بوٹے
نباتات - Plants | |
---|---|
اسمیاتی درجہ | جگت [۱] |
سائنسی نام | |
Plantae[۱][۲] ارنسٹ ہیکل ، ۱۸۶۶ | |
Divisions | |
Green algae
Land plants (embryophytes)
|
|
مرادفات | |
*Viridiplantae Cavalier-Smith 1981
|
|
ترمیم |
نباتات یا پودے، جنہاں نوں سبز پودے وی کہیا جاندا اے، جو علم حیاتیات دی اک شاخ نباتات نال تعلق رکھدے نيں۔ ایہہ کثیر خلوی حیوانات نيں۔
اک بنیادی تے لغوی تعریف تاں نباتات دی ایويں اے کہ، نباتات یا پودے ایداں دے جانداراں نوں کہیا جاندا اے پٸی جو تنقل (حیوانات دی طرح اپنے مقام توں انتقال) نئيں کردے۔
ماہر فطرت ڈیوڈ ایٹن برا اپنی کتاب "پودیاں دی نجی زندگی(The Private Life of Plants)" دے شروع وچ لکھدے نيں:
پودے ویکھ سکدے نيں۔ اوہ گن سکدے نيں تے اک دوجے نال رابطہ رکھدے نيں اوہ ہلکا جیہا چھونے اُتے رد عمل ظاہر کرن دی صلاحیت رکھدے نيں تے حیران کن حد تک وقت دا حساب رکھدے نيں۔
بوٹے | |
پچھان | |
جوع: | یوکیریوٹ |
دیس: | بوٹے |
ٹوکرہ: | 730 |
ونڈاں: | 315،000 - 3،000،00 |
بوٹے جیون دیاں 5 ونڈاں وچوں اک نیں۔ ایہناں وچ پھلوالے بوٹے، کونیفرز تے موس آندے نیں۔ ہرے بوٹیاں دی ولگن کند سیلولوز نال ہوندی اے تے ایہہ اپنی چوکھی ساری خوراک سورج دے چانن توں فوٹوسنتھیسز نال کلوروفل ورتدیاں ہویاں جیہدے وچ کلوروپلاسٹ ہوندی اے بناندے نیں۔
پوری گنتی کرنی تے اوکھی اے پر 2010 تک ایہہ سوچ اے جے 300–315 ہزار بوٹے ہے نیں جنہاں وچوں 260–290 ہزار دے نیڑے بی والے بوٹے نیں۔ ہرے بوٹے مول وچ آکسیجن دین دے زمیوار نیں۔
ونڈاں
[سودھو]تریخ
[سودھو]وکھالے ایہہ دسدے نیں جے الجی ورگی شے 1200 ملین ورھے پہلے زمین تے بنی۔ پر بوٹے اپنے ٹھیک وکھالے وچ 45 کروڑ ورھے پہلے اورڈوویشین ویلے وچ سامنے آۓ۔ سکاٹلینڈ وچ 41 کروڑ ورھے پہلے دے بوٹیاں دے نشان رائنی چرٹ وچ لبھے نیں۔ ایس پتھر ہوۓ پتھری جاندرا وچ اسانی نال پرانے بوٹیاں دے ولگن تک ویکھے جاسکدے نیں۔ ڈیونین ویلے وچ بوٹے دے سارے وڈے انگ تنا جڑ پتے تے آخری ڈیونین ویلے وچ ایہناں دے بی وی بنن لگ گۓ سن۔ 12 کروڑ ورھے پہلے بوٹیاں نیں نویں محول نال جلدیاں ہویاں رنگاں والے پھل کڈے تے فروٹ بناۓ تے ایہہ کم 8 کروڑ ورھے دے نیڑے ودھیا پدھر تے اپڑیا۔ 4 کرور ورھے پہلے بوٹیاں دی اک اچیچی ونڈ گھآ اگے آندی اے۔ پجھلے اک کروڑ ورھے توں ایہہ واکھیاں تھانواں تے وی گزارہ کر رئی اے۔
بوٹے دا چوکھا سارہ پنڈا اوہدے محول توں بندا اے۔ اک کم جیہنوں فوٹوسنتھیسز کہندے نیں چوکھے سارے بوٹے سورج دے چانن نوں کاربن ڈائی آکسائیڈ تے پانی نال رلا کے شکر وچ پلٹدے نیں (دوجے آسرے تے جینوالے اپنے میزبان نوں ایس کم لئی ورتدے نیں)۔ ایہہ شکر فیر بوٹے دے اِٹّاں روڑے بندے نیں تے بوٹے دا انگ بن جاندے نیں۔ کلوروفل اک ہرا رنگ جیہدے وچ میگنیشیم رلیا ہوندا اے ایس کم لئی چاہیدا اے، ایہ بوٹیاں دے پتیاں وچ اچیچا تے دوجے انگاں وچ ہوندا اے۔ بوٹیاں دا سہارے تے پانی لئی دھرتی تے گزارہ ہوندا اے پر ایس توں ایہہ پوٹاشیم نائٹروجن میگنیشیم تے فاسفورس تے ہور عنصر وی لیندے نیں۔ ایپیفائٹ تے لتھوفائٹ بوٹے ہوا توں تے دوالے دے نکڑ سکڑ توں اپنی خوراک لیندے نیں جد کے ماس کھان والے بوٹے کیڑیاں دا شکار کرکے اپنی ایہہ لوڑ پوری کردے نیں۔ چوکھے سارے بوٹیاں نوں جین تے وڈا ہون لئی آکسیجن دی لوڑ ہوندی اے۔ کجھ بوٹے پانی وچ ڈُبے رہندے نیں تے پانی وچ رلی آکسیجن نوں ورتدے نیں۔
بوٹیاں دے وادھے وچ جینو ٹائپ دا وڈا کم اے۔ کنک دیاں کج چنیاں ہویاں ونڈاں 110 دناں وچ پک جاندیاں نیں تے کجھ جیہناں دا جینو ٹائپ کجھ ہور ہوندا اے ایسے محول وچ 155 دناں وچ پکدیاں نیں۔ بوٹیاں دے وادھے وچ گرمی ناپ، چانن، پانی تے مٹی وچ خوراک اپنا آپ دسدے نیں۔ ایہناں وچ کسے وی شے دے گھاٹے یا وادھے دا بوٹیاں دے وادھے تے اثر پیندا اے۔
علاج الامراض وچ پودے یا جڑی بوٹیاں
[سودھو]جڑی بوٹیاں قدرت دا بہت وڈا انعام تے بیش بہا دولت نيں۔ انہاں نوں انمول جواہرات وی کہیا جائے تاں بے جا نہ ہوئے گا۔ طب دور قدیم ہی توں علاج الامراض دے لئی جڑی بوٹیاں دے خواص تے فائدے دی متلاشی رہی اے۔ انہاں اُتے تحقیقات دا کم روزاول توں جاری اے تے ابد تک جاری رہیگا۔ انسانی ارتقا دی تریخ دی طرح جڑی بوٹیاں اُتے تحقیقات دی ارتقائی صورتاں دی تریخ وی بہت طویل تے تابناک اے۔ طب اسلامی یقینا نباتات پہ تحقیقات دا دلاویز مجموعہ تے عجوبہ اے۔ ’’یاد رکھیے اللہ تعالیٰ نے کوئی شے عبت پیدا نئيں فرمائی۔ ہر بوٹی وچ اپنی انفرادیت دے اعتبار توں کوئی نہ کوئی خوبی پوشیدہ اے۔ کسی نہ کسی مرض دا شافی علاج اے۔ ادویاندی خواص تے افادیت توں بھرپور اے۔ میرے نزدیک اس دی اِنّی وڈی دلیل اے جسنوں کدی نظر انداز نئيں کيتا جا سکدا تے نہ ہی اسنوں رد کيتا جا سکدا اے اللہ تعالیٰ نے قرآن کریم وچ فرمایا اے :
یَخْرُجُ مِن مْ بُطُوْنِھَا شَرَابٌ مُّخْتَلِفٌ اَلْوَانُہٗ فِیْہِ شِفَآئٌ لِّلنَّاسِ اِنَّ فِیْ ذٰالِکَ لَاٰیَۃً لِّقَوْمٍ یَّتَفَکَّرُوْنَ ’’اس دے پیٹ توں نکلدی اے پینے دی رنگ برنگی چیز جس وچ لوکاں دے لئی شفا اے۔ بیشک اس وچ نشانی اے غور تے فکر کرنے والےآں دے لئی ‘‘ (النحل : حضرت ابوہریرہ رضی اللہ عنہٗ روایت فرماندے نيں کہ جناب رسول اللہ ﷺ نے فرمایا :
من لعق العسل ثلاث غدوات فی کل شہر لم یصبہ عظیم من البلاء ’’جو شخص ہر مہنیہ وچ گھٹ توں گھٹ تن دن صبح صبح شہد چاٹ لے اسنوں اس مہینہ وچ کوئی وڈی بیماری نہ ہوئے گی ‘‘ (ابن ماجہ / بہیقی )
حضرت عبد اللہ بن مسعود رضی اللہ عنہٗ روایت فرماندے نيں کہ جناب نبی کریم ﷺنے فرمایا :
علیکم بالشفائین العسل والقراٰن ’’تواڈے لئی شفا دے دو مظہر نيں۔ شہد تے قرآن ‘‘ (ابن ماجہ /مستدرک الحاکم )
نباتات تے شہد
[سودھو]اب اسيں جے شہد دے منبع تے ماخذ اُتے غور کرن تاں گل کھل دے سامنے آجاندی اے جس توں نباتات دے ذریعے علاج وچ یقینی صورت پیدا ہوئے جاندی اے۔ شہد کيتا اے ؟جڑی بوٹیاں دے پھُلاں دا جوہر اے۔ رس اے۔ جو شہد دی مکھیاں اپنے چھتاں وچ جمع کردی رہندیاں نيں گویا شہد نباتات دا لطیف ترین مرکب اے۔ جسنوں اللہ تعالیٰ نے شفا دی ضمانت قرار دتا اے۔ اس توں ایہ گل اظہر من الشمس ہوئے جاندی اے کہ نباتات وچ شفا اے۔ معلوم ہويا نباتات وچ آب حیات اے۔ قرآن کریم زندگی دے ہر شعبہ وچ مکمل طور اُتے رہنمائی عطا کردا اے۔ غور تے فکر کرنے والےآں نوں موجودات دی ہرشے تے ہر پہلو دے بارے وچ اعتماد آفرین تے یقین افروز اصول فطرت تک رسائی عطا کردا اے۔ طب نبوی اُتے وی تحقیقاتی فکر سلیم دے نال غور کيتا جائے تاں اس عظیم ترین طبیب انسانیت نے انسانی صحت دے لئی جو تحفے عطا فرمائے نيں اوہ وی سب دے سب نباتاتی نيں طب نبوی دے مطابق وی نباتات ہی صحت تے شفا یعنی تن درستی دا خزانہ نيں۔ نباتات وچ وی اغذیہ دا پلہ بھاری اے تے علاج بالغذا علاج الامراض دا شاہکار اے۔ اس گل نوں اس دور دے اک مرد درویش حضرت ابو انیس حضرت محمد برکت علی قدس سرہٗ العزیز نے ایويں بیان فرمایا اے : ’’نباتات وچ حیوانات دے لئی آب حیات اے ۔‘‘ (مقالاتِ حکمت شما ر، 2037) ’’جنگل وچ کوئی بوٹی ایسی نئيں جو کسی نہ کسی مرض دی دوا نہ ہوئے ۔‘‘ (مقالاتِ حکمت شما ر،3072) ’’ہر ملک وچ ہر قسم دی نباتات ،جسنوں کہ اسيں جڑی بوٹیاں کہندے کہندے نيں ،پائی جاندیاں نيں تے اوہ صرف بھیڑ ،بکری،اونٹھ تے ہور چرنداں ہی دے کھانے دی خوراک نئيں ،بلکہ اس ملک وچ بسنے والے انساناں دے جسم الوجود وچ پیدا ہونے والی امراض دا علاج ہُندیاں نيں ۔‘‘ (مقالاتِ حکمت شما ر، 2035) ’’اگر کوئی جنگلاں وچ پائی جانے والی بے شمار بوٹیاں تک نہ پہنچ سکے تاں تو میداناں دی چیزاں تک ضرور پہنچے ،پیپل ،نیم ،کیکر، آک تے دھتورے تک ضرور پہنچے ۔‘‘ (مقالاتِ حکمت شما ر، 3039) طب دی تریخ دا مطالعہ کرن تاں روسائے فن وچوں اک اک صاحب نے تن تنہا اِنّا کم کيتا کہ اسنوں دیکھ کے تعجب ہُندا اے۔ نہ انہاں دے پاس اس دور دی طرح دے وسائل سن ۔ اج ساڈے پاس ادویات دے خواص تے فائدے توں لبریز کتاباں موجود نيں۔ ادویہ جمع کرنے دے لئی وسائل موجود نيں۔ ٹیلیفون پہ باہمی رابطہ نے سانوں اک دوسرے دے نیڑے ترین کر دتا اے۔ باہم مشارت گھر بیٹھے بٹھائے کر سکدے نيں اپنے اپنے علاقے دی نباتات جمع کر کے تحقیقات دے لئی اک دوسرے تک بھیج سکدے نيں لیکن انہاں وسائل تے آسانیاں دے باوجود تحقیقات توں کنارہ کشی کر لئی گئی اے۔ ہر طبیب دے چند معمولات نيں انہاں دے ذریعے روٹی کمانے اُتے ہی اکتفا کيتا جا رہیا اے۔ اج دے اس سائنسی دور وچ وی جڑی بوٹیاں دی افادیت دے بارے کھوج لگانے دی کوشش نئيں ہوئے رہی۔ کِنّی نباتات نيں جنہاں دے خواص تے فائدے توں اج دے سائنس دان وی نا واقف تے محروم نيں۔ انہاں جڑی بوٹیاں دے فائدے تے خواص دے بارے کوئی خاص تحقیقات نئيں ہوئے رہیاں تے نہ ہی اس دی ضرورت محسوس کيتی جا رہی اے۔ طب دے اک نامور سائنس دان نال ملاقات ہوئی۔ بندہ نے انہاں توں پُچھیا، ماشاء اللہ !اللہ تعالیٰ نے آپ نوں کافی وسائل دے رکھے نيں ملکی نباتات تے مفردات اُتے وی کوئی تحقیقی کم کر رہے نيں؟ان دا جواب سی جو کم اک ہزار سال پہلے ہوئے چکيا اے، ہن انہاں پہ کم دتی کیہ ضرورت رہی اے ؟ اس دور جدید دے اطباء دی اکثریت نے علم العقاقیر نوں افسانہ طرازی سمجھ رکھیا اے۔ انہاں عطاراں دی نظراں وچ جڑی بوٹیاں دی حیثیت اک کوڑا کرکٹ دی سی اے۔ ایہ ناں نہاد ایلوپیتھی ادویہ دے سہارے چل رہے نيں ایہ علم العقاقیراور یونانی طریقہ علاج دی ناؤ نوں غرق کردینے دے لئی سرگرداں نيں جڑی بوٹیاں اُتے تحقیقات کرنے والے خال خال نيں تے کدرے کدرے نظر آندے نيں جو کم ہوئے رہیا اے اسنوں نہ ہونے دے برابر ہی کہنا درست ہوئے گا۔ دیسی دواخانہ دے روپ وچ ایلوپیتھی دی مضر ادویہ استعمال کراندے وقت کسی اصول کومد نظر نئيں رکھدے۔ انہاں کاروباری تے مال بنانے والے اطباء نوں انسانی صحت عزیز نئيں صرف مال چاہیے جے ايسے طرح ہور نصف صدی تک ایہ عمل جاری رہیا تاں نباتاتی ادویہ متروک ہوئے کے صرف مصنوعی طریقہ توں تیار کردہ ادویہ ہی رہ جاواں گی۔ صحت دا سلسلہ دن بہ دن خطر ناک صورت اختیار کردا جائے گااور علاج دی دنیا صرف عطائیت تک محدود ہوئے کے رہ جائے گی۔ فطرت دی عطا کردہ انہاں بے پایاں نعمتاں دی بے قدری دی جا رہی اے۔ ساڈے اپنے اپنے علاقےآں وچ جو جڑی بوٹیاں بکثرت نشو تے نما پاندی نيں انہاں دا ستعمال نئيں ہوئے رہیا۔ اپنے اپنے موسم وچ جنم لیندی نيں ،پروان چڑھدی نيں ،بہار پہ آندیاں نيں بالآخر فیر ايسے زمین دی خوراک بن جاندیاں نيں اسيں اللہ تعالیٰ دی انہاں انمول نعمتاں نوں خاک وچ رول رہے نيں اس طرح اک طرف تاں انہاں توں فائدہ نئيں اٹھایا جا رہیا تے دوسری طرف خطر ناک زہراں جداں ویڈے سائیڈز ایجاد ہوئے رہے نيں جنہاں توں جڑی بوٹیاں نوں تلف کيتا جا رہیا اے اس توں ایہ جڑی بوٹیاں نا پید وی ہونے لگیاں نيں ور انہاں زہریلی ادویات توں زمین وچ پائے جانے والے مفید بیکٹیریا تے پودےآں دے ہور مفید اجزاء وی بری طرح متاثر ہوئے رہے نيں۔ بہت جلد دنیا وچ ایہ واویلا شروع ہونے والا اے کہ کچھ کرو۔ نباتات نوں تباہ ہونے توں بچالو۔ نباتات دے تحفظ اُتے عالمگیر تحریکات جنم لینے والی نيں۔ مسقتبل نیڑے وچ نباتات دے ذریعے علاج تمام طریقہ ہائے علاج دی روح رواں بننے والا اے۔ ادویہ دی دنیا وچ نباتات دا عالمگیر راج شروع ہونے نوں اے۔ ہر دور دے اطباء دا اس گل اُتے اجماع اے کہ غیر ملکی ادویہ دے نال علاج کرنے توں اوہ فائدے حاصل نئيں ہُندے جو مقامی ادویہ یعنی جڑی بوٹیاں دے استعمال توں ہُندے نيں روسائے فن دا قول اے عالجوا لامراض بعقاقیر ارضھم’’کہ مریض دا علاج اس سرزمین دی جڑی بوٹیاں توں کرو ‘‘۔ یہ گل مسلمہ اے کہ مقامی ادویہ دا استعمال مناسب اورقرین فطرت اے۔ بلا شک تے شبہ ایہ کراماندی نتائج دی حامل نيں ایہ نباتات فطرت دے گرانقدر عجائب تے صحت تے شفا دے انمول خزانے نيں۔ بلکہ بندہ تاں کہیا کردا اے ہر بوٹی دوا دی اک قدرتی فیکٹری اے شفا دا فطری دواخانہ اے۔ کیونجے انسانی صحت بہت اہم اے اس لئی قدرت نے شفا دی ایہ فیکٹریاں زمین اُتے جابجا ہر طرف لگیا دتی نيں تے ایہ خود رو نيں کوئی اگائے نہ اگائے قدرت دی طرف توں لگائی گئی ڈیوٹی نوں پوری ہمت توں نبھا رہیاں نيں۔ اگر اسيں انہاں نوں کارخانہ قدرت دا اک عجوبہ سمجھ کر اس دے عجائگل کيتی تلاش وچ جستجو دے گھوڑے دوڑاندے نيں تاں قدرت ضرور ساڈی قدردانی کرے گی تے سانوں انہاں دے کرشماتی فائدے توں آشنائی بخشے گی۔ علم تے آگاہی تے تحقیق تے مشاہدات دے اس ارتقائی دور وچ قوانین فطرت دی روشنی وچ نباتات دے خواص تے فائدے اُتے کم کرنا وقت دی اہم پکار اے۔ نباتات پہ تحقیقات دے لئی صدیاں دا تجربہ انہاں دی پشت اُتے موجود اے۔ جنہاں دی روشنی وچ تحقیقات دی انتہائی ضرورت اے اکابرین فن دی تحقیقات نوں اگے ودھانے دی اشد ضرورت اے نقل در نقل دے رجحان ترک کر کے عملی مشاہدات دے ذریعے انہاں دے عجائب تک پہنچنا اطباء دے فرائض وچ داخل اے۔ اگر اسيں سب باہم مل کے محنت کرن تاں علم العقاقیر وچ نہایت مفید تے گرانقدر وادھا کر سکدے نيں۔ روسائے فن تے اکابرین طب دی دتی گئی روشن کرناں دے ذریعے صحت دے تاریک گوشےآں نوں روشنی بخشی جا سکدی اے اج وی اسيں قانون فطرت نوں پہچان کر دنیا بھر دیاں اکھاں خیرہ کے سکدے نيں۔ مجدد طب حکیم انقلاب نے قانون فطرت وچ غوطہ زن ہوئے کے ایداں دے اسرار رموز دتے نيں جنہاں دی روشنی وچ خواص المفردات وچ اک نويں روح پھونکی جا سکدی اے۔ مجدد طب نے نباتات دے خواص تے افعال اُتے تحقیقات کرنے دے لئی جو قوانین فطرت تلاش کیتے نيں انہاں دی روشنی وچ کم نوں اگے بڑھانا کوئی مشکل نئيں۔ قانون مفرد اعضاء دے تحت جڑی بوٹیاں دے خواص تے افعال اُتے تحقیقات کر کے اسيں دنیا ئے طب دے امام بن سکدے نيں آخر وچ فیر دھراواں گا کہ ایہ نباتات اپنے اپنے اثرات وچ مغربی پیٹنٹ ا دویہ اُتے بھاری نيں۔ جڑی بوٹیاں اُتے کم دے لئی مندرجہ ذیل گلاں نوں مدِ نظر رکھن۔
اپنے اپنے علاقیاں دی جڑی بوٹیاں دی شناخت کرن
[سودھو]ان جڑی بوٹیاں دے خواص تے فائدے بطور مفرد تے مرکب حالت وچ جو طبی کتاباں وچ موجود نيں انہاں نوں بحوالہ کتاباں یکجا کرن۔ ان جڑی بوٹیاں دے خوص تے فوائداور افعال توں آگاہی دے لئی ایہہ پہلو وی بہت اہم اے کہ کثرت توں ہون والی بوٹَیاں دے بارے وچ اس علاقہ دے لوکاں توں وی استسفار کيتا جائے کہ اوہ اسنوں کس مرض دے لئی استعمال کردے نيں۔ جے ایسا ہوئے تاں فیر اسنوں وی آزمایا جائے۔ جداں کہ ساڈے علاقے وچ اک دھودھک نامی بوٹی اے جسنوں ہزار دانی کلاں وی کہندے نيں۔ آنتاں توں پاخانہ دے نال آنے والا خون جو کسی دوائی توں نہ رکدا ہوئے اس بوٹی نوں رگڑ کر پینے توں صرف تن دن وچ رک جاندا اے تے ایہہ چالیہ سالہ آزمودہ اے۔ جن بوٹیاں دے بارے کسی کتاب وچ کجھ درج نئيں انہاں دے ذائقے ،رنگ تے موسم نوں مدِ نظر رکھ دے مزاج قائم کر کے اس دے فائدے تے افعال معلوم کرن۔ کوئی جڑی بوٹی عبت نئيں ایہہ وی یاد رکھن جو وی جڑی بوٹی کدھرے بوہتی پائی جاندی اے۔ اوہ اس علاقہ دے لوکاں دے لئی نصیحت گیر متروکہ اے اس اُتے تحقیقات کرن ۔ جڑی بوٹیاں دے مفید حصیاں نوں مناسب وقت اُتے حاصل کرن ۔ ہر علاقے وچ پائے جانے والے درخت وی طبی خواص رکھدے نيں۔ انہاں اُتے وی تحقیقات دی ضرورت اے ایہہ کسی فرد واحد دا کم نئيں بلکہ ٹیم ورک اے جے اسيں توں ہر اک صاحب فن اک ماہ دے دوران صرف اک بوٹی اُتے وی کم کرے تاں تحقیقات دے ڈھیر لگ سکدے نيں۔
مورتاں
[سودھو]-
The fruits of Palmyra Palm tree, تاڑ (locally called Thaati Munjelu) sold in a market at Guntur, India.
-
Turmeric rhizome
-
Sweet potato, Ipomoea batatas, Maui Nui Botanical Garden
-
Pandanus amaryllifolius
-
California Papaya
-
Carica papaya, cultivar 'Sunset'
-
Cymbopogon citratus, lemon grass, oil grass
-
Pachyrhizus erosus bulb-root. Situgede, Bogor, West Java, Indonesia.
-
Fuji (apple)
-
Sprouting shoots of Sauropus androgynus
-
Cocos nucifera
حوالے
[سودھو]- ↑ ۱.۰ ۱.۱ ۱.۲ مصنف: Michael A. Ruggiero ، Dennis P. Gordon ، Thomas M. Orrell ، Nicolas Bailly ، Thierry Bourgoin ، Richard C. Brusca ، Thomas Cavalier-Smith ، Michael D. Guiry تے Paul Kirk — عنوان : A Higher Level Classification of All Living Organisms — جلد: 10 — صفحہ: e0119248 — شمارہ: 4 — شائع شدہ از: PLOS One — https://dx.doi.org/10.1371/JOURNAL.PONE.0119248 — https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/25923521 — https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4418965 — اجازت نامہ: Creative Commons CC0 License
- ↑ سانچہ:قيمة ويكي بيانات/مرجع كائن
باہرلے جوڑ
[سودھو]Plants دے بارے چ ہور جانن لئی وکیپیڈیاساتھی منصوبے: | |
ڈکشنری وکشنری توں | |
مشترکہ زریعے کومنز توں | |
آزاد تعلیمی موادتے مصروفیات ویکیورسٹی توں | |
مختلف اقتباساں دا مجموعہ ویکی اقتباسات توں | |
آزاد کتاب گھر ویکی منبع توں | |
آزاد نصابی تے دستی کتاباں ویکی کتاباں توں | |
راہنامچۂ انواعPlantae ویکی انواع |
- Jones, T. M., Reid, C. S., Urbatsch, L. E. Visual study of divisional Plantae. http://www.herbarium.lsu.edu/keys/aca/. Archived 2020-04-13 at the وے بیک مشین (requires Microsoft Silverlight)
- سانچہ:Eol
- Chaw, S.-M. et al. (1997). "Molecular Phylogeny of Extant Gymnosperms and Seed Plant Evolution: Analysis of Nuclear 18s rRNA Sequences". Molec. Biol. Evol. 14 (1): 56–68. doi: . PMID 9000754. http://mbe.library.arizona.edu/data/1997/1401/7chaw.pdf.
- Index Nominum Algarum
- Interactive Cronquist classification
- Plant Resources of Tropical Africa Archived 2010-06-11 at the وے بیک مشین
- Tree of Life Archived 2015-06-30 at the وے بیک مشین
- Botanical and vegetation databases
- African Plants Initiative database
- Australia
- Meet the Plants-National Tropical Botanical Garden Archived 2007-06-16 at the وے بیک مشین
- The Plant List Archived 2019-05-23 at the وے بیک مشین
- United States Department of Agriculture not limited to continental US species
- ٹُٹے ہوئے جوڑاں آلے صفحے
- مضامین جنہاں وچ انگریزی بولی دا متن شامل اے
- صفحات مع خاصیت P105
- مشروع ويكي بيانات/خطأ في التصنيف العلمي
- سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- واضع سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- تریخ وضع سائنسی ناں ویکی ڈیٹا توں ماخوذ
- صفحات تستخدم قالب:تصنيف كائن مع وسائط غير معروفة
- ویکیپیڈیا مضامین مع LCCN شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع GND شناخت کنندگان
- ویکیپیڈیا مضامین مع BNF شناخت کنندگان
- نامکمل لیکھ
- نباتات
- جماعت بندی
- نباتاتی طبقہ بندی
- نباتیات
- بوٹے
- Pages using PMID magic links