لوک آکھدے ہن

لوک آکھدے ہن

لکھاری	ڈاکٹر سوہندر سنگھ ونجارا بیدی
دیس	بھارت
بولی	پنجابی
تریخ چھپائی	1959
چھاپن آلے	پنجابی ساہت اکادمی، لدھیانہ

دے ناں

ونجارا بیدی دی "لوک آکھدے ہن" کتاب اوہناں پنجابی بولدے لوکاں دے ناں ہے،جہناں دے اکھٹ بھنڈار وچوں ایہہ موتی چنے ہن۔

کردار

لوک آکھدے ہن کتاب دی کردار وچ "پرو.پریتم سنگھ" جی اپنے اک دوست دی گلّ کردے ہن،جس نوں "لوک" شبد توں چڑ ہے،تے اوہ میز اتے پئی ونجارا بیدی دی کت دیکھ کے بھکھّ کے بولیا،"لوک سواہ آکھدے ہن،لوک جھکھّ ماردے نے۔ کدے سوچیا ہے،کہ دنیاں وچ کنی عرباں کھرباں لوک رہندے ہن،تے اوہ بےمطلب دا بولی جادے ہن،کم دی گلّ کوئی نہیں کردا۔پر میرا جوشیلا دوست ایہہ بھلّ گیا ہے کہ جدوں ایہہ ارباں کھرباں لوک بول دے ہن،تاں لوک ساہت دا جنم ہندا ہے۔"لوک آکھدے ہن"کتاب وچ اجیہے ہی لوک ویکتیاں دے نتارے سچ تے سچ-انش نوں پیش کرن دا یتن کیتا گیا ہے۔بیدی جی نے اکھانا نوں کتاباں وچوں لبھن دی تھاں لوکاں دے بلھا اتوں بوچیاں ہے۔

کجھ اپنے بارے

اکھاناں نال میرا پیار مڈھ دا ہی ہے۔پر سانجھ دسویں پاس کرن توں بعد کالج دی لائبریری وچوں پنجابی دیاں پستکاں پڑھن نال پئی۔ اس توں بعد اوہناں نے انیکاں ساہتکاراں دیاں کتاباں پڑیا تے اوہناں وچوں کجھ اکھاناں الگّ کاپی تے لکھنیاں سرو کر دتیاں۔تے اوہناں نوں جیکر کسے دے منہ وچوں کوئی اکھان سن نوں ملدی تاں وی اوہ اس اکھان نوں کاپی تے لکھ لیندے سن۔

کتاب بارے جانکاری

بیدی جی نے "لوک آکھدے ہن" کتاب نوں تنّ بھاگاں وچ ونڈیا ہے۔ پہلے بھاگ نوں اگوں 12 بھاگاں وچّ ونڈیا ہے۔ اس وچ اکھاناں دی مہانتا، پریبھاشا، اتپتی تے وکاس،پرتکھواچی تے پرمانواچی،وپریت ارتھے اکھان، پنجابی اکھاناں دے سومے،وچاردھارا، سوہج تے گورو لیاؤن دیاں ویونتاں،پنجابی اکھاناں دیاں وشیشتائیاں،اکھاناں دا ورگیکرن،اکھاناں دی ورتوں دا گھیرا، آدی وشیاں اتے وستھار نال جانکاری دتی ہے۔جو اپنے آپ وچ بہت روچک ہے۔

اکھاناں دی مہانتا

اکھاناں ساہت دا سبھ توں پرانا روپ ہے۔ جدوں منکھ دی گیان پٹاری ادوں وی اکھاناں نال بھری ہوئی سی، جدوں اجے ساہت نال سنبندھت رچناواں رچیاں نہیں گئیاں سن۔ اکھاناں دے خزانے بھرپور کرن وچ منکھ دیاں کئی نسلاں نے مدد کیتی ہے۔ پرانے سمیں وچ اکھاناں دے مہتو نوں سمجھدے ہوئے ایہناں نوں سنبھالن دے یتن کیتے گئے۔ایہناں نوں نیتی ساہت دا انگ سمجھیا جاندا ہے۔

مصریاں دی سبھ توں پرانی کتاب، مویاں دا گرنتھ(B00k of Dead)وچ حضرت عیسیٰ توں 3700 ورھے پہلاں لکھی گئی دسی ہے،کئی ہزار اکھان، اٹل سچیائیاں تے نیتی سار،دسے جاندے ہن۔ اس گرنتھ دا اتارا مصر دے مناراں،مقبریاں تے مسالیاں نال بچا رکھے گئے مترک سریراں دے صندوقاں اتے اکریا ملدا ہے۔انج ایہہ پستک نایاب ہے۔

اکھان دی تشریح

اکھان کس نوں کہندے ہن؟ اس سوال دا اتر دینا جنا سوکھا ہے اتنا ہی کٹھن وی ہے۔سکھالا اس کرکے ہے کہ اس دی جانکاری ان پڑھ، گنوار ویکتی نوں وی ہے۔تے اوہ وی دسّ سکدا ہے کہ اکھان کی ہندی ہے۔ کٹھن اس کرکے ہے کہ جیکر کسے پڑھ لکھے ودوان نوں اس شبد دی پریبھاشا کرن لئی کہہ دتا جاوے تاں اوہ وی سوچیں پے جاندا ہے۔ہن تک ودواناں نے اپنی سمجھ،انوبھوَ، تے سوجھی نال اکھان دی پریبھاشا دین دی کوشش کیتی ہے۔

”

"بول چال وچّ بہت آؤن والا بنھاں ہویاں واک،جس وچ کوئی انوبھوَ دی گل سنکھیپ وچ اتے اکثر النکاری بولی وچ کہی گئی ہووے۔"

“

اکھان دی اتپتی تے ترقی

جدوں کوئی سیانا منہ کسے واک دی ورتوں، اک خاص حالت اتے سہج سبھا ہی پہلی وار کردا ہے،ادوں کسے اکھان دی اتپتی بیج روپ وچ ہندی ہے۔تے جدوں اوہی گلّ ہور سروتیاں دے منہ اتے چڑھ جاندی ہے،تاں اوہ اکھاناں دی ڈویلپمنٹ ہندا ہے۔اکھان دی اتپتی لوک گیت،لوک کہانیاں،بجھارت،راہیں ہندی ہے۔اس دا وکاس پیڑھی در پیڑھی ہندا چلا جاندا ہے۔

پرتکھواچی تے پرمانواچی اکھان

پرتکھواچی اکھان اکہرے بھاوَ والیاں ہندیاں ہن،تے ایہناں دی ورتوں روپی مطلب وچ نہیں کیتی جاندی۔پر پرمانواچی اکھان وچ روپی مطلب دی ورتوں کیتی جاندی ہے۔تے کدے کسے دسدے مطلب وچ نہیں ورتیا۔ایہناں دا باہرلا ارتھ تاں اصلوں اک دشٹانت ہے،جو کسے وڈیرے مطلباں دا سجھاؤ دیندا ہے۔

• ماواں ٹھنڈھیاں چھاواں۔ (پرتکھواچی اکھان)

• ذات دی کوڑھ کرلی،شتیراں نال جپھے۔(پرمانواچی اکھان)

الٹ مطلب اکھان

الٹ مطلب اکھاناں وچ،وچاراں دی ایکتا دی تھاں انیکتاں ویکھن وچ آؤندی ہے۔اک اکھان وچ اک گلّ کرن تے زور دتا گیا ہندا ہے تے دوسرے وچ اس توں بچن لئی۔ اک وچ کسے کرتو نوں لابھدائک دسیا جاندا ہے،تے وچ اسے نوں ہانی کارک دسیا جاندا ہے۔کسے اکھان وچ اک گلّ دی پرسنسا کیتی ہندی ہے تے دوجے وچ نندیا۔جویں:-

• 1 کاہلیاں اگے ٹوئے،کاہلی دا کم کیکن ہوئے۔
• 2 کلھ کرنا سو اج کر،اج کرنا سو ہن

عمر ہڈاں نوں کھا رہی، جیوں کنکے نوں گھن۔

پنجابی اکھاناں دے سومے

پنجاب وچ پرچلت تنّ چوتھائی توں وی ادھک اکھاناں دی اتپتی سوتنتر طور اتے ہوئی ہے تے۔ایہہ پنجاب دے لوک جیون وچوں اجں ہی نسر کھلوتے ہن جویں ساون دی رتّ توں بعد دھرتی دی ککھوں ہرا گھاہ اگدا ہے۔ پنجابی اکھاناں دے پنج پرمکھ سومے ہن۔ 1* لوک-گیت 2* بجھارتاں 3* ساہتی 4* ڈک تے بھڈری رچت 5* فارسی، عربی تے انگریزی بولی توں ترجمہ

دوجا حصہ

دوجے بھاگ نوں وی بیدی نے اگوں 12 بھاگاں وچ ونڈیا ہے،جس وچّ جیون نال سنبندھت وکھو-وکھو پکھاں نوں لے کے انیکاں بھاگاں تے اپ-بھاگاں ہیٹھ اکھاناں نوں اجیہی ویونت نال دتا ہے کہ ہر اک اکھان دا ساڈے جیون وچ ستھان نسچت ہو جاندا ہے۔اس دے بھاوَ وی سپشٹ ہو جادے ہن۔اس راہیں پنجابیاں دے سبھیاچارک جیون بارے وی جانکاری پراپت ہو جادی ہے۔بیدی نے بھاویں اکھاناں دے ارتھ نہیں دتے پر ہر اکھان اپنے پرسنگ وچ سپشٹ ہے۔جس وچ اکھاناں بارے اکھاناں،پنجاب تے پنجابی، ربّ تے منکھ، پرکرتی رتاں تے مینہہ، قدرتی قہر،منکھ تے جیون،منکھ تے سریرک اوستھا، گھروگی جیون، سماجک تے بھائیچارک جیون، کار وہار، راج تے سرکار، آچرن، کجھ اپدیش کجھ چیتاونیاں، پشو پنچھی، آدی بارے وستھار نال چرچہ کیتی ہے۔

اکھاناں بارے اکھان

"وقت لنگھ جاندے ہن،
                 پر گلّ یاد رہندی ہے۔"

ربّ تے منُکھ

اکھاناں وچ پرماتما نوں دیاوان،تے داتے دے سروپ وچ چتاں جاندا ہے۔اوہ سرو۔شکتی مان ہے،اس دی مرضی توں بناں کجھ وی نہیں ہو سکدا۔ پرماتما دی۔پراپتی دے سوکھے راہ دسے گئے ہن۔ اپنے اندر دیاں برائییاں نوں ختم کرکے اس پرماتما نوں پراپت کیتا جا سکدا ہے۔

پرکرتی رتاں تے مینہہ

کوئی ورلا ہی ویکتی ہووےگا جس نوں آلے-دوآلے دے قدرتی دش،اکاش دی وشالتا،بدلیاں رتاں، سویر سار دی سندھور ڈولھدی لالی، ہواواں۔پرکرتی دا منکھی جیون نال ماں پتر والا ڈونگھا تے ممتا بھریا سنبندھ ہے۔منکھ دا سبھ توں نگھا تے نکٹی ساتھی منکھ نہیں قدرت ہے۔پرکتی وچ پربھو خود وی وسدا ہے۔پرکتی تاں پربھو دا اوہ آوا ہے جس وچ زندگی دھڑکدی،پکدی تے رسدی ہے۔اکھاناں وچ پرکرتی تے اس دے سبھاء دا ورنن عامَ ملدا ہے۔

”

"اسمان جڈے کھلاریاں لئی، ربّ جڈی بانہہ چاہیدی ہے۔"

“

رتاں

پنجاب دیاں رتاں بڑیاں سہاؤنیاں ہن۔ ایہہ اتنیاں موہ-بھجیاں ہن کہ ہر پنجابی اک رتّ پچھوں دوجی رتّ نوں اڈیکدا تے باہواں اڈّ کے ملدا ہے۔ بھارت دیاں رتاں نوں چھ بھاگاں وچ ونڈیا گیا ہے۔ 1* بسنت 2* گریکھم 3* برکھا 4* سرد 5*پتجھڑ

تیسرا حصہ

بیدی جی نے تیسرے حصےوچ اوہ لوک وارتاواں دتیاں ہن،جہناں دا تعلق کسے نہ کسے اکھان نال ہے۔ایہہ وارتاواں کجھ کو اکھاناں دی اتپتی اتے چاننا پاؤندیاں ہن۔ایہناں وارتاواں دا ساہتک ملّ وی کسے پکھ توں گھٹّ نہیں ہے۔اس کرکے ایہناں نوں وی سنبھال لیا گیا ہے۔ ایہناں اکھاناں وچ سبھ کجھ لٹیاں جانا،انجان ہتھاں وچ مشکل کم دیننا،اکو جیہا ورتارا،سبھ پاسے وگاڑے،دو پاسیں قصر کون،وغیرہ ۔

حوالے