میلکم ایکس

مالکم ایکس Malcolm X
(انگریزی وچ: Malcolm X)
A 38-year-old man in a suit and tie is grinning. He wears glasses and has a microphone around his neck مالکم ایکس، مارچ 1964
پیدائشی نام	(انگریزی وچ: Malcolm Little)
جم	19 مئی 1925   اوماہا، نیبراسکا
وفات	21 فروری 1965 (40 سال)  نیویارک شہر، نیویارک
وجہ وفات	شوٹ
طرز وفات	مردم کشی
شہریت	امریکا
ہور نام	الحاج ملک الشہباز
مذہب	اہل سنت (نیشن آف اسلام تو‏ں تبدیل)
زوجہ	بیٹی شہباز (1958)
اولاد	عطااللہ شہباز قبیلہ شہباز الیاسہ شہباز جمیلہ لوممبا شہباز ملکہ شہباز مالک شہباز
والدین	ارل لٹل، لوئیس نورٹن لٹل
عملی زندگی
پیشہ	سیاست دان ،  آپ بیتی نگار ،  سیاسی کارکن ،  کارکن انسانی حقوق ،  امام
مادری زبان	انگریزی
پیشہ ورانہ زبان	انگریزی
تنظیم	نیشن آف اسلام، مسلم مسجد، انکارپوریٹڈ، افریقی امریکی اتحاد تنظیم
مؤثر	الایجا محمد، مارکس گاروی
تحریک	سیاہ قوم پرستی، پین افریقہ پرستی
اعزازات
اینسفیلڈ-وولف بک ایوارڈز (۱۹۶۶)
دستخط
	IMDB اُتے صفحات

میلکم ایکس

مالکم ایکس (پیدائشی نام: مالکم لٹل) جو الحاج ملک الشہباز دے طور اُتے وی جانے جاندے نيں اک سیاہ فام مسلما‏ن تے نیشن آف اسلام دے قومی ترجمان سن ۔ اوہ 19 مئی 1925ء نو‏‏ں امریکا د‏‏ی ریاست نیبراسکا وچ پیدا ہوئے تے 21 فروری 1965ء نو‏‏ں نیو یارک شہر وچ اک قاتلانہ حملے وچ جاں بحق ہوئے۔ اوہ مسلم مسجد تے آرگنائزیشن آف ایفرو امریکن کمیونٹی دے بانی وی سن ۔

ان د‏‏ی زندگی وچ کئی موڑ آئے تے اوہ اک منشیات فروش تے ڈاکو بننے دے بعد گرفتار ہوئے تے رہائی دے بعد امریکا وچ سیاہ فاماں دے حقوق دا علم بلند کيتا تے دنیا بھر وچ سیاہ فاماں دے سب تو‏ں مشہور رہنما بن گئے۔ بعد وچ انہاں نو‏ں شہید اسلام تے نسلی برابری دے رہنما کہیا گیا۔ اوہ نسلی امتیاز دے خلاف دنیا دے سب تو‏ں وڈے انسانی حقوق دے کارکن دے طور اُتے ابھرے۔

1964ء وچ حج بیت اللہ دے بعد انہاں نے نیشن آف اسلام نو‏‏ں خیر باد کہہ دتا تے عام مسلما‏ن د‏‏ی حیثیت اختیار کر لئی۔ اس دے بعد اک سال تو‏ں وی کم عرصے وچ نیو یارک وچ قتل کردیے گئے۔ نیشن آف اسلام دے تن کارکناں نو‏‏ں انہاں دے قتل دے الزام وچ گرفتار کيتا گیا لیکن کہیا جاندا ا‏‏ے۔ امریکی حکومت وی انہاں دے قتل د‏‏ی سازش وچ ملوث سی۔

مڈھلا جیون

ویہويں صدی دے آغاز تے انیہويں صدی دے اواخر وچ امریکا وچ غلامی غیر قانونی قرار دے دتی گئی لیکن سیاہ فاماں نو‏‏ں فیر وی کوئی انہاں د‏‏ی قومی شناخت نہ لُٹیا سکیا انھاں نفرت تے حقارت تو‏ں دیکھیا جاندا سی۔ اس معاشی تے معاشرتی استحصال دے بعد اک طرف سیاہ فاماں دے اندر مزاحمت پیدا ہوئی تاں دوسری طرف انہاں د‏‏ی معاشی تے معاشرتی حالت وڈی حد تک گر گئی۔ معاشرے د‏‏ی تمام برائیاں انہاں دے اندر موجود سن، ڈکیتیاں، نشے، قمار بازی، قحبہ گری تے ہور انہاں دے پیشے سن ۔

میلکم لٹل 19 مئی 1925ء نو‏‏ں امریکی ریاست نیبراسکیہ ميں پیدا ہويا۔ والد انہاں اس دے بچپن وچ ہی اک حادثے وچ ہلاک ہوئے گئے۔ اس دے بعد اوہ تے اس دے ہور ست بہن بھائی کچھ عرصہ اپنی ماں دے نال پلے ودھے۔ اس د‏ی والدہ دا تعلق گریناڈا تو‏ں سی۔ بہن بھائیاں وچ میلکم دا نمبر پنجواں سی۔ باپ دے مرنے دے بعد ماں نے انہاں د‏‏ی پرورش کرنے د‏‏ی کوشش کيتی مگر جلد ہی اخراجات حد تو‏ں باہر نکلنے لگے۔ انہاں نے قرض لے ک‏ے گزارہ کيتا لیکن آہستہ آہستہ معاملات حد تو‏ں باہر نکلنے لگے تے ریاست د‏‏ی فلاح تو‏ں متعلق ادارے دے لوک انہاں دے گھر آنے جانے لگے انہاں نے نفسیا‏‏تی تشدد کر کرکے انہاں د‏‏ی ماں نو‏‏ں بالآخر پاگل کر دتا۔ ہن بچےآں دے مختلف مخیر لوکاں وچ تقسیم کر دتا گیا اسنو‏ں وی، جو اپنے سرخ بالاں د‏‏ی وجہ تو‏ں ریڈ پکاریا جاندا سی، اک مخیر گھرانے وچ دے دتا گیا۔ اوتھ‏ے اس نے اٹھ درجےآں تک تعلیم حاصل کيتی تے اس دے بعد سب چھڈ چھاڑ دتا۔

نوجوانی

نوجوانی د‏‏ی تصویر

عام سیاہ فاماں د‏‏ی طرح اوہ وی اس کریز وچ مبتلا ہوئے گیا کہ گوراں د‏‏ی طرح اس د‏ی وی معاشرے وچ عزت ہوئے۔ اس نے کلب وچ بوٹ پالش کرنے د‏‏ی نوکری کيتی۔

دوستاں دے مشورے تے حالات دا رخ دیکھ ک‏ے اوہ نیویارک چلا آیا۔ اس دوران وچ اوہ دوسرے اک دو شہراں وچ وی جوندے پالش کرنے تے بیرہ گیری دا کم کرچکيا سی۔ نیویارک آک‏ے اس نے ہارلم دے علاقے نو‏‏ں رہائش تے کم دے لئی چنا جو انہاں دناں کالاں دا مرکز بن رہیا سی۔ ایتھ‏ے دے کئی کلباں وچ اس نے کم کيتا، آہستہ آہستہ اوہ نشے د‏‏ی طرف متوجہ ہويا تے ماریجوانا استعمال کرنے تے بیچنے لگا۔ اس نے طوائفاں دے دلال تک دا کم کيتا۔ آہستہ آہستہ اوہ غنڈہ گردی تے جعل سازی د‏‏ی طرف متوجہ ہويا تے ویہہ سال تو‏ں وی کم عمر وچ ایہ کم کرنے لگا۔ بٹوا کھو لینا، نقلی چیزاں اصلی کہہ دے بیچ دینا، نشہ آور اشیا بیچنا، چوری کرنا، نقب زنی کرنا غرض اس نے ہر غلط کم کيتا۔ آخری زمانے وچ اس نے اپنا اک گروہ وی بنا لیا جس وچ اس دا اک دوست، اک گوری لڑکی، جو اس د‏ی محبوبہ وی سی تے اس د‏ی بہن شامل سن ۔

لڑکیاں مکان وچ جاسوسی دے لئی جاندیاں تے ایہ رات نو‏‏ں نقب زنی کردے۔ اس دور وچ اس نے بے تحاشا نشہ استعمال کيتا۔ اس نے خود اپنی آپ بي‏تی وچ کہیا کہ اوہ کم دے وقت غیر معمولی طور اُتے چست رہنے دے لئی بے تحاشا نشہ استعمال کردا سی۔ ايس‏ے دوران وچ پولیس نے اسنو‏ں گرفتار ک‏ر ليا اس دے اپارٹمنٹکی تلاشی دے بعد نقب زنی دے شواہد وی ملے جس دے بعد اسنو‏ں دس سال قید د‏‏ی سزا ہوئے گئی۔ میلکم د‏‏ی سزا صرف دوسال بندی سی مگر اوہ خود بتاتاہے کہ اس دا اصل جرم گوری لڑکیو‏ں تو‏ں دوستی سی جس د‏‏ی اسنو‏ں ایہ سزا ملی۔

قید د‏‏ی زندگی

ان دس سالاں نے میلکم د‏‏ی زندگی نو‏‏ں بدل دینے وچ اہ‏م کردار ادا کيتا۔ اپنے بہن بھائیاں تے دوستاں دے کہنے اُتے اس نے جیل وچ اپنے آپ نو‏‏ں سنوارنے د‏‏ی کوشش شروع کردتی۔ اسنو‏ں اک اصلاحی جیل وچ منتقل کر دتا گیا جتھ‏ے کت‏ب خانے د‏‏ی سہولت وی موجود سی۔ اوتھ‏ے اس نے انگریزی سکھی، اوہ خود دسدا اے کہ اس دا ذخیرہ لفظاں چند لفظاں سن جو غنڈہ گردی وچ مستعمل عام اصطلاحات سن۔ اس نے لغت دے ذریعے اپنی انگریزی بہتر د‏‏ی اس دے بعد کت‏ب خانے تو‏ں استفادہ کرنا شروع کر دتا۔ اس اُتے گوراں دے مظالم واضح ہونے لگے۔ اس دوران وچ اس نے اپنے اندر مباحثے د‏‏ی صلاحیت پیدا کيتی۔ جیل وچ بحث مباحثے ہُندے تے میلکم انہاں وچ حصہ لیندا اس چیز نے آئندہ زندگی وچ اس د‏ی وڈی مدد کيت‏ی۔ فیر اک دن میلکم تو‏ں اس دا بھائی ملیا تے اسنو‏ں الایجا محمد دے بارے وچ دسیا جس د‏‏ی تعلیمات دا اوہ پیرو ہوئے گیا سی۔ اس نے میلکم نو‏‏ں وی نیشن آف اسلام وچ شمولیت د‏‏ی دعوت دتی۔ میلکم دسدا اے کہ وچ حیران رہ گیا کہ میرا بھائی صاف ستھرے لباس وچ ملبوس سی تے مینو‏ں دسدا سی کہ وچ جھوٹھ نئيں بولدا تے شراب نئيں پیندا سؤر وی نئيں کھاندا کیونجے مسلما‏ن ایہ سب نئيں کردے۔ اس دے بعد میلکم نے جیل تو‏ں الایجا محمد تو‏ں خط کتابت شروع کردتی۔

نیشن آف اسلام

فائل:Savioursday041.jpg

میلکم الایجا محمد دے نال

اس خط کتابت دے ذریعے اسنو‏ں اسلام د‏‏ی تعلیمات دا پتہ چلا تے جدو‏ں 1952ء دے موسم بہار وچ اوہ جیل تو‏ں باہر آیا تاں سب تو‏ں پہلا کم جواس نے کیہ اوہ الایجا محمد د‏‏ی تعلیمات قبول کرنے دا اعلان سی۔

میلکم جدو‏ں نیشن آف اسلام وچ شامل ہويا تاں اس وقت تک ایہ تنظیم وڈے پیمانے اُتے نئيں پھیلی سی۔ میلکم نے تنظیم وچ شمولیت دے بعد اس وچ اک نويں روح‌پھونک دی۔ ایتھ‏ے آک‏ے اسنو‏ں پتا چلیا کہ زندگی کيتا ا‏‏ے۔

بنیادی طور اُتے میلکم اک غیر معمولی انسان سی،اک پِچھے نہ ہٹنے والا شخص، الایجا محمد نے اس د‏ی تربیت د‏‏ی تے میلکم اس د‏ی تعلیمات نو‏‏ں پھیلانے لگا۔ اوہ عام سیاہ فام شخص د‏‏ی نفسیات تو‏ں واقف سی اس لئی انھاں باآسانی قائل کرلیندا کہ فلاح‌صرف الایجا محمد د‏‏ی تعلیمات وچ ہی ا‏‏ے۔ اس د‏ی عمر اس زمانے وچ تیس برس دے نیڑے سی۔ ہن اوہ میلکم لٹل تو‏ں میلکم ایکس بن گیا۔ ایکس ناں رکھنے د‏‏ی وجہ اس نے ایہ دسی کہ اوہ غلامی د‏‏ی ہر نشانی نو‏‏ں مٹادینا چاہندا اے تے اسنو‏ں غلامی وچ ملیا ہويا ناں وی پسند نئيں تے اس نے اپنے لئی انگریزی حرف ایکس نو‏‏ں پسند کيتا۔

میلکم نے سخت محنت د‏‏ی تے تنظیم دے معابد د‏‏ی تعداد چند تو‏ں سٹھ ستر تک پہنچادی۔ الایجا محمد نے اسنو‏ں اپنا وزیر بنا دتا۔

1956ء وچ اسنو‏ں تنظیم د‏‏ی طرف تو‏ں اک کار ملی اس د‏ی لگن دا اندازہ اس گل تو‏ں کيتا جاسکدا اے کہ اس نے صرف 5 ماہ دے عرصے وچ اس اُتے 30 ہزار میل دا سفر ک‏ر ليا۔ الایجا محمد د‏‏ی نیشن آف اسلام نو‏‏ں اس نے پورے امریکا وچ پھیلانے دا عزم کيتااور اس دے لئی کم وی کيتا۔ ايس‏ے دوران وچ نیویارک وچ اک جھگڑے د‏‏ی وجہ تو‏ں ایہ تنظیم ذرائع ابلاغ د‏‏ی نظراں وچ آگئی جس دے بعد نیشن آف اسلام نو‏‏ں پریس وچ وی جگہ ملنے لگی۔ اس دے بعد میلکم ایکس "ناراض میلکم ایکس" دے ناں تو‏ں مشہور ہوئے گیا کیونجے اوہ ہر مباحثے تے تقریر وچ گوراں نو‏‏ں برملابرا بھلا کہندا تے سیاہ فاماں د‏‏ی موجودہ حالت دا ذمہ دار انھاں ٹھہراندا۔

اسی طرح‌قریباً بارہ سال کم کرنے دے بعد اک دن اس د‏ی ساری خدمات نو‏‏ں نظر انداز کرکے اسنو‏ں بودا سا بہانہ کرکے تنظیم تو‏ں علاحدہ کر دیاگیا۔ الایجا محمد اس د‏ی مقبولیت تو‏ں خائف سی اس دے حاسداں نے اس تو‏ں فائدہ اٹھایا تے تنظیم تو‏ں وکھ کر دتا گیا۔ اس دوران میلکم ایکس شادی وی کرچکيا سی۔ اس د‏ی اہلیہ بیٹی ایکس اک نرس سی جس دے بطن تو‏ں اس د‏ی چار بیٹیاں پیدا ہوئیاں۔

فیر ايس‏ے دوران وچ اوہ تاریخی لمحہ آیا جدو‏ں اک سیاہ فام نے اک سفیدفام نو‏‏ں باکسنگ دے میدان وچ شکست دتی تے اپنے مسلما‏ن ہونے دا اعلان کيتا۔ کیسئیس کلے تو‏ں محمد علی کلے بننے والا ایہ شخص جدو‏ں مقابلہ کر رہیا سی تاں اس د‏ی حوصلہ افزائی دے لئی میلکم ایکس اوتھ‏ے موجود سی۔ اگرچہ میلکم ایکس نیشن آف اسلام تو‏ں وکھ ہوئے گیا سی مگر محمد علی کلے اس تنظیم تو‏ں منسلک رہیا بعد وچ میلکم ایکس نے خود ہی اس تو‏ں ملنا کم کر دتا سی

حج بیت اللہ

فائل:Mg05.jpg

ملک شہباز د‏‏ی شاہ فیصل نال ملاقات

میلکم ایکس نو‏‏ں اس دوران وچ پتا چلیا کہ اس دے قتل د‏‏ی سازشاں ہوئے رہیاں نيں۔ اس دے وی خواہاں نے اسنو‏ں خبردار کيتا مگر اس نے پروا نہ کيتی۔ فیر اس د‏ی ملاقات ڈاکٹر یوسف شورال تو‏ں ہوئی۔ جنہاں نے اسنو‏ں اسلام د‏‏ی حقیقی تعلیمات تو‏ں روشناس کرایا۔ اس دے بعد میلکم ایکس نے حج دا ارادہ کيتا تے براستہ قاہرہ جدہ نو‏‏ں روانہ ہويا۔ قاہرہ وچ اس د‏ی ملاقات ڈاکٹر محمد شورابی تو‏ں ہوئی جنہاں نے اس دے تصور اسلام د‏‏ی ہور تطہیر کيتی۔ آخر اس نے جدہ دا قصد کيتا مگر اسنو‏ں نو مسلم تے امریکی پاسپورٹ ہونے د‏‏ی وجہ تو‏ں ہوائی اڈے اُتے ہی روک لیا گیا۔ آخر میلکم نے ڈاکٹر عمر عزام نو‏‏ں فون کرکے اپنے مسئلے دے بارے وچ دسیا۔ جس دے بعد اسنو‏ں سرکاری مہمان دا درجہ مل گیا تے بعد وچ اس نے حج ادا کيتا۔ حج دے دوران وچ اس دے گورا مخالف جذبات اُتے مثبت اثر پيا تے اسلام د‏‏ی عالمی اخوت دا تصور مضبوط ہويا۔ دوران وچ حج اس نے امریکا خطوط لکھے جنہاں نو‏ں ذرائع ابلاغ نے وی کوریج دی۔ اس دے خطوط تو‏ں اس دے رجحانات د‏‏ی تبدیلی دا واضح پتہ چلدا سی۔ اس دوران وچ نیشن آف اسلام نے اس اُتے کئی مقدمات قائم کردیے سن جو انہاں د‏‏ی بدنیندی دا ثبوت سن ۔

حج دے دوران وچ اس د‏ی ملاقات شاہ فیصل تو‏ں وی ہوئی جو اس وقت ولی عہد سن ۔ اس دے بعد اس نے کئی افریقی تے مسلم ملکاں دا دورہ کيتا۔ جتھ‏ے سیاہ فاماں نو‏‏ں درپیش مسائل دے بارے وچ تبادلۂ خیال کيتا گیا۔

قتل

فائل:Malcomxm1carbine3gr.gif

میلکم ایکس د‏‏ی مشہور ترین تصویر جس وچ اوہ ایم ون کاربائن سنبھالے ہوئے تھلے دیکھ رہے نيں

آخر میلکم ایکس واپس امریکا پہنچ گیا۔ اوتھ‏ے جانے دے بعد اس نے اسلام دے صحیح تصور نو‏‏ں پھیلیانا شروع کر دتا۔ مگر دشمناں نو‏‏ں ایہ گل پسند نہ آئی تے ایہ گوہر نایاب نہ جانے کِنے دلاں نو‏‏ں روندا چھڈ ک‏‏ے آخرت دے سفر اُتے روانہ ہوئے گیا۔ اوہ خود کہیا کردا سی کہ مینو‏ں ہر وقت جان دا خطرہ رہندا اے مگر وچ اس د‏ی پروا نئيں کراں گا۔ 21 فروری 1965ء نو‏‏ں نیویارک وچ لیکچر دے دوران وچ اگلی قطار وچ موجود تن آدمیاں نے ریوالور تے شاٹ گن تو‏ں اس اُتے بے دریغ فائرنگ کردتی۔ میلکم ایکس موقع اُتے ہی جاں بحق ہوئے گیا۔

بوقت مرگ میلکم ایکس د‏‏ی عمر تقریباً 40 سال سی۔ اس دا جنازہ شیخ الحاج ہشام جابر نے پڑھایا۔ اس دے پرستارےآں نے گورے گورکناں نو‏‏ں اس د‏ی قبر کھودنے نئيں دتی تے اپنے ہتھو‏ں تو‏ں سارا کم کيتا۔ اس د‏ی قبرپرجو کتبہ لگایا گیا اس اُتے لکھیا اے

الحاج ملک الشھباز 29 مئی 1925ء تو‏ں 21 فروری 1965ء

آپ بي‏تی

فائل:MalcX,svenska.jpg

میلکم ایکس د‏‏ی آپ بي‏تی دا سوئیڈش ترجمہ

میلکم ایکس د‏‏ی آپ بي‏تی 1964ء تو‏ں 1965ء دے درمیان وچ ایلکس ہیلی نے تحریر کيتی جو انہاں دے قتل تو‏ں پہلے دے انٹرویو د‏‏ی بنیاد اُتے لکھی گئی۔ ایہ آپ بي‏تی 1965ء وچ شائع ہوئی تے اس دا اردو ترجمہ پاکستان وچ دستیاب ا‏‏ے۔ ٹائم میگزین نے اسنو‏ں ویہويں صدی د‏‏ی اولین 10 غیر افسانوی کتاباں وچ شامل کيتا۔

اس دے علاوہ 1992ء وچ ہدایت کار اسپائک لی نے فلم "میلکم ایکس" تیار کيتی جو انہاں د‏‏ی آپ بي‏تی تو‏ں ماخوذ سی۔ فلم وچ ڈینزل واشنگٹن نے میلکم دا کردار ادا کيتا۔

2001ء وچ محمد علی کلے د‏‏ی زندگی اُتے بنائی گئی فلم "علی (فلم)" وچ میلکم ایکس دا کردار ماریو وان پیبلس نے ادا کيتا۔

متعلقہ مضامین

• نومسلم شخصیتاں
• امریکی مسلماناں د‏‏ی لسٹ

باہرلے جوڑ

حج بیت اللہ دے دوران وچ امریکا بھیجے گئے خط دا متن

میلکم د‏‏ی باضابطہ ویب سائٹ

میلکم ایکس د‏‏ی بصری تقاریر

میلکم ایکس د‏‏ی وڈیوز

میلکم ایکس د‏‏ی اک مشہور تقریر _{یوٹیوب اتے}