میلکم ایکس
مالکم ایکس Malcolm X | |
---|---|
(انگریزی وچ: Malcolm X) | |
مالکم ایکس، مارچ 1964
| |
پیدائشی نام | (انگریزی وچ: Malcolm Little) |
جم | 19 مئی 1925 [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]
|
وفات | 21 فروری 1965 (40 سال)[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷] |
وجہ وفات | شوٹ |
طرز وفات | مردم کشی |
شہریت | امریکا |
ہور نام | الحاج ملک الشہباز |
مذہب | اہل سنت (نیشن آف اسلام توں تبدیل) |
زوجہ | بیٹی شہباز (1958) |
اولاد | عطااللہ شہباز قبیلہ شہباز الیاسہ شہباز جمیلہ لوممبا شہباز ملکہ شہباز مالک شہباز |
والدین | ارل لٹل، لوئیس نورٹن لٹل |
عملی زندگی | |
پیشہ | سیاست دان [۸]، آپ بیتی نگار ، سیاسی کارکن ، کارکن انسانی حقوق ، امام [۹] |
مادری زبان | انگریزی |
پیشہ ورانہ زبان | انگریزی [۱۰] |
تنظیم | نیشن آف اسلام، مسلم مسجد، انکارپوریٹڈ، افریقی امریکی اتحاد تنظیم |
مؤثر | الایجا محمد، مارکس گاروی |
تحریک | سیاہ قوم پرستی، پین افریقہ پرستی |
اعزازات | |
اینسفیلڈ-وولف بک ایوارڈز (۱۹۶۶) |
|
دستخط | |
IMDB اُتے صفحات | |
ترمیم |
مالکم ایکس (پیدائشی نام: مالکم لٹل) جو الحاج ملک الشہباز دے طور اُتے وی جانے جاندے نيں اک سیاہ فام مسلمان تے نیشن آف اسلام دے قومی ترجمان سن ۔ اوہ 19 مئی 1925ء نوں امریکا دی ریاست نیبراسکا وچ پیدا ہوئے تے 21 فروری 1965ء نوں نیو یارک شہر وچ اک قاتلانہ حملے وچ جاں بحق ہوئے۔ اوہ مسلم مسجد تے آرگنائزیشن آف ایفرو امریکن کمیونٹی دے بانی وی سن ۔
ان دی زندگی وچ کئی موڑ آئے تے اوہ اک منشیات فروش تے ڈاکو بننے دے بعد گرفتار ہوئے تے رہائی دے بعد امریکا وچ سیاہ فاماں دے حقوق دا علم بلند کيتا تے دنیا بھر وچ سیاہ فاماں دے سب توں مشہور رہنما بن گئے۔ بعد وچ انہاں نوں شہید اسلام تے نسلی برابری دے رہنما کہیا گیا۔ اوہ نسلی امتیاز دے خلاف دنیا دے سب توں وڈے انسانی حقوق دے کارکن دے طور اُتے ابھرے۔
1964ء وچ حج بیت اللہ دے بعد انہاں نے نیشن آف اسلام نوں خیر باد کہہ دتا تے عام مسلمان دی حیثیت اختیار کر لئی۔ اس دے بعد اک سال توں وی کم عرصے وچ نیو یارک وچ قتل کردیے گئے۔ نیشن آف اسلام دے تن کارکناں نوں انہاں دے قتل دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا لیکن کہیا جاندا اے۔ امریکی حکومت وی انہاں دے قتل دی سازش وچ ملوث سی۔
مڈھلا جیون
[سودھو]ویہويں صدی دے آغاز تے انیہويں صدی دے اواخر وچ امریکا وچ غلامی غیر قانونی قرار دے دتی گئی لیکن سیاہ فاماں نوں فیر وی کوئی انہاں دی قومی شناخت نہ لُٹیا سکیا انھاں نفرت تے حقارت توں دیکھیا جاندا سی۔ اس معاشی تے معاشرتی استحصال دے بعد اک طرف سیاہ فاماں دے اندر مزاحمت پیدا ہوئی تاں دوسری طرف انہاں دی معاشی تے معاشرتی حالت وڈی حد تک گر گئی۔ معاشرے دی تمام برائیاں انہاں دے اندر موجود سن، ڈکیتیاں، نشے، قمار بازی، قحبہ گری تے ہور انہاں دے پیشے سن ۔
میلکم لٹل 19 مئی 1925ء نوں امریکی ریاست نیبراسکیہ ميں پیدا ہويا۔ والد انہاں اس دے بچپن وچ ہی اک حادثے وچ ہلاک ہوئے گئے۔ اس دے بعد اوہ تے اس دے ہور ست بہن بھائی کچھ عرصہ اپنی ماں دے نال پلے ودھے۔ اس دی والدہ دا تعلق گریناڈا توں سی۔ بہن بھائیاں وچ میلکم دا نمبر پنجواں سی۔ باپ دے مرنے دے بعد ماں نے انہاں دی پرورش کرنے دی کوشش کيتی مگر جلد ہی اخراجات حد توں باہر نکلنے لگے۔ انہاں نے قرض لے کے گزارہ کيتا لیکن آہستہ آہستہ معاملات حد توں باہر نکلنے لگے تے ریاست دی فلاح توں متعلق ادارے دے لوک انہاں دے گھر آنے جانے لگے انہاں نے نفسیاتی تشدد کر کرکے انہاں دی ماں نوں بالآخر پاگل کر دتا۔ ہن بچےآں دے مختلف مخیر لوکاں وچ تقسیم کر دتا گیا اسنوں وی، جو اپنے سرخ بالاں دی وجہ توں ریڈ پکاریا جاندا سی، اک مخیر گھرانے وچ دے دتا گیا۔ اوتھے اس نے اٹھ درجےآں تک تعلیم حاصل کيتی تے اس دے بعد سب چھڈ چھاڑ دتا۔
نوجوانی
[سودھو]عام سیاہ فاماں دی طرح اوہ وی اس کریز وچ مبتلا ہوئے گیا کہ گوراں دی طرح اس دی وی معاشرے وچ عزت ہوئے۔ اس نے کلب وچ بوٹ پالش کرنے دی نوکری کيتی۔
دوستاں دے مشورے تے حالات دا رخ دیکھ کے اوہ نیویارک چلا آیا۔ اس دوران وچ اوہ دوسرے اک دو شہراں وچ وی جوندے پالش کرنے تے بیرہ گیری دا کم کرچکيا سی۔ نیویارک آکے اس نے ہارلم دے علاقے نوں رہائش تے کم دے لئی چنا جو انہاں دناں کالاں دا مرکز بن رہیا سی۔ ایتھے دے کئی کلباں وچ اس نے کم کيتا، آہستہ آہستہ اوہ نشے دی طرف متوجہ ہويا تے ماریجوانا استعمال کرنے تے بیچنے لگا۔ اس نے طوائفاں دے دلال تک دا کم کيتا۔ آہستہ آہستہ اوہ غنڈہ گردی تے جعل سازی دی طرف متوجہ ہويا تے ویہہ سال توں وی کم عمر وچ ایہ کم کرنے لگا۔ بٹوا کھو لینا، نقلی چیزاں اصلی کہہ دے بیچ دینا، نشہ آور اشیا بیچنا، چوری کرنا، نقب زنی کرنا غرض اس نے ہر غلط کم کيتا۔ آخری زمانے وچ اس نے اپنا اک گروہ وی بنا لیا جس وچ اس دا اک دوست، اک گوری لڑکی، جو اس دی محبوبہ وی سی تے اس دی بہن شامل سن ۔
لڑکیاں مکان وچ جاسوسی دے لئی جاندیاں تے ایہ رات نوں نقب زنی کردے۔ اس دور وچ اس نے بے تحاشا نشہ استعمال کيتا۔ اس نے خود اپنی آپ بيتی وچ کہیا کہ اوہ کم دے وقت غیر معمولی طور اُتے چست رہنے دے لئی بے تحاشا نشہ استعمال کردا سی۔ ايسے دوران وچ پولیس نے اسنوں گرفتار کر ليا اس دے اپارٹمنٹکی تلاشی دے بعد نقب زنی دے شواہد وی ملے جس دے بعد اسنوں دس سال قید دی سزا ہوئے گئی۔ میلکم دی سزا صرف دوسال بندی سی مگر اوہ خود بتاتاہے کہ اس دا اصل جرم گوری لڑکیوں توں دوستی سی جس دی اسنوں ایہ سزا ملی۔
قید دی زندگی
[سودھو]ان دس سالاں نے میلکم دی زندگی نوں بدل دینے وچ اہم کردار ادا کيتا۔ اپنے بہن بھائیاں تے دوستاں دے کہنے اُتے اس نے جیل وچ اپنے آپ نوں سنوارنے دی کوشش شروع کردتی۔ اسنوں اک اصلاحی جیل وچ منتقل کر دتا گیا جتھے کتب خانے دی سہولت وی موجود سی۔ اوتھے اس نے انگریزی سکھی، اوہ خود دسدا اے کہ اس دا ذخیرہ لفظاں چند لفظاں سن جو غنڈہ گردی وچ مستعمل عام اصطلاحات سن۔ اس نے لغت دے ذریعے اپنی انگریزی بہتر دی اس دے بعد کتب خانے توں استفادہ کرنا شروع کر دتا۔ اس اُتے گوراں دے مظالم واضح ہونے لگے۔ اس دوران وچ اس نے اپنے اندر مباحثے دی صلاحیت پیدا کيتی۔ جیل وچ بحث مباحثے ہُندے تے میلکم انہاں وچ حصہ لیندا اس چیز نے آئندہ زندگی وچ اس دی وڈی مدد کيتی۔ فیر اک دن میلکم توں اس دا بھائی ملیا تے اسنوں الایجا محمد دے بارے وچ دسیا جس دی تعلیمات دا اوہ پیرو ہوئے گیا سی۔ اس نے میلکم نوں وی نیشن آف اسلام وچ شمولیت دی دعوت دتی۔ میلکم دسدا اے کہ وچ حیران رہ گیا کہ میرا بھائی صاف ستھرے لباس وچ ملبوس سی تے مینوں دسدا سی کہ وچ جھوٹھ نئيں بولدا تے شراب نئيں پیندا سؤر وی نئيں کھاندا کیونجے مسلمان ایہ سب نئيں کردے۔ اس دے بعد میلکم نے جیل توں الایجا محمد توں خط کتابت شروع کردتی۔
نیشن آف اسلام
[سودھو]اس خط کتابت دے ذریعے اسنوں اسلام دی تعلیمات دا پتہ چلا تے جدوں 1952ء دے موسم بہار وچ اوہ جیل توں باہر آیا تاں سب توں پہلا کم جواس نے کیہ اوہ الایجا محمد دی تعلیمات قبول کرنے دا اعلان سی۔
میلکم جدوں نیشن آف اسلام وچ شامل ہويا تاں اس وقت تک ایہ تنظیم وڈے پیمانے اُتے نئيں پھیلی سی۔ میلکم نے تنظیم وچ شمولیت دے بعد اس وچ اک نويں روحپھونک دی۔ ایتھے آکے اسنوں پتا چلیا کہ زندگی کيتا اے۔
بنیادی طور اُتے میلکم اک غیر معمولی انسان سی،اک پِچھے نہ ہٹنے والا شخص، الایجا محمد نے اس دی تربیت دی تے میلکم اس دی تعلیمات نوں پھیلانے لگا۔ اوہ عام سیاہ فام شخص دی نفسیات توں واقف سی اس لئی انھاں باآسانی قائل کرلیندا کہ فلاحصرف الایجا محمد دی تعلیمات وچ ہی اے۔ اس دی عمر اس زمانے وچ تیس برس دے نیڑے سی۔ ہن اوہ میلکم لٹل توں میلکم ایکس بن گیا۔ ایکس ناں رکھنے دی وجہ اس نے ایہ دسی کہ اوہ غلامی دی ہر نشانی نوں مٹادینا چاہندا اے تے اسنوں غلامی وچ ملیا ہويا ناں وی پسند نئيں تے اس نے اپنے لئی انگریزی حرف ایکس نوں پسند کيتا۔
میلکم نے سخت محنت دی تے تنظیم دے معابد دی تعداد چند توں سٹھ ستر تک پہنچادی۔ الایجا محمد نے اسنوں اپنا وزیر بنا دتا۔
1956ء وچ اسنوں تنظیم دی طرف توں اک کار ملی اس دی لگن دا اندازہ اس گل توں کيتا جاسکدا اے کہ اس نے صرف 5 ماہ دے عرصے وچ اس اُتے 30 ہزار میل دا سفر کر ليا۔ الایجا محمد دی نیشن آف اسلام نوں اس نے پورے امریکا وچ پھیلانے دا عزم کيتااور اس دے لئی کم وی کيتا۔ ايسے دوران وچ نیویارک وچ اک جھگڑے دی وجہ توں ایہ تنظیم ذرائع ابلاغ دی نظراں وچ آگئی جس دے بعد نیشن آف اسلام نوں پریس وچ وی جگہ ملنے لگی۔ اس دے بعد میلکم ایکس "ناراض میلکم ایکس" دے ناں توں مشہور ہوئے گیا کیونجے اوہ ہر مباحثے تے تقریر وچ گوراں نوں برملابرا بھلا کہندا تے سیاہ فاماں دی موجودہ حالت دا ذمہ دار انھاں ٹھہراندا۔
اسی طرحقریباً بارہ سال کم کرنے دے بعد اک دن اس دی ساری خدمات نوں نظر انداز کرکے اسنوں بودا سا بہانہ کرکے تنظیم توں علاحدہ کر دیاگیا۔ الایجا محمد اس دی مقبولیت توں خائف سی اس دے حاسداں نے اس توں فائدہ اٹھایا تے تنظیم توں وکھ کر دتا گیا۔ اس دوران میلکم ایکس شادی وی کرچکيا سی۔ اس دی اہلیہ بیٹی ایکس اک نرس سی جس دے بطن توں اس دی چار بیٹیاں پیدا ہوئیاں۔
فیر ايسے دوران وچ اوہ تاریخی لمحہ آیا جدوں اک سیاہ فام نے اک سفیدفام نوں باکسنگ دے میدان وچ شکست دتی تے اپنے مسلمان ہونے دا اعلان کيتا۔ کیسئیس کلے توں محمد علی کلے بننے والا ایہ شخص جدوں مقابلہ کر رہیا سی تاں اس دی حوصلہ افزائی دے لئی میلکم ایکس اوتھے موجود سی۔ اگرچہ میلکم ایکس نیشن آف اسلام توں وکھ ہوئے گیا سی مگر محمد علی کلے اس تنظیم توں منسلک رہیا بعد وچ میلکم ایکس نے خود ہی اس توں ملنا کم کر دتا سی
حج بیت اللہ
[سودھو]میلکم ایکس نوں اس دوران وچ پتا چلیا کہ اس دے قتل دی سازشاں ہوئے رہیاں نيں۔ اس دے وی خواہاں نے اسنوں خبردار کيتا مگر اس نے پروا نہ کيتی۔ فیر اس دی ملاقات ڈاکٹر یوسف شورال توں ہوئی۔ جنہاں نے اسنوں اسلام دی حقیقی تعلیمات توں روشناس کرایا۔ اس دے بعد میلکم ایکس نے حج دا ارادہ کيتا تے براستہ قاہرہ جدہ نوں روانہ ہويا۔ قاہرہ وچ اس دی ملاقات ڈاکٹر محمد شورابی توں ہوئی جنہاں نے اس دے تصور اسلام دی ہور تطہیر کيتی۔ آخر اس نے جدہ دا قصد کيتا مگر اسنوں نو مسلم تے امریکی پاسپورٹ ہونے دی وجہ توں ہوائی اڈے اُتے ہی روک لیا گیا۔ آخر میلکم نے ڈاکٹر عمر عزام نوں فون کرکے اپنے مسئلے دے بارے وچ دسیا۔ جس دے بعد اسنوں سرکاری مہمان دا درجہ مل گیا تے بعد وچ اس نے حج ادا کيتا۔ حج دے دوران وچ اس دے گورا مخالف جذبات اُتے مثبت اثر پيا تے اسلام دی عالمی اخوت دا تصور مضبوط ہويا۔ دوران وچ حج اس نے امریکا خطوط لکھے جنہاں نوں ذرائع ابلاغ نے وی کوریج دی۔ اس دے خطوط توں اس دے رجحانات دی تبدیلی دا واضح پتہ چلدا سی۔ اس دوران وچ نیشن آف اسلام نے اس اُتے کئی مقدمات قائم کردیے سن جو انہاں دی بدنیندی دا ثبوت سن ۔
حج دے دوران وچ اس دی ملاقات شاہ فیصل توں وی ہوئی جو اس وقت ولی عہد سن ۔ اس دے بعد اس نے کئی افریقی تے مسلم ملکاں دا دورہ کيتا۔ جتھے سیاہ فاماں نوں درپیش مسائل دے بارے وچ تبادلۂ خیال کيتا گیا۔
قتل
[سودھو]آخر میلکم ایکس واپس امریکا پہنچ گیا۔ اوتھے جانے دے بعد اس نے اسلام دے صحیح تصور نوں پھیلیانا شروع کر دتا۔ مگر دشمناں نوں ایہ گل پسند نہ آئی تے ایہ گوہر نایاب نہ جانے کِنے دلاں نوں روندا چھڈ کے آخرت دے سفر اُتے روانہ ہوئے گیا۔ اوہ خود کہیا کردا سی کہ مینوں ہر وقت جان دا خطرہ رہندا اے مگر وچ اس دی پروا نئيں کراں گا۔ 21 فروری 1965ء نوں نیویارک وچ لیکچر دے دوران وچ اگلی قطار وچ موجود تن آدمیاں نے ریوالور تے شاٹ گن توں اس اُتے بے دریغ فائرنگ کردتی۔ میلکم ایکس موقع اُتے ہی جاں بحق ہوئے گیا۔
بوقت مرگ میلکم ایکس دی عمر تقریباً 40 سال سی۔ اس دا جنازہ شیخ الحاج ہشام جابر نے پڑھایا۔ اس دے پرستارےآں نے گورے گورکناں نوں اس دی قبر کھودنے نئيں دتی تے اپنے ہتھوں توں سارا کم کيتا۔ اس دی قبرپرجو کتبہ لگایا گیا اس اُتے لکھیا اے
الحاج ملک الشھباز 29 مئی 1925ء توں 21 فروری 1965ء
آپ بيتی
[سودھو]میلکم ایکس دی آپ بيتی 1964ء توں 1965ء دے درمیان وچ ایلکس ہیلی نے تحریر کيتی جو انہاں دے قتل توں پہلے دے انٹرویو دی بنیاد اُتے لکھی گئی۔ ایہ آپ بيتی 1965ء وچ شائع ہوئی تے اس دا اردو ترجمہ پاکستان وچ دستیاب اے۔ ٹائم میگزین نے اسنوں ویہويں صدی دی اولین 10 غیر افسانوی کتاباں وچ شامل کيتا۔
اس دے علاوہ 1992ء وچ ہدایت کار اسپائک لی نے فلم "میلکم ایکس" تیار کيتی جو انہاں دی آپ بيتی توں ماخوذ سی۔ فلم وچ ڈینزل واشنگٹن نے میلکم دا کردار ادا کيتا۔
2001ء وچ محمد علی کلے دی زندگی اُتے بنائی گئی فلم "علی (فلم)" وچ میلکم ایکس دا کردار ماریو وان پیبلس نے ادا کيتا۔
متعلقہ مضامین
[سودھو]باہرلے جوڑ
[سودھو]حج بیت اللہ دے دوران وچ امریکا بھیجے گئے خط دا متن
میلکم ایکس دی اک مشہور تقریر یوٹیوب اتے
- ↑ ۱.۰ ۱.۱ Encyclopædia Britannica Online ID: https://www.britannica.com/biography/Malcolm-X — subject named as: Malcolm X — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷ — عنوان : Encyclopædia Britannica
- ↑ ۲.۰ ۲.۱ SNAC ARK ID: https://snaccooperative.org/ark:/99166/w65b01kv — subject named as: Malcolm X — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۳.۰ ۳.۱ Find a Grave memorial ID: https://www.findagrave.com/memorial/1134 — subject named as: Malcolm X — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۴.۰ ۴.۱ Brockhaus Enzyklopädie online ID: https://brockhaus.de/ecs/enzy/article/malcolm-x — subject named as: Malcolm X — اخذ شدہ بتاریخ: ۹ اکتوبر ۲۰۱۷
- ↑ ۵.۰ ۵.۱ فرینس دا ببلیوٹیک نیشنل آئی ڈی: https://catalogue.bnf.fr/ark:/12148/cb12002906g — subject named as: Malcolm X — مصنف: Bibliothèque nationale de France — عنوان : اوپن ڈیٹا پلیٹ فارم — اجازت نامہ: Open License
- ↑ ۶.۰ ۶.۱ Gran Enciclopèdia Catalana ID (former scheme): https://www.enciclopedia.cat/ec-gec-0039435.xml — subject named as: Malcolm X — عنوان : Gran Enciclopèdia Catalana — ناشر: Grup Enciclopèdia
- ↑ ۷.۰ ۷.۱ GeneaStar person ID: https://www.geneastar.org/genealogie/?refcelebrite=littlemalco — subject named as: Malcolm X
- ↑ https://cs.isabart.org/person/139863 — اخذ شدہ بتاریخ: ۱ اپریل ۲۰۲۱
- ↑ امریکی راشٹری لائیبری ادھکار شناختی: https://id.loc.gov/authorities/n79148296 — اخذ شدہ بتاریخ: ۲ اکتوبر ۲۰۲۴ — ناشر: کانگرس لائیبریری
- ↑ CONOR.SI ID: https://plus.cobiss.net/cobiss/si/sl/conor/13351523
- Pages with non-numeric formatnum arguments
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- 1925 دے جم
- 19 مئی دے جم
- مضامین جنہاں وچ اردو بولی دا متن شامل اے
- 1965 دیاں موتاں
- 21 فروری دیاں موتاں
- صفحات مع خاصیت P103
- غیر مختلف تصویر ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- میلکم ایکس
- ۱۹۶۵ دیاں موتاں
- 1965ء وچ ریاستہائے متحدہ وچ قتل
- اسٹیج اُتے اموات
- افریقی-امریکی سابقہ مسیحی
- افریقی-امریکی سنی مسلمان
- افریقی-امریکی مسلمان
- امریکی سنی
- امریکی غیر افسانوی مصنفاں
- امریکی مرد مصنفاں
- امریکی مسلم فعالیت پسند
- امریکی یاداشت نگار
- اوماہا، نیبراسکیا دے مصنفاں
- بوسٹن، میساچوسٹس دے مصنفاں
- ویہويں صدی دے افریقی-امریکی فعالیت پسند
- ویہويں صدی دے امریکی مرد مصنفاں
- ویہويں صدی دے امریکی مصنفاں
- ویہويں صدی دے مرد مصنفاں
- ویہويں صدی دے مسلمان
- پروٹسٹنٹ توں اسلام قبول کرنے والی شخصیتاں
- ریاستہائے متحدہ وچ نسل پرستی
- کوئینز، نیو یارک دیاں شخصیتاں
- لینسنگ، مشی گن دے مصنفاں
- مسلم مصنفاں
- مقتول افریقی-امریدیاں شخصیتاں
- مقتول مذہبی رہنماہان
- نو مسلمین
- نیشن آف اسلام
- نیشن آف اسلام دے مذہبی رہنما
- نیو یارک (ریاست) دے فعالیت پسند
- نیو یارک (ریاست) وچ آتشاں اسلحہ توں اموات
- نیویارک شہر دے لکھاری
- نیبراسکیا دی افریقی-امریکی تریخ
- نیویارک شہر وچ مقتول شخصیتاں
- مقتول مرد مصنفاں
- مضامین جنہاں وچ لاطینی بولی دا متن شامل اے
- مضامین جنہاں وچ کاتالان بولی دا متن شامل اے