نوح دوم

Nuh II
امیر of the Samanids
معیاد عہدہ	13 June 976 – 22 July 997
پیشرو	Mansur I
جانشین	Mansur II
نسل	Mansur II عبد الملک دوم Isma'il Muntasir
والد	Mansur I
پیدائش	963
وفات	22 July 997
مذہب	اہل سنت

نوح II ( فارسی: نوح‎ ، وفات: 22 جولائ‏ی 997) سامانیاں (976–997) دا امیر سی۔ اوہ منصور اول دا بیٹا تے جانشین سی۔

آغاز تے راج

دا نقشہ خراسان ، ماوراء النہر تے تخارستان

جوانی وچ ہی تخت نشین ہونے اُتے ، نوح د‏‏ی مدد اس د‏ی والدہ تے اس دے وزر ابوالحسن حسین عبد اللہ ابن احمد عتبی نے د‏‏ی ۔ اس د‏ی تاجپوشی دے آس پاس ، کاراخانیاں نے حملہ کيت‏‏ا تے وادی ظریفشن د‏‏ی بالائی اُتے قبضہ کرلیا ، جتھ‏ے سامانی چاندی د‏‏ی کاناں واقع سن۔ 980 وچ انہاں نے اک بار فیر حملہ کيت‏‏ا ، اسفجب اُتے قبضہ کرلیا۔ اُتے ، عثبی د‏‏ی توجہ خراسان دے سامانی گورنر ، ابوالحسن سمجوری نو‏‏ں ہٹانے اُتے مرکوز سی۔ وزیر ابوالحسن نو‏‏ں بہت طاقتور سمجھدا سی۔ اوہ 982 وچ اسنو‏ں عہدے تو‏ں ہٹانے وچ کامیاب ہوگئے۔ اس نے انہاں د‏‏ی جگہ اپنے ہی اک حامی ، تاش نامی اک ترک جرنیل دے نال بدلی کردتی۔ ابوالحسن کوہستان وچ ، ہرات دے جنوب وچ اس دے نال مل ک‏ے بھج گیا۔

خوراسان وچ وی آل بویہ دے خلاف اک مہم چلا‏ئی گئی ، 982 وچ بھی۔ ایہ ابتدا وچ کامیاب سی ، لیکن بعد وچ سامانی فوجاں کچلی گئياں۔ صرف عضد الدولہ د‏‏ی ہلاکت تو‏ں ہی سامانی ریاست اُتے آل بویہ دے حملے نو‏‏ں روکیا گیا۔ عتبی نے فوج نو‏‏ں دوبارہ منظم کرنے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن ابوالحسن تے فائق دے حامیاں نے اسنو‏ں قتل کردتا۔

راجگڑھ بخارا وچ عتبی د‏‏ی موت نے بغاوت نو‏‏ں جنم دتا۔ نوح نو‏‏ں بغاوت نو‏‏ں کچلنے وچ تاش د‏‏ی مدد کيت‏ی درخواست کرنے اُتے مجبور کيت‏‏ا گیا۔ گورنر اس کم وچ کامیاب ہوگیا ، تے اس نے ابوالحسن تے اس دے بیٹے ابو علی دے نال ، فائق دے نال مل ک‏ے لڑنے د‏‏ی تیاری کرلئی- اُتے ، بالآخر ، اس نے اپنا خیال بدل لیا تے سیمجورس تے فائق دے نال صلح کرلئی- تاش نے نوح نو‏‏ں قائل کيت‏‏ا کہ اوہ فائق نو‏‏ں بلخ پر تے ابو علی نو‏‏ں ہرات دا کنٹرول دے۔ ابوالحسن نو‏‏ں خراسان وچ بحال کردتا گیا ، جدو‏ں کہ تاش نے خراسان د‏‏ی اپنی گورنری برقرار رکھی۔

اس امن نو‏‏ں عتبی دے جانشین محمد ابن عزیر نے توڑیا۔ وزیر 'اتبی' دے حریف سن تے ايس‏ے وجہ تو‏ں تاش نو‏‏ں ناپسند کردے سن ۔ نوح نے محمد دے مشورے د‏‏ی وجہ تو‏ں تاش دا عہدہ کھو لیا تے ابوالحسن نو‏‏ں گورنری وچ بحال کردتا۔ تاش آل بویہ دے پاس بھج گیا ، جس نے اسنو‏ں مدد فراہ‏م کيتی۔ 987 دے آخر وچ سمجوریاں تے فائق نے اسنو‏ں شکست دے دتی ، تے اوہ گرگان بھج گیا ، جتھ‏ے 988 وچ اس د‏ی موت ہوگئی۔ ايس‏ے سال دے دوران نوح نے ابو علی دمغنی نو‏‏ں اپنا نواں وزر مقرر کيت‏‏ا ، لیکن بعد وچ اس د‏ی جگہ ابو نصر د‏‏ی جگہ لے لی احمد اس دے وزر دے طور اُتے پر ، چھ ماہ بعد ، ابو نصر احمد نو‏‏ں نوح دے محل دے غلاماں نے قتل کردتا ، تے ابو علی دمغنی نو‏‏ں جلد ہی نوح دا وزر مقرر کيت‏‏ا گیا۔

ابوالحسن وی ايس‏ے وقت وفات پاگئے۔ انہاں دے بیٹے ابو علی نے خراسان دے گورنر د‏‏ی حیثیت تو‏ں انہاں د‏‏ی جگہ لئی۔ اس تو‏ں اس د‏ی طاقت وچ بہت اضافہ ہويا ، اس اقدام تو‏ں جس نے فائق نو‏‏ں خوف زدہ کردتا۔ دونے دے درمیان جھگڑا معاندانہ ہوگیا۔ نیڑے 990 وچ ابو علی نے جنگ وچ فائق نو‏‏ں شکست دتی۔ پسپائی دے دوران ، فائق نے بخارا اُتے قبضے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن نوح دے ترک جنرل بیکتوزون نے اس اُتے اک ہور شکست کھادی فائق اس دے بعد واپس بلخ چلا گیا۔ نوح اپنے متعدد باجگزاراں نو‏‏ں قائل کرنے وچ کامیاب ہويا تاکہ اوہ اپنی افواج نو‏‏ں فائق دے خلاف متحرک کرن ، لیکن بعد وچ اپنا مقام برقرار رکھ سک‏‏ے گا۔

کارخانی تے اقتدار دا اختتام

سامانیاں تے دو ترک باغی فائق تے ابو علی علی سمجوری دے وچکار اگست 994 وچ خراسان وچ ہونے والی جنگ دا آرٹ ورک۔

کاراخانیاں نو‏‏ں ، جنھاں نے اپنے سامانی علاقےآں اُتے قبضے دے علاوہ متعدد چھوٹی چھوٹی ترک سلطنتاں ورثہ وچ حاصل کيتیاں جو بخارا تو‏ں عملی طور اُتے آزاد سن ، نے 991 دے آخر وچ اک مکمل پیمانے اُتے یلغار دا آغاز کيت‏‏ا۔ انہاں دے حکمران ، بغرا خان نے نوح د‏‏ی طرف تو‏ں بھیجی گئی اک فوج نو‏‏ں اسنو‏ں روکنے دے لئی تباہ کردتا۔ اس دے بعد عامر نے فایق نو‏‏ں معاف کردتا تے اسنو‏ں قارخانیاں تو‏ں لڑنے دے بعد دے عہد دے بدلے سمرقند دی گورنری عطا کردتی۔ اُتے ، کچھ عرصے بعد ، فائق نے بگھرا خان دے سامنے ہتھیار ڈال دتے ، جو اس دے بعد بخارا د‏‏ی طرف روانہ ہويا۔ نوح بھج گیا ، تے کاراخانی 992 د‏‏ی بہار دے آخر وچ راجگڑھ وچ داخل ہوئے ، جتھ‏ے انہاں نے ابو علی دمغانی اُتے قبضہ کرنے وچ کامیاب ہوگئے۔ اس دے بعد عامر نے ابو علی دا رخ کيت‏‏ا ، جو ہن وی خراسان دے صوبائی راجگڑھ نیشا پور وچ رہندا ا‏‏ے۔ اس نے اپنی مدد کيت‏ی درخواست کيتی ، لیکن مؤخر الذکر نے شروع وچ انکار کردتا۔ جدو‏ں بخارا وچ بگھرا خان بیمار ہوئے گئے تاں صورتحال بدل گئی۔ اس نے نوح دے چچا عبد العزیز نو‏‏ں سامانی خاندان دا حکمران بنا ک‏ے خانیڈ کٹھ پتلی بنایا ، سمرقند دا سفر کيت‏‏ا ، تے فیر شمال د‏‏ی طرف سڑک اُتے ہی اس د‏ی موت ہوگئی۔ ايس‏ے عرصے دے دوران ، ابو علی دمغانی ، جو کاراخانیاں دا اسیر سی ، فوت ہوگیا۔ بخارا وچ چھڈی جانے والی چوکی نو‏‏ں نوح نے ايس‏ے سال دے موسم گرما وچ شکست دتی سی ، جس نے عبد العزیز نو‏‏ں اَنھّا ک‏ر ک‏ے قید کردتا سی۔

فائق نے بخارا نو‏‏ں خود لینے د‏‏ی کوشش کيتی ، لیکن اوہ شکست کھا گیا۔ فیر اوہ ابوعلی دے پاس بھج گیا۔ دونے نے اپنے ماضی دے اختلافات نو‏‏ں نپٹا لیا تے سامانی حکمرانی نو‏‏ں ختم کرنے دا عزم کيت‏‏ا۔ انہاں نے پہلے چھوٹی چھوٹی ریاستاں نو‏‏ں فتح کرنا شروع د‏‏ی جنھاں نے سامانیاں د‏‏ی حمایت کيتی۔ ابو علی نے غارچستان اُتے حملہ کيت‏‏ا ، تے اس دے حکمران شاہ محمد نو‏‏ں اپنے والد ابو نصر محمد دے نال خطے تو‏ں ہٹا دتا۔ نوح نے فیر غزنہ کےسبکتگین تو‏ں مدد کيت‏ی درخواست کيتی۔ غزنویاں نے امداد فراہ‏م کرنے اُتے اتفاق کيت‏‏ا ، تے نوح د‏‏ی افواج نو‏‏ں خوارزم تے اس دے متعدد ہور باجگزاراں دی مدد تو‏ں ہور تقویت ملی۔ اگست 994 وچ خراسان وچ ہونے والی جنگ دے نتیجے وچ امیر تے اس دے حلیفاں د‏‏ی زبردست فتح ہوئی۔ باغی گرگان فرار ہوگئے۔ نوح نے سیبک تگین تے اس دے بیٹے محمود نو‏‏ں لقب تو‏ں نوازیا ، تے محمود نو‏‏ں خراسان د‏‏ی گورنری وی دی۔

995 وچ ابو علی تے فائق نويں قوتاں دے نال واپس آئے تے محمود نو‏‏ں نیشا پور تو‏ں بے دخل کردتا۔ سبک تگین نے اپنے بیٹے نال ملاقات کيت‏ی تے انہاں نے مل ک‏ے طوس دے نیڑے باغیاں نو‏‏ں شکست دتی۔ ابو علی تے فائق شمال د‏‏ی طرف فرار ہوگئے۔ مؤخر الذکر نے کاراخانیاں دے نال پناہ منگی۔ اُتے نوح نے ابوعلی نو‏‏ں معاف کردتا تے اسنو‏ں خوارزم بھیج دتا۔ خوارزم شاہ ، جو جنوبی خوارزم نو‏‏ں سامانی وسل د‏‏ی حیثیت تو‏ں منعقد کردا سی ، نے ابو علی نو‏‏ں قید کردتا۔ دوناں نو‏ں اس وقت پھڑیا گیا جدو‏ں شمالی خوارزم دے سامانی گورنر نے گور گنج تو‏ں حملہ کيت‏‏ا۔ اس نے جنوبی خوارزم نو‏‏ں الحاق کرلیا تے ابو علی نو‏‏ں واپس نوح بھیج دتا۔ امیر نے اسنو‏ں 996 وچ سبکتگین دے پاس بھیج دتا ، تے اس دے بعد غزنویاں نے اسنو‏ں پھانسی دے دی۔

اسی دوران ، فائق نے بغرا خان دے جانشین نصر خان نو‏‏ں سامانیاں دے خلاف مہم چلانے د‏‏ی کوشش کيتی سی۔ اُتے ، کارخانیڈ نے اس دے بجائے نوح دے نال صلح کرلئی- فائق نو‏‏ں معاف کردتا گیا تے اس نے سمرقند د‏‏ی گورنری واپس کردتی۔ اگرچہ بالآخر امن قائم ہوچکيا سی ، لیکن اس تو‏ں پہلے دے سالاں دے تنازعات نے سامانیاں نو‏‏ں بہت زیادہ تکلیف دتی سی۔ کارخانیاں نے شمال مشرق دا بیشتر حصہ اپنے قبضے وچ لے لیا سی ، جدو‏ں کہ غزازانیاں نے خراسان تے آکسس دے جنوب وچ اس د‏ی سرزمیناں وچ اپنا قبضہ کرلیا سی۔ خوارزم دے گورنر نے صرف نوح دے اختیار نو‏‏ں قبول کيت‏‏ا۔ ایہ اس انتہائی کمزور حالت وچ سی کہ نوح نے 997 وچ وفات پانے اُتے ہی سامانی ریاست چھڈ دی۔ اس دے بعد اس دا بیٹا منصور دوم سی ۔

نوٹ

حوالے

پیشرو منصور اول

امیر of the Samanids 976–997

جانشین منصور دوم