ملکہ خیزران
ملکہ خیزران | |
---|---|
(عربی وچ: الخيزران بنت عطاء) | |
جم | 8ویں صدی |
وفات | ۲۰ نومبر ۰۷۸۹ |
مدفن | مقبرہ خیزران |
شریک حیات | المهدى [۱] |
اولاد | الہادی ، هارون الرشيد [۱] |
بہن/بھائی | سلسل بنت عطاء
|
عملی زندگی | |
پیشہ | شاعر ، لکھاری ، حاکم ، سیاست دان |
شعبۂ عمل | شاعری |
ترمیم |
ملکہ خیزران (وفات: ۲۰ نومبر ۷۸۹ء) عباسی خلیفہ المہدی دی زوجہ، خلیفہ الہادی تے ہارون الرشید دی والدہ سی۔وہ خلافت عباسیہ دی پہلی نامور تے شہرت یافتہ ملکہ سی۔
سوانح
[سودھو]عباسی خلیفہ المہدی دی ملکہ۔ عباسی خلفاء الہادی تے ہارون الرشید دی والدہ۔ خیزران بنت عطاء یمن دے اک علاقے جرثیہ دی رہنے والی اک باندی سی۔ اک روایت دے تحت مہدی تے دوسری روایت دے مطابق خود ابوجعفر منصور نے اک کثیر رقم دے عوض خریدیا سی۔ مہدی نے اپنی پہلی بیوی ریطہ دے بعد خیزران توں دوسری شادی کيتی۔ اس دے بطن توں موسیٰ الہادی تے ہارون الرشید دی پیدائش ہوئی۔ خیزران وڈی حسین و جمیل سی۔ دربار وچ آمد تے اوتھے دے زندگی بخش ماحول نے اس دے حسن ظاہری و معنوی وچ بے حد وادھا کيتا۔ تے جلد ہی اس دی اندرونی صلاحیتاں نکھر کر سامنے آ گئياں۔ خیزران نے جس فطری تے سادہ ماحول وچ اکھ کھولی اس دے زیر اثر اوہ محل وچ ہر آنے جانے والے چھوٹے وڈے دی دلداری کردی۔ محتاجاں تے لوڑ منداں دی حاجت روائی وچ وڈی فراخدلی توں کم لیندی۔ اوہ کسی فرد و بشر اُتے اپنی برتری یا فوقیت نہ جتلاندی۔ اوہ سب دے نال مل جل کے رہندی تے انہاں دے نال خندہ پیشانی توں پیش آندی۔ اس دا ایہ نتیجہ نکلیا کہ اس نے ہر طبقہ دے لوکاں وچ مقبولیت حاصل کر لئی۔ لوک اس دے نال محبت کرنے لگے تے اس دی مدح و ثنا کردے نہ تھکتے ۔
المہدی تے خیزران
[سودھو]مہدی دی پہلی بیوی ملکہ ریطہ اپنے خاندانی پس منظر تے احساس برتری دا شکار ہوݨ دی وجہ توں لوکاں توں کٹ کر رہ گئی تے ایسی ہر دلعزیزی حاصل کرنے وچ ناکام رہی جو خیزران نوں حاصل ہوئی سی۔ ریطہ نوں اس تبدیلی، گھٹن تے کمی دا احساس تاں سی لیکن اوہ نخوت و پندار دے نشہ وچ اپنے اندر لچک پیدا کرنے وچ ناکام رہی۔ لہذا بہ امر مجبوری اس نے خیزران دے لئی میدان کھلا چھڈ دتا نتیجتاً مہدی اس دا بندہ بے دام بندا چلا گیا تے خیزران آہستہ آہستہ اسنوں اپنی ترغیبات، پسند و ناپسند تے خواہشات دی تکمیل اُتے چلانے لگی۔ حتیٰ کہ اوہ مہدی اُتے پوری طرح حاوی ہو گئی تے امور سلطنت وچ اس دا عمل دخل بڑھدا چلا گیا تے اس دی جاہ پرستی کھل دے کم کرنے لگی۔
برامکہ خاندان
[سودھو]مہدی دے رے وچ قیام دے دوران برمک خاندان دے افراد توں یحییٰ برمکی دیاں سوانیاں نوں خیزران دا تقرب حاصل ہويا تے اس طرح مہدی تے یحییٰ دے درمیان نہ ٹوٹنے والے تعلقات پیدا ہو گئے۔ ایہ خاندان ہن بے پایاں شاہی التفات و عنایات دا مرکز بن چکيا سی۔ ہارون الرشید دی ولادت تے کچھ عرصہ بعد مہدی دے خلیفہ بندے ہی خیزران دا دبدہ تے وقار وچ ہور وادھا ہو گیا تے اس دا زعم بالادستی تے فخر و ناز اپنی انتہائی بلندیاں نوں چھونے لگیا تے اوہ مہدی اُتے پوری طرح مسلط ہو کے مملک دی واحد صآحب حل و عقد دی حیثیت اختیار کر گئی۔ ہارون الرشید دی پیدائش دے بعد اسنوں دُدھ پلانے دے لئی یحییٰ دی بیوی دے سپرد کر دتا گیا جس دے ہاں فضل برمکی دی پیدائش ہو چکی سی۔ ملکہ خیزران اپنے ازراہ التفات و مروت تے برامکہ دی تالیف قلب دے لئی کدی کدی فضل نوں اپنا دُدھ پلاندی رہی۔ اس طرح فضل تے ہارون دے درمیان رضاعی بھائی دا رشتہ قائم ہو گیا۔
ہارون توں لگاؤ
[سودھو]خیرزان اپنے بیٹے موسیٰ الہادی دے مقابلہ وچ ہارون الرشید نوں اس دی ذہانت تے حسن و جمال دی بنا اُتے ودھ چاہندی سی۔ تے ایہ روش موسی دے دل وچ کھٹک تے کسک پیدا کردی رہندی۔ چنانچہ موسیٰ الہادی نے منصب خلافت اُتے فائز ہوݨ دے بعد وڈی چابکدستی تے دانش مندی دے نال اپنی ماں نوں امور سلطنت توں بے دخل کر دتا تے اس دے اختیارات وچ کمی کر دتی تے حاجت منداں نوں اس دے دروازے توں دور رکھنے دی تاکید کيتی۔ ملکہ خیزران محبت و نفرت دونے وچ بے حد حساس تے انتہا پسند سی۔ بھانويں اسنوں زر و جواہرات جمع کرنے تے شان و شوکت دے اظہار دا وڈا شوق سی۔ لیکن دوسری طرف اوہ بے حد فیاض تے دولت لٹانے والی سواݨی سی جو کوئی اس دے در اُتے حاضر ہُندا جو چاہندا پالیندا تے کوئی سوالی اس دے در توں خالی نئيں جاندا۔ مسکیناں، دکھی تے قسمت دے مارے ہوئے انساناں دے نال اس دا برتاؤ محبت و شفقت تے رحم اُتے مبنی سی۔
عہد ہارون الرشید
[سودھو]ملکہ نوں امور ملکی تے سیاست وچ دخل دینے دی وڈی مہارت حاصل سی۔ تے جے پردہ تے اسلامی احکامات حائل نہ ہُندے تاں اوہ کھلم کھلا سیاست وچ ودھ چڑھ کر حصہ لیندی۔ علم و ادب تے دین دے اصول و مبادی توں اوہ بخوبی آگاہ سی۔ بعض مورخین دے نزدیک اوہ شعربھی موزاں کر لیندی الغرض اوہ اک وڈی، باکردار، پاکباز، دین دار تے ذہین و فطین سواݨی سی اسنوں دین توں قلبی لگاؤ سی۔ رسول کریم صلی اللہ علیہ وسلم توں بے پناہ محبت سی۔ حضور صلی اللہ علیہ وسلم کيتی جائے ولادت اُتے محل تعمیر کرایا۔ ہارون الرشید دے خلافت دے ابتدائی چار سالاں وچ خیزران دی حیثیت اک بار فیر سامنے آئی۔ تے اوہ امور سلطنت مکمل طور اُتے یحییٰ تے مادر ملکہ خیزران دے ہتھوں وچ مرکوز ہو کے رہ گئی۔
وفات
[سودھو]ملکہ خیزران دی وفات بروز جمعہ ۲۰ نومبر ۷۸۹ء نوں بغداد وچ ہوئی۔ مقبرۃ الخیزران وچ تدفین کيتی گئی۔
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ full work available at URL: https://archive.org/details/two_queens_baghdad — اخذ شدہ بتاریخ: ۱۵ فروری ۲۰۲۴ — مصنف: Nabia Abbott — عنوان : Two queens of Baghdad — ناشر: University of Chicago Press
- مضامین جنہاں وچ عربی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- ویکی ڈیٹا توں ماخوذ شعبۂ عمل
- 789 دیاں موتاں
- اٹھويں صدی دیاں پیدائشاں
- اٹھويں صدی دیاں سوانیاں
- اٹھويں صدی دیاں عرب شخصیتاں
- بنو عباس
- خلافت عباسیہ دیاں سوانیاں
- عباسی شخصیتاں
- عرب سابقہ غلام
- ۷۸۹ دیاں موتاں
- یمنی سوانیاں
- عرب غلام
- اٹھويں صدی دیاں عباسی شخصیتاں
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے