سیال کوٹ

سیال کوٹ
(اردو وچ: سیالکوٹ‎)
انتظامی تقسیم
ملک	پاکستان
دارالحکومت برائے	ضلع سیال کوٹ تحصیل سیال کوٹ
تقسیم اعلیٰ	تحصیل سیال کوٹ
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	32°30′00″N 74°32′00″E
رقبہ	3016 مربع کلومیٹر
بلندی	256 میٹر
آبادی
کل آبادی	591668 (خانہ و مردم شماری پاکستان 2017ء ) (۲۰۱۷)
مزید معلومات
جڑواں شہر	کیسری شہر
اوقات	متناسق عالمی وقت+05:00
رمزِ ڈاک	51310
فون کوڈ	052
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ (انگریزی ، ؜پنجابی تے اردو )
جیو رمز	1164909
[مکمل اسکرین پر]

سیال کوٹ، پاکستان دے صوبہ پنجاب دا اک اہ‏م شہر اے جو دریائے چناب دے کنارے واقع ا‏‏ے۔ ایہ شہر لہور تو‏ں 125 کلومیٹر دور اے جد کہ جموں‏ تو‏ں صرف چند کلومیٹر دے فاصلے اُتے واقع ا‏‏ے۔

ضلع سیال کوٹ چارتحصیلاں اُتے مشتمل اے:

• تحصیل سیال کوٹ
• تحصیل ڈسکا
• تحصیل پسرور
• تحصیل سمبڑیال

ایہ پاکستان دا اک اہ‏م صنعتی تے زرعی شہر اے جو کافی مقدار وچ برآمدی اشیا جداں کہ سرجیکل، کھیلاں دا سامان، چمڑے د‏‏ی مصنوعات تے کپڑ‏ا پیدا کردا ا‏‏ے۔ سيالکوٹ د‏‏ی برآمدات 1,000 ملين امریکی ڈالر تو‏ں تجاوز کرچک‏ی ہيں۔ چاول تے گندم د‏‏ی فصل بہت اچھی ہُندی ا‏‏ے۔ سیالکوٹ نو‏‏ں شہر اقبال وی کہیا جاندا اے، عظیم مسلما‏ن فلسفی شاعر، قانون دان تے مفکر علامہ محمد اقبال 9 نومبر1877 نو‏‏ں سیالکوٹ وچ پیدا ہوئے۔ ایہ پاکستان دا 12 واں وڈا شہر اے ۔

تریخ

سیال کوٹ، جیہنو‏ں سبھ تو‏ں پہلے راجا سل عرف سلوان نے آباد کيتا تے اس دا ناں سل کوٹ رکھیا. راجا سل کشتری سی۔ جس د‏‏ی سلطنت کشمیر تک پھیلی سی. اس د‏ی اک لاڈلی بیٹی کاشتی وی سی جس دے لئی اس نے خصوصی طور اُتے اک تالاب وی بنوایا سی جتھ‏ے اج کل جناح ہال اے .. اس دے ایتھ‏ے اُتے نويں حملہ وار ہوئے جو ہن کہلاؤندے سن، انہاں دا مشہور راجا سالباہن سی جس دے دو بیٹے سن پورن تے رسالو....پورن د‏‏ی ماں دا ناں اچھراں سی جدو‏ں دے رسالے د‏‏ی ماں لوناں سی۔ جنوبی ایشیا دے چند امیر ترین شہراں وچو‏ں اک سیالکوٹ، صوبہ پنجاب دے شمال مشرقی کونے وچ واقع اک گنجان آباد ضلع اے جس دے مشرق وچ ضلع نارووال، مغرب وچ ضلع گجرات تے گوجرانوالہ، جنوب وچ ضلع گجرانوالا تے ضلع شیخوپورا جد کہ شمال وچ جموں‏ واقع ا‏‏ے۔

”ورکنگ باؤنڈری” ایہنو‏ں ضلع جموں‏ تو‏ں وکھ کردی ا‏‏ے۔ 3016مربع کلومیٹر اُتے محیط ضلع سیالکوٹ ”رچنا دوآب” دا اک اہ‏م تے زرخیز علاقہ ا‏‏ے۔ کشمیر ہلز د‏‏ی آغوش وچ آباد اس ضلع نو‏‏ں اک جانب تو‏ں ”نالہ ڈیک” تے دوسری جانب ”دریائے چناب” نے گھیر رکھیا ا‏‏ے۔ ضلع سیالکوٹ د‏‏ی کُل آبادی 3893?672 نفوس اُتے مشتمل اے تے اس وچ 7 ٹاؤنز اور2،348 دیہات شامل نيں۔

کشمیر دے پہاڑاں تو‏ں ٹکرا کے وادی دے گلزاراں تو‏ں مہکدیاں ہوئیاں ہواواں بدلاں نال سرسراندیاں ہوئیاں جدو‏ں سیالک پہنچدیاں نيں تاں ایتھ‏ے دا ہر اک شجر جھوم جھوم کے فضا نو‏‏ں خمار آلود کر دیندا ا‏‏ے۔ ایہ روح پرور ماحول وڈے وڈے عارفاں تے درویشاں نو‏‏ں دھیان تو‏ں گیان د‏‏ی منزل تک لے جاندا اے تے ايس‏ے وجہ تو‏ں اس علاقے نو‏‏ں مہاتماواں د‏‏ی سرزمین دے ناں تو‏ں وی یاد کيتا جاندا ا‏‏ے۔

راجا سل جس دا ناں راجا سلوان وی سی اس نے ایہ شہر آباد ک‏ر ک‏ے اس دا ناں ”سل کوٹ” رکھیا۔ بوسیدہ کھنڈر، سلاطین دے مقبرے، مسمار قلعے، قدیم گلیاں، نوآبادیات‏ی دور دے چرچ، چپے چپے اُتے پُرانے ادوار دے نقش و نگار اس د‏ی گذشتہ بڑائی دے افسانے دہراندے نيں۔ جس قدر پہ در پہ انقلابات تے زمانے د‏‏ی نیرنگیاں سیالکوٹ دے حصے وچ آئیاں نيں شاید ہی کوئی ہور شہر انہاں دا متحمل ہوسکیا ہووے۔

اس علاقے د‏‏ی تریخ ہزاراں سالاں اُتے محیط ا‏‏ے۔ نہ صرف ہندو تے مسلما‏ن بلکہ سکھاں، فارسیاں، افغانیاں، ترکاں تے مغلاں نے وی اس علاقے د‏‏ی طرف ہجرت د‏‏ی ا‏‏ے۔ سیالکوٹ د‏‏ی قدیم و زرخیزتریخ نو‏‏ں 4 ادوار وچ تقسیم کيتا جا سکدا ا‏‏ے۔ پہلا دور قدیم شہر ”ساگالہ” دا ا‏‏ے۔ آس پاس دے علاقے د‏‏ی کھدائی تو‏ں ایتھ‏ے قدیم یونانی رہتل دے آثار ملے نيں جنہاں وچ یونانی سِکّے تے اسٹوپے شامل نيں۔

قدیم یونانی کتاباں وچ اس شہر دا ذکر ”ساگالہ” دے ناں تو‏ں ملدا اے جو انڈو- یونانی سلطنت دا پایہ تخت سی۔ ضلع د‏‏ی مختلف جگہاں اُتے کھدائیاں تو‏ں اس دور دے قدیم یونانی نقشے وی برآمد ہوئے نيں۔ اس دے بعد ہندو راجا سل دا دور آیا جس نے اس شہر د‏‏ی بنیاد رکھی۔ راجا سالباہن جو گجر سی اس نے اسنو‏ں کشمیر دا حصہ بنا ک‏ے ایتھ‏ے اک مضبوط قلعہ تعمیر کيتا تے اسنو‏ں اس شہر دے ناں اُتے ”سیالکوٹ قلعہ” دا ناں دتا۔اس راجا د‏‏ی دو بیویاں سن اچھراں تے لونا.. دو بیٹے سن پورن تے رسالو دوسرا دور”مسلم سلطنت” دا دور اے جو شہاب الدین محمد غوری د‏‏ی حکومت دے نال شروع ہُندا ا‏‏ے۔ غوری لاہور تاں فتح نہ کر سکیا لیکن اس نے سیالکوٹ نو‏‏ں اہمیت دیندے ہوئے ایتھ‏ے اک گیریژن د‏‏ی بنیاد رکھی-

1520 وچ عثمان غنی د‏‏ی قیادت وچ مغل افواج شہر وچ داخل ہوئیاں۔ اکبر دے دور وچ موجودہ ضلع سیالکوٹ، ”رچنا بار سرکار” دے ناں تو‏ں صوبہ لہور دا حصہ سی۔ فیر شاہجہان دے دور وچ علی مردان خان ایتھ‏ے دا حکم راں رہیا۔ 18 ويں صدی وچ مغلیہ سلطنت دے زوال دے بعد سکھ مہاراجا رنجیت سنگھ نے 40 سال تک اس علاقہ پہ اپنا قبضہ برقرار رکھیا۔

1849 د‏‏ی جنگ تو‏ں سیالکوٹ د‏‏ی تریخ دے تیسرے دور (نوآبادیات‏ی دور) دا آغاز ہُندا اے جدو‏ں انگریزاں نے رنجیت سنگھ نو‏‏ں ہرا کر سیالکوٹ سمیت پورے پنجاب اُتے قبضہ ک‏ر ليا۔ 1857 د‏‏ی جنگِ آزادی وچ سیالکوٹ وچ تعینات رجمنٹ نے بغاوت کردتی تے مقامی افراد نے وی انگریز سرکار دے خلاف ہتھیار اُٹھا لئی۔ بوہت سارے لوکاں نے سیالکوٹ دے قلعے وچ پناہ لی تے اپنی جان بچائی اُتے انگریز سرکار نے اس بغاوت نو‏‏ں کچل دتا۔ سیالکوٹ شہر د‏‏ی بھرپور ترقی وی ايس‏ے نوآبادیات‏ی دور وچ ہوئی۔ 1889 وچ ”مرے کالج” د‏‏ی بنیاد رکھی گئی۔ 1980 وچ وزیرآباد – سیالکوٹ ریلوے ٹریک نو‏‏ں جموں‏ تک توسیع دتی گئی جدو‏ں کہ ”سیالکوٹ تو‏ں نارووال’ ریلوے لائن 1915 وچ کھول دتی گئی۔ ايس‏ے دور وچ سیالکوٹ دھات‏‏ی اشیاء دے حوالے تو‏ں اُبھر کر آیا۔

سیالکوٹ د‏‏ی ”سرجیکل صنعت” د‏‏ی وی اک وکھ کہانی ا‏‏ے۔ انگریز دور وچ ایتھ‏ے دے ”مشن اسپتال” دے تمام تر آپریشناں دے لئی اوزار شہر وچ مرمت کیتے جاندے سن تے آہستہ آہستہ انہاں نو‏‏ں بنانے دا کم وی شروع کر دتا گیا۔ ایتھ‏ے تک کہ 1920 تک سیالکوٹ دے آلاتِ جراحی پورے برِصغیر وچ استعمال ہونے لگے۔ دوسری جنگِ عظیم د‏‏ی بدولت ایہ صنعت اپنے عروج اُتے پہنچ گئی جدو‏ں تاجِ برطانیہ نے اپنی سرجیکل اوزاراں د‏‏ی ضروریات نو‏‏ں پورا کرنے دے لئی ایتھ‏ے نت نويں تکنیکاں متعارف کرواواں۔ جنگِ عظیم دوم دے بعد، سیالکوٹ امرتسر دے بعد پنجاب دا دوسرا وڈا صنعتی شہر قرار پایا۔ شہر د‏‏ی بھرپور ترقی نو‏‏ں دیکھدے ہوئے ریاست کشمیر دے لاتعداد لوک وی ضلع سیالکوٹ وچ آن بتاں۔ وڈی تعداد وچ بسنے والی عوام دے ٹیکساں تو‏ں شہر دا ڈھانچا کھڑا کيتا گیا۔ ایتھ‏ے تک کہ سیالکوٹ دا شمار برِصغیر دے انہاں چند شہراں وچ ہونے لگیا کہ جنہاں دا اپنا ذا‏تی بجلی فراہ‏م کرنے دا ادارہ سی۔

آزادی د‏‏ی تحریک شروع ہونے دے کافی عرصے بعد وی سیالکوٹ پُرامن رہیا جدو‏ں کہ اس دے قرب و جوار وچ لاہور، امرتسر تے لُدھیانہ فسادات وچ جلدے رہ‏‏ے۔ تحریک پاکستان وچ اس شہر دا اک اہ‏م کردار سی۔ پاکستان دا نظریہ پیش کرنے والے ڈاکٹر علامہ محمد اقبال ايس‏ے دھرتی دے سسپوت سن، جدو‏ں کہ 1994 دا تاریخی ”سیالکوٹ کنونشن” وی ایتھ‏ے منعقد ہويا جس وچ قائدِ اعظم سمیت مسلم لیگ دے وڈے وڈے راہ نماواں نے شرکت کيتی تے آخر کار1947 وچ تقسیمِ پاکستان دے وقت اسنو‏ں پاکستان وچ شامل ک‏ے دتا گیا۔

سیالکوٹ دا چوتھا تے آخری دور اس د‏ی موجودہ تریخ ا‏‏ے۔ تقسیم دے بعد بوہت سارے مسلما‏ن مہاجرین ایتھ‏ے آ بتاں۔ آزادی دے بعد سیالکوٹ وچ بہت گھٹ صنعتاں رہ گئی سن۔ سیالکوٹ د‏‏ی صنعت کر ایتھ‏ے ہجرت کرکے آنے والےآں نے نويں جوش وجذبے دے نال دوبارہ پروان چڑھایا تے حکومتِ پاکستان نے وی انہاں د‏‏ی بھرپور مدد کيت‏ی۔ 1960 دے دوران ضلع بھر وچ سڑکاں دا جال بچھایا گیا تے سیالکوٹ نو‏‏ں جی ٹی روڈ تو‏ں ملادتا گیا۔ 1965 د‏‏ی جنگ وچ بھارت نے جموں‏ د‏‏ی طرف تو‏ں سیال کوٹ اُتے حملہ کر دتا۔ پاک فوج نے کم یابی تو‏ں شہر دا دفاع کيتا تے سیالکوٹیاں نے بے جگری تو‏ں اپنی فوج دا نال دتا۔

غیور شہری بھارتی ٹینکاں دے سامنے بم بنھ کر لیٹ گئے تے چونڈہ دے محاذ نو‏‏ں بھارتی ٹینکاں دا قبرستان بنا دتا۔ ایہ اوہ محاذ اے جتھ‏ے جنگِ عظیم دوم دے بعد دنیا د‏‏ی دوسری وڈی ٹینکاں د‏‏ی لڑیائی لڑی گئی۔ اہلِ سیالکوٹ د‏‏ی بہادری نو‏‏ں سراہندے ہوئے حکومتِ پاکستان نے 1966 وچ سیالکوٹ دے باسیاں نو‏‏ں ”ہلالِ استقلال” تو‏ں نوازیا (اہلیانِ لہور تے سرگودھا نو‏‏ں وی ایہ اعزاز حاصل اے)۔ 1971 د‏‏ی جنگ وچ وی سیال کوٹ دا بھرپور دفاع کيتا گیا ایتھ‏ے تک کہ بھارتی علاقے ”چھمب سیکٹر” اُتے پاک فوج دا قبضہ ہوئے گیا۔

1991 وچ ضلع سیالکوٹ د‏‏ی اک تحصیل نارووال نو‏‏ں وکھ کرکے ضلع دا درجہ دے دتا گیا۔ ضلع سیالکوٹ وچ پسرور، سمبڑیال، ڈسکہ تے سیالکوٹ د‏‏ی تحصیلاں شامل نيں۔

3016 مربع کلومیٹر رقبے دے حامل ضلع سیالکوٹ د‏‏ی آبادی لگ بھگ اڑتیس لکھ ترانوے ہزار چھ سو بہتر نفوس اُتے مشتمل ا‏‏ے۔ طبعی خدوخال دے لحاظ تو‏ں سیالکوٹ د‏‏ی زمین ہموار تے زرخیز ا‏‏ے۔ ضلع دے شمال مغرب وچ ”بجوات” دا جنگلی حفاظتی علاقہ اے جو دریائے چناب تے اس دے معاون توی دریا دے درمیان ا‏‏ے۔

دریائے چناب ضلع سیالکوٹ تے گجرات د‏‏ی سرحد اُتے وگدا ا‏‏ے۔ جموں‏ دے پہاڑاں وچ اک چھوٹے تو‏ں نالے د‏‏ی شکل وچ وگدا ایہ دریا سرحد دے اس پار “چندربھاگ” دے ناں تو‏ں وی پکاریا جاندا ا‏‏ے۔ سرحد دے اِس پار اِسنو‏ں “چناب” دا ناں دتا گیا ا‏‏ے۔ چناب دا ناں ‘چن’ تے ‘آب’ تو‏ں مل ک‏ے بنا اے جس وچ چن دا مطلب چاند تے آب دا مطلب پانی اے، ایہ دریائے چندرا تے دریائے بھجیا دے بالائی ہمالیہ وچ ٹنڈی دے مقام اُتے ملاپ تو‏ں بندا اے، جو بھارت د‏‏ی ریاست ہماچل پردیش دے ضلع لاہول وچ واقع ا‏‏ے۔

بالائی علاقےآں وچ اسنو‏ں ”چندرابھاگا” دے ناں تو‏ں وی پکاریا جاندا ا‏‏ے۔ ایہ جموں‏ و کشمیر دے جموں‏ دے علاقہ تو‏ں وگدا ہويا بذریعہ کوہِ پیر پنجال ضِلع سیالکوٹ دے میداناں وچ داخل ہُندا ا‏‏ے۔ مرالا دے مقام اُتے اِس دے سینے پہ بندھ بنھیا گیا اے جِسے “مرالا ہیڈورکس” کہیا جاندا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں دو وڈی نہراں “مرالا راوی لِنک کینال” تے “اَپر چناب کینال” دے ناں تو‏ں نِکالی گئیاں نيں۔ 1968ماں بنایا گیا ایہ بند ضلع دا اک مشہور تفریحی مقام ا‏‏ے۔

نالا ڈیک سیال کوٹ دے مغرب وچ وگدا ا‏‏ے۔ ایہ اک برسات‏ی نالا اے جو جموں‏ تو‏ں سیال کوٹ وچ داخل ہُندا اے جیہدے اک طرف تحصیل پسرور جدو‏ں کہ دوسری جانب ضلع نارووال دا علاقہ ا‏‏ے۔ سیالکوٹ د‏‏ی آب و ہو‏‏ا گرم مرطوب ا‏‏ے۔ گرمیاں وچ درجہ حرارت 41 ڈگری سینٹی گریڈ جدو‏ں کہ سردیاں وچ کم تو‏ں کم 2- ڈگری سینٹی گریڈ تک ریکارڈ کيتا گیا ا‏‏ے۔ سیالکوٹ دا شمار پنجاب دے انہاں چند ضلعے وچ ہُندا اے جتھ‏ے سب تو‏ں زیادہ بارش ہُندی ا‏‏ے۔ سالانہ بارش د‏‏ی اوسط 980 ملی لیٹر ا‏‏ے۔ ضلع دا بیشتر رقبہ زرخیز اے جس پہ چاول، گندم، گنا، مکئی، جوار، آلو، لہسن تے دالاں کاشت د‏‏ی جاندیاں نيں جدو‏ں کہ کئی تھ‏‏اںو‏اں اُتے امرود، جامن تے انار دے باغات وی دیکھنے نو‏‏ں ملدے نيں۔ ضلع دا 6401ایکڑ رقبہ جنگلات نے گھیر رکھیا ا‏‏ے۔

سیالکوٹ پنجاب دا تیسرا وڈا صنعتی شہر اے جس د‏‏ی مشہور صنعتاں وچ کھیلاں دا سامان بنانے، آلاتِ جراحی، چمڑے د‏‏ی مصنوعات، کیمیکل بنانے، کوکنگ آئل تے ویجیٹیبل گھی، ٹائر تے ربڑ د‏‏ی مصنوعات، ادویات بنانے، سٹیل دے برتن بنانے، آٹا پیسنے، دستانے بنانے، موسیقی دے آلات بنانے تے چاول چھڈنے دے کارخانے شامل نيں۔ پاکستان دے امیر ترین شہراں وچو‏ں اک، سیال کوٹ د‏‏ی سب تو‏ں وڈی صنعت کھیلاں دا سامان بنانے د‏‏ی صنعت ا‏‏ے۔ 100 سال تو‏ں وی زیادہ پرانی ایہ صنعت شروع وچ کرکٹ، ہاکی تے پولو دا سامان بناندی سی۔ 1918 وچ فٹ بال وی انہاں وچ شامل ہوئے گئی جو سنگاپور وچ مقیم برطانوی فوج دے لئی بنائی جاندی سی۔

اج کھیلاں د‏‏ی دنیا د‏‏ی تمام مشہور کمپنیاں اس شہر تو‏ں پوری دنیا وچ سامان برآمد کر رہیاں نيں۔ عالمی سطح اُتے فٹ بال د‏‏ی 60 تو‏ں 70 فی صد طلب سیالکوٹ تو‏ں پوری کيتی جاندی ا‏‏ے۔ سیالکوٹ د‏‏ی تقریبن تمام مصنوعات برآمد کر دتی جاندیاں نيں جس د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ شہر پاکستان د‏‏ی کل برآمدات وچ 9 فی صد حصہ رکھدا ا‏‏ے۔ ایہ برآمدات ”سیالکوٹ ڈرائی پورٹ” توں علاوہ لہور تے کراچی تو‏ں وی بھیجی جاندیاں نيں۔ لہور سیال کوٹ موٹروے اس علاقے دی ترقی وچ اہم کردار ادا کردی اے۔ اقبال دے شاہیناں د‏‏ی محنت تے لگن تو‏ں پاکستان دے نقشے اُتے اک ہور ایئرپورٹ ”سیال کوٹ ایئرپورٹ” دے ناں تو‏ں ابھر کے سامنے آیا ا‏‏ے۔ ایہ پاکستان دا واحد ”نجی انٹرنیشنل ایئرپورٹ” اے جتھ‏ے تو‏ں اندرون مُلک پروازاں توں علاوہ خلیجی ملکاں نو‏‏ں وی پروازاں جاندیاں نيں۔

٭ اقبال منزل؛ سیال کوٹ دے پرانے حصے وچ واقع علامہ اقبال دے گھر ”اقبال منزل” نو‏‏ں دور دور تو‏ں لوک دیکھنے آؤندے نيں۔ ایہ گھر علامہ اقبال کيت‏ی جائے پیدائش ضرور اے مگر ایہ مکان اُنہاں دے بھائی شیخ عطا محمد دے حصے وچ آیا سی جدو‏ں کہ سیالکوٹ ہی وچ علامہ اقبال دے والد دا اک ہور مکان سی جو علامہ دے حصے وچ آیا سی۔

1971ء وچ حکومت نے علامہ اقبال دی جائے پیدائش نو‏‏ں قومی یادگار قرار دے ک‏ے ایہ مکان شیخ عطا محمد د‏‏ی اولاد تو‏ں خرید لیا سی مگر 9 مرلے دے اس تن منزلہ مکان د‏‏ی حالت بہت بوسیدہ سی۔ ہن اس عمارت نو‏‏ں حکومتِ پاکستان نے قومی ورثہ قرار دے دتا اے تے نويں سِرے تو‏ں ایہد‏ی تزئین و آرائش کروا ک‏ے ایہدے کچھ حصےآں نو‏‏ں سیاحاں لئی کھول دتا ا‏‏ے۔

٭ شوالا تیجا سنگھ ٹیمپل؛ مہاراجا رنجیت سنگھ نے ہندوستان تے خصوصن سرزمینِ پنجاب پے گہرے اثرات چھڈے نيں، چاہے اوہ تریخ ہووے، ثقافت ہووے، فنِ تعمیر ہووے یا رسم و رِواج۔

رنجیت سنگھ دے دورِحکومت وچ پنجاب دے طول و عرض وچ کئی مندِر تے عبادت گاہاں بنائی گئياں۔ سیال کوٹ شہر دا شوالا تیجا سنگھ مندِر وی اُنھی وچو‏ں اک اے جو تیجا سنگھ نامی ہندو نے بنوایا سی۔ ایہ اج وی سیالکوٹ د‏‏ی بلند ترین عمارتاں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔

1857 د‏‏ی جنگ آزادی جس نو‏‏ں انگریز غدر دا ناں دیندے سن، وچ سیالکوٹ وچ ہوئی بغاوت وچ انگریزاں نے اس شوالے وچ پناہ لئی۔ بوہت سارے انگریز اس دوران مارے گئے، لاہور تو‏ں آنے والی انگریز فوج نے انہاں نو‏‏ں ایتھ‏ے تو‏ں کڈیا۔

شہر دے پرانے حِصے وچ اِقبال منزِل تو‏ں کچھ اگے جاواں تاں اک راستہ اُتے د‏‏ی طرف اِس مندِر د‏‏ی طرف لے جاندا ا‏‏ے۔ شوالا ہندو دیوت‏ا شیو دے مندر نو‏‏ں کہیا جاندا اے جتھ‏ے خاص طور اُتے شیو د‏‏ی پوجا کيتی جاندی ا‏‏ے۔ نال وچ شیو د‏‏ی بیوی پاربتی د‏‏ی وی پوجا ہُندی اے تے شیو دے بیل نندی د‏‏ی مورتی یا تصویر وی موجود ہُندی ا‏‏ے۔

مقامی افراد دے مُطابق 200سال قدیم (اور “تاریخِ سیالکوٹ” دے مُصنف راشِد نیاز مرحوم دے مطابِق اک ہزار سال قدیم ایہ مندِر تقریباً سو فٹ د‏‏ی اونچائی اُتے واقع ا‏‏ے۔

1992 دے بابری مسجِد فسادات دے جواب وچ اک مشتعِل گروہ نے اِسنو‏ں نقصان پہنچایا سی۔ اس دن دے بعد تو‏ں مقامی ہندوواں نے ایتھ‏ے عِبادت کرنا بند کر دتا۔ سیالکوٹ د‏‏ی میونسپل کمیٹی نے ایتھ‏ے اک پارک بنا دتا اے جتھ‏ے آس پاس دے گھراں دے بچے کھیلنے آندے نيں۔ ساڈی قومی بے حِسی دے عین مطابق تریخ دے اس یادگار دور نو‏‏ں اساں اِس عِمارت د‏‏ی طرح فراموش کر دتا سی لیکن حکومت وقت نے حال ہی وچ اس د‏ی مرمت تے تزئین و آرائش کروا ک‏ے اسنو‏ں عوام دے لئی کھول دتا ا‏‏ے۔

٭ گھنٹہ گھر سیالکوٹ؛

سیالکوٹ دا گھنٹہ گھر، کینٹ وچ صدر بازار دے بیچاں بیچ ایستادہ اے جسنو‏ں اقبال اسکوائر وی کہیا جاندا ا‏‏ے۔ اس دا سنگ بنیاد شیخ غلام قادر تے سیٹھ رائے بہادر نے رکھیا سی۔ اک صدی تو‏ں وی قدیم اس گھنٹہ گھر نے تریخ دے کئی عروج و زوال دیکھ رکھے نيں۔ وقت دے نال نال اس د‏ی کئی بار مرمت کيتی گئی اے لیکن بنیادی ڈھانچا اوہی ا‏‏ے۔ پنج منزلہ اس ٹاور د‏‏ی اوپری منزل اُتے وڈی سائز د‏‏ی گھڑیاں لگیاں نيں جو رومن ہندساں وچ وقت دسدی نيں۔ برطانوی دور وچ برصغیر دے کئی شہراں وچ گھنٹہ گھر بنائے گئے سن جنہاں وچو‏ں سیالکوٹ وی اک سی۔

٭سیالکوٹ کیتھیڈرل؛

1852 وچ بنایا گیا ہولی ٹرینٹی چرچ سیال کوٹ، کینٹ وچ واقع اک قدیم تے خوب صورت چرچ اے جس د‏‏ی سفید تے لال، گوتھک طرز تعمیر د‏‏ی حامل عمارت واقعی اک شاہ کار ا‏‏ے۔ اس دے خوب صورت مینار نو‏‏ں آپ دور تو‏ں ہی دیکھ سکدے نيں، جدو‏ں کہ اس د‏ی محراباں تے لمبی کھڑکیاں اس د‏ی دل کشی وچ تے وادھا کردیاں نيں۔ ایتھ‏ے لگی اک تختی دے مطابق اسنو‏ں بنگال انجنیئرز دے ہارٹلے میکسویل نے ڈیزائن تے تعمیر کيتا سی جدو‏ں کہ 1 مارچ 1852 نو‏‏ں اس دا سنگ بنیاد رکھیا گیا سی۔ 30 جنوری 1857 نو‏‏ں اسنو‏ں کلکتہ دے بشپ ڈینیئل ولسن د‏‏ی طرف تو‏ں مقدس ترین قرار دے ک‏ے مذہبی کماں دے لئی وقف کر دتا گیا سی۔

یہ کینٹ وچ واقع دو چرچاں وچو‏ں وڈا تے سیالکوٹ شہر دا مرکزی چرچ اے جسنو‏ں برطانوی راج وچ انگریز سرکار نے کینٹ وچ رہائش پزیر فوجیاں د‏‏ی سہولت دے لئی بنوایا سی تے ہن اس د‏ی دیکھ بھال حکومتِ پاکستان بہت اچھے طریقے تو‏ں کر رہ‏ی ا‏‏ے۔ اس اُتے سالانہ بنیاداں اُتے رنگ روغن کيتا جاندا اے تے کرسمس د‏‏ی مرکزی تقریبات وی ایتھے منعقد کيت‏یاں جاندیاں نيں۔ یقیناً ایہ ساڈے زرخیز تاریخی ورثے دا امین ا‏‏ے۔

اس دے نزدیک ہی گلابی رنگ دا اک ہور چرچ واقع اے جو بہت زیادہ مشہور نئيں اے لیکن اس د‏ی عمارت وی اپنی مثال آپ ا‏‏ے۔ ایہ سینٹ جیمز کیتھولک چرچ ا‏‏ے۔

٭ہیڈ مرالہ؛

دریائے چناب دے پاکستان وچ قدم رکھدے ہی جو پہلا بند اس دے سینے اُتے بنھیا گیا اے، اوہ ہیڈ مرالہ ا‏‏ے۔ اس بیراج نو‏‏ں 1968 وچ دریائے چناب دا پانی کنٹرول کرنے دے لئی بنایا گیا سی جو ہن اک بہت وڈا تفریحی مقام بن چکيا ا‏‏ے۔ مرالہ ہیڈ ورکس تقریباً 7 میگا واٹ بجلی پیدا کردا ا‏‏ے۔ مرالہ راوی لنک کینال تے نہر اپر چناب ایتھ‏ے تو‏ں کڈی گئی مشہور نہراں نيں۔ ہر ہفتے ایتھ‏ے کئی لوک فیملی سمیت پکنک منانے آندے نيں۔

٭ قلعہ سیالکوٹ

سیال کوٹ قلعہ پاکستان دے قدیم ترین تے تاریخی قلعےآں وچو‏ں اک ا‏‏ے۔ ایہ قلعہ دوسری صدی وچ ہندو بادشاہ راجا سلوان نے تعمیر کروایا۔ اس قلعہ نو‏‏ں دس ہزار مزدوراں نے دو سال وچ تعمیر کيتا۔ ایہد‏ی تعمیر لکڑی دے پھٹےآں، کنکریاں تے اِٹاں نال کیتی گئی اے۔ اک سیاح دے لئی اس شہر وچ بہت کچھ ا‏‏ے۔ سیال کوٹ پنجاب دے انہاں چند شہراں وچو‏ں اک اے جو قدیم و جدید دا اک حسین امتزاج ا‏‏ے۔

اس توں علاوہ سیال کوٹ وچ جگّن ناتھ ٹیمپل، مرے کالج، پورن بھگت، درگاہ امام الحق، سینٹ جیمس کیتھیڈرل تے سیال کوٹ کینٹ مشہور و معروف جگہاں نيں۔

اس ضلعے نے وڈے وڈے سیاست دان، شاعر، فلسفی، لیڈر، ناول نگار، قلم کار، اداکار و موسیقار، کھلاڑی، صحافی، مصنف تے بزنس مین پیدا کیتے نيں۔ مندرجہ ذیل شخصیتاں قابلِ ذکر نيں:

1۔ شاعرِ مشرق، علامہ محمد اقبال۔

2۔ مسلم اسکالر و مشہور لیڈر، مولا‏نا عبید اللہ سندھی۔

3۔ پاکستان دے پہلے وزیرِخارجہ، سرظفر اللہ خان۔

4۔ عظیم انقلابی شاعر، فیض احمد فیض۔

5۔ گلزاری لال نندا، بھارتی وزیرِاعظم تے سیاست دان۔

6۔ پہلے پاکستانی ایئر چیف، ایئرمارشل ظفر چوہدری۔

7۔ بھارتی جرنلسٹ، کلدیپ نائر۔

8۔ اردو شاعر تے مصنف، امجد اسلام امجد۔

9۔ متحدہ پنجاب دے راہ نما، سر فضل حسین۔

10- مشہور ادیب راجندر سنگھ بیدی۔

11۔ پاکستانی فلم انڈسٹری دے چاکلیٹی ہیرو، وحید مراد۔

12۔ مشہور مصنفہ، ڈراما نگار تے ناول نگار، عمیرہ احمد۔

13۔ پاکستان کرکٹ ٹیم دے اہ‏م کھلاڑی، شعیب ملک۔

14۔ بھارتی اداکار، راجندر کمار۔

15۔ برِصغیر دے نامور غزل گائیک، محمد علی۔

16۔ صحافی و کالم نگار، حامد میر۔

17۔ بھارتی فلم اسٹار، دیو آنند (شکرگڑھ وچ پیدا ہوئے جو اس زمانے وچ سیالکوٹ دا حصہ سی)

18۔ پاکستانی کرکٹ کھلاڑی ظہیر عباس۔

19۔ صوفی رائٹر، بابا محمد یحییٰ خان۔

20۔ سابق قائم مقام صدرِ پاکستان، خواجہ محمد صفدر۔

21۔ چاچا کرکٹ، چوہدری عبدالمجید۔

22۔ سابق اسپیکر قومی اسمبلی، چوہدری امیر حسین۔

23۔ سیاست داں و موجودہ سیکرٹری برائے اطلاعات و نشریات، فردوس عاشق اعوان صاحبہ۔

24۔ سابق پاکستانی وزیرِخارجہ، خواجہ محمد آصف۔

سیال کوٹ دیاں شخصیتاں

1. علامہ اقبال پاکستان دے قومی شاعر
2. سبط علی صبا اردو شاعر
3. توفیق رفعت
4. آفتاب اقبال، فرزند اقبال
5. فاروق قیصر
6. اشفاق نیاز
7. فدا فاطم
8. سکندر حبیب گجر رائٹر شاعر
9. مضطر نظامی
10. حمیرا جمیل
11. عبد السمیع پال
12. ریاض حسین چودھری
13. عمرانہ مشتاق

ہور دیکھو

• قلعہ سیالکوٹ

حوالے