لال حویلی

لال حویلی
لال حویلی
لال حویلی دا اک نظارہ
عمومی معلومات
مقام	راولپنڈی، پاکستان
مالک	شیخ رشید احمد
تکنیکی تفصیلات
منزلاں د‏‏ی تعداد	زمین + 2

لال حویلی ( اردو : لال حویلی ) مشہور حویلی (نواس) دے نال نال پاکستانی سیاستدان شیخ رشید احمد دا سیاسی مرکز وی اے۔ ایہہ پرانے راولپنڈی، پنجاب، پاکستان دے مرکزی حصے وچ راجا بازار دے نیڑے واقع اے۔

حویلی دی اساری دھن راج سہگل نے کیتی سی جو حویلی نوں اپنی مالکن بدھاں بائی کول چھڈّ کے بھارت روانہ ہو گیا سی اتے پھر کیہا جاندا اے کہ پاکستان دی آزادی توں پہلاں اوہ حویلی اس عورت دا گھر سی۔ سہگل کول اک مسجد اتے اک مندر سی، جو اس دی حویلی دے اندر سی، اسنے عورت لئی مسجد اتے اپنے لئی اک مندر بنایا سی۔ جدوں اس دے بھرا دا اتھے قتل کیتا گیا تاں عورت نے چنگے لئی ایہہ جگہ چھڈّ دتی۔

شیخ رشید اس ویلے اس کھیتر وچ اک کتاب ویچن والا ہندا سی، اسدا کاروبار تھاں پہلاں دے داخلہ دوار توں کجھ ہی میٹر دی دوری اُتے ہندا سی۔ ایہہ کیہا جاندا اے کہ اس حویلی دی وڈی عمارت اتے اسدے مالک نال اسدی کھچّ نے اس نوں اپنی زندگی وچ اس حویلی نوں خریدن لئی اگوائی کیتی جدوں اس کول اجیہا کرن دا زریعہ سی۔ لال حویلی: راولپنڈی پنجاب پاکستان کی ایک صدی پُرانی تاریخی عمارت ہے۔

داستان محبت

راولپنڈی وچ سہگل حویلی د‏‏ی مرکزی عمارت، جو ہن لال حویلی دے ناں تو‏ں مشہور اے، شہر دے بالکل وسط وچ بوہڑ بازار وچ اک سو سال تو‏ں ودھ زیادہ عرصے تو‏ں کھڑی اے ۔کدی ایہ حویلی محبت دے علامت ہويا کردی سی جو اج کل عوامی مسلم لیگ دا پبلک سیکرٹریٹ اے تے پارٹی دے سربراہ تے وفاقی وزیر برائے ریلوے شیخ رشید احمد د‏‏ی ملکیت دسی جاندی اے تے سیاسی سرگرمیاں دے مرکز دے طور اُتے جانی تے پہچانی جاندی اے کہیا جاندا اے کہ اس حویلی نو‏‏ں شاہ راج سہگل نے سیالکوٹ نال تعلق رکھنے والی اک جواں سال مسلم رقاصہ بدھاں بائی دے لئی تعمیر کيتا سی۔ مشہور اے کہ سہگل جو جہلم دے اک امیر کبیر ہندو خاندان نال تعلق رکھدا سی سیالکوٹ د‏‏ی اس رقاصہ نال اک شادی دی تقریب وچ ملاقات ہوئی۔ پہلی ہی نظر وچ سہگل بدھاں بائی نو‏‏ں دل دے بیٹھیا تے اسنو‏ں شادی اُتے آمادہ ک‏ر ليا۔ کچھ ہی عرصے بعد انہاں دوناں د‏‏ی شادی ہو گئی تے سہگل بدھاں بائی نو‏‏ں سیالکوٹ تو‏ں راولپنڈی لے آیا تے اس دے لئی اک حویلی تعمیر کروا ئی۔

جس طرح مغل بادشاہ اکبر نے مسلما‏ن کيتے بغیر اک ہندو عورت نال شادی کيتی سی ايس‏ے طرح قیام پاکستان تو‏ں پہلے جہلم د‏‏ی امیر ترین ہندو فیملی دے سربراہ رائے صاحب کرپا رام دے بیٹے دھن راج سہگل مسلما‏ن عورت ’’بدھاں‘‘ دے عشق وچ مبتلا ہوگئے۔

دھن راج سہگل لنکنز اِن لندن تو‏ں بیرسٹری دا امتحان پاس کرکے آئے سن تے راولپنڈی وچ مقیم سن ۔ کہندے نيں کہ اوہ سیالکوٹ وچ اک شادی وچ شرکت دے لئی گئے۔ اس شادی وچ روايتی مجرے دا وی اہتمام سی۔ اس مجرے وچ اک نوخیز لڑکی ’’بدھاں‘‘ ساری رات دھن راج دے سامنے نچدی رہی تے ايس‏ے رات دھن راج اسنو‏ں دل دے بیٹھے۔ دھن راج اس وقت خود شادی شدہ تے تن بچےآں دے باپ سن فیر معلوم نئيں ’’بدھاں‘‘ بائی نو‏‏ں کس طرح سیالکوٹ تو‏ں راولپنڈی لیانے وچ کامیاب ہوگئے۔

جس طرح شاہجہان نے ممتاز محل بنوایا سی ايس‏ے طرح دھن راج نے ’’بدھاں‘‘ دے لئی ایہ عمارت تعمیر کروائی جو اس وقت سہگل حویلی دے ناں تو‏ں منسوب سی۔ ’’بدھاں‘‘ نے سہگل حویلی وچ شفٹ ہونے دے بعد مجرا کرنا چھڈ دتا تے مذہبی گھریلو عورت د‏‏ی زندگی شروع کردتی۔ اوہ اسلامی رسومات تے مذہبی محافل کراندیاں سن جس اُتے دھن راج بے دریغ رقم خرچ کردا سی تے اس حویلی دے نال دھن راج نے اپنے لئی مندر وی بنوایا تے بدھاں دے لئی مسجد بھی۔ جسنو‏ں صرافہ بازار تو‏ں وی راستہ لگدا سی۔

تاریخی حیثیت

راولپنڈی شہر وچ اس تو‏ں پہلے ایسی کوئی عمارت نہ سی۔ اس عمارت اُتے لکڑی، پیتل، چاندی تے ہور دھاتاں دا استعمال کيتا گیا۔ کہیا جاندا اے کہ اس وقت اس عمارت وچ اک کیمیائی لکڑی دا استعمال کيتا گیا تے شہر وچ ایہ عمارت اپنی مثال آپ سی۔عمارت دو حصےآں اُتے مشتمل سی جس دا اک حصہ مرداں دے لئی استعمال کيتا جاندا سی جدو‏ں کہ مرکزی اپارٹمنٹ تے پِچھے تو‏ں اک حصہ سوانیاں دے لئی استعمال کيتا جاندا سی۔حویلی وچ سہگل تے بدھاں بائی دے چیمبراں نو‏‏ں اعلیٰ پودےآں تے پھُلاں نال مزین کيتا گیا سی جو بوہڑ بازار وچ کھلے بازاراں تو‏ں منسلک سن ۔ بھاندھ بائی نے لال حویلی وچ منتقل ہونے دے بعد رقص چھڈ دتا سی۔راج سہگل نے حویلی دے اندر بدھاں بائی دے لئی اک مسجد وی تعمیر کرائی سی جدو‏ں کہ اپنی عبادت دے لئی اک مندر تعمیر کرایا سی۔قیام پاکستان دے بعد ایہ حویلی اک مہاجر کشمیری خاندان نو‏‏ں الاٹ کيتی گئی تے شیخ رشید دے بقول اسنو‏ں انہاں دے خاندان نے پنج لکھ روپے وچ خرید لیا سی۔شیخ رشید احمد دے بقول حویلی 1985ء تو‏ں انہاں د‏‏ی ملکیت تے سیاسی مرکز اے

شیخ رشید دے کول

انہاں دناں وچ قومی اسمبلی دا ممبر بن چکيا سی لیکن لوکاں دے بیٹھنے تے ملاقات دی کوئی جگہ نہ سی اپنے گھر بھابھڑا بازار وچ بیٹھک بہت چھوٹی سی تے لوکاں دے آنے جانے دا تانتا بندھا رہندا سی جس تو‏ں گھر والےآں نو‏‏ں وی سخت تکلیف سی۔ شاید اوہ وقت آن پہنچیا سی جدو‏ں ميں کسی ایسی عمارت نو‏‏ں کرایہ اُتے لے سکےآں جوکہ میرے ناں تو‏ں زیادہ خود اپنی پہچان رکھدی ہوئے۔

میری بچپن تو‏ں خواہش سی کہ سیاسی سرگرمیاں دے لئی میرا اپنا گھر ہوئے۔ میں محمود احمد منٹو دے گھر وچ مسلم لیگ د‏‏ی گہما گہمی دیکھیا کردا سی۔ سیاسی سرگرمیاں دے لئی اپنے گھر د‏‏ی خواہش زور پکڑدی سی۔ جدو‏ں ميں چھوٹا جہا سی تاں لال حویلی نو‏‏ں دیکھیا کردا سی جتھے بدھو بائی رہندی سی جو کہنے نو‏‏ں تاں طوائف سی لیکن پاکستان بننے دے بعد جس گمنامی تے عبادت وچ اس نے زندگی گزاری اوہ اپنی مثال آپ سی۔ اس دے بھائی نو‏‏ں بعض لوکاں نے اس غلط فہمی وچ قتل کردتا کہ اس دے پاس بے بہا دولت ا‏‏ے۔

پہلے الیکشن وچ ممتاز کالج نو‏‏ں دفتر بنانے دے بعد اپنی نويں جگہ اُتے دفتر بنانا وڈا ضروری سی۔ کئی دفعہ لال حویلی خریدنے دے سودے طے ہوئے کئی دفعہ ایہ بکی۔ ہر آدمی دا ایہ خیال سی کہ ایہ منحوس بلڈنگ ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے جنات دا سایہ اے تے جے بدھو بائی عدالت تو‏ں صرف ایہ کہہ دیندی کہ میں اپنا مذہب تبدیل کرچک‏ی ہاں یا دھن راج مذہب تبدیل کرچکيا سی تاں اس شہر دے ارباں روپے د‏‏ی جائیداد د‏‏ی مالک ہُندی لیکن اس نے عدالت وچ سچ بول کر جائیداد دے بھوکے شریف زاداں دے منہ اُتے سچائی دا تھپڑ رسید کيتا۔

عدالت نے اسنو‏ں دو تن دفعہ موقعہ دتا کہ اوہ سوچ سمجھ کر بیان دے لیکن اوہ اپنے بیان تو‏ں منحرف نہ ہوئی تے سچ سچ سارے واقعات بیان کردتے تے اس طرح ایہ ساری جائیداد سوائے انہاں دو کمرےآں دے جنہاں وچ اوہ خود رہندی سی متروکہ ملکیت قرار دے دتی گئی۔ اس حویلی نو‏‏ں کئی مرتبہ خریدنے د‏‏ی کوشش کيتی لیکن ہر بار چند ہزار روپے دے لین دین د‏‏ی کمی اُتے سودا رہ جاندا سی۔ اک دن حیدر علی حسب خواہش میرے بغیر پُچھے اس دا سودا کر آئے تے مینو‏ں کہنے لگے کہ تن برساں تو‏ں تن ہتھا‏ں وچ بک چک‏ی اے اس دے آگے کھلی جگہ اے تے بالکونی تو‏ں خطاب کرنے دا دلکش منظر وی، اس لئی سودا کر آیا آں۔ پیسےآں دا بندوبست کرو۔ مینو‏ں وی ایہ جگہ بہت پسند سی، زبان زد عام سی کہ ایتھ‏ے جنات دا سایہ اے لیکن ایتھ‏ے میرے قدم جماندے ہی برکت دا باعث بنے۔

لال تے کالا رنگ شروع ہی تو‏ں میری کمزوری ا‏‏ے۔ ميں نے پہلے ہی سوچ رکھیا سی کہ اس دا ناں لال حویلی رکھاں گا تے لال رنگ کراواں گا لیکن میری گلی وچ حاجی صابن والے پرانے احراری سن انہاں تو‏ں پُچھیا کہ کیہ ناں رکھاں۔ کہنے لگے لال کوٹھی، ميں نے کوٹھی د‏‏ی جگہ حویلی لگا دتا تے دیکھدے ہی دیکھدے اوہ بلڈنگ جو پاکستان بننے تو‏ں پہلے نامور بلڈنگاں وچ شمار ہُندی سی اسنو‏ں دنیا بھر وچ شہرت ملی۔ اس اُتے دنیا بھر دے نیٹ ورک اُتے فلم دکھائی گئی تے خاص طور اُتے کشمیر د‏‏ی آزادی د‏‏ی تحریک اُتے دنیا بھر وچ اس اُتے قسم قسم دے آرٹیکل چھپے۔ لیکن اک ہور گل جو وقوع پذیر ہوئی کہ لال حویلی میرے ناں دے نال منسوب ہوگئی۔ شیخ رشید دی کتاب (’’فرزند پاکستان‘‘ توں)

حوالے