نِرنکاری

نِرنکاری
شعار	خالصہ روح
تشکیل	1790ویاں وچ
مقام	راولپنڈی، بعد وچ دلی
قائد	نِرنکاری

نِرنکاری (سانچہ:Lang-pa، ہندی: निरंकारी، انگریزی بولی: Followers of the Formless One) سکھ مت وچ اک سدھاری تحریک اے۔

مڈھ

نِرنکاری سمپردا دا قیام اک سہجدھاری سکھ اتے صرافہ وپاری بابا دیال سنگھ (1785–1855) نے کیتا سی۔

بابا دیال دے جانشین، بابا دربار سنگھ، نے بابا دیال دیاں سکھیاواں اکتر کیتیاں اتے راولپنڈی دے باہر نِرنکاری بھائیچارے قائم کیتے۔صاحب رتا جی (1870–1909) دی اگوائی دوران، نِرنکاریاں دی گنتی ہزاراں وچ ہو جان دا اندازا اے۔ کجھ میمبر چوتھے نِرنکاری آگوُ بابا گردتّ سنگھ دے ماتحت، سنگھ سبھا لہر، اک سکھ دھرمسرجیتی لہر وچ شامل ہو گئے۔

1929 وچ نِرنکاریاں وچوں سنت نِرنکاریمشن دا گٹھن ہو گیا۔ مشن گرو گرنتھ صاحب دے بعد زندہ گرو وچ اس دے یعقین ولوں متاثر کیتا گیا سی۔ گروپ نے بعد نوں اپنی وکھری روحانی تحریک قایم کر لئی۔ 1947 وچ بھارت دی ونڈ دے دے وقت، نرنکاری،  راولپنڈی جو ادوں پاکستان دا حصہ بن چکا سی، وچلا اپنا مرکز چھڈّ دتا اتے تقسیم دے بھارتی پاسے اپنے آپ نوں قائم کیتا۔

بابا دیال سنگھ

بابا دیال سنگھ (1783–1855) سکھ مہاراجہ رنجیت سنگھ دیاں جتاں دے نتیجے وجوں، سکھ دبدبا دے عرصے دوران ہویا۔ بابا دیال نے محسوس کیتا کہ فوجی کامیابیاں نام جپو دی مشق ولوں اکال پرکھ دا سمرن کرن دے سکھ فرض توں بھٹک رہے سن۔ پھر بابا دیال نے سکھ دھرم وچ ہور مذہبی روایتاں دے گھلمل جان خلاف پرچار کیتا، یعنی، اوہدی چنتا سی کہ مورتی-پوجا دا ہندو رسم سکھ دھرم وچ ودھیرے ہی ودھیرے پرچلت ہندا جا رہا سی، اتے اس لئی بابا دیال نے اکال پرکھ دے گن روپ رہت جاں نِ رں کار، تے زور دتا، جس توں لہر دا ایہہ نام پیا۔ کہندے ہن بابا دیال 18 سال دی عمر دا سی جدوں اسنوں علم دا تجربہ ہویا اتے اس نوں اک آواز سنائی دتی۔ مہاراجہ رنجیت سنگھ دے راج وچ سکھ سماج وچ براہمنی رسماں (کرم کانڈ) دا بے حساب داخلہ ہویا۔ انگریزاں دا راج آؤن مگروں اس وچ ہور وادھا ہویا۔ براہمنی اثر خلاف پہلی جد وجہد پوٹھوہار دے بابا دیال سنگھ (1783–1855) نے شروع کیتی سی۔ اس نے 1851 وچ راولپنڈی وچ نرنکاری دربار دی نیہہ رکھی۔ اس نے سکھاں دی زندگی وچوں براہمنی سسکار ہی نہیں بلکہ سارے کرم کانڈ کڈھن واسطے وی کوششاں کیتیاں۔ اس نے اگّ دوآلے پھیرے، سرادھ، سوتک-پاتک، مہورت وغیرہ نوں سکھی وچوں جلاوطن کیتا۔ اس دی موت 30 جنوری، 1855 دے دن ہوئی۔ اس مگروں اس دا پتر دربارا سنگھ نرنکاری دربار دا مکھی بنیا۔ دربارا سنگھ بہت تیز شخص سی۔ اس نے نرنکاری لہر دا خوب پرچار کیتا۔ جتھے دیال دا دائرہ صرف راولپنڈی اتے اس دے نیڑے-تیڑے دا علاقہ رہا سی اتھے دربارا سنگھ نے اس لہر نوں دور-دور تک پھیلاؤن واسطے انتھک کوششاں کیتیاں۔

لاواں دی شروعات

اس ویلے تک سکھاں وچ دو طرحاں نال ویاہ ہویا کردے سن، جہڑے گرمتِی دے دھارنی سن اوہ لاڑا اتے لاڑی نوں گرو گرنتھ صاحب دی حضوری وچ کھڑا کر کے سنگت دی منظوری نال صرف ارداس کر کے ہی انند کم کریا کردے سن تے کوئی سوجھ وان سکھ اوہناں نوں شوہر بیوی دے رشتے بارے سکھیا دیا کردا سی۔ سکھ اس موقعے گرو گرنتھ صاحب وچ راگ سوہی وچ آئے لاواں دے شبد دا کیرتن وی کریا کردے سن۔ دوجے پاسے کجھ سکھ جو اداسیاں اتے نرملیاں دے اثر ہیٹھ سن، اوہ اوہناں دی سکھیا مطابق ہندو ریتی نال ویدی دے دوآلے سپتپدی (ستّ پھیرے) لے کے ویاہ کریا کردے سن۔ دربارا سنگھ نـرنکاری نے ہندو سپتپدی دا سکھی وچ ناجائز دخل ختم کرن واسطے اک نواں طریقہ لبھیا۔ اس نے اگّ دوآلے پھیرے لین دی تھاں گرو گرنتھ صاحب دوآلے لاواں لین دی ریت چلا دتی۔ اس نال ہی سپتپدی دی تھاں چارپدی (چار لاواں) کر دتیاں۔ اس نے ایہہ لانواں لیندیاں تے گرو گرنتھ صاحب وچ راگ سوہی وچ آئے لاواں دے شبد دا کیرتن وی شروع کروا دتا۔ اس ویلے اس نے امرتسر وچ دربار صاحب اتے اکال تخت صاحب دے پجاریاں نال وی رابطہ بنایا اتے اس ریتی دے پرچار واسطے راضی کر لیا۔ اوہناں نے اس ریتی نال ویاہ کرن واسطے 15 اپریل، 1861 دا دن چنیا۔ اس دن بوٹا سنگھ اتے میرا دیئی (پتری کرم سنگھ) دا ویاہ اکال تخت صاحب اُتے گرو گرنتھ صاحب دوآلے چار لاواں پڑھدیاں پھیریاں نال کیتا جانا سی۔ اس دوران الونڈی تے نرملے پجاریاں نے اثر پا کے اکال تخت دے سربراہ نوں اجیہا نہ کرن واسطے منا لیا۔ خیر دربارا سنگھ نوں مجبوری وچ ایہہ ویاہ اکال تخت صاحب دی جگہ دربار صاحب دے نیڑے ٹھاکر دیال سنگھ دے بنگے وچ کرنا پیا۔ اس مگروں ہور وی سکھ اس طریقے نال ویاہ کرن لگ پئے۔ دربارا سنگھ دی گرو گرنتھ صاحب دوآلے پھیریاں دی رسم ہولی-ہولی بہت سارے سکھاں نے منظور کر لئی؛ بھاویں کافی انند کم اجے وی صرف ارداس نال ہی ہویا کردے سن۔ دربارا سنگھ اپنے زمانے وچ بہت حرمن پیارا ہو گیا سی۔ 13 فروری، 1870 دے دن اوہ چڑھائی کر گیا۔ مگروں دربارا سنگھ توں چوتھی پشت وچ ڈاکٹر۔ مان سنگھ نرنکاری وی سکھاں وچ بہت ستکارت شخصیت رہے۔

ہورویکھو

• دربار صاحب دیاں روایتاں دی تریخ
• سکھ دھرم دی صفائی

حوالے