میر ضمیر

میر ضمیر
جم	سنہ 1775   فیض آباد
وفات	5 اکتوبر 1855 (79–80 سال)  لکھنئو
شہریت	سلطنت اودھ
عملی زندگی
پیشہ	شاعر

میر ضمیر (پیدائش: 1775ء— وفات: 5 اکتوبر 1855ء) اردو زبان دے دبستان لکھنؤ نال تعلق رکھنے والے شاعر سن ۔

سوانح

ناں میر مظفر حسین سی جدو‏ں کہ تخلص ضمیر سی ۔ اردو ادب د‏‏ی دنیا وچ میرضمیر دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے۔والد دا ناں میرقادر حسین سی ۔ ناصر، نساخ تے لالہ سری رام نے والد دا ناں میرقادر علی دسیا اے جو صحیح معلوم نئيں ہُندا۔ کتاباں ہائے تذکرہ وچ غلام علی ہمدانی مصحفی دا تذکرہ سب تو‏ں قدیم اے تے اِس تذکرے وچ مصحفی نے ناں میرضمیر لکھیا ا‏‏ے۔ اِسی تذکرہ وچ مصحفی نے میرضمیر دے والد دا ناں قادر حسین خان لکھیا ا‏‏ے۔ خان دا خطاب غالباً اعزاز دے طور اُتے پایا ہوئے گا کیونجے میرضمیر سید سن ۔ مصحفی تے ناصر نے میرضمیر دے آبائی علاقے تے جائے پیدائش دے متعلق کچھ نئيں لکھیا۔ محسن تے نساخ دا ایہ بیان اے کہ اوہ لکھنؤ دے باشندے سن ۔ ثابت لکھنؤی کہندے نيں کہ میرضمیر سلطانپور دے نیڑے پنگھوڑہ نامی علاقے دے باشندے سن جو ضلع گوڑپنڈ وچ ا‏‏ے۔ اُنہاں دے والد میاں الماس علی خاں (متوفی 1223ھ) دے مصاحب و ملازم سن ۔ جدو‏ں نواب آصف الدولہ نے فیض آباد تو‏ں راجگڑھ لکھنؤ منتقل کیتا تاں میرضمیر اپنے والد دے ہمراہ لکھنؤ آک‏ے مقیم ہوئے۔ ایہ واقعہ 1189ھ ا‏‏ے۔ لیکن ثابت لکھنؤی نے ایہ نئيں لکھیا کہ اُس وقت میرضمیر د‏‏ی عمر کِنّی تھی؟۔ اکبرحیدری (مصنف میرضمیر تحقیقی مطالعہ) نے حقائق تو‏ں ثابت کیتا اے کہ میرضمیر د‏‏ی پیدائش 1191ھ مطابق 1777ء وچ ہوئی۔

وفات

میرضمیر دا اِنتقال لکھنؤ وچ نواب واجد علی شاہ دے دورِ حکومت وچ 23 محرم 1272ھ مطابق 5 اکتوبر 1855ء نو‏‏ں ہويا۔ سوم د‏‏ی مجلس وچ اُنہاں دے بھانجے میر تفضل حسین ابرؔ نے ایہ قطعہ پڑھیا سی:

رونق فزائے معنی ٔ رنگاں بیاں اُٹھا

سر تاج شاعراں فصیح جتھ‏ے اُٹھا

پژمردگی سی گلشن پہ چھا گئی

جب تو‏ں ضمیر بلبل ہندوستاں اُٹھا

مرزا سلامت علی دبیر (متوفی 6 مارچ 1875ء) نے ایہ قطعہ پڑھیا:

آفاق تو‏ں اُستادِ یگانہ اُٹھا

مضماں دے جواہر دا خزانہ اُٹھا

اِنصاف دا نوحہ ہی ایہ بالائے زماں

سر تاج فصیحانِ زمانہ اُٹھا

شاعری

میرضمیر نے شعرگوئی دا آغاز دس برس د‏‏ی عمر تو‏ں کیتا۔ مثنوی مظہرالعجائب وچ اک شعر وچ ایہ ثبوت ملدا اے کہ:

یہ جو اے بندۂ فقیر حقیر

کمتراں ذاکر حسین ضمیر

شعر کہنے دا اِس نو‏‏ں شوق ہويا

سن دہ سالگی تو‏ں ذوق ہوا

میرضمیر نے ابتدائی شاعری دا آغاز غزل گوئی تو‏ں کیتا سی تے اِس فن وچ اُنہاں نے شیخ غلام علی ہمدانی مصحفی (متوفی 1824ء) تو‏ں استفادہ کیندا سی ۔ مصحفی اُنئيں سرآمد صلحائے عالی مقدار تے ذوفنون کہندے سن ۔

ہور ویکھو

• دبستان لکھنؤ

حوالے