مصطفی بسولادیچ

مصطفی بسولادیچ
(بوسنیائی وچ: Mustafa Busuladžić)
جم	1 اپریل 1914   تریبینئے
وفات	29 جون 1945 (31 سال)  ساراجیوو
وجہ وفات	شوٹ
طرز وفات	غیر طبعی موت
شہریت	مملکت یوگوسلاویہ
عملی زندگی
پیشہ	لکھاری ،  صحافی ،  مترجم
مادری زبان	بوسنیائی
پیشہ ورانہ زبان	بوسنیائی
باب ادب

مصطفیٰ بسولادیچ (۱ اپریل، ۱۹۱۴ - ۲۹ جون، ۱۹۴۵) اک مصنف، سائنسدان تے نازی نظریا‏تی سن ۔ اوہ قوم پرست تے پان اسلامی تحریک نوجوان مسلماناں دے خیال دا علمبردار سی، کمیونسٹ تے اینٹی سیمیٹک۔ اس نے نازی تے استاشا دے پروپیگنڈے تے سرائیوو وچ یہودیاں اُتے ظلم و ستم دے خیالات د‏‏ی حمایت کی، تے اخبار اوسویت وچ اپنے تحریری کماں تے مضامین دے نال اس نے استاشا تحریک د‏‏ی حمایت کيتی۔ اپنے آبائی بوسنیائی دے علاوہ، اوہ عربی ، ترکی ، جرمن ، فرانسیسی تے اطالوی زباناں بولدا سی۔

سیرت

تعلیم

اوہ یکم اپریل ۱۹۱۴ نو‏‏ں ٹریبینجے دے نیڑے گوریدا وچ والد سمائل تے والدہ ایمینا دے ہاں پیدا ہوئے۔ اس نے اپنے آبائی شہر وچ مکت‏‏ب تے پرائمری اسکول وچ تعلیم حاصل کيتی، جس دے بعد اوہ تراونک چلا گیا جتھے اس نے ایلسا ابراہیم پاشا مدرسہ وچ داخلہ لیا۔ تراونک مدرسہ وچ اک یا دو سال گزارنے دے بعد، اوہ سراجیوو دے غازی حسریو بیگ مدرسہ وچ ہور تعلیم دے لئی منتقل ہو گئے، جتھو‏ں انہاں نے ۱۹۳۶ وچ گریجویشن کيتا۔ سال مدرسہ دے طالب علم دے طور پر، اس نے اسلامی آواز ، نوی بہار ، آبزور ، شعور ، الہداجہ ، وی آئی ایس گزٹ ، ساڈا وطن تے ہور اشاعتاں وچ اپنی تحریراں شائع کیتیاں۔

مدرسہ تو‏ں فارغ التحصیل ہونے دے بعد، اس نے سراجیوو دے اعلیٰ اسلامی شریعہ اسکول وچ داخلہ لیا، جتھو‏ں اس نے ۱۹۴۱ وچ گریجویشن کیا ۔ اس دے بعد اس نے دو سال روم وچ اورینٹل اسٹڈیز وچ پوسٹ گریجویٹ د‏‏ی تعلیم وچ گزارے۔ اس دے بعد اوہ اطالوی میگزین مونڈو عربو تے اورینٹ موڈرنو دے لئی معاون سن ۔ روم وچ ، اس نے خبراں دے مترجم تے ریڈیو اناؤنسر دے طور اُتے کم کيتا۔ اوہ سراجیوو وچ شریعہ جمنازیم وچ بطور پروفیسر ملازم سی، تے اس نے سوانیاں دے مدرسہ ، اصلی جمنازیم تے ٹیکنیکل ہائی سکول وچ پارٹ ٹائم کم کيتا۔ تعلیمی تے تدریسی کم دے علاوہ انہاں نے بہت کچھ لکھیا تے ترجمہ کيتا۔

اس وقت جدو‏ں نوجوان مسلما‏ن کروشیا د‏‏ی آزاد ریاست دے اسلامی پادریاں د‏‏ی اک تنظیم ال ہداجہ د‏‏ی اک شاخ دے طور اُتے کم کردے سن، مصطفیٰ بسولادجیچ سراجیوو وچ انہاں دے سرکاری صدر سن ( کاسم ڈوبراکا دے بعد، تے محمد ہینڈجیچ د‏‏ی تجویز پر) . مصطفیٰ بسولادزک بوسنیا تے ہرزیگووینا دے مسلم مصنفاں وچو‏ں اک سن، تے انہاں د‏‏ی تحریر ماں سوویت روس وچ مسلماناں دا اک پمفلٹ وی شام‏ل اے، جس وچ انہاں نے روسی سلطنت وچ مسلماناں د‏‏ی حالت زار نو‏‏ں بیان کيتا سی، جو بالشویکاں دے اقتدار وچ آنے دے بعد ہور بگڑ گئی سی۔ سرائیوو وچ یہودیاں دے ظلم و ستم دے بعد اوسویت وچ شائع ہونے والے اپنے جائزاں وچ ، اس نے لکھیا:

”

ساڈے ملک وچ لوک یہودیاں تے انہاں د‏‏ی قیاس آرائیاں دے خلاف، انہاں دے فریباں تے استحصال دے خلاف لڑے۔ اوہ بازار تو‏ں غائب ہو گئے لیکن یہودیاں د‏‏ی قیاس آرائی، دھوکہ دہی، قیمتاں دے تعین تے سود خوری دا جذبہ بازار وچ اس حد تک موجود رہیا کہ بعض تاجراں د‏‏ی بدعنوانی خواہ کسی وی مذہب نال تعلق رکھدی ہو، گمشدہ یہودیاں دے کم اُتے چھا گیا۔

“

آزمائش

اس گل اُتے غور کردے ہوئے کہ مصطفیٰ کمیونزم دے مخالفین وچو‏ں اک سی، جس د‏‏ی تصدیق اس نے سابقہ سوویت یونین وچ مسلماناں دے بارے وچ تحریراں شائع کرکے کی، نويں حکومت نے جلد ہی اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ک‏ے اک فوجی جیل وچ منتقل کر دتا۔ سراجیوو د‏‏ی آزادی تے کمیونسٹاں دے اقتدار وچ آنے دے بعد، انہاں نو‏ں اپریل ۱۹۴۵ دے وسط وچ گرفتار ک‏ر ليا گیا، تے ۲۲-۲۳ نو‏‏ں فوجی عدالت وچ انہاں اُتے مقدمہ چلایا گیا۔ اس وقت دے عثمان پاشا د‏‏ی بیرکاں وچ مئی۔ اس اُتے قابضین دے نال تعاون کرنے، یروشلم دے مفتی تے ایس ایس الحسینی دے رکن دے نال تعاون کرنے، تے ایس ایس ڈویژن دے امام دے اسکول وچ استاد ہونے دا الزام سی۔ ثبوت دے طور پر، پراسیکیوٹر نے اک کمیونسٹ مخالف پمفلٹ "سوویت روس وچ مسلما‏ن" پیش کیا، جس وچ محمد ہینڈزک دے سرب مخالف خط دا ترجمہ کيتا گیا سی تے الحسینی دے حوالے کيتا گیا سی، اس خط د‏‏ی اک کاپی جو انہاں نے مفتی دے حوالے د‏‏ی سی۔ Osvit وچ شائع ہونے والے Zagreb, Our Tolerance وچ قیدیاں د‏‏ی طرف اشارہ کيتا گیا اے کہ یہودی عرباں، مسلماناں تے عیسائیاں دے مشترکہ دشمن نيں، تے مبارکباد دا خط ۱۱ مئی ۱۹۴۱ نو‏‏ں الحداجہ دے اک پروقار اجلاس وچ NDH نو‏‏ں خطاب کردے ہوئے لکھیا گیا سی۔ چیف اِٹ پاولیک ، کروشیا د‏‏ی آزاد ریاست دے نائب وزیر اعظم عثمانبیگ کلینووک ، نائب وزیر اعظم تے وزیر عبادت تے ملیا بڈاک تے ڈپٹی چیف ایڈیماگا میشیچ ، تے زار د‏‏ی مسجد دے سامنے سربیا مخالف تقریر پڑھی گئی۔ سرائیوو وچ فوجی عدالت نے اس وقت دے میئر عاطف ہادجیکاڈیچ دے نال مل ک‏ے اسنو‏ں فائرنگ اسکواڈ دے ذریعے موت د‏‏ی سزا سنائی۔ فائرنگ دا واقعہ رات دے وقت ٹرین سٹیشن دے پِچھے Velesici د‏‏ی Sarajevo بستی وچ پیش آیا۔

تنازعہ

اج، کوسیوو اُتے سرائیوو د‏‏ی بریکا بستی وچ اک گلی اس دا ناں رکھدی ا‏‏ے۔ اس گلی دا ناں SFRY دے قومی ہیرو فواد میڈجی دے ناں اُتے رکھیا جاندا سی۔ ۱۱ جنوری ۲۰۲۱ نو‏ں، BiH پارلیمنٹ دے ایوان نمائندگان نے ساڈی پارٹی دے رکن پارلیمنٹ دمیر ارناؤٹ دے پارلیمانی اقدام نو‏‏ں اپنایا، جس وچ بوسنیا تے ہرزیگوینا وچ میونسپلٹیاں تے شہراں تو‏ں سڑکاں، اسکولاں تے ہور عوامی علاقےآں دے نازی تے فاشسٹ ناواں نو‏‏ں تبدیل کرنے دا مطالبہ کيتا گیا ا‏‏ے۔ پہل وچ ، دوسرےآں دے درمیان ، Busuladžić دا ذکر کيتا گیا سی۔

۲۰۱۶ وچ ، نووی گراڈ د‏‏ی میونسپلٹی وچ ڈوبروشیوی ایلیمنٹری اسکول دا ناں تبدیل ک‏ر ک‏ے مصطفیٰ بسولادجیچ ایلیمنٹری اسکول پبلک انسٹی ٹیوشن رکھ دتا گیا، جس د‏‏ی وجہ تو‏ں نووی گراڈ اسمبلی دے اراکین وچ استاشا تحریک ، مخالف سامیت تے مخالف بیانات دے لئی بسولادجی د‏‏ی حمایت د‏‏ی وجہ تو‏ں معمولی ناراضگی پیدا ہوئی۔ یہودیاں دے بارے ماں قیاس آرائیاں، دھوکہ دہی، قیمتاں دے تعین تے سود خوری د‏‏ی روح اور دوسری جنگ عظیم دے دوران قومی سوشلزم د‏‏ی تسبیح۔ مارچ ۲۰۱۸ وچ ، سراجیوو کینٹن د‏‏ی اسمبلی نے اسکول دا ناں بدل ک‏ے سابقہ ناں "OŠ Dobroševići" کرنے دا فیصلہ کيتا۔

سرائیوو وچ ہن وی کئی سڑکاں نيں جنہاں اُتے کروشیا د‏‏ی آزاد ریاست دے سابق رہنماواں دے ناں درج نيں، جنہاں وچ سینٹر میونسپلٹی دے شمالی حصے وچ اک مصطفیٰ بسولادزک اسٹریٹ وی شام‏ل ا‏‏ے۔

کتابیات

• یورپ وچ مسلما‏ن - منتخب تحریراں ، Sejtarija، ۱۹۹۷.
• روس وچ مسلما‏ن ، ۱۹۹۷

نوٹس

حوالے

باہرلے جوڑ

• مصطفیٰ بسولادجیچ دا مقدمہ - تاریخی حاشیہ تو‏ں سیاسی مرکز تک - حسینیجا کمبروویک ، یونیورسٹی آف سراجیوو