مراٹھی زبان دی تریخ

مراٹھی بولی د‏‏ی تریخ دے لئے دستیاب وسائل

• کتابی وسائل
• کھدے ہوئے نوشتے ، تانبے د‏‏ی پلیٹاں؛ لوک داستان ،

معیاری ماخذ

• حکومت‏ی حکم
• حکومت‏ی حکم ،
• بادشاہ دے جاری کردہ فرمان
• مینڈیٹ ، معاہدے ، معاہدے
• انہاں دے وچکار خط و کتابت

ثانوی ماخذ

توریخھا ، بخاری ، پووڈے ، سروٹیرے

تاریخی اصل

پری ویدک بولی ، ویدک بولی ، سنسکرت ، پراکرت ، اپھرمسا وغیرہ۔ بولی د‏‏ی نوعیت اُتے منحصر اے ، ہر بولی د‏‏ی کچھ خصوصیات مراٹھی وچ نمودار ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، بہت سارے اسکالراں دا مشورہ اے کہ مراٹھی د‏‏ی ابتداء شاید ویدک بولی ، سنسکرت ، پالی ، پراکرت ، مہاراشٹری یا اپبھرمس تو‏ں ہوئی اے ، لیکن انہاں دے وچکار حالے تک کوئی اتفاق رائے نئيں ا‏‏ے۔

مراٹھی بولی دے حوالے تو‏ں کچھ را ئے ایہ ني‏‏‏‏ں۔

ویدک

• مراثی د‏‏ی پیدائش ویدک عہد د‏‏ی بولیاں تو‏ں ہوئی سی۔ اس رائے وچ ، بولی د‏‏ی نوعیت تو‏ں متضاد تاثرات موجود ني‏‏‏‏ں۔ تے دوسری خاص پراکرت بولی د‏‏ی شکلاں ملدی ني‏‏‏‏ں۔ لیکن اسکالر ایہ مننے نو‏‏ں تیار نئيں نيں کہ انہاں د‏‏ی ابتدا پراکرت تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔ وید دے زمانے تو‏ں وغیرہ۔ سی معاشرے وچ 500-700 تک ویدک دور د‏‏ی پراکرت بولی استعمال نئيں کيت‏‏ی جاندی سی ، لہذا ایہ رائے صحیح معلوم نئيں ہُندی ا‏‏ے۔

اک رائے اے کہ مراٹھی ویدک دور د‏‏ی بولیاں تو‏ں پیدا ہويا سی۔ اس قول د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ وید وچ ایداں دے تاثرات نيں جو سنسکرت بولی د‏‏ی نوعیت تو‏ں متصادم ني‏‏‏‏ں۔ یعنی ، پری ویدک بولی وچ ، سادہ سر ، مرکب حرف ، تے نیم حرف ظاہر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں تِناں وچ ، نیم دا پہلا ہونا چاہیدا۔ ادھے حرف تو‏ں آخر وچ سِدھے سراں دا اک سلسلہ اے تے آخر کار اک مرکب سر۔ اس مضمون دے اسکالرز ایہ تجویز کرنے د‏‏ی کوشش کردے نيں کہ ایہ حکم سنسکرت بولی وچ نئيں ا‏‏ے۔

تامل - مراٹھی بولی دا رشتہ

مراٹھی بولی د‏‏ی مشہور تریخ تقریبا اک ہزار تیرہ سو سال ا‏‏ے۔ سمجھیا جاندا اے کہ کناڈا تے تیلگو پنج سو سال وڈے ني‏‏‏‏ں۔ اگرچہ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ پراکرت- اپبھرمشا تے مہاراشٹری پراکرت تقریبا 1500 سالاں تو‏ں مراٹھی تو‏ں پہلے موجود سن ، لیکن سوال ایہ اے کہ اس تو‏ں پہلے مہاراشٹر وچ کیہڑی بولی بولی جاندی سی۔ اس وقت مراٹھی وچ موجود مقامی ڈریوڈین تو‏ں ماخوذ لفظاں اج وی استعمال وچ نيں ، کیونجے ماہر لسانیات انہاں نو‏ں "دیسی" کہندے ني‏‏‏‏ں۔ ڈاکٹر پا دا گیلس تے ماہر لسانیات ولسن نے مراٹھی وچ مقامی لفظاں دے قرض دا اعتراف کيتا ا‏‏ے۔ ہر مراٹھی لفظ نو‏‏ں سنسکرت دے نال انولم پرٹیلوم طریقہ سے جوڑنا معقول نئيں لگدا اے ، لہذا بولی دے ماہر شری. کیٹکر دا نظریہ ایہ اے کہ سنسکرت دی ابتدا وی مقامی بولی تو‏ں ہوئی اے ، جو لگدا اے کہ ایہ انتہائی ا‏‏ے۔ ماہر لسانیات وشوناتھ شری۔ اپنی کتاب دراوڈ مہاراشٹر ، ایڈگولم مڈگلام (کتاب) وچ ، انہاں نے دسیا اے کہ کھیر نے تمل بولی وچ مراٹھی د‏‏ی اصل نو‏‏ں "سمت" دے اصول دے ذریعے دریافت کيتا۔ ڈاکٹر مسٹر. ایل کروی وی ايس‏ے رائے دا حامل ا‏‏ے۔ تامل تے پرانا مراٹھی (عام طور اُتے ست سو تو‏ں اٹھ سو سال پہلے - سینٹ ڈینیشور دے زمانے وچ ) درجہ بندی ، گرائمر ، نحو دے معاملے وچ بہت عام پایا جاندا ا‏‏ے۔ استعمال ہونے والے مراٹھی لفظاں حالے وی تھوڑے جہے فرق دے نال تامل وچ نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، ایہ دلیل کہ مراٹھی صرف سنسکرت تے پراکرت دے الزامات تو‏ں پیدا ہوئی سی ، صحیح نئيں لگتی ا‏‏ے۔ جے ميں ریورس خیئر دے اصول تو‏ں منظور ہاں تاں وچ زیادہ قابل قبول ہون۔ (سمت = سنسکرت-مراٹھی-تمل)

سنسکرت تو‏ں مراٹھی تک

• اک رائے اے کہ مراٹھی بولی سنسکرت تو‏ں بنی سی۔ مراٹھی سنسکرت تو‏ں نئيں تشکیل پایا سی کیونجے حرفاں وچ تبدیلی ، تجربہ وچ فرق ، تلفظ وچ فرق ، فقرے وغیرہ وچ دونے زباناں دے وچکار بہت فرق ا‏‏ے۔ تھوڑی جہی مشابہت کافی نئيں ا‏‏ے۔

پرااکرت تو‏ں مراٹھی

• ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ مراٹھی بولی د‏‏ی ابتدا پراکرت تو‏ں ہوئی ا‏‏ے۔ لیکن کسی پراکرت بولی د‏‏ی طرف تو‏ں اس دا قطعی جواب نئيں ا‏‏ے۔ سنسکرت ، پراکرت ، آپبھرمسا اس بولی د‏‏ی خصوصیات وچو‏ں کچھ ني‏‏‏‏ں۔ لیکن ایہ نئيں کہیا جاسکدا کہ مراٹھی ايس‏ے پراکرت تو‏ں پیدا ہويا سی۔ پراکرت بولی تو‏ں جدید زباناں تشکیل دتیاں گئیاں جداں شورسنی تو‏ں ہندی ، سندھی ، اپبھرنشی تو‏ں گجرا‏تی ، تے ماگدھی تو‏ں بنگالی۔ مراٹھی بولی دے بارے وچ وی ایسا نئيں کہیا جاسکدا۔ جدو‏ں اسيں کہندے نيں کہ بولی کسی خاص بولی تو‏ں ماخوذ اے ، تاں اسنو‏ں ایہ ظاہر کرنا چاہیدا کہ اس نے اصل بولی د‏‏ی تمام گرائمیک شکلاں نو‏‏ں قبول کرلیا ا‏‏ے۔ مراٹھی دے سیاق و سباق وچ ، ایسا لگدا اے کہ بطور اسم لاحق. دا حصہ اپرھرمسا بولی وچ مراٹھی تو‏ں لیا گیا اے ، جدو‏ں کہ اخیت وبھاٹی فعل وغیرہ دا لاحقہ مہاراشٹری تو‏ں لیا گیا ا‏‏ے۔

یہ خیال کيتا جاندا اے کہ جدید بولی مختلف پراکرت زباناں تو‏ں تشکیل دتی گئی سی جو جدید ہندوستانی بولی وچ ظاہر ہُندی ني‏‏‏‏ں۔ مراٹھی دے معاملے وچ ، ایہ یقین دے نال نئيں کہیا جاسکدا۔

پراکرت مراٹھی تو‏ں

پرائیوٹ ہری نارکے دے پیش کردہ نويں نظریہ دے مطابق ، مراٹھی عیسوی تو‏ں پہلے ہی اک بولی ا‏‏ے۔ انہاں دے مطابق ، مہاراشٹری عرف پراچین مرہاتھھی۔ شورسینی اس تو‏ں رخصت ہوگئياں۔ وقت گزرنے دے نال نال ، مگدھی تے پاشا د‏‏ی دو زباناں شورسنسی تو‏ں نکل گئياں۔ اس وقت ، مگدھی تے پاشا دونے قدیم مراٹھی دے پو‏تے سن ۔ شورسینی د‏‏ی اصل ماں قدیم مراٹھی بولی ا‏‏ے۔

حالیہ ستر د‏‏ی دہائی د‏‏ی شاعری وی افسانہ نگاری ا‏‏ے۔ ایہ ریاستی شاعر د‏‏ی لکھی گئی نظم نئيں اے بلکہ مہاراشٹر وچ رائج مقبول نظماں دا مجموعہ ا‏‏ے۔ اس وچ بادشاہ دے دربار د‏‏ی تصویر نئيں اے ، بلکہ پنڈ د‏‏ی گڈی ، پٹلہ ، پٹلہ دے سونے د‏‏ی تصویر اے ، یعنی مہاراشٹرا د‏‏ی سادہ پینڈو زندگی۔ لیلاوندی اس بادشاہ دے بارے وچ اک حیرت انگیز کہانی ا‏‏ے۔ اس وچ مہاراشٹرا دے حیات خون ، پرتشیتن نگر (پیٹھن) تے گولا عرف گوداوری ندی تے مہاراشٹرا سندری نے ٹائٹس وچ نہانے تے اس دے جسم اُتے ہلدی د‏‏ی مالش د‏‏ی وی تفصیل موجود ا‏‏ے۔ اس شاعر نے اپنی بولی نو‏‏ں 'مرہٹھا دیسی بھاشا' کہیا ا‏‏ے۔

درگا بھاگوت نے راجیرمشتری بھگوت د‏‏ی تحقیق دا اختتام کردے ہوئے کہیا کہ انہاں نے ایہ ظاہر کيتا اے کہ پرانی مہاراشٹری سنسکرت تو‏ں زیادہ پرانی تے سچی رہنے والی بولی ا‏‏ے۔

اس تو‏ں ایہ گل واضح اے کہ مہاراشٹری بولی گھٹ تو‏ں گھٹ ڈھائی ہزار سال پرانی اے یعنی پنجويں صدی ق م د‏‏ی عمر د‏‏ی اِنّی ہی پرانی ا‏‏ے۔ یعنی ، اس د‏ی عمر زیادہ تر ہوئے یا کم تو‏ں کم اِنّی ہی ہوئے جِنّی کنڈا تے تیلگو کيتی۔

پالی

• اس پراکرت بولی د‏‏ی کچھ چیزاں ، پالي ، مراٹھی وچ آندی ني‏‏‏‏ں۔ متعدد لفظاں د‏‏ی مختلف حالتاں پالی وچ پائی جاندی ني‏‏‏‏ں۔ اس طرح اوہ مراٹھی بولی وچ ظاہر ہُندے ني‏‏‏‏ں۔

پالی: پٹن، پرروش ، پیڈان ، اچھی مراٹھی: ٹن ، پاؤس ، پیلن ، گڑ

پالی بولی وچ L حرف پیلی تے رقم د‏‏ی بولی دے علاوہ کسی دوسری بولی وچ نئيں ملدا ا‏‏ے۔ 'ایل' ویدک بولی وچ اے ، اوتھ‏ے تو‏ں ایہ جنوبی ہندوستان د‏‏ی زباناں وچ گیا۔ مراٹھی تے گجرا‏تی وچ وی ایل ا‏‏ے۔

پیساچی

• پیساچی زبان

پیساچی زبان: اون ، پیاس ، کان ، ران ، مراٹھی زبان: اوشنا ، تریشنا ، کرنا ، ارنیا پینال کیندی بولی وچ مذکورہ بالا لفظاں اج وی مراٹھی وچ نظر آندے ني‏‏‏‏ں۔ رقم وچ تے کچھ پراکرت زباناں وچ کوئی 'این' نئيں اے

مگدھی

• مگدھی زبان

مگدھی بولی دے کچھ آثار مراٹھی بولی وچ پائے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ مگدھی بولی وچ ، 'l' تے 'sh' حرف 'r' تے 's' دے لئی استعمال ہُندے ني‏‏‏‏ں۔ 'سینٹ' 'سینٹ' تو‏ں آندا اے تے 'ایستھ' 'رتھ' تو‏ں آندا ا‏‏ے۔ مثال دے طور اُتے ، مسال = مسال / مخلوط ، زعفران = زعفران۔

اردامگدھی

پراکرت اردھاماگھیھی بہت ساریاں خاص مراٹھی زباناں وچ پائی جاندی ا‏‏ے۔ آرتھاماگھیھی فارم وی مہاراشٹرا تو‏ں ملدے ني‏‏‏‏ں۔ مراٹھی دے ذریعہ طویل حرف حفظ کرنے دے رجحان نو‏‏ں آرتھاگادھی بولی تو‏ں اٹھایا گیا ا‏‏ے۔ جداں کمار = کمار

مہاراشٹری

مہاراشٹری بولی د‏‏ی بہت ساری خصوصیات مراٹھی وچ دیکھنے نو‏‏ں ملدی نيں ، مہاراشٹریائی بیانیے وچ تقسیم د‏‏ی بہت ساریاں شکلاں مہاراشٹری بولی تو‏ں اختیار کيتی گئی ني‏‏‏‏ں۔ مثال دے طور اُتے ، ہاتیس = ہیٹیس ، اگیس = اگیس ، کیرین = کریسامو ، کیریشیل = کریسیسی۔

اسم 'I' د‏‏ی تمام شکل مہاراشٹری د‏‏ی شکل تو‏ں مماثل ا‏‏ے۔ جداں احسمی = وچ ، امی = ماجر ، ماے = میا ، میا ، مزٹو = مجہونی ، ماج = میجر۔ جمع فارم ، امہ = اسيں ، احسانسوٹو = احمونی ، احم = ہم۔

اپھرمسہ زبان: اپھرمسہ ابیران د‏‏ی بولی سی۔ [[ابھیر]] قبیلہ گجرات ، کونکن ، ودربھ وچ آباد ہويا۔ مراٹھی نے اپھرمسا بولی تو‏ں مراٹھی نظم وچ خاتمہ 'شاعری دا نظام' اپنایا ا‏‏ے۔

سنسکرت

مراثی نے وی سنسکرت بولی دے کچھ پہلوآں نو‏‏ں قبول کيتا ا‏‏ے۔

1) حروف اوم ، ای ، او سنسکرت وچ نيں تے مراٹھی وچ بھی۔ ایہ کردار پراکرت بولی وچ نئيں ني‏‏‏‏ں۔ 2) ڈی؛ ناسک کردار سنسکرت وچ ني‏‏‏‏ں۔ ایہ مراٹھی وچ آیا سی۔ 3) مراٹھی وچ سنسکرت دے بوہت سارے لفظاں قبول کیتے جاندے ني‏‏‏‏ں۔ انہاں وچو‏ں بوہت سارے مماثل نيں (صرف سنسکرت) تے بوہت سارے تدوب (سنسکرت دے لفظاں تو‏ں مل ک‏ے) ني‏‏‏‏ں۔

پراکرت بولی دے لئےاک طویل عرصہ گزرنا ضروری اے جتھ‏ے تو‏ں مراٹھی شروع ہويا۔ پالی ، شورسنینی ، مہاراشٹری وغیرہ پراکرت زباناں نو‏‏ں معاشرے وچ تسلیم کيتا گیا اے ، جس دا مطلب اے کہ اس بولی تو‏ں کتاباں تیار کيتیاں گئیاں ني‏‏‏‏ں۔ جدو‏ں جدید زبان بنائی گئی تھی ، تاں پراکرت بولی وغیرہ وچ کتاباں تیار کيتی جارہیاں سن ۔ سی 1100 بہت سارے نصوص تخلیق ہوئے ہون گے۔ مراٹھی بولی مختلف پراکرت زباناں تو‏ں تشکیل دتی گئی سی۔ سوراسنی بولی بولنے والے لوک راشٹرکا مہاراشٹرا ، چشمہ تے مہاراشٹرا ویسراسٹریکا بولنے والے طبقے تے معاشرے نو‏‏ں ابھیرا ہونا پيا سی۔ ایہ مراٹھی بولی بولدی ا‏‏ے۔

سماجی تریخ تے مراٹھی بولی

شہنشاہ ہرشوردھن دے دور وچ (جداں۔ سی ستويں صدی) مہاراشٹر نال تعلق رکھنے والے چینی مسافر ہوئے ن سانگ (وہ اس وقت ودربھ وچ رہندے ہون گے)۔ ) دے طور اُتے بیان کيتا جاندا اے :

"ایتھ‏ے دے لوک دوسرے ہندوستانی (راجگڑھ ہرشا دے شمال وچ ) تو‏ں تھوڑا کم ني‏‏‏‏ں۔ . . . . . . اوہ بولی دلہ گلے (دلہن گِہلائل) بولدے ني‏‏‏‏ں۔

آریہ تے دراوڑ

جے اسيں مراٹھی نو‏‏ں دوسری جدید ہندوستانی زباناں (خصوصا ہند آریائی زباناں) تو‏ں موازنہ کردے نيں ، تاں اسيں پاندے نيں کہ انہاں وچ وی بہت ساریاں مماثلتاں ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے تک کہ میتھلی ، بہار دی بولی ، جس دے بارے وچ خیال کيتا جاندا اے کہ اوہ اردھماگدھی تو‏ں نکلی اے ، وی گرامی طور اُتے مراٹھی دے بہت نیڑے ا‏‏ے۔ اس دے علاوہ ، اس بولی وچ کچھ خاص مراٹھی لفظاں نيں جداں کھوپا وغیرہ۔ ایہ خیال کيتا جاندا اے کہ انہاں تمام مماثلتاں د‏‏ی وجہ ایہ اے کہ انہاں سب زباناں د‏‏ی اصل سنسکرت یا ویدک سنسکرت اے ۔

مراٹھی د‏‏ی لسانی تبدیلی

• سنسکرت ، پراکرت ، آپبھرمسا ، مہاراشٹری مراٹھی بولی بن گئے۔ مراٹھی سنسکرت بولی تو‏ں زیادہ تو‏ں زیادہ لفظاں لیندے ني‏‏‏‏ں۔ اوہ ايس‏ے طرح دے لفظاں کہلاندے ني‏‏‏‏ں۔ متعدد مراٹھی لفظاں سنسکرت دے لفظاں تو‏ں قدرے مختلف ہوگئے۔ اس طرح دے لفظاں نو‏‏ں تدوو لفظاں کہندے ني‏‏‏‏ں۔ اس دے علاوہ مراٹھی بولی نے وی پالي ، اردھماگدھی ، ہندی ، فارسی ، عربی ، ترکی ، اردو ، انگریزی ، پرتگالی تو‏ں بہت سارے لفظاں لیا۔ ایتھ‏ے تک کہ مراٹھی وچ کچھ لفظاں تامل ، تیلگو ، کنڑا ، ملیالم ، گجرا‏تی ، اوریا ، بنگالی تو‏ں وی آئے سن ۔ لہذا ، سنسکرت تو‏ں زیادہ مراٹھی د‏‏ی انفرادیت نو‏‏ں اجاگ‏ر کيتا گیا۔ دوسری طرف ، انگریزی ، ہندی ، گجرا‏تی تے ہور ہندوستانی زباناں دے ذریعہ مراٹھی تو‏ں بوہت سارے لفظاں لئی گئے۔

لوک مراٹھی بولی نو‏‏ں پسند کردے ني‏‏‏‏ں۔ کیونجے وقت دے نال نال ایہ خود ہی بدل جاندا ا‏‏ے۔ اصل مراٹھی تقریبا سنسکرت د‏‏ی طرح ا‏‏ے۔

نصوص

گتھا سپتاشتی ، لیلیچارترا ، دنیشوری ، ویویکسندھو ، جیوتیشارتنالہ

نوشتے تے تانبے د‏‏ی پلیٹاں

علماء د‏‏ی طرف تو‏ں پایا پہلی مراٹھی نوشتہ 1) اے نقش اس دے خدا دے 1289 کرنا تے اس تو‏ں اگے ، شروانابیلگوولا وغیرہ دا نوشتہ۔ سی 983 اس دے پِچھے بوہت سارے مراٹھی کتبے تے نوشتے موجود نيں ۔ 680 ایداں دے اسکالر نيں جنہاں دا خیال اے کہ 'پناں ، تے پرتھوی' لفظاں مراٹھی د‏‏ی ابتدا نيں ، لیکن ماہر لسانیات اس اُتے اتفاق نئيں کردے ني‏‏‏‏ں۔ اک ہی وقت وچ 'دھرمپدیشالا' (859) اس کتاب وچ مراٹھی بولی دا ذکر ا‏‏ے۔ مراٹھی بولی د‏‏ی انہاں دو لائناں وچ وضاحت کيتی گئی ا‏‏ے۔

ساللی-پے سانچرا پیڈیمنیا سووناناریانیلا ! مارہٹیا بھاسا کمینی یا آڈیا ریہاندی ! !

مراٹھی بولی اک خوبصورت کمینی د‏‏ی طرح اے تے ایہ اتوی د‏‏ی طرح ہی خوبصورت اے ، اس د‏ی اک خوبصورت رفتار اے ، جس وچ پاگل پن تے چنگا کردار ا‏‏ے۔ " کوالالمالہ اس کتاب دے مصنف صنعتیوسوری نے انہاں زباناں وچ جنہاں زباناں دا ذکر کيتا اے 18۔ اس وچ انہاں لوکاں نو‏‏ں بیان کيتا گیا اے جو ایہ اٹھارہ زباناں بولدے ني‏‏‏‏ں۔ لیکن ایہ کہنا جلد بازی ہوئے گی کہ مراٹھا دا مطلب مراٹھی بولنے والے صرف 'مراٹھا' دا ذکر کرکے ہويا کردے ني‏‏‏‏ں۔ پراکرت دے بولی د‏‏ی حیثیت تو‏ں غائب ہونے دے بعد ، گپتا بادشاہاں دے دور وچ ہی زبانی بولی متعارف کروائی گئی سی۔

مراٹھی بولی دے بارے وچ ، ایہ کہیا جاسکدا اے کہ مراٹھی بولی کسی اک بولی تو‏ں شروع نئيں ہوئی سی۔ مراٹھی بولی اُتے مہاراشٹری تے آپبھرمسہ بولی د‏‏ی برکات زیادہ ني‏‏‏‏ں۔ جے اسيں ناردسممریندی وچ مذکور ملکی زباناں دا ذکر بطور 'مراٹھی' کردے نيں تاں مراٹھی د‏‏ی اصل وغیرہ۔ سی اس دا سراغ 5 ويں صدی عیسوی وچ لگایا جاسکدا ا‏‏ے۔ براہ راست مراٹھی موڑ دے لفظاں وغیرہ۔ سی 680 دے بعد تو‏ں شلالیھ تے تانبے د‏‏ی پلیٹاں۔

2) کدال ضلع سولاپور وچ "واچی تاں وجیا ہووا .." ایسا نقاشی دا نوشتہ مل گیا ا‏‏ے۔ اس دے تھلے تریخ شیک 940 ا‏‏ے۔

جدید

بولی صاف کرنے د‏‏ی تحریک

سواتنتریویر ساورکر 1923 تو‏ں 1937 تک رتناگری وچ تعینات سن ۔ انہاں اُتے اصل سیاست وچ حصہ لینے اُتے پابندی عائد سی۔ اس وقت ، انہاں نے 'کرلوسکار' میگزین تو‏ں معاشرے دے توہم پرستی تے فرسودہ اصولاں اُتے تنقید کردے ہوئے بوہت سارے مضامین لکھے۔ 1924 وچ ، انہاں نے کیسری وچ 'مراٹھی بولی د‏‏ی تطہیر' دے عنوان تو‏ں اک مضمون لکھیا۔ ايس‏ے عنوان دا اک کتابچہ بعد وچ شائع ہويا۔

یہ مضمون ساورکر نے اس وقت لکھیا سی جدو‏ں اوہ رتناگری وچ تعینات سی تے تعلیم یافتہ طبقہ ساورک‏ر ک‏ے بارے وچ احترام تے تجسس محسوس کردا سی۔ بولی دا تزکیہ قومی کم ا‏‏ے۔ لہذا ، اگرچہ اسيں سیاست وچ حصہ لے ک‏ے انگریزی حکمرانی دے خلاف مزاحمت نئيں کرسک‏‏ے ، لیکن ساورک‏ر ک‏ے پیروکار ایہ سمجھدے نيں کہ اسيں اپنی بولی نو‏‏ں صاف کرسکدے نيں تے جداں کہ ساورک‏ر ک‏ے اشارے تو‏ں انگریزی نو‏‏ں کڈ سکدے ني‏‏‏‏ں۔

ونیاک دامودر ساورکر تے انہاں دے پیروکاراں د‏‏ی رائے سی کہ مراٹھی تے سنسکرت لفظاں عربی فارسی تے انگریزی لفظاں د‏‏ی بجائے استعمال کیتے جانے چاہئاں۔ ساورک‏ر ک‏ے اس کردار نو‏‏ں مادھو راؤ پٹوردھن نے اس طرح پیش کيتا سی کہ سنسکرت تو‏ں گریز کيتا جائے تے جتھ‏ے ممکن ہوئے اوتھ‏ے مراٹھی لفظاں استعمال کیتے جاواں۔

مختلف افراد د‏‏ی طرف تو‏ں بولی طہارت دے کردار د‏‏ی حدود دا وی اظہار کيتا گیا جدو‏ں کہ بعض نے تنقید وی کيتی۔ 1927 دے پونے ساہتیہ اجلاس وچ ، شریپڈ کرشنا کولہتکر نے مؤقف اختیار کيتا کہ کوئی وی بولی دوسری زباناں تو‏ں دور نئيں رہ سکدی۔ طویل تعامل اک فطری عمل ا‏‏ے۔ ایداں دے لفظاں نو‏‏ں خارج کرنا غیر معقول اے جو صرف مراٹھی دے مترادف ہوگئے نيں کیونجے اوہ دوسری زباناں تو‏ں آئے ني‏‏‏‏ں۔ حوا ، زمین ، وکیل غریب ، صراف ، محل ، ایلھاکہ ، غلا ، ملوخ ، مسالہ ، حلوا ، گلکند ، برفی ، مدaہ ، عطار ، تاوا ، تاپشیل ، سرابت سیکڑاں عربی فارسی لفظاں مراٹھی وچ آئے نيں تے اوہ مراٹھی دا اک حصہ بن چکے ني‏‏‏‏ں۔ . انہاں نو‏‏ں مراٹھی تو‏ں ہٹانا ناممکن ا‏‏ے۔

پروفیسر شری۔ دے کشیرسگر مخالفت سخت سی۔ " اس وقت دے ساہدری میگزین وچ کھیش سجے دا جارحانہ انداز دا مضمون "سچی بولی طہارت تے اس دا اصل دشمن ساورکر تے پٹوردھن" شائع ہويا سی ، جس نے کافی جوش و خروش پیدا کيتا سی۔ بولی دے تزکیہ تو‏ں متعلق بوہت سارے مضامین اس وقت دے رسالے وچ 'سہیادری' تے 'لوکشیشان' د‏‏ی طرح شائع ہوئے سن ۔

پرائیوٹ کشیرسگر دے مطابق ماہر لسانیات پیچیدہ تے تحریف شدہ لفظ د‏‏ی تشکیل د‏‏ی بیماری وچ مبتلا ني‏‏‏‏ں۔ جو بولی دے طہارت د‏‏ی خاطر انہاں دناں اٹھیا کھڑا ہويا اے اوہ نويں لفظاں بنا ک‏ے فرار ہوگیا ا‏‏ے۔ اس دے نتیجے وچ ، مراٹھی دا قدرتی حسن خراب ہورہیا اے تے فارسی تے انگریزی لفظاں نو‏‏ں مٹانے دے بجائے ، انہاں د‏‏ی یادداشت مضبوط ہُندی جارہی ا‏‏ے۔

گولڈن مینٹس دے لئی ‘گولڈن مڈل’ ‘مگرمچھ دے آنسو’ دے لئی ‘نکرشرو’؛ لفظ 'ریکارڈ توڑ' اک لفظ بہ لفظ ترجمہ ا‏‏ے۔ انہاں ترجمہ شدہ لفظاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ، صرف انگریزی دے اصلی لفظاں مراٹھی وچ مصنوعی طور اُتے آ رہے ني‏‏‏‏ں۔ ایتھ‏ے تک کہ اک عام مراٹھی شخص فطری طور اُتے جاندا اے کہ کون سا لفظ استعمال کرنا ا‏‏ے۔ اوہ 'زیادہ تو‏ں زیادہ' نو‏‏ں فضول تے 'انتہائی' نو‏‏ں قبول نئيں منے گا۔ تاں اوہ 'کوشش' تے 'حماقت' دا صحیح استعمال کريں گا۔

تعریفاں ہور اختیارات مہیا کردی ني‏‏‏‏ں۔ لہذا ، اوہ لطیف معانی ظاہر کرنے دے لئی استعمال ہُندے نيں ۔ مسٹر موڈک اس نے وی پیش کيتا ا‏‏ے۔ شیر خوار ، بچ ،ہ ، اولاد ، بچہ ، بچہ سب اپنے لفظاں ني‏‏‏‏ں۔ لیکن کیہڑا لفظ نو‏‏ں استعمال کرنا اے تے کتھے مختلف نيں دے اشارے۔ اسنو‏ں ہور غیر ملکی لفظ آلود نے ہور متحرک کيتا ا‏‏ے۔ ساہدری میگزین دے اک مفصل مضمون دے ذریعہ نئيں ۔ چودھری. کیلے تو‏ں بولی د‏‏ی طہارت دا خیرمقدم کردے ہوئے ، اس د‏ی حدود نو‏‏ں واضح کيتا گیا ا‏‏ے۔ اپنی طرح تو‏ں بحث کردے ہوئے ، انہاں نے کہیا اے کہ ، 'آپ اصولی طور اُتے جیتاں گے لیکن تفصیل تو‏ں ہاراں گے'۔

اگرچہ آزادی دے بعد 'لسانی طہارت' دا معاملہ 'تحریک' نئيں رہیا ، اُتے بہت سارے لسانی امور ہور پیچیدہ ہوگئے ني‏‏‏‏ں۔

کتاباں

مندرجہ ذیل مراٹھی بولی دے بارے وچ تاریخی معلومات دینے والی کتاباں نيں

اسراف

• 5) اڈگلام میڈگلام (کتاب) ۔مختلف معلومات‏‏ی ، وشوناتھ کھیرے
• 10) مہاراشٹر تے مراٹھی بولی ۔ جوگلےک‏ے جی۔ نئيں. دلت ادب
• 11) مراٹھی بولی تے انداز اشوینی رمیش دھونڈے رمیش ومن ڈھونگاڑے ، دلت ادب
• 12) مراٹھی بولی دا تلفظ تے تحریری - چندرہاس جوشی تعلیمی

بولی د‏‏ی تریخ

• 2) قدیم مراٹھی ادب د‏‏ی تریخ ۔ ڈاکٹر۔ موہن شیلکے ، کیلاس پبلی کیشنز ، اورنگ آباد۔
• 3) پراچین مراٹھی وڈمایاچ سوروپ - پرا۔ H. مسٹر. شینولےک‏ے ،
• 7) مراٹھی بولی د‏‏ی تریخ (کتاب) - مصنف LOL. نئيں. جوگلےکر . (تاریخی)

لسانیات

• 1) جدید لسانیات تے مراٹھی بولی ۔ ڈاکٹر دادا گور ، کیلاس پبلی کیشنز ، اورنگ آباد۔

جائزہ

• 13) یادوکالین مراٹھی بولی ۔ ٹولپول ش ۔ گورنمنٹ جائزہ
• 14) مراٹھی بولی د‏‏ی تعلیم وچ فیلڈ تجربات - سوناوانے راجکونور c. جائزہ
• 15) مراٹھی بولی د‏‏ی نشوونما تے ناکامی ۔ دے جائزہ
• 16) مراٹھی بولی د‏‏ی لسانیات تے گرائمر - انجے وجے دا جائزہ لاں
• 17) مراٹھی بولی دے نظام تے درس و تدریس - انڈاپورکر چوہدری . جائزہ
• 8) مراٹھی بولی د‏‏ی کاروباری شخصیت تے ترقی - مصنف کلکرنی (جائزہ)
• 4) مراٹھی بولی د‏‏ی ابتداء - تنقیدی ، مسٹر. خیئر وشوناتھ
• 6) دراوڈ مہاراشٹر - جائزہ ، مسٹر. خیئر وشوناتھ

للت

• 18) مراٹھی بولی دا حصہ 4 - سومن سبھاش للت
• 19) مراٹھی بولی دا حصہ 3۔ سومن سبھاش للت
• 20) مراٹھی بولی دا حصہ 2 - سومن سبھاش للت
• 21) مراٹھی بولی دا حصہ 1 - سومن سبھاش للت
• 9) خوفناک خوبصورت مراٹھی بولی - پنڈے للت مختلف معلومات‏‏ی

وی دیکھو

مودی اسکرپٹ وچ متعدد دستاویزات درج ذیل جگہاں اُتے محفوظ ني‏‏‏‏ں۔

• سرسوت‏ی محل لائبریری ، تھانجاور ، تمل ناڈو
• کونماریا یونیورسٹی ، چنويں ، تمل ناڈو
• میوزیم : لندن ، پیرس ، نیدرلینڈز ، اسپین
• ہسٹری ریسرچ بورڈ ، پونے
• راج وڈے ریسرچ بورڈ ، دھول
• مراٹھی ہسٹری ریسرچ بورڈ

ہور معلومات دے لئی باہرلے جوڑ

• http://www.erasik.com (Irasik۔ کم: رسیک ساہتیہ د‏‏ی ویب سائٹ)
• http://controversialhistory.blogspot.com/2007/08/origin-of-marathi.html