منٹو میرا دشمن
| منٹو میرا دشمن |
|---|
| کتاب:منٹو میرا دشمن |
| مصنف:اوپندر ناتھ اشک |
| ملک:بھارت |
| زبان: اردو |
| صنف: خاکہ |
| ناشر:اویس شجاع طاہر حیدرآباد |
| صفحات:99 |
| تریخ اشاعت:1955 |
تعارف
[سودھو]اوپندر ناتھ اشک بھارت نال تعلق رکھنے والے اردو دے مشہور ناول بگار، افسانہ نگار، شاعر تے ڈراما نویس سن ۔ انھاں نے سعادت حسن منٹو دی وفات دے بعد اُنہاں پہ اک خاکہ لکھیا تاں اس دا چیختا، چنگھاڑدا تے ہر کِسے نوں چونکاندا ہويا عنوان سی۔ "منٹو میرا دشمن" لیکن ایہ خاکہ پڑھو تاں ایويں لگدا اے کہ جداں اوپندر ناتھ اشک از سرتاپا اک آنسو اے جو اس دے دیدۂ تر توں مسلسل بہہ رہیا اے ۔منٹو دی دنیا توں رحلت اُتے آنسو دی اس دھار نوں ہی اپنے خادے ميں لفظاں دی صورت دتی اے ایہ خاکہ کیہ اے ؟ منٹو دی دہلی ریڈیو اُتے گزری ہوئی زندگی دا پورا سوانح نامہ، اس زمانے دی پوری تریخ تے اس دور وچ ریڈیو توں وابستہ وڈے وڈے ادیباں دا اعمال نامہ.... انہاں دا کردار نامہ۔اوپندر ناتھ اشک نے اپنی اس کتاب وچ دسیا اے کہ اُنہاں دی منٹو توں دوستی وی رہی تے دشمنی بھی۔ کِداں منٹو دے دنیا توں جاندے ہی اُنہاں لوکاں نے دلاں وچ منٹو دے لئی پیار اُمڈ آیا جنھاں نے اپنے دروازے اُس پہ بند کر رکھے سن ۔ پاکستان ریڈیو نے منٹو دیاں تحریراں نشر کرنی بند کر دتیاں سن۔ اس کتاب دے پہلے صفحہ پہ انھاں نے لکھیا اے: "اُنہاں عقلمنداں دے ناں جنھاں نے اس مقالے نوں منٹو دے خلاف سمجھیا۔"
دیباچہ
[سودھو]اوپندر ناتھ اشک نے "گزارشِ احوال " دے عنوان توں اِس کتاب دے پیش لفظ وچ لکھیا اے۔ "منٹو میرا دشمن سی۔۔۔۔۔ایہ گل ہرگز مینوں اپنے قلم توں نہ لکھنی پڑدی جے دوستاں نے اِس گل کيتی تشہیر نہ کر دتی ہُندی تے کرشن چندر(ایم اے) نے منٹو توں متعلق اپنا مضمون لکھدے ہوئے منٹو دی زندگی ہی وچ لوکاں دے اس شک اُتے یقین دی مہر نہ ثبت کر دتی ہُندی۔"
پسِ منظر
[سودھو]مہندر ناتھ نے بمبئی توں اوپندر نوں منٹو دے بارے وچ اک مضمون لکھنے دے لئی اصرار کيتا جسنوں اوہ اپنے ماہنامہ "شاعر" دے منٹو نمبر وچ چھاپنا چاہندے سن ۔ اُنہاں دے بہت اصرار تے نہ لکھنے پہ کدی نہ بخشنے دی دھمکی پہ اوپندر نے ایہ مضمون لکھیا۔ لیکن ایہ اک مضمون دی بجائے مقالہ دی شکل وچ لکھیا گیا تے اس لئی بجائے شاعر وچ چھپنے دے جناب محمد طفیل دے "نقوش" لاہور دے دو شماراں (شمارہ نمبر49،50)ماں 1955 وچ چھپا لیکن اوپندر نے اپنی کتاب وچ دسیا کہ محمد طفیل نے دو شماراں وچ ایہ مقالہ چھاپتے ہوئے اک پورا پیراگراف کٹ دتا تاکہ اس مقالہ نوں دو علاحدہ مضامین دی شکل وچ شائع کيتا جاسکے تے اس اہم پیراگراف دے کٹنے دی وجہ توں کئی لوکاں نوں مقالہ پڑھدے ہوئے غلط فہمی ہوئی کہ شاید اوپندر نے منٹو توں انتقام لیا اے۔ اس لئی 1976 وچ جدوں اوپندر نے الہ آباد وچ اپنا پبلشنگ ادارہ بنایا تاں ایہ کتاب وی چھاپی۔
اظہارِ خیال
[سودھو]کرشن چندر
[سودھو]"منٹو میرا دشمن وچ اشک نے صداقت تے صاف بیانی نوں سامنے رکھیا اے۔ اس مضمون وچ انھاں نے منٹو دی شخصیت دے دونے پہلو دکھائے نيں تے اس دے کردار دے مثبت تے منفی دونے پہلوآں اُتے روشنی پائی اے۔ کدرے کدرے اوہ اپمی صاف گوئی وچ تیکھا لہجہ اختیار کر گئے نيں۔ لیکن اشک دا منتو اُتے کچھ لکھنا اک تیکھے مزاج والے ادیب دا اک تیکھے مزاج والے ادیب اُتے لکھنا اے تے اس لئی اک بے حد دلچسپ تے اعلیٰ درجے دا مقالہ اے۔"
راجندر سنگھ بیدی
[سودھو]"منٹو اُتے تواڈا مضمون پڑھ کر محسوس ہويا کہ منٹو نے ناں نہاد دوستاں دے مقابلے وچ تسيں دشمن ہوکے وی اس دے کِنے نزدیک ہوئے۔"
منٹو دی بیوی صفیہ
[سودھو]۔۔۔"آپ نے سب گلاں سچی سچی لکھی نيں۔"
مختار صدیقی
[سودھو]"۔۔۔سب توں ہنگامہ خیز منٹو اُتے آپ دا مضمون اے ۔اس دا ایتھے بہت تذکرہ رہیا اے۔ لکھنے پڑھنے والےآں دا خیال اے کہ منٹو دے بارے وچ جو نہایت رومانی تے انہاں سنسئیر انداز وچ مختلف لوکاں نے لکھیا اے اوہ سب غیر حقیقی تے مصنوعی اے۔ کم دی چیز اشک دا مضمون اے تے بس۔۔۔۔"
حوالے
[سودھو]1۔ https://archive.org/details/MantoMeraDushman-pdfbooksfree.pk اخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018
2۔ur:سعادت حسن منٹو اخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018
3۔ ur:اپندر ناتھ اشکاخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018
4۔ https://wikisource.org/wiki/Author:%D8%B3%D8%B9%D8%A7%D8%AF%D8%AA_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%85%D9%86%D9%B9%D9%88اخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018
5۔ https://www.rekhta.org/ebooks/nuqoosh-lahore-manto-number-shumara-number-049-050-mohammad-tufail-magazines-1/?lang=ur#اخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018
6۔ https://www.rekhta.org/ebooks/manto-mera-dushman-upendar-nath-ashk-ebooks?lang=urاخذ شدہ بتریخ 27 نومبر 2018