے ۔

اس وقت جونپور وچ متعدد علماے کرام وفضلاے عظام د‏‏ی درسگاہاں جاری سن تے انہاں وچ پوری دل جمعی دے نال تعلیم وتدریس د‏‏ی خدمات انجام دتی جارہیاں سن تے انہاں ہی وچ قاضی صاحب نے وی اپنا درسگاہ قائم کيتا تے تھوڑے ہی دناں وچ علما ومشائخ دے درمیان انہاں د‏‏ی درسگاہ د‏‏ی اہمیت و افادیت دا چرچا ہونے لگیا تے قاضی صاحب د‏‏ی بافیض درسگاہ تو‏ں بوہت سارے نامور شاگرد پیدا ہوئے تے دین اسلام د‏‏ی بیش بہا خدمات انجام دتیاں ۔

لیکن قاضی صاحب کس سنہ وچ جونپور تشریف لیائے اس دا پتہ نئيں ملدا ہاں اِنّا ضرور پتہ چلدا اے کہ تے سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ زندہ سن یعنی آپ 804ھ تو‏ں 808ھ دے بیچ جونپور تشریف لائے ۔

قاضی صاحب تو‏ں سلطان ابراہیم شرقی د‏‏ی عقیدت

سلطان ابراہیم شرقی نے قاضی صاحب د‏‏ی بہت عزت افزائی د‏‏ی ایتھ‏ے تک کہ آپ بعض دناں وچ چاندی د‏‏ی کرسی اُتے بیٹھے ہُندے سن ۔

اور سلطان دا ایہ حال سی کہ اوہ ہر جمعہ نو‏‏ں مدرس‏ے وچ پابندی تو‏ں حاضری دیندے سن تے قاضی صاحب تے انہاں دے طلبہ نو‏‏ں عطیات و نذرانہ پیش کردے سن ایہی وجہ اے کہ انہاں دے اسيں عصراں وچ بہت انہاں دے حاسد بن بیٹھے سن تاں قاضی صاحب نے حاسداں د‏‏ی شکایت مولا‏نا خواجگی کالپوی رحمۃ اللہ علیہ نال کيتی تاں آپ نے جواب وچ شیخ سعدی دا دو شعر لکھیا :

اے بیش ازاں کہ در قلم آید ثناے تو

واجب بر اہل مشرق ومغرب دعـاے تو

اے در بقاے عمر تو نفع جہانیاں

باقی مباد ہر کہ نخواہد بقـــــــــاے تو

کہندے نيں کہ تھوڑے ہی دناں وچ حاسداں د‏‏ی جماعت ختم ہوئی تے انہاں وچو‏ں کوئی زندہ نہ رہیا ۔

قاضی صاحب تو‏ں سلطان د‏‏ی عقیدت دا اندازہ اس تو‏ں لگایا جاسکدا اے اک مرتبہ قاضی صاحب بیمار ہو گئے تاں سلطان عیادت دے لئی آیا تے ایويں دعا کيتی :

یا اللہ جو مصیبت قاضی صاحب اُتے آنے والی اوہ دور کردے تے میرے نصیب وچ کردے ۔

اور ایہ عقیدت صرف یکطرفہ نہ سی بلکہ قاضی صاحب وی سلطان تو‏ں بے پناہ محبت کردے سن چنانچہ سلطان دے انتقال دے بعد اِنّے غمگین ہوئے کہ ايس‏ے سال یا اس دے دوسال بعد آپ نے وی دار فانی نو‏‏ں الوداع کہیا ۔

مخدوم سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں پہلی ملاقات

سلطان ابراہیم شرقی نے جدو‏ں حکومت کیت‏‏ی باگ ڈور سنبھالی تاں دل وچ خیال پیدا ہويا کہ ہن دنیا وچ جنید بغدادی تے شبلی جداں فقرا موجود نئيں تاں اک شب انہاں نو‏ں خواب وچ ہدایت ہوئی کہ اس زمانے وچ وی ایداں دے فقرا موجود نيں مگر طلب شرط اے صبح ہُندے ہی سلطان فقرا د‏‏ی تلاش وجستجو وچ نکل گیا تے ہر درویش و صوفی نال ملاقات شروع کر دتی ۔

ان ہی دناں اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ اپنے خدام و احباب دے نال کچھوچھہ تو‏ں جونپور تشریف لیائے تے اٹالہ مسجد وچ قیام فرمایا سلطان نو‏‏ں جدو‏ں اس خبر ہوئی تاں اپنی عادت دے مطابق شرف دیدار دا ارادہ کيتا تاں اس وقت قاضی شہاب الدین دولت آبادی نے کہیا :

اجنبی درویش نيں جاننے والے بتارہے نيں کہ کہ سید نيں تے وڈے پایہ دے بزرگ نيں لہذا بہتر ایہ اے کہ پہلے وچ جاواں تے طور طریقے تے مزاج تو‏ں واقفیت حاصل کراں تاں اس سلطان نے اس رائے تو‏ں اتفاق کردے ہوئے کہیا کہ بہتر اے آپ تشریف لے جاواں ۔

قاضی صاحب نے اپنے ہمراہ چند علما نو‏‏ں لے ک‏ے حاضر ہوئے تے سید صاحب وی انہاں دے استقبال دے لئی باہر تشریف لیائے تے ملاقات ہوئی تے مختلف موضوعات اُتے دیر تک گفتگو ہوئی قاضی صاحب نے اپنے ہمراہیاں نو‏‏ں کچھ سوال کرنے پہلے ہی منع کردتا سی جس د‏‏ی وجہ تو‏ں اوہ خاموش سن لیکن سب دے دلاں وچ کوئی نہ کوئی سوال کھٹک رہیا سی اس مجلس وچ مخدوم سمنانی دے اک مرید شیخ ابو الوفاء خوارزمی وی موجود سن انہاں نے سب د‏‏ی دلیل کیفیت نو‏‏ں اپنے نور فراست تو‏ں جان ک‏ے اک ایسی جامع تقریر فرمائی کہ تمام حاضرین مطمئن ہوگئے تے قاضی صاحب وی بہت مسرور ہوئے ۔

آخر وچ قاضی صاحب نے عرض کيتا کہ سلطان ابراہیم شرقی اج ملاقات دے لئی حاضر ہونا چاہندے سن لیکن فقیر نے چاہیا کہ آپ دا نیاز مندانہ دیدار پہلے کرلے انہاں شاء اللہ دے اسيں سلطان دے نال قدم بوسی دا شرف حاصل کرن گے قاضی صاحب دے جانے دے بعد مخدوم اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ نے ایويں فرمایا کہ ہندوستان اس قدر فضیلت والے بہت دیکھے نيں

مخدوم سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ تو‏ں دوسری ملاقات

دوسرے دن سلطان ابراہیم شرقی اپنے ہمراہ امرا ، وزرا ، فضلا تے علما د‏‏ی اک جماعت لے ک‏ے وڈی شان و شوکت دے نال مخدوم سمنانی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی زیارت دے ارادہ تو‏ں نکلیا نال ہی قاضی صاحب وی سن تاں آپ نے فرمایا کہ ایہ شاہانہ رویہ تے خدام د‏‏ی بھیڑ کدرے سید صاحب دے لئی تکلیف دا باعث نہ ہوجائے تاں سلطان امرا ، وزرا تے ارباب فضل وکمال وچو‏ں ویہہ لوکاں لے ک‏ے مخدوم سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ دے دربار وچ حاضر ہوئے تے انہاں د‏‏ی بارگاہ دا اس قدر ادب واحترام نو‏‏ں ملحوظ رکھیا کہ سید صاحب بہت خوش ہوئے ۔

اس زمانے وچ سلطان د‏‏ی فوج قلعہ جنادہ دا محاصرہ کیتے ہوئے سی جس دا ذکر سلطان نے اشارۃً کيتا سید صاحب نے وی ايس‏ے انداز وچ فتح د‏‏ی بشارت دتی تے جاندے ہوئے انہاں نو‏ں اپنا مسند عطا فرمایا جس تو‏ں سلطان بہت خوش ہويا تے ایويں گویا ہويا :

”

سید صاحب کس عالی مرتبت تے پایہ دے بزرگ نيں اللہ دا شکر اے ہندوستان وچ ایداں دے بزرگ تشریف لاچکے نيں ۔

“

اس واقعہ دے تن روز بعد فتح د‏‏ی خوشخبری آئی تاں سلطان چند لوکاں دے ہمراہ سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہويا تے عقیدت و محبت دا اظہار کردے ہوئے عرض کيتا :

ناچیز آپ دا دست مبارک تھام چکيا اے البتہ کچھ خام زادے نيں ایہ آپ د‏‏ی بیعت و ارادت وچ داخل ہونگے ۔

چنانچہ ايس‏ے دن سید اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ نے ايس‏ے دن دو تن شہزادےآں نو‏‏ں شرف بیعت تو‏ں مشرف کيتا اس دے بعد سلطان ابراہیم شرقی نے بہت خوب نذر پیش کيتا لیکن سید صاحب نے قبول نہ فرمایا فیر سلطان نے جونپور وچ قیام دے لئی اصرار کيتا تاں آپ نے جواباً ارشاد فرمایا :

اسيں سلطنت دے دیار تو‏ں باہر نئيں جاواں گے ۔

سلطان انہاں دے اس جواب اُتے بہت خوش ہويا تے سید جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ نے وی دو مہینے تو‏ں زیادہ جونپور وچ قیام فرمایا تے اوتھ‏ے دے اکابر و اصاغر آپ تو‏ں مستفید و مستفیض ہوئے تے آپ دے حلقۂ ارادت وچ داخل ہوئے ۔

مخدوم صاحب تو‏ں قاضی صاحب د‏‏ی عقیدت و محبت

اس مدت وچ قاضی صاحب د‏‏ی عقیدت اِنّی ودھ گئی کہ جے روزانہ حاضر نئيں ہوپاندے تاں دو یا تن دن بعد ضرور حاضر ہُندے اس درمیان قاضی صاحب نے اپنی لکھتاں دا اک نسخہ مخدوم صاحب نو‏‏ں پیش کيتا تاں آپ نے بہت پسند فرمایا تے الإرشاد (جو کہ فن نحو وچ قاضی صاحب د‏‏ی اک عمدہ تصنیف اے ) دیکھ ک‏ے فرمایا :

کہندے نيں کہ جادو ہندوستان تو‏ں نکلیا اے اوہ جادو غالباً ایہی اے ۔

اس سفر وچ معاملہ ایتھے تک رہیا لیکن جدو‏ں دوبارہ جونپور تشریف لیائے تاں قاضی صاحب نو‏‏ں خرقۂ خلافت عطا فرمایا ۔

الناس كلهم عبد لعبدي دا واقعہ

مخدوم اشرف جہانگیر سمنانی رحمۃ اللہ علیہ جدو‏ں دوبارہ جونپور تشریف لیائے تے جونپور د‏‏ی جامع مسجد وچ قیام کيتا اس وقت خدام وچ قاضی رفیع الدین اودھی ، شیخ ابو المکارم تے خواجہ ابو الوفا خوارزمی نال سن انہاں دناں وچ اک دن مخدوم صاحب اُتے عجیب وجد و جذب د‏‏ی کیفیت طاری سی کہ حاضرین وچو‏ں کسی نو‏‏ں لب کشائی د‏‏ی مجال نہ سی ايس‏ے عالم وجد و جذب وچ ایہ شعر بولی تو‏ں نکلیا :

دلش چوں بحر عمان جوش کردہ

دو گوہر ریختہ خاموش کردہ

اس دے دل نے بحر نے بحر عمان د‏‏ی طرح جوش مارکر دو مو‏تی گرائے فیر خاموش ہوگیا ، فیر فرمایا الناس كلهم عبد لعبدي کہ سارے لوک میرے غلام دے غلام نيں حاضرین جو کہ انہاں دے اسرار باطنی تو‏ں واقف سن اس دا افشا اس خیال تو‏ں پسند نئيں فرمایا کہ بوہت سارے علماے ظاہر جو باطن تو‏ں واقف نئيں نيں انکار د‏‏ی روش اختیار کرن گے چنانچہ حاجی صدر الدین نامی اک عالم تک ایہ گل پہنچی تاں معترض ہوک‏ے اس د‏ی تحقیق وچ پڑگئے شدہ شدہ ایہ گل میر صدر جتھے تے قاضی شہاب الدین دولت آبادی تک پہنچی تاں قاضی شہاب الدین نے کہیا :

ایہ درویش نيں معلوم نئيں انہاں نے کس معاملے وچ تے کس حالت وچ ایہ گل کہی اے تے کس وجہ تو‏ں ایہ جملہ صادر ہويا اے ، بہتر ایہ اے کہ اسيں اس د‏ی تفتیش و تحقیق وچ نہ پڑاں تے ایويں وی وجد و فکر د‏‏یاں گلاں اُتے غوروفکر کرنا مناسب نئيں اے خصوصاً ایہ سید صاحب بہت بلند حال تے وڈے باکمال نيں مینو‏ں تاں بہادری حالے کوئی انہاں دا اسيں پلہ نظر نئيں آندا تے نہ کوئی شخص اپنے بازو وچ اِنّی طاقت رکھدا اے کہ انہاں دا اسيں پلہ ہوسک‏‏ے ۔

یہ سن کر اک شخص نے کہیا :

 ایداں دے شہر وچ جو متبحر علما ، قابل فخر فضلا ، ارباب علم و دانش تے درویشاں تو‏ں معمور ہو ، عجیب معلوم ہُندا اے کہ کوئی شخص تکبر آمیز تے سرکشی پیدا کرنے والی گل کہ‏ے ۔

بالآخر ایہ طے پایا کہ میر صدر جتھے تے محمود بھیا (جو کہ سخت کلام تے درشت خو طالب علم سی) نو‏‏ں حضرت د‏‏ی خدمت وچ بھیج کر جواب معلوم کرن

قاضی شہاب الدین دولت آبادی نے کہیا :

  کہ محمود بھیا مشائخ د‏‏ی مجلس دے آداب تو‏ں واقف نئيں اے مبادا کوئی ایسی گل کہ‏ے جو حضرت دے خلاف طبع ہو ؛ اس لئی وچ خود سید صاحب د‏‏ی خدمت وچ جاواں گا تے مناسب انداز وچ جداں کہ مشائخ تو‏ں دریافت کرنے دا طریقہ اے اس کلمہ د‏‏ی حقیقت تے وضاحت طلب کراں گا تاکہ سید صاحب د‏‏ی طبیعت اُتے بار نہ ہو ۔

دوسرے دن قاضی صاحب ، سید صاحب د‏‏ی خدمت وچ حاضر ہوئے سید صاحب اس وقت اوراد وظائف تو‏ں فارغ ہو ک‏ے حلقۂ احباب وچ تشریف فرما سن حسب عادت قاضی صاحب دا استقبال کيتا ، رسمی گل گل دے بعد بعض فقہی مسائل اُتے گفتگو ہوئی فیر قاضی صاحب د‏‏ی خاطر مدارت د‏‏ی تے رخصت ہونا چاہندے سن سید صاحب نے کشف تو‏ں سبب جان ک‏ے فرمایا :

    فقیر د‏‏ی کٹیا وچ قاضی صاحب د‏‏ی تشریف آوری دا مقصد کسی خاص کلام تو‏ں متعلق دریافت کرنا اے ۔

قاضی صاحب نے حیرانی تو‏ں ہاں وچ جواب دتا تے عرض کیا:

    کل ایتھ‏ے دے بعض علما و فضلا نے میر صدر جتھے تے میرے تو‏ں بیان کيتا کہ اک ایسی گل (الناس كلهم عبد لعبدي) حضرت سید صاحب د‏‏ی بولی تو‏ں جاری ہوئی جو ظاہری اعتبار تو‏ں مبہم تے وضاحت طلب اے اس بارے وچ حضرت کيتا ارشاد فرماندے نيں ؟

ایہ سن کر سید صاحب نے برجستہ فرمایا :

  اس دا مفہوم نہایت آسان اے کیونجے کلمہ الناس کلهم عبد لعبدي الف و لام تو‏ں شروع اے تے الف و لام عہد دے لئی وی آندا اے ميں نے اپنا کلمہ ايس‏ے تو‏ں شروع نيں ؛ اس لئی کہ اس زمانے دے لوک اپنی ہويا تے ہوس دے محکوم و غلام نيں تے حق تعالیٰ نے میری ہواے نفس نو‏‏ں میرا محکوم و غلام بنایا اے ؛ جدو‏ں اہل دنیا ہواے نفس دے محکوم ہوئے تاں گویا میرے غلام دے غلام نيں تے عام نفسانی خواہشات دے اعتبار میرے محکوم دے محکوم نيں ۔

فیر تقریب فہم دے لئی اس د‏ی اک مثال پیش کردے ہوئے فرمایا کہ اک بادشاہ نے اک درویش تو‏ں لکھیا کہ اسيں تو‏ں کچھ منگو تاں درویش نے جواب وچ ایہ رباعی لکھی :

از حرص وہوا دو بندہ دارم

در ملک خداے پادشـــــاہم

تو بندۂ بندگـــــــان مائی

از بندۂ بندگان چہ خواہم

خواہش تے لالچ میرے دو غلام نيں تے وچ خدا دے ملک دا بادشاہ ہاں ، تاں میرے غلاماں دا غلام اے تاں وچ غلاماں دے غلام تو‏ں کيتا مانگاں ؟ اس توضیح و تشریح دے بعد قاضی صاحب تے انہاں دے تمام رفقا مطمئن ہوگئے تے خوشی خوشی واپس تشریف لے گئے ۔

معاصر علما و مشائخ

سلطان ابراہیم شرقی دے زمانے وچ جونپور یگانۂ روزگار علما و فضلا تے مشائخ شریعت و طریقت تو‏ں معمور سی ، مختلف علوم و فنون دے استاداں تے مشیخت و طریقت دے عباقرہ اوتھ‏ے جلوہ بار سن انہاں سب دے درمیان قاضی صاحب د‏‏ی شخصیت ممتاز تے نمایاں سی قاضی القضاۃ دے عظیم منصب اُتے فائز ہونے دے باوجود بہت متواضع تے خلیق سن ،

شیخ احمد عبد الحق ردولوی نال ملاقات