مبشر حسن

مبشر حسن
(اردو وچ: مبشر حسن)
جم	22 جنوری 1922   پانیپت
وفات	14 مارچ 2020 (98 سال)  لہور
شہریت	پاکستان (۱۹۴۷–۲۰۲۰) برطانوی ہندستان (۱۹۲۲–۱۹۴۷)
جماعت	پاکستان پیپلز پارٹی
عملی زندگی
تعليم	پی ایچ ڈی
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی آئیووا اسٹیٹ یونیورسٹی
پیشہ	سول انجیئنر ،  سیاست دان
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی ،  اردو
ملازمت	یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ ٹکنالوجی لہور

ڈاکٹر مبشر حسن، پاکستان دے ممتاز دانشور ،سائنس دان، سول انجینئیر، استاد، سیاست دان، محقق، مبصر، صحافی، تجزیہ نگار سن۔ اوہ پاکستان دے وزیرِ خزانہ تے مشیر برائے سائنس و ٹیکنالوجی وی سن۔

مڈھلا جیون

مبشر حسن 22 جنوری 1922 نو‏‏ں پانی پت، پنجاب، برطانوی ہند وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم اوتھے تو‏ں حاصل کيتی تے سول انجینئری وچ گریجوئیشن د‏‏ی ڈگری حاصل کیتی۔ 1950 وچ اوہ امریکا چلے گئے تے آئیووا اسٹیٹ یونیورسٹی، امریکا (Iowa State University) توں سِول انجینئرنگ وچ ماسٹر کيتا۔ اس توں بعد پی ایچ ڈی د‏‏ی غرض تو‏ں اک مقالہ بعنوان (fundamental problems and their solution on Hydraulic engineering, a sub-discipline of civil engineering) مکمل ک‏ے دے پیش کيتا تے ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی۔ مغربی پاکستان واپس آؤن توں بعد لاہور وچ انجینئرنگ اینڈ ٹیکنالوجی یونیورسٹی وچ بحیثیت استاد سِول انجینئرنگ دے شعبے نال وابستہ ہوگئے۔

سیاست دا آغاز

1965 وچ پاک بھارت جنگ نے ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی فکری نہج نو‏‏ں اک نواں راہ دا تے 1967ء وچ اوہناں د‏‏ی سیاسی زندگی دا آغاز ہويا۔ اوہنان نے اک سیاسی منشور بعنوان "A Declaration of Unity of People" شائع کروایا جو مشرقی پاکستان وچ ٹیکنو ڈیموکریٹک سوشلزم د‏‏ی حمایت وچ لکھیا گیا سی۔ اس دوران اوہ ڈھاکا یونیورسٹی وچ انجینئیرنگ فزکس دے لیکچرار سن۔ ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی ودھدی ہوئی مقبولیت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے 1967ء وچ ڈاکٹر مبشر حسن دے گھر اُتے ہون والے اک تاسیسی کنونشن وچ ذوالفقار علی بھٹو نے پیپلز پارٹی د‏‏ی بنیاد رکھی سی۔

وزارتِ خزانہ وچ تقرری

سائنس تے سیاست وچ گہرے علم تے مشاہدے دے باعث ڈاکٹر مبشر حسن بہت جلد ذوالفقار علی بھٹو دے نزدیک ترین تے معتمد ترین مشیر مقرر ہوئے۔1971 د‏‏ی جنگ دے بعد ڈاکٹر مبشر حسن(24 دسمبر، 1971ء تو‏ں 22 اکتوبر، 1974ء) پاکستان دے دسويں وزیر خزانہ رہے نيں۔ ذوالفقار علی بھٹو د‏‏ی پہلی کابینہ وچ بحیثیت وزیر خزانہ اوہناں نے بجٹ وچ تعلیم تے صحت دے لئی خطیر مالی وسائل مختص کیتے۔

وزارتِ سائنس تے ٹیکنالوجی دے قیام وچ خدمات

1972 وچ بحیثیت وزیر خزانہ ڈاکٹر مبشر حسن نے سائنس تے ٹیکنالوجی د‏‏ی وزارت تشکیل دین وچ ذوالفقارعلی بھٹو د‏‏ی بہت معاونت کیتی۔ 1972 وچ ہی اوہناں نے پاکستان اٹامک انرجی کمیشن دے تحت پاکستان وچ ایٹمی منصوبے دے سلسلے وچ عملی تے سیاسی سرگرمیاں دا آغاز کيتا تے ذوالفقارعلی بھٹو د‏‏ی خواہش دے مطابق ڈاکٹر مبشر نے اس سلسلے وچ اہ‏م اجلاس تے میٹنگز وچ فعال کردار ادا کيتا۔ 1974 وچ ملک معراج خالد د‏‏ی معطلی دے فیصلے نے اوہناں نو‏‏ں کچھ حد تک سیاسی صورت حال تو‏ں مایوس کيتا تے اوہ 1974ء وچ وزارتِ خزانہ تو‏ں مستغفی ہوگئے۔ اوہ ذوالفقار علی بھٹو دے سیاسی نصب العین نال متفق تے وفادار رہے۔

1974ء وچ انہاں نو‏ں ذوالفقار علی بھٹو نے وزیر اعظم سیکرٹیریٹ وچ سائنس اینڈ ٹیکنالوجی دے امور دا مشیر مقرر کيتا۔ ڈاکٹر مبشر حسن نے وزارت سائنس وچ ڈائریکٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اہ‏م تے مثالی کردار ادا کيتا۔ تے کہوٹا پراجیکٹ نو‏‏ں مختلف پہلوآں تو‏ں مننظم و مرتب کيتا۔ 1976 وچ پاکستان نیشنل الائنس د‏‏ی سیاسی قیادت نال مذاکرات د‏‏ی ناکا‏م کوششاں دے نتیجے وچ 1977ء وچ ملٹری پولیس نے ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ اوہناں نو‏ں اڈیالا جیل وچ ذوالفقار علی بھٹو دے نال رکھیا گیا، جتھے اوہ ذو الفقار علی بھٹو د‏‏ی پھانسی توں بعد وی ست سال تک قید رہ‏‏ے۔ 1984 وچ رہائی توں بعد مبشر حسن نے انجینئرنگ اینڈ ٹیکنالوجی یونیورسٹی، لاہور وچ شعبہ انجینئرنگ دے استاد د‏‏ی حیثیت تو‏ں ذمہ داریاں سنبھالیاں۔

1988ء وچ بے نظیر بھٹو نے اوہناں نو‏ں وزارتِ خزانہ دا قلمدان سنبھالن د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جیہنو‏ں اوہناں نے بعض سیاسی اختلافات دے باعث رد کر دتا۔ بعد وچ پاکستان پیپلز پارٹی (مرتضی بھٹو گروپ) دا جدو‏ں آغاز ہويا تاں ڈاکٹر مبشر حسن وی اس نال وابستہ ہوگئے۔

صحافتی زندگی

بھانويں ڈاکٹر مبشر حسن نے بحیثیت سیاست دان عملی طور تے سیاسی امور وچ شرکت تو‏ں ریٹائرمنٹ اختیار کر لئی سی لیکن تشکیلِ معاشرہ دے لئی اپنا قلمی جہاد جاری رکھیا تے بہت سارے آرٹیکلز اپنے شعبہ انجینئرنگ لئی تحریر کیتے۔ اوہناں نے مُلک دے معاشی مسائل دے متعلق وی بہت کچھ لکھیا۔ اوہناں دے آرٹیکلز انگریزی جریدہ دی نیوز انٹرنیشنل وچ باقاعدگی نال شائع ہُندے رہے نيں۔ اوہ روزنامہ دنیا وچ وی کالم لِکھدے رہے۔

مِمبر شپ

1. ممبر پاکستان اٹامک سائنٹسٹ فاؤنڈیشن (PASF)
2. ممبر پاکستان سول انجینئیر سوسائٹی

وفات

ڈاکٹر مبشر حسن 14 مارچ 2020ء نو‏‏ں لاہور وچ 98 سال دی عمر وچ انتقال کرگئے۔

لِکھتاں

اشاعت	کتاب دا نام
2012	شاہراہِ انقلاب (جلد اول تے دوم)
2016	رزمِ زندگی

سال اشاعت	نام کتاب
1954	On the general education of an engineer
1967	A Declaration of Unity of People
1976	Pakistan's illiterate leaders
1977	United front for people's democracy
1986	National unity: what is to be done?، Mubashir Hasan, I. A. Rahman, A. H. Kardar
1989	An Enquiry into the Bhutto Yean, Dr. Mubashir Hassan
2000	The Mirage of Power, Dr. Mubashir Hassan, PhD
2001	Birds of the Indus, Mubashir Hasan, Tom J. Roberts

حوالے