قپچاق - کومان وفاق
قپچاق-کومان وفاق | |
دشت قپچاق وچ | |
سن900ء تا 1223ء | |
یوریشیا وچ قپچاق کومان وفاق | |
راجگڑھ | کوئی پکا نئيں |
سیاسی حثیت |
مختلف خاقان |
قیام | 900ء |
خاتمہ |
1223ء |
منگول سلطنت |
جنگ کالکا |
قپچاق نے کومان دے نال مل کے 11واں، 12واں صدی عیسوی دے دوران یوریشیائی گیاہستان یعنی دشت قپچاق وچ اک قپچاق - کومان وفاق قائم کی- اس اتحاد دی وجہ سی عظیم ترک ہجرت جس دے تحت کئی ترک قبیلے وسط ایشیا، مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ، بہتر زندگی دی تالاش وچ پہنچے سن - نويں جگہاں اُتے نويں رشتاں تے دوستاں دی ضرورت پڑدی اے - کومان شاید قپچاق توں پہلے مغربی ایشیا تے مشرقی یورپ آئے- مگر لسانی طور اُتے ترکی بولدے سن - دونے دے اختلافات دے مقابلے وچ مماثلت زیادہ سن تے اس طرح سن 900ء وچ ، اپنے باہمی مفاد دی خاطر، ایہ دونے جو خود کئی خانہ بدوش قبیلےآں دے وفاق سن، نے اک ہور وفاق قائم کی- قپچاق - کومان وفاق نہ تاں ریاست سی تے نہ ہی اک سلطنت، بلکہ بے شمار آزاد گروہ سن جو مختلف خان دے ماتحت سن تے اپنے فرائض سر انجام دیندے سن - ارد گرد ریاستاں دی سیاسی زندگی دے معاملات وچ مداخلت کرنا انہاں دا معمول وی سی تے انہاں دتی ضرورت بھی- روسی، بلغاریہ، بازنطینی سلطنت، افلاقی، بلقان ریاستاں، آرمینیا، جارجیا، کوہ قاف تے خوارزم وچ کئی حملے کیے- انہاں نے جنگجوواں دی اک طاقتور ذات پیدا دی جنہاں نوں مملوک یعنی غلام کہیا گیا جو مختلف عربی، کرد تے ترکی سلطاناں دی خدمت وچ رہے تے بعد وچ خود وی سلطان بنے جداں رکن الدین بیبرس تے سیف الدین قلاوون-
قپچاق و کومان نے پہلے توں اپنے علاقے آپس وچ طے کیتے ہوئے سن - قپچاق دا علاقہ موجودہ قازقستان توں جنوبی روس تک تے کومان دا یوکرین، جنوبی مالڈووا تے مغربی افلاق تک سی- کومان ہور دو وڈے دھڑاں وچ بٹے سن ؛ اک دا ناں آق کومان جو افلاق دی طرف سن تے قرہ کومان جو مالڈووا دی طرف سن -
منگول فتح دشت قپچاق
[سودھو]مملکت جارجیا اُتے ابتدائی حملے
[سودھو]خوارزم شاہی سلطنت نوں 1220ء وچ فتح کرنے دے بعد چنگیز خان نے جیبی نوین تے سدسی بہادر نوں شاہ علاء الدین محمد بن تکش دے پِچھے بھیجیا مگر اوہ اپنی جان بچا کر بحیرہ قزوین دے اک جزیرہ وچ جا چھپا تے بیمار ہوئے کے مر گیا- اس دوران جیبی نوین تے سدسی بہادر نے عراق العجم، آذربائیجان تے ایران دے ری، زنجان، قزوین تے ھمدان دے علاقےآں وچ بے حد ظلم و بربریت دا مظاہرہ کردے کردے کوہ قاف دی سرحداں تک آن پہنچے-
کوہ قاف دی مملکت جارجیا دے بادشاہ لاشا جارج نے 10،000 دی فوج دے نال پیش قدمی دی تے منگولاں نوں واپس طفلس دے نیڑے دھکیل دیا- منگولاں دے نال چھوٹی جھڑپاں ہُندی رہیاں لیکن منگولاں نے فیر اک مکمل پیمانے اُتے حملے دا آغاز کیتا تے جارجیا دی فوج نوں شکست دے دی-
جیبی نوین تے سدسی بہادر نے مارچ 1221ء وچ دوبارہ عراق العجم، آذربائیجان تے ایران اُتے حملے کیتے جنہاں وچ بے شمار جاناں لی گئياں تے پرت مار کیتا گیا تاکہ کوہ قاف دے خلاف جنگی تیاریاں دی جاسکیں- منگولاں نے فیر فورا مملکت جارجیا اُتے حملہ کیتا جس وچ بادشاہ لاشا جارج نہ صرف ہار گیا بلکہ بری طرح توں زخمی وی ہويا تے زخماں دی تاب نہ لاندے ہوئے مر گیا-
جنگ کوہ قاف
[سودھو]منگول فیر کوہ قاف وچ بذریعہ دربند اگے بڑھدے رہے باوجود سخت سردی دے جس وچ انہاں دے بے شمار آدمی وی مرے- آخرکار انہاں دا سامنہ 50،000 دے نیڑے دی اک طاقتور فوج توں ہويا جو قپچاق، کومان، وولگیا بلغاریہ، لزجين، چرکس، الانان تے ہور انجان قبیلے اُتے مبنی سی- ایہ فوج بد نظمی دا شکار سی- کومان دے سربراہ خوتن خان نے اپنے بھائی یوری خان تے بیٹے دانیال خان نوں اس فوج دا سپہ سالار مقرر کیا-اتحادی فوج تے منگولاں دے درمیان پہلی لڑائی فیصلہ کن نہ سی اس لئی جیبی نوین تے سدسی بہادر نے چالاکی توں قپچاق - کومان وفاق نوں اس اتحادی فوج توں، مغل-ترک دوستی دا واسطہ دے کے تے تسلیاں دے کے علاحدہ کروا دیا-
منگولاں نے دوبارہ لڑائی چھیڑی تے ہن چونکہ قپچاق و کومان علاحدہ ہوئے چکے سن اتحادی فوج ہار گئی- منگول اپنا وعدہ جلد ہی بھُل گئے تے قپچاق - کومان وفاق دی واپس لوٹتی ہوئی فوج اُتے پِچھے توں حملہ کیتا جو اس وقت دو وکھ وکھ حصےآں وچ جا رہی سی تے انہاں نوں تباہ کر دیا- جیبی نوین تے سدسی بہادر انہاں دا پِچھا کردے ہوئے استراخان آئے تے اس شہر نوں برباد کرکے رکھ دیا-
خوتن خان منگولاں دی فتوحات دے اگے نہ ٹک سکیا تے اپنی فوج سمیت روس اپنے داماد مستیسلاو مستیسلاو وچ دی پناہ وچ آگیا جو نووگورد قلمرو دا بادشاہ سی- خوتن خان نے اپنے داماد تے ہور روسی حکمراناں نوں منگولاں دے خطرے توں آگاہ کرنے دی بھرپور کوشش کيتی مگر اک سال تک ناکام رہا-
جنگ کالکا
[سودھو]مذہب تے سبھیاچار
[سودھو]انہاں دا مذہب تنگری پرستی کہلاندی سی جس وچ شَمَن پَرَستی، روحّیت، ٹوٹم پسندی تے اجداد پرستی دے عناصر شامل سن -