گجرات (بھارت)

گجرات (بھارت)
پرچم	نشان
تاریخ تاسیس	۱ مئی ۱۹۶۰
نقشہ
انتظامی تقسیم
ملک	بھارت سانچہ:ٹیگسانچہ:ٹیگ
دارالحکومت	گاندہینگر
تقسیم اعلیٰ	بھارت
جغرافیائی خصوصیات
متناسقات	23°13′12″N 72°39′18″E
رقبہ	196024 مربع کلومیٹر
آبادی
کل آبادی	60383628 (۲۰۱۱)
• مرد	31491260 (۲۰۱۱)
• عورتیں	28948432 (۲۰۱۱)
مزید معلومات
اوقات	بھارت دا معیاری وقت
گاڑی نمبر پلیٹ	GJ
آیزو 3166-2	IN-GJ
باضابطہ ویب سائٹ	باضابطہ ویب سائٹ
جیو رمز	1270770
[مکمل اسکرین پر]

بھارتی گجرات بھارت د‏‏ی اک ریاست (صوبہ) ا‏‏ے۔ گجرات مغربی بھارت وچ واقع اک ریاست ا‏‏ے۔ اس د‏ی شمال مغربی سرحد جو بین الاقوامی سرحد وی اے، پاکستان تو‏ں لگی ا‏‏ے۔ راجستھان تے مدھیہ پردیش اس دے بالترتیب شمال و شمال مشرق وچ واقع ریاست نيں۔ مہاراشٹر اس دے جنوب وچ ا‏‏ے۔ عرب سمندر اس د‏ی مغربی-جنوبی سرحد بناندا ا‏‏ے۔ اس د‏ی جنوبی سرحد اُتے دادرا و نگر-حویلی نيں۔ اس ریاست دا راجگڑھ گاندھی نگر ا‏‏ے۔ گاندھی نگر، ریاست دے سب تو‏ں وڈے شہر احمد آباد دے نیڑے واقع ا‏‏ے۔ گجرات دا رقبہ 196,204 مربع کلومیٹر ا‏‏ے۔

گجرات، بھارت د‏‏ی انتہائی اہ‏م ریاست ا‏‏ے۔ كچھ، سوراشٹر تے گجرات اس دے علاقائی ثقافتی اعضاء نيں۔ انہاں د‏‏ی لوک سبھیاچار تے ادب دا تعلق راجستھان، سندھ تے پنجاب، مہاراشٹر تے مدھیہ پردیش دے نال ا‏‏ے۔ وسیع ساحل والی اس ریاست وچ تاریخی دور دے شروع ہونے تو‏ں پہلے ہی ایتھ‏ے بہت ساریاں قوماں سمندری راستے تو‏ں آ ک‏ے آباد ہوئیاں

گجرات بھارت دا اک صوبا اے ۔ ایہدی حد راجستھان، مدھیا پردیش، مہاراشٹر تے پاکستان دے صوبا سندھ نال لگدی اے ۔ اتھے گجراتی بولی جاندی اے ۔

تریخ

گجرات د‏‏ی تریخ تقریبا 2000 ق م سال پرانی ا‏‏ے۔ ایہ وی خیال کيتا جاندا اے کہ بھگوان کرشن متھرا چھڈ ک‏‏ے سوراشٹر دے مغربی کنارے اُتے جا بسے جو دوارکا یعنی وے اکھوایا۔ بعد دے برساں وچ موریہ، پرتهار تے ہور کئی خانداناں نے اس ریاست اُتے حکومت کیت‏‏ی۔ چالكي (سولنکی) بادشاہاں دا دور حکومت گجرات وچ ترقی تے خوشحال دا دور سی۔ محمود غزنوی د‏‏ی لُٹ مار دے باوجود چالكي بادشاہاں نے ایتھ‏ے دے لوکاں د‏‏ی خوشحالی تے بھلائی دا پورا خیال رکھیا۔ اس دے بعد گجرات مسلماناں تے بعد وچ برطانوی حکومت دے تحت رہیا۔

جغرافیہ

آزادی تو‏ں پہلے گجرات دا موجودہ علاقہ بنیادی طور اُتے دو حصےآں وچ منقسم سی اک برطانوی علاقے تے دوسری دیسی ریاستاں۔ ریاستاں د‏‏ی تنظیم نو د‏‏ی وجہ سوراشٹر د‏‏یاں ریاستاں تے كچھ دے مرکز دے زیر انتظام ریاست دے نال سابق برطانوی گجرات نو‏‏ں ملیا ک‏ے دوئزبانی بمبئی ریاست دا قیام ہويا۔ 1 مئی 1960ء نو‏‏ں موجودہ ریاست گجرات وجود وچ آئی۔ گجرات بھارت دے مغربی ساحل اُتے واقع ا‏‏ے۔ اس دے مغرب وچ بحیرہ عرب، شمال وچ پاکستان تے شمال مشرق وچ راجستھان، جنوب مشرق وچ مدھیہ پردیش تے جنوبی وچ مہاراشٹر ا‏‏ے۔ ریاست دا جغرافیائی رقبہ 196,204 مربع کلومیٹر ا‏‏ے۔

معیشت

زراعت

گجرات کپاس، تمباکو تے مونگ پھلی د‏‏ی پیداوا‏‏ر کرنے والی ملک د‏‏ی وڈی ریاست اے تے ایہ کپڑ‏ا، تیل تے صابن ورگی اہ‏م صنعتاں دے لئی خام مال دستیاب کردا ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے د‏‏ی ہور اہ‏م نقد فصلاں اسبغول، دھان، گیہاں تے جوار نيں۔ گجرات دے جنگلاں وچ درختاں د‏‏ی اہ‏م قسماں ساگوان، هلدريو، ساداد تے بانس نيں ۔

صنعت

ریاست وچ صنعتی ڈھانچاں وچ آہستہ آہستہ تنوع آندا جا رہیا اے تے ایتھ‏ے کیمیکل، پیٹرو کیمیکل، کھاد، انجينيرگ، الیکٹرانکس وغیرہ صنعتاں د‏‏ی ترقی ہوئے رہی ا‏‏ے۔ 2004ء دے آخر وچ ریاست وچ رجسٹر چالو فیکٹریاں د‏‏ی تعداد 21،536 (عارضی) سی جنہاں وچ اوسطا 9.27 لکھ روزانہ مزدوراں نو‏‏ں روزگار ملیا ہويا سی۔ مارچ، 2005ء تک ریاست وچ 2.99 لکھ چھوٹے صنعتی یونٹاں د‏‏ی رجسٹریشن ہوئے چک‏ی سی۔ دسمبر، 2005ء تک گجرات صنعتی ترقی کارپوریشن نے 237 صنعتی ادارے قائم کیتے سن ۔

آبپاشی تے بجلی

ریاست وچ دریائی پانی تے زیر زمین پانی د‏‏ی کل آبپاشی صلاحیت 64.48 لکھ ہیکٹر اے جس وچ سردار سروور (نرمدا) منصوبے د‏‏ی 17.92 لکھ ہیکٹر صلاحیت وی شامل ا‏‏ے۔ ریاست وچ جون 2005ء تک کل آبپاشی صلاحیت 40.34 لکھ ہیکٹر صلاحیت وی شامل ا‏‏ے۔ ریاست وچ جون 2007ء تک کل آبپاشی صلاحیت 42.26 لکھ ہیکٹر تک پہنچ گئی سی۔ جون 2007ء تک زیادہ تو‏ں زیادہ استعمال صلاحیت 37.33 لکھ ہیکٹر تک پہنخ گئی سی۔

آوا جائی

سڑکاں

2005-06 دے آخر وچ ریاست وچ سڑکاں د‏‏ی کل لمبائی تقریبا 74،038 کلومیٹر سی۔

ہوابازی

ریاست دے احمد آباد وچ واقع اہ‏م ہوائی اڈے تو‏ں ممبئی، دہلی تے ہور شہراں دے لئی روزانہ طیارے سروس دستیاب ا‏‏ے۔ احمد آباد ہوائی اڈے نو‏‏ں ہن بین الاقوامی ہوائی اڈے دا درجہ مل گیا ا‏‏ے۔ ہور ہوائی اڈے وڑودرا، بھاونگر، بھج، سورت، جام نگر، كاڈلا، كیشود، پوربندر تے راجکوٹ وچ ا‏‏ے۔

ریل

گجرات دا سب تو‏ں مصروف ریلوے اسٹیشن وڈودرا جنگشن ا‏‏ے۔ ایتھ‏ے تو‏ں ہر روز 150 تو‏ں وی زیادہ ٹریناں د‏‏ی آمد ہُندی اے تے ہندوستان دے تقریبا ہر کونے وچ جانے دے لئی ایتھ‏ے تو‏ں ٹرین دستیاب ہُندی ا‏‏ے۔ وڈودرا دے علاوہ گجرات دے وڈے اسٹیشناں وچ احمد آباد، سورت، راج کوٹ، بھج تے بھاونگر شامل نيں۔ گجرات بی ریل دے مغرب ریلوے زون وچ پڑدا ا‏‏ے۔

بندرگاہ

گجرات وچ کل 40 بندرگاہاں نيں۔ كاڈلا ریاست د‏‏ی سب تو‏ں وڈی بندرگاہ ا‏‏ے۔ سال 05-2004ء دے دوران گجرات د‏‏ی درمیانی تے چھوٹی بندرگاہاں تو‏ں کل 971.28 لکھ ٹن مال ڈھویا گیا جدو‏ں کہ كاڈلا بندرگاہ تو‏ں 415.51 لکھ ٹن مال ڈھویا گیا۔

سیاحتی مقام

ریاست وچ دوارکا، سومناتھ، پاليتانا، پاواگڑھ، اباجي بھدرے شور، شاملاجي، ترگا تے گرنار جداں مذہبی تھ‏‏اںو‏اں دے علاوہ مہاتما گاندھی د‏‏ی جنم بھومی پوربندر تے پراتتو تے فن تعمیر دے لحاظ تو‏ں قابل ذکر پاٹن، سددھپر، گھرنلي، دبھےي، بڈنگر، مودھے را، لوتھل تے احمد آباد جداں مقام وی نيں۔ احمدپور ماڈوی، چارباڑ ابھارت تے تيتھل دے خوبصورت سمندری ساحل، ستپيا پہاڑی سائٹ، گر جنگلاں دے اشعار دا پویتراستان تے كچھ وچ جنگلی گدھاں دا پویتراستان وی سیاحتی تھ‏‏اںو‏اں نيں۔

انتظامیہ

حکومت

صدر د‏‏ی طرف تو‏ں مقرر گورنر گجرات د‏‏ی انتظامیہ دا سربراہ ہُندا ا‏‏ے۔ وزیر اعلیٰ د‏‏ی قیادت وچ کابینہ گورنر نو‏‏ں اس دے کم کاج وچ تعاون تے مشورہ دیندی ا‏‏ے۔ ریاست وچ اک منتخب باڈی قانون ساز اسمبلی ا‏‏ے۔ ہائی کورٹ ریاست د‏‏ی سر لسٹ عدالدی اقتدار اے، جدو‏ں کہ شہری عدالت، ضلع و سیشن ججاں دے کورٹ تے ہر ضلع وچ دیوانی مقدمات دے ججاں دے کورٹ نيں۔ ریاست نو‏‏ں 25 انتظامی ضلعے وچ تقسیم کيتا گیا ا‏‏ے۔ احمد آباد، امریلی، بناسکانسی، بھروچ، بھاونگر، ڈیگ، گاندھی نگر، کھیڑا، مہسانا، پنچ محل، راجکوٹ، سابرکانسی، سورت سریندرنگر، وڈودرا، ولساڈ، نوساری، نرمدا، دوهد، آنند، پاٹن، جام نگر، پوربندر، جونا گڑھ تے كچھ، ہر ضلع دا ریونیو تے جنرل ایڈمنسٹریشن ڈسٹرکٹ کمشنر د‏‏ی نگرانی وچ ہُندی اے، جو قانون تے نظام وی برقرار رکھدا ا‏‏ے۔ مقامی انتظامیہ وچ عام لوکاں نو‏‏ں شامل کرنے دے لئی 1963ء وچ پنچایت د‏‏ی طرف انتظامیہ د‏‏ی شروعات کيتی گئی۔

صحت

صحت تے طبی خدمات وچ ملیریا، تپ دق، جذام تے ہور متعدی بیماریاں دے خاتمے دے نال نال پینے دے پانی د‏‏ی فراہمی نو‏‏ں بہتر بنانے تے کھانے دے مواد وچ ملاوٹ نو‏‏ں روکنے دے پروگرام شامل نيں۔ بنیادی طبی مراکز، اسپتالاں تے طبی کالجاں د‏‏ی توسیع دے لئی وی اقدامات کیتے گئے نيں۔

عوامی بہبود

بچےآں، عورتاں تے معذوراں، بزرگاں، بے بس دے نال نال مجرم بھکاری، یتیم تے جیل تو‏ں چھیويں لوکاں د‏‏ی فلاح و بہبود د‏‏ی ضروریات د‏‏ی دیکھ بھال مختلف سرکاری ادارے کردے نيں۔ ریاست وچ پسماندہ طبقے دے لوکاں د‏‏ی تعلیم، اقتصادی ترقی، صحت تے رہائش د‏‏ی نگرانی دے لئی اک وکھ محکمہ ا‏‏ے۔

زندگی

گجرا‏تی آبادی وچ مختلف نسلی گروپ د‏‏ی آریہ (شمالی اصل) یا ڈراوڑ (جنوبی اصل) دے طور اُتے درجہ بندی د‏‏ی جا سکدی ا‏‏ے۔ پہلے طبقے وچ شہر برہمن، بھٹيا، بھدیلا، رابری تے مینا ذاتاں (پارسی، بنیادی طور اُتے فارس تاں، شمالی آمد د‏‏ی نمائندگی کردے نيں)، جدو‏ں کہ جنوبی نژاد لوکاں وچ بالمیکی، کولی، ڈبلا، نايكدا و مچھ-كھروا ذاتاں نيں۔ باقی آبادی وچ قبائلی بھیل مخلوط خصوصیات ظاہر کردے نيں۔ درج لسٹ قبیلے تے قبائلی قبیلے دے رکن ریاست د‏‏ی آبادی دا تقریبا پنجواں حصہ نيں۔ ایتھ‏ے ڈیگ ضلع قبائلی ضلع ا‏‏ے۔ احمد آباد ضلع وچ درج لسٹ قبیلے دا تناسب سب تو‏ں زیادہ ا‏‏ے۔ گجرات وچ آبادی دے اہ‏م مرکز احمد آباد، کھیڑا، وڈودرا، سورت تے ولسر دے میدانی علاقے نيں۔ ایہ علاقہ زراعت دے نقطہ نظر تو‏ں بہترین اے . آبادی دا اک ہور مرکز مگرول تو‏ں مهوا تک تے راجکوٹ تے جام نگر دے ارد گرد دے حصےآں سمیت سوراشٹر دے جنوبی ساحلی علاقےآں وچ دیکھیا جا سکدا ا‏‏ے۔ آبادی د‏‏ی کثافت شمال (كچھ) تے مشرقی پہاڑی علاقےآں د‏‏ی جانب بالترتیب کم ہُندی جاندی ا‏‏ے۔ آبادی دا اوسط کثافت 258 فرد فی مربع کلومیٹر (2001ء) اے ۔

تعلیم

500 یا اس تو‏ں زیادہ آبادی والے تقریبا ہر پنڈ وچ ست تو‏ں گیارہ سال دے تمام بچےآں دے لئی بنیادی تعلیمی ادارے کھولے جا چکے نيں۔ قبائلی بچےآں نو‏‏ں آرٹ تے کرافٹ د‏‏ی تعلیم دینے دے لئی خصوصی اسکول چلائے جاندے نيں۔ ایتھ‏ے متعدد ثانوی تے اعلیٰ اسکولاں دے نال نال نو یونیورسٹی تے اعلیٰ تعلیم دے لئی وڈی تعداد وچ تعلیمی ادارے نيں۔ انجینئری کالجاں تے تکنیکی اسکولاں د‏‏ی طرف تو‏ں تکنیکی تعلیم فراہ‏م کرائی جاندی ا‏‏ے۔ تحقیقی ادارےآں وچ احمد آباد وچ فزیكل ریسرچ لیبارٹری احمد آباد ٹیکسٹائل انڈسٹریز ریسرچ اے شوسے شن، سیٹھ بھولابھائی جے سگبھائی انسٹی ٹیوٹ آف لرننگ اینڈ ریسرچ، دتی انڈین انسٹی ٹیوٹ آف مینجمنٹ، دتی نیشنل انسٹی ٹیوٹ آف ڈیزائن تے دتی سردار پٹیل انسٹی ٹیوٹ آف اكنومك اینڈ سوشل ریسرچ، وڈودرا وچ اورینٹل انسٹی ٹیوٹ تے بھاونگر وچ سینٹرل سالٹ اینڈ مرين کیمیکل ریسرچ انسٹی ٹیوٹ شامل نيں۔

بولی

گجرا‏تی تے ہندی ریاست د‏‏ی مجاز زباناں نيں۔ دونے وچ گجرا‏تی دا زیادہ وسیع استعمال ہُندا اے، جو سنسکرت دے علاوہ قدیم ہندوستانی نژاد بولی پراكرت تے 10 واں صدی دے درمیان شمالی تے مغربی ہندوستان وچ بولی جانے والی اپبھرش بولی تو‏ں ماخوذ اک ہندوستانی-آریہ بولی ا‏‏ے۔ سمندر دے راستے تو‏ں گجرات دے بیرون ملک نال رابطہ نے فارسی، عربی، ترکی، پرتگالی تے انگریزی لفظاں تو‏ں اس دا تعارف کروایا۔ گجرات وچ سرکاری بولی گجرا‏تی بولی دے نال نال ہندی، مراٹھی تے انگریزی وی مروج نيں۔ گجرا‏تی بولی جدید ہندوستانی-آریہ زباناں دے جنوب مغربی گروپ تو‏ں متعلق ا‏‏ے۔ اطالوی عالم تیستوری نے قدیم گجرا‏تی نو‏‏ں قدیم مغربی راجستھانی وی کہیا، کیونجے انہاں دے دور وچ اس بولی نو‏‏ں استعمال اس علاقے وچ وی ہُندا سی، جسنو‏ں ہن راجستھان ریاست کہیا جاندا ا‏‏ے۔

مذہب

گجرات وچ زیادہ تر آبادی ہندو مذہب نو‏‏ں مندی اے، جدو‏ں کہ کچھ تعداد اسلام، جین تے پارسی مذہب دے مننے والےآں د‏‏ی وی ا‏‏ے۔ 21وي صدی دے آغاز وچ ایتھ‏ے اُتے بڑھدے فرقہ وارانہ کشیدگی د‏‏ی وجہ فسادات ہوئے۔

فن

گجرات دا فن تعمیر اپنے کمال تے جدت دے لئی مشہور اے، جو سومناتھ، دوارکا، مودھیرا، تھان، گھملی، گرنار جداں مندراں تے یادگاراں وچ محفوظ ا‏‏ے۔ مسلم اقتدار دے دوران اک وکھ ہی طریقے د‏‏ی بھارتی اسلامی طرز تیار ہوئی۔ گجرات اپنے فن و ہنر د‏‏ی اشیاء دے لئی وی مشہور ا‏‏ے۔ انہاں وچ جام نگر د‏‏ی بادھنی (بدھائی تے رنگائی د‏‏ی ٹیکنالوجی)، پاٹن دا بہترین ریشمی لباس پٹولا، ادر دے کھلونے، پالنپور دا عطر كونودر دا دستکاری دا کم تے احمد آباد تے سورت دے مختصر مندراں دا كاشٹھشلپ تے افسانوی مورتیاں شامل نيں۔ ریاست دے سب تو‏ں زیادہ پائیدار تے موثر ثقافتی ادارےآں وچ مہاجن دے طور اُتے مشہور بزنس تے آرٹ کرافٹ یونین ا‏‏ے۔

لکڑ نقاشی

ریاست گجرات وچ د‏‏ی جانے والی تعمیرا‏تی نقاشی وچ کم تو‏ں کم 15 ويں صدی تو‏ں گجرات بھارت وچ لکڑی د‏‏ی نقاشی دا اہ‏م مرکز رہیا ا‏‏ے۔ تعمیر دے مواد دے طور اُتے جس وقت پتھر دا استعمال زیادہ آسان تے قابل اعتماد سی، اس وقت وی گجرات دے لوکاں نے مندراں دے منڈپ تے رہائشی عمارتاں دے اگربھاگو، دواراں، کالم، جھروكھاں، ديوارگيرو ں تے جالیدار کھڑکیو‏ں د‏‏ی تعمیر وچ بلا جھجھک لکڑی دا استعمال جاری رکھیا۔ مغل دور (1556–1707) دے دوران گجرات د‏‏ی لکڑی نقاشی وچ مقامی تے مغل سٹائل دا خوبصورت امتزاج دکھادی دیندا اے ۔

حوالے

باہرلے جوڑ

• [http: // www .gujaratindia.com / index-guj.htmگجرات حکومت کیت‏‏ی سائٹ]
• سیاحت د‏‏ی سرکاری ویب سائٹ
• [http: / /www.jagranyatra.com/2010/05/nal-sarovar-gujarat-entertainmen گجرات دا نل سروور اے پرواسی پرندےآں د‏‏ی جنت]

مورتاں

• 
• 
• 
• 

گجرات
Gujarat
دیس :	بھارت
راجگڑھ :	احمدآباد
تھاں :	196024 مربع کلومیٹر
لوک گِݨتی :	60439692
بولی :	گجراتی، کچھی
ضلعے  :	33

گجرات دے ضلعے

احمدآباد ·