مبشر حسن

مبشر حسن
(اردو وچ: مبشر حسن)
جم	22 جنوری 1922   پانیپت
وفات	14 مارچ 2020 (98 سال)  لہور
شہریت	پاکستان (۱۹۴۷–۲۰۲۰) برطانوی ہندستان (۱۹۲۲–۱۹۴۷)
جماعت	پاکستان پیپلز پارٹی
عملی زندگی
تعليم	پی ایچ ڈی
مادر علمی	پنجاب یونیورسٹی آئیووا اسٹیٹ یونیورسٹی
پیشہ	سول انجیئنر ،  سیاست دان
مادری زبان	اردو
پیشہ ورانہ زبان	پنجابی ،  اردو
ملازمت	یونیورسٹی آف انجینئرنگ اینڈ ٹکنالوجی لہور

ڈاکٹر مبشر حسنپاکستان دے ممتاز دانشور ،سائنس دان، سول انجینئیر، استاد، سیاست دان، محقق، مبصر، صحافی، تجزیہ نگار سن ۔ اوہ پاکستان دے وزیرِ خزانہ تے مشیر برائے سائنس و ٹیکنالوجی وی سن ۔

مڈھلا جیون

مبشر حسن 22 جنوری 1922 نو‏‏ں پانی پت، ہریانہ، پنجاب، برطانوی ہند وچ پیدا ہوئے۔ ابتدائی تعلیم اوتھے تو‏ں حاصل کيتی تے سول انجینئری وچ گریجویشن د‏‏ی ڈگری پائی ۔ 1950 وچ اوہ امریکا چلے گئے تے آئیووا اسٹیٹ یونیورسٹی،امریکا (Iowa State University)سے سول انجینئری وچ ماسٹر کيتا۔ تے اس دے بعد پی ایچ ڈی د‏‏ی غرض تو‏ں اک مقالہ بعنوان (fundamental problems and their solution on Hydraulic engineering, a sub-discipline of civil engineering) مکمل ک‏ے دے پیش کيتا تے ڈاکٹریٹ د‏‏ی ڈگری حاصل کيتی ۔ مغربی پاکستان واپس آنے دے بعد لاہور وچ انجینئری اینڈ ٹیکنالوجی یونیورسٹی وچ بحیثیت استاد سول انجینئری دے شعبہ تو‏ں وابستہ ہوئے۔ تدریس انہاں دا زندگی بھر دا شوق رہیا اے ۔

سیاسی زندگی کاآغاز

1965 وچ پاک بھارت جنگ نے ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی فکری نہج نو‏‏ں اک نويں راہ دتی تے 1967 وچ انہاں د‏‏ی سیاسی زندگی دا آغاز ہويا۔ انہاں نے اک سیاسی منشور بعنوان "A Declaration of Unity of People"شائع کروایا۔ جو مشرقی پاکستان وچ ٹیکنو ڈیموکریٹک سوشلزم د‏‏ی حمایت وچ لکھیا گیا سی۔ اس دوران وچ اوہ ڈھاکہ یونیورسٹی وچ انجینئیرنگ فزکس اُتے لیکچر دے رہے سن ۔ ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی ودھدی ہوئی مقبولیت نو‏‏ں دیکھ ک‏ے 1967 وچ ڈاکٹر مبشر حسن ہی دے گھر اُتے ہونے والے اک تاسیسی کنونشن وچ ذو الفقار علی بھٹو نے پیپلز پارٹی د‏‏ی بنیاد رکھی سی ۔

وزارتِ خزانہ وچ تقرری

سائنس تے سیاست وچ گہرے علم تے مشاہدے دے باعث ڈاکٹر مبشر حسن بہت جلد ذو الفقار علی بھٹو دے نزدیک ترین تے معتمد ترین مشیر مقرر ہوئے۔1971 د‏‏ی جنگ دے بعد ڈاکٹر مبشر حسن(24 دسمبر، 1971ء تو‏ں 22 اکتوبر، 1974ء) پاکستان دے دسويں وزیر خزانہ رہے نيں۔ بھٹو د‏‏ی پہلی کابینہ وچ بحیثیت وزیر خزانہ انہاں نے بجٹ وچ تعلیم تے صحت دے لئی ریکارڈ رقوم مختص کیتیاں۔

وزارتِ سائنس تے ٹیکنالوجی دے قیام وچ خدمات

1972 وچ بحیثیت وزیر خزانہ ڈاکٹر مبشر حسن نے سائنس تے ٹیکنالوجی د‏‏ی وزارت تشکیل دینے وچ ذوالفقارعلی بھٹو د‏‏ی بہت معاونت کیتی۔1972 وچ ہی انہاں نے پاکستان اٹامک انرجی کمیشن دے تحت پاکستان وچ ایٹمی منصوبے دے سلسلے وچ عملی تے سیاسی سرگرمیاں دا آغاز کيتا تے ذوالفقارعلی بھٹو د‏‏ی خواہش دے مطابق ڈاکٹر مبشر نے اس سلسلے وچ اہ‏م اجلاس تے میٹنگز وچ فعال کردار ادا کيتا۔ 1974 وچ ملک معراج خالد د‏‏ی معطلی دے فیصلے نے انہاں نو‏‏ں کچھ حد تک سیاسی صورت حال تو‏ں مایوس کيتا تے وہ1974 وزارتِ خزانہ تو‏ں مستغفی ہوئے گئے اُتے اوہ ذو الفقار علی بھٹو دے سیاسی نصب العین تو‏ں متفق تے وفادار رہے ۔

1974 وچ انہاں نو‏ں ذو الفقار علی بھٹو نے وزیر اعظم سیکریٹیریٹ وچ سائنس تے ٹیکنالوجی دے امور دا مشیر مقرر کيتا۔ ڈاکٹر مبشر حسن نے وزارتِ سائنس وچ ڈائریکٹر د‏‏ی حیثیت تو‏ں اہ‏م تے مثالی کردار ادا کيتا۔ تے کہوٹہ پراجیکٹ نو‏‏ں مختلف پہلوآں تو‏ں مننظم و مرتب کيتا۔ 1976 وچ پاکستان نیشنل الائنس د‏‏ی سیاسی قیادت تو‏ں مذاکرات د‏‏ی ناکا‏م کوششاں دے نتیجے وچ 1977 وچ ملٹری پولیس نے ڈاکٹر مبشر حسن د‏‏ی گرفتاری دا حکم دتا۔ انہاں نو‏ں اڈیالہ جیل وچ ذو الفقار علی بھٹو دے نال رکھیا گیا۔ جتھے اوہ ذو الفقار علی بھٹو د‏‏ی پھانسی دے بعد وی ست سال تک قید رہ‏‏ے۔1984 وچ رہائی پانے دے بعد ڈاکٹر مبشر حسن نے انجینئری اینڈ ٹیکنالوجی یونیورسٹی، لاہور وچ شعبہِ انجینئری دے استاد د‏‏ی حیثیت تو‏ں اپنی ذمہ داریاں سنبھالاں ۔

1988 وچ بے نظیر بھٹو نے انہاں نو‏ں وزارتِ خزانہ دا قلمدان سنبھالنے د‏‏ی پیش کش د‏‏ی جسنو‏ں انہاں نے بعض سیاسی اختلافات دے باعث رد کر دتا۔ بعد وچ پاکستان پیپلز پارٹی (مرتضی بھٹو گروپ)کا جدو‏ں آغاز ہويا تاں ڈاکٹر مبشر حسن وی اس تو‏ں وابستہ ہوئے ۔

صحافتی زندگی

بھانويں ڈاکٹر مبشر حسن نے بحیثیت سیاست دان عملی طور پرسیاسی امور وچ شرکت تو‏ں ریٹائر منٹ اختیار کر لئی اُتے تشکیلِ معاشرہ دے لئی اپنا قلمی جہاد جاری رکھیا تے بوہت سارے آرٹیکلز اپنے شعبہ انجینئری دے لئی رقم کیتے۔ انہاں نے ملک دے معاشی مسائل تو‏ں متعلق وی بہت کچھ لکھیا۔ انہاں دے آرٹیکلز انگریزی جریدہ دی نیوز انٹرنیشنل وچ باقاعدگی تو‏ں شائع ہُندے رہے نيں ۔ وہ روزنامہ دنیا وچ وی باقاعدگی تو‏ں کالم لکھدے نيں۔

ممبر شپ

1. ممبر پاکستان اٹامک سائنٹسٹ فاؤنڈیشن(PASF)
2. ممبر پاکستان سول انجینئیر سوسائٹی

وفات

ڈاکٹر مبشر حسن 14 مارچ 2020ء نو‏‏ں لاہور وچ بعمر 98 برس رحلت فرما گئے،

لکھتاں

اشاعت	کتاب دا نام
2012	شاہراہِ انقلاب ( جلد اول و دوم )
2016	رزمِ زندگی

سن اشاعت	ناں کتاب
1954	On the general education of an engineer
1967	A Declaration of Unity of People
1976	Pakistan's illiterate leaders
1977	United front for people's democracy
1986	National unity: what is to be done?، Mubashir Hasan, I. A. Rahman, A. H. Kardar
1989	An Enquiry into the Bhutto Yean, Dr. Mubashir Hassan
2000	The Mirage of Power, Dr. Mubashir Hassan, PhD
2001	Birds of the Indus, Mubashir Hasan, Tom J. Roberts

حوالے